Rådgivende Biologer AS

Transkript

1 Rådgivende Biologer AS RAPPORT TITTEL: Fiskeundersøkingar i tre lakseførande elvar i Sogn Fjordane hausten 22 FORFATTARAR: Bjart Are Hellen, Steinar Kålås, Harald Sægrov Kurt Urdal OPPDRAGSGJEVAR: Miljøvernavdelinga, Fylkesmannen i Sogn Fjordane OPPDRAGET GJEVE: ARBEIDET UTFØRT: RAPPORT DATO: 15. november 22 Oktober 22- mars april 23 RAPPORT NR: ANTAL SIDER: ISBN NR: ISBN EMNEORD: Laks Aure Ungfisk Presmolt Gytefisk Ervikelva Ryggelva - Gaula Selje Gloppen Gaular RÅDGIVENDE BIOLOGER AS Bredsgården, Bryggen, N-53 Bergen Foretaksnummer Telefon: Telefax: post@radgivende-biologer.no

2 FØREORD Miljøvernavdelinga hjå Fylkesmannen i Sogn Fjordane gav i november 22 Rådgivende Biologer i oppdrag å utføre fiskegranskingar i fire lakseførande vassdrag i fylket. I Nausta, Gaula og Ervikelva skulle det føretakast gytefiskteljingar og i Ervikelva skulle det føretakast ungfiskteljingar. I Nausta var det meininga å gjennomføre ei grundig registrering av gyteområde, i tillegg til teljinga av gytefisken. Gytefiskteljinga vart derfor planlagt utført etter gytetoppen til laksen i elva. Før den tid fraus elva til og var utilgjengeleg for drivteljing så lenge at det ikkje hadde noko hensikt å utføre gytefiskteljinga dette året. Elles vart feltarbeidet utført under gode tilhøve. Gytefiskteljinga i Ryggelva 21 måtte utførast på eit seinare tidspunkt enn det som var optimalt, på grunn av høg vassføring rundt gytinga, og det meste av gytefisken hadde vandra ut av elva då vi utførte drivteljinga. Vi har derfor utført denne gytefiskteljinga på nytt hausten 22. Etter planen skulle vi ha utført ungfiskteljingar i Gaula hausten 21. På grunn av høg vassføring heile hausten 21 var det ikkje råd å få gjort dette elektrofisket. Dette arbeidet vart utsett til hausten 22, og er presentert i denne rapporten. Det er også samla inn laks for undersøking av infeksjonar av Gyrodactylus salaris frå Gaula, Nausta; Nærøydalselva, Flåmselva, Aurlandselva, Årøyelva, Utla og Gloppenelva. Desse fiskane er analysert ved Veterinærinstituttet som også rapporterer resultata. Rådgivende Biologer AS takkar Miljøvernavdelinga hjå Fylkesmannen i Sogn Fjordane for oppdraget. Bergen, 1. april 23. INNHALD FØREORD...2 INNHALD...2 SAMANDRAG...3 METODAR ERVIKELVA / DALSBØVASSDRAGET...7 Vasskvalitetet...8 Vassføring...9 Botndyr...9 Ungfiskundersøking...11 Fangststatistikk...15 Gytefiskteljing...16 Oppsummering og diskusjon RYGGELVA...22 Fangststatistikk...23 Gytefiskteljing...24 Oppsummering og diskusjon GAULA...28 Ungfiskundersøking...29 Fangststatistikk...37 Gytefiskteljing...38 Oppsummering og diskusjon...42 LITTERATUR...49 Rådgivende Biologer AS 23 2

3 SAMANDRAG Hellen, B.A., S. Kålås, H. Sægrov K. Urdal. 23. Fiskeundersøkingar i tre lakseførande elvar i Sogn Fjordane hausten 22. Rådgivende Biologer AS, rapport nr 634, 51 s. Tre lakseførande elvar i Sogn Fjordane vart hausten 22 undersøkt på oppdrag av Fylkesmannens miljøvernavdeling. I Ryggelva vart det utført gytefiskteljing, i Ervikelva og Gaula vart det utført både ungfiskundersøking og gytefiskteljing. Det vart nytta standardiserte metodar ved tettleiksberekning ved elektrofiske og ved gytefiskteljingar. Ervikelva Ervikelva er nedre delar av Dalsbøvassdraget på Stadlandet i Selje kommune, og har ved utløp til sjø eit nedbørfelt på 32 km 2. Ni km av vassdraget er lakseførande og 3,5 km av dette er elvestrekningar. Gjennomsnittleg middelvassføring gjennom året ved utløpet er 2,6 m 3 /s. Analysar av vasskvalitet og botndyrfauna viser at elva har god vasskvalitet og ikkje er negativt påverka av forsuring eller lokal forureining. Ved elektrofiske på fem stasjonar i Ervikelva i november 22 vart det funne ein gjennomsnittleg tettleik av laks og aure på 68 per 1 m², fordelt på 5 laks og 18 aure. Tettleiken av laks og aure eldre enn årsyngel var høvesvis 34 og 6 per 1 m². Årsyngel av laks var 64 mm og dei to neste årsklassane var 113 og 147 mm. Årsyngel av aure var 7 mm lange, og dei to neste årsklassane var 12 og 148 mm. Gjennomsnittleg biomasse av fisk var 6 g per 1 m 2 med dominans av laks på dei fleste stasjonane. Gjennomsnittleg presmolttettleik var 36, med ein klar dominans av laks. Forventa presmolttettleik i høve til vassføring samanlikna med andre elvar på Vestlandet er ca 28 per 1 m 2. Presmolttettleiken var dermed litt over det vi forventa, men likevel innanfor den teoretiske variasjonsbreidda. Forventa smoltalder våren 23 med bakgrunn i presmoltdata var høvesvis 2,2 og 2,3 år for laks og aure. Ved gytefiskteljing i november 22 vart det observert 128 laks fordelt på 12 storlaks, 43 mellomlaks og 73 smålaks. Berekna eggtettleik på elvestrekningane basert på desse observasjonane var 8 egg per m 2, og dette er over det føreslegne gytemålet på 4 egg per m 2. I fiskesesongen i 22 vart det fanga 47 laks, og beskatninga på gytebestanden var dermed berre 27 %. Dette er uvanleg lågt, og skuldast truleg dei spesielle vertilhøva i fiskesesongen 22, med låg vassføring og høge temperaturar i elva. Forventa beskatning i Ervikelva er mellom 5 og 7 %. Våre undersøkingar av Ervikelva tyder på at elvemiljøet er godt og at kystmiljøet ikkje er påverka av lakselus på same negative måte som størstedelen av Vestlandskysten. Elva er derfor særs godt eigna som referanseelv for utviklinga til laksebestandane på Vestlandet. Ryggelva Ryggelva ligg i Gloppen kommune og elva har ved utløp til fjorden eit nedbørfelt på 6,3 km 2, og har ei lakseførande strekning på 3 km. Gjennomsnittleg årsvassføring er berekna å vere 4,5 m 3 /s. Ved gytefiskteljinga i oktober 22 vart det observert 57 laks fordelt på 8 storlaks, 27 mellomlaks og 22 smålaks. Det vart observert 99 sjøaure over,5 kg. Rådgivende Biologer AS 23 3

4 Berekna eggtettleik for laks var 3,1 egg per m 2, for aure 1,7 egg per m 2, og dette er i underkant av det føreslegne gytemålet på 3 egg per m 2 for laks og 2 egg per m 2 for aure. Berekningar tilseier at effektiv gytebestand i perioden 1993 til 2 har vore under 5 laks dei fleste år. Med ein slik gytebestand som fangstala indikerer vil produksjonspotensialet i elva truleg ikkje verte fullt utnytta. Innsiget av laks i 21 var derimot stort og gytemålet er høgst sannsynleg nådd. I 22 er estimert eggtettleik igjen noko lågare enn gytemålet, men eggtettleiken er likevel så høg at dette sannsynlegvis ikkje er avgrensande for produksjonen. Gytefiskteljinga hausten 22 viste at det hadde vore ei beskatning på under 41% i Ryggelva i fiskesesongen 22. Dette er lågt og årsaka er truleg den same som i Ervikelva, låg vassføring og høg temperatur i elva i fiskesesongen. Gaula Gaularvassdraget har eit nedbørfelt på 63 km 2, gjennomsnittleg vassføring er 51 m 3 /s. Den lakseførande strekninga er 12,8 km og arealet på denne strekninga er omlag 1.. m 2. Ved elektrofiske på åtte stasjonar i Gaula i oktober 22 vart det funne ein gjennomsnittleg tettleik av laks og aure på 259 per 1 m², fordelt på 236 laks og 28 aure. Tettleiken av laks og aure eldre enn årsyngel var høvesvis 5 og 9 per 1 m². Årsyngel av laks var 51 mm og dei to neste årsklassane var 89 og 12 mm. Årsyngel av aure var 56 mm lange i snitt og dei to neste årsklassane var 12 og 141 mm. Gjennomsnittleg biomasse av fisk var 716 g per 1 m 2, med dominans av laks på dei fleste stasjonane. Gjennomsnittleg presmolttettleik var 19 per 1 m 2, med dominans av laks. Forventa presmolttettleik i høve til vassføring samanlikna med andre elvar på Vestlandet er ca 6 per 1 m 2. Presmolttettleiken var dermed klart høgre enn forventa. Forventa smoltalder våren 23 med bakgrunn i presmoltdata var høvesvis 2,5 og 2,3 år for laks og aure. Ungfiskteljingane viser at tettleiken av ungfisk er svært høg og at laks dominerer. Dette indikerer at både elvemiljøet og vasskvaliteten er god. Ved gytefiskteljinga 21. oktober 22 vart det observert 47 laks, fordelt på 24 storlaks, 23 mellomlaks og 153 smålaks. Det vart observert 142 sjøaure større enn 1 kg. Berekna tettleik av lakseegg basert på gytefiskteljinga var minimum 1,2 per m 2, og av aureegg minimum,2 per m 2. Eggtettleikane er under det føreslegne gytemålet for Gaula som er på 3 lakseegg og 2 aureegg per m 2 elv. Resultat frå ungfiskteljingar har vist at tettleiken av ungfisk er høg, og gytemålet er derfor høgst sannsynleg sett for høgt. Beskatninga på gytebestanden i fiskesesongen 22 var 53 %. Dette er litt lågare enn dei to føregåande åra, men klårt høgare enn det som vart berekna for Ervikelva og Ryggelva. Gaula har breområde i nedbørfeltet og vasstemperatur og vassføring i fiskesesongen var ikkje så sterkt påverka av den varme seinsommaren som Ervikelva og Ryggelva. Rådgivende Biologer AS 23 4

5 METODAR Botndyr Botndyr vart samla inn ved at ein rota i botnsubstratet i elva og heldt ein hov med maskevidde 25 µm nedstraums som samla inn materialet som løyste frå elvebotn (Frost mfl. 1971). På kvar stasjon vart det rota i ulike typar botnsubstrat slik at botndyrfaunaen i elva skulle verte best mogleg representert i prøva. Det innsamla materialet vart konservert på sprit, og botndyra i prøven vart seinare bestemt til gruppe eller art under lupe. Ut frå dei artane som vert funne i elva og tålegrensene deira, kan ein berekne ein forsuringsindeks for elva. Det er i dag i bruk to forsuringsindeksar, indeks I og indeks II (Fjellheim Raddum 199; Raddum 1999). Forsuringsindeks I er delt inn i fire kategoriar. Kategori 1 vert brukt når det finst ein eller fleire svært forsuringsfølsame artar i botndyrsamfunnet, surleiken i elva er då normalt høgre enn ph 5,5. Dersom det berre finst moderat forsuringsfølsame artar i elva, dvs. artar som tåler ph ned til 5, vil lokaliteten få indeks,5. Om dei moderat forsuringsfølsame artane er borte, men det er førekomstar av visse artar som er enno meir forsuringstolerante, vil lokaliteten få forsuringsindeks,25. Dersom det berre er artar som er svært forsuringstolerante vil elva verta indeksert til. Forsuringsindeks II er høvet mellom forsuringsfølsame døgnfluger og forsuringstolerante steinfluger. Indeks II har verdiar mellom,5 og 1, og blir brukt til å avdekke moderate forsuringsskadar når indeks I har verdi 1, men når det er få forsuringsfølsame dyr i prøva. Elektrofiske I Ervikelva og Gaula vart det utført ungfiskteljingar med elektrisk fiskeapparat etter ein standardisert metode som gjev tettleiksestimat (Bohlin mfl. 1989). All fisk vart tekne med og seinare oppgjort. Laks og aure vart aldersbestemt ved analyse av otolittar og/eller skjell. All fisk vart artsbestemt, lengdemålt og vegen, alderen vart bestemt ved analyse av otolittar (øyresteinar) og/eller skjell, og kjønn og kjønnsmogning vart bestemt. Dersom konfidensintervallet overstig 75 % av tettleiksestimatet, reknar vi at fangsten utgjer 87,5 % av antalet fisk på det overfiska området. Presmolttettleik er eit mål på kor mykje fisk som går ut som smolt førstkommande vår. Smoltstorleik, og dermed også presmoltstorleik, er korrelert til vekst. Di raskare ein fisk veks, di mindre er han når han går ut som smolt (Økland mfl. 1993). Presmolt er rekna som: Årsgammal fisk (+) som er 9 cm eller større, eitt år gamal fisk (1+) som er 1 cm og større; to år gamal fisk (2+) som er 11 cm og større; fisk som er tre år og eldre og som er 12 cm og større. Aure som er større enn 16 cm vert rekna som elveaure og vert ikkje inkludert. Presmolttettleik vert rekna ut som estimat etter standard metode ved elektrofiske (Bohlin mfl. 1989, Sægrov mfl. 21). I vedleggstabellane er det berekna tettleik av enkelte årsklassar og totaltettleikar. Her er ikkje alltid summen av tettleikar lik totaltettleiken. Årsaka til dette er at tettleiken er estimert ved ein modell som gjev gjennomsnittleg tettleik og feilgrenser for kvar enkelt årsklasse. Summen av gjennomsnitta til desse estimata treng ikkje verte lik gjennomsnittleg totalestimat. Rådgivende Biologer AS 23 5

6 Gytefisk I Ervikelva, Gaula og Ryggelva vart det gjort registreringar av gytefisk ved observasjonar frå elveoverflata av to personar som iført dykkedrakter og snorkel/maske dreiv, sumde eller krabba nedover elva. Ein tredje person som gjekk/køyrde langs elva noterte etter jamlege konsultasjonar observasjonane og teikna dei inn på kart. Metoden gjev eit minimumsestimat for gytebestanden som er lik det antalet fisk ein faktisk har observert. All fisk større enn blenkjer (ein- og to- sjøsommaraure) vart talt, artsbestemt og fordelt i storleiksgrupper. Laksen vart skilt i kategoriane smålaks (< 3 kg), mellomlaks (3-7 kg) og storlaks (> 7 kg) etter den normale vektfordelinga i bestandane. Auren vart skilt i kategoriane 1-2 kg, 2-4 kg, 4-6 kg, 6-8 kg og større enn 8 kg. Desse kategoriane svarar grovt sett til fisk som har vore 3, 4, 5 og fleire somrar i sjøen. Driveregistrering er nytta i fleire elvar, men metoden fungerer best der vatnet er klart (Sættem 1995). Metoden har vore testa mot estimat ved merke - gjenfangst forsøk i nordamerikanske elvar og konklusjonen var at den er påliteleg (Zubik og Fraley 1988, Slaney og Martin 1987). Etter gjentekne observasjonar av storaure og laks i elvar i Telemark, kom Heggenes og Dokk (1995) til den same konklusjonen. Etter drivteljingar i fleire år og i over 2 ulike elvar på Vestlandet, er vårt inntrykk frå alle elvane at dei aller fleste fiskane står på område der dei vil bli oppdaga dersom ein føl hovudstraumen nedover elva på låg vassføring. Rådgivende Biologer AS 23 6

7 1. ERVIKELVA (91.3Z) Ervikelva er nedre del av Dalsbøvassdraget på Stadlandet i Selje kommune i Sogn og Fjordane (figur ). Vassdraget startar ovanfor Morkavatnet og renn nordvestover til Ervika. Nedbørfeltet er på 32,4 km². Det er fire innsjøar i hovudgreina av vassdraget: Morkavatnet (innsjønr 3987, 91 moh,,3 km²), Sætrevatnet (innsjønr 3981, 48 moh,,73 km²), Dalsbøvatnet (innsjønr 1813, 47 moh, 1, m²) og Ervikvatnet (innsjønr 3973, 3 moh,,38 km²). Samla lengd på vassdraget er 11,6 km, av dette er ca 9 km lakse- og sjøaureførande. Innsjøane utgjer ca 5,5 km av dette, så "netto" anadrom elvelengd er berre ca 3,5 km. Det er rekna at vandringsgrensa for laks og sjøaure er ved kvernhuset om lag 3 meter nedom utløpet frå Morkavatnet (figur 1.3). Ervika Hoddevika Honningsvåg N Stadtlandet Leikanger FIGUR 1.1. Dalsbøvassdraget. Nedbørfeltet til vassdraget er markert med stipla linje Km Rådgivende Biologer AS 23 7

8 VASSKVALITET Vasskvaliteten i Ervikelva var god med omsyn på forsuring då fiskeundersøkingane vart utført. Dette er ikkje uventa sidan store delar av vassdraget ligg på gammal havbotn. Surleiken var frå ph 6,75 nedst til ph 6,33 midt i vassdraget (tabell 1.1). Innhaldet av natrium og klor var også relativt høgt, noko som heller ikkje er uventa med tanke på at elva ligg nær kysten i eit stormfullt område. På stasjonen nærast sjøen var innhaldet av kalsium og magnesium klart høgre enn på dei andre stasjonane, noko som også skuldast nærleiken til havet. Innhaldet av aluminium var relativt lågt. Totalt nitrogeninnhald var alle stader under 3µg/l og dermed i SFT sin tilstandsklasse I (meget god) med omsyn på næringssalt då prøvane vart tatt. Innhaldet av organiske stoff var middels høgt, og målingane av totalt organisk karbon låg i SFT tilstandsklasse III. TABELL 1.1. Analyseresultat frå vassprøvar samla inn i Ervikelva /Dalsbøvassdraget 18. november 22. Prøvane er tekne oppom Sætrevatnet (elektrofiskestasjon 5), nedom Dalsbøvatnet (st. 3) og ca 2 meter oppom sjøen (st. 1, figur 1.3). Vassprøvane er analysert av NIVA. Parameter Eining Oppe Midten Nede Surleik ph 6,44 6,33 6,75 Leiingsevne ms/m 4,44 4,89 6,96 Alkalitet mmol/l,74,71,137 Total Nitrogen µg N/l Nitrat µg NO 3 -N/l Tot. Org. karbon mg C/l 4,4 4,1 6,2 Klor mg Cl/l 9,7 11,1 15, Sulfat mg SO 4 /l 2,28 2,29 3, Reaktiv aluminium µg Al/l Illabil aluminium µg Al/l Labil aluminium µg Al/l Kalsium mg Ca/l 1,13 1,2 2,83 Kalium mg K/l,54,56,73 Magnesium mg Mg/l,89,97 1,26 Natrium mg Na/l 5,92 6,55 8,74 Rådgivende Biologer AS 23 8

9 VASSFØRING Det ligg føre vassføringsdata frå to stader i vassdraget, ved utløpet av Dalsbøvatnet for perioden og i Ervikelva nedom samløpet med sidegreina frå Vestkapp ( , figur 1.2). Vassføringa gjennom året er typisk for kystvassdrag utan høgtliggjande nedbørfelt, ved at vassføringa er lågast om sommaren og høgare vår og haust. Gjennomsnittleg årsvassføring nede i vassdraget er 2,6 m³/s, men vassføringa varierer mykje i samband med skiftande nedbør, og høgaste registrerte vassføring var heilt oppe i 53 m³/s. Variasjonen i vassføring i den øvre delen av vassdraget er mindre, og gjennomsnittleg årleg vassføring i denne delen av vassdraget er 1,6 m³/s. 8 7 Dalsbøvatnet Ervikelva nede Vassføring (m³/s) Jan Feb Mar Apr Mai Jun Jul Aug Sep Okt Nov Des FIGUR 1.2. Vassføring (medianverdiar) ved utløpet av Dalsbøvatnet (1934-1) og nedst i Ervikelva ( ). BOTNDYR Det vart teke tre botndyrprøvar på ulike stader på lakseførande strekning i Dalsbøvassdraget i samband med feltarbeidet 18. november 22. Den nedste prøva vart teken berre 2 m frå utløp til sjøen, den andre like oppom elektrofiskestasjon 3 i elva mellom Dalsbøvatnet og Ervikvatnet og den øvste vart teken nedom stasjon 5 i elva oppom Sætrevatnet (figur 1.3). På alle stasjonane vart det funne individ av den forsuringsfølsame døgnfluga Bäetis rhodani og forsuringsindeks I er dermed 1 (tabell 1.2). Sidan det var fleire forsuringsfølsame døgnfluger enn forsuringstolerante steinfluger er også forsuringsindeks II 1,. Det er dermed ingen indikasjonar på at Dalsbøvassdraget er forsuringspåverka. Dette samsvarar med tidlegare vurderingar (Skurdal mfl. 21). Rådgivende Biologer AS 23 9

10 TABELL 1.2. Oversikt over grupper/artar og antal individ i botnprøver frå Ervikelva 18. november 22. Oppe er elektrofiskestasjon 5, midten er elektrofiskestasjon 3 og nede er elektrofiskestasjon 1 (figur 1.3). Materialet er gjort opp av Randi Lund. Gruppe Art Indeks Antal dyr Oppe Midten Nede Døgnflugelarvar (Ephemeroptera) Baëtis rhodani Baëtis sp. 1 1 Caenis. sp 1 3 Steinflugelarvar (Plecoptera) Amphinemura borealis 7 Amphinemura sulcicollis Amphinemura sp. 3 Brachyptera risi 4 Isoperla grammatica,5 3 3 Isoperla sp., Leuctra hippopus 2 1 Leuctra sp. 1 Nemoura cinerea 1 Protonemura meyeri 3 22 Taeniopteryx nebulosa 1 Vårflugelarvar (Trichoptera) Athripsodes sp. 2 Hydropsyche pellucidula, Hydropsyche siltalai, Hydroptila sp. 2 Lepidostoma hirtum,5 1 1 Limnophilus sp. 1 Neureclipsis bimaculata 19 Oxythira sp. 8 Plectrocnemia conspersa Polycentropus flavomaculatus Rhyacophila nubila (larve) Biller (Coleoptera) Elmis aenae (larve) Elmis aenae (imago) 2 Fjørmygglarvar (Chironomidae) larvar pupper 1 Stankelbeinlarvar (Tipulidae) 3 7 Dicranota sp. 1 7 Tipula sp. 2 7 Knott (Simulidae) 17 1 Diptera 5 3 Snegl (Gastropoda) Lymnaea peregra Muslingar (Bivalvia) 13 3 Pisidium sp Fåbørstemakk (Oligochaeta) Midd (Acari) Rundorm (Nematoda) 1 1 Sum Indeks I Indeks II 1, 1, 1, Rådgivende Biologer AS 23 1

11 UNGFISK Ervika 2 1 Ervikvatnet 3 Dalsbøvatnet,5 1 1,5 2 2,5 Km 4 5 Sætrevatnet Morkavatnet FIGUR 1.3. Oversikt over Dalsbøvassdraget. Stadene der det vart gjennomført elektrofiske er markert med tal (for koordinatar sjå tabell 1.3). Det sannsynlege vandringshinderet for laks og sjøaure er markert med tjukk strek mellom Morka- og Sætrevatnet. TABELL 1.3. Oversikt over stasjonsnettet i Dalsbøvassdraget der det vart elektrofiska november 22. Stasjon Plassering (UTM, Euref89) Overfiska areal (m²) Vasstemp. ( C) Vassdekning (%) Merknader 1 LP ,1 1 Roleg, blokk/sand, truleg høgt saltinnhald, -7 cm djup 2 LP ,3 >9 Roleg-middels stri, blokk/stein, -6 cm djup 3 KP ,5 >9 Middels stri, blokk/stein, mørk botn, -4 cm djup 4 KP ,9 >9 Roleg, blokk/stein/grus, -4 cm djup 5 KP ,1 >9 Roleg, blokk/stein, mykje mose, -5 cm djup Ungfiskteljingane vart utført med elektrisk fiskeapparat den 18. og 19. november i 22 på 5 stasjonar à 1 m² etter ein standardisert metode som gjev tettleiksestimat for fisk (Bohlin mfl. 1989; figur 1.3). Under elektrofisket var vassføringa ca. 1 m³/s. Vasstemperaturen varierte mellom 1,1 C nedom Ervikvatnet og 4,9 C mellom Sætrevatnet og Dalsbøvatnet (tabell 1.3). Tettleik Det vart fanga totalt 26 ungfisk, høvesvis 2 laks og 6 aure på dei 5 stasjonane. I tillegg vart det fanga 27 aure over 16 cm, som vert rekna som resident elvefisk. Gjennomsnittleg estimert tettleik av ungfisk var 67,4 per 1 m², fangsten varierte mellom 24 på stasjon 1 og 62 på stasjon 2 vedleggstabell 1.C). Rådgivende Biologer AS 23 11

12 Laks Gjennomsnittleg estimert tettleik av laks var 5,1 per 1 m², og varierte mellom 12,3 på stasjon 1 og 78,7 på stasjon 3 (vedleggstabell 1.A). Tettleiken var høgast på stasjonane mellom Dalsbøvatnet og Ervikvatnet og lågast mellom Ervikvatnet og sjøen (figur 1.4). Alderen varierte frå + til 3+, og det var dominans av 1+ (62 % av fangsten), medan det berre vart fanga ein 3+. Estimert gjennomsnittleg tettleik av +, 1+ og 2+ var høvesvis 17.9, 29.4 og 4.2 pr 1 m² (figur 1.3, vedleggstabell 1.A). Aure Gjennomsnittleg estimert tettleik av aure var 18,2 per 1 m², med variasjon frå 6,1 per 1 m² på stasjon 2 til 2,8 på stasjon 4 (figur 1.3). Av dei 6 aurane var 32 årsyngel, 21 stk. 1+, 6 stk. 2+ og ein 3+ (figur 1.3, vedleggstabell 1.B). Tettleik (antal per 1 m²) Laks FIGUR 1.4. Estimert tettleik av ulike aldersgrupper av laks (øvst) og aure (nedst) ved elektrofiske på 5 stasjonar i Dalsbøvassdraget 18. og 19. november 22. Stasjon 1 er nedanfor Ervik-vatnet, stasjon 2 og 3 er mellom Ervik-vatnet og Dalsbøvatnet, stasjon 4 er mellom Dalsbøvatnet og Sætrevatnet og stasjon 5 er oppom Sætrevatnet. Detaljar om reell fangst, fangbarheit og estimert fangst er samla i vedleggs-tabell 1.A og 1.B. Tettleik (antal per 1 m²) Aure Stasjon nr Stasjon nr. FIGUR 1.5. Estimert tettleik av laks og aure ved elektrofiske på 5 stasjonar i Dalsbøvassdraget 18. og 19. november 22. (Jfr. Vedleggs-tabell 1.A-1.C). Tettleik (antal per 1 m²) Laks Aure Rådgivende Biologer AS Stasjon nr.

13 Lengd og vekst Dei ulike aldersgruppene av laks var i snitt 64, 113 og 147 mm lange, og indikerer ein tilvekst på 5-6 mm per år (figur 1.6, vedleggstabell 1.A). Den tilsynelatande reduserte tilveksten frå 1+ til 2+ skuldast at dei største 2+-laksane gjekk ut som smolt våren 22, og det er dei som veks seinast som står att på elva. Snittlengdene på dei ulike årsklassane av aure var høvesvis 7, 12 og 148 mm. Auren byrjar å veksa ved lågare temperatur første leveåret enn laksen, og er såleis større etter første sommaren, men deretter ser det ut til at begge artane veks omlag like godt (figur 1.6, vedleggstabell 1.B) Laks n = Antal fisk Aure n = 6 Lengde (cm) FIGUR 1.6. Lengdefordeling av laks (over) og aure (under) fanga ved elektrofiske på 5 stasjonar i Dalsbøvassdraget 18. og 19. november 22. Antal fisk Lengde (cm) Kjønnsfordeling og biomasse Det var ei svak overvekt av laksehannar, men skilnadane ligg innafor det som kan reknast som tilfeldig (tabell 1.7). Om lag 35 % av laksehannane større enn årsyngel var kjønnsmogne. Mellom aurane var det ein sterk dominans av hannar (86%), omlag 33 % av desse var kjønnsmogne. Mellom auren som var over 16 cm, og dermed rekna som elvefisk, var dominansen av hannar enno sterkare (96 %) og 73 % av desse var kjønnsmogne. Total biomasse av ungfisk var 33 g, eit snitt på 6 g per 1 m², og biomassen varierte mellom 37 g på stasjon 1 og 956 g på stasjon 4. Laks utgjorde 76 % (2275 g) av totalfangsten (vedleggstabell 1.A-1.C). Rådgivende Biologer AS 23 13

14 TABELL 1.7. Kjønnsfordeling og andel kjønnsmogne hannar for dei ulike årsklassar eldre enn årsyngel. Alder Laks Aure Hoer Hannar Sum Kj. mogne hannar Hoer Hannar Sum Kj. mogne hannar Antal % Antal % Sum Elvefisk Presmolt Gjennomsnittleg total presmolttettleik var 35,7 per 1 m², fordelt på 27,8 laks og 5,9 aure. Presmolttettleiken varierte mellom 18,8 på stasjon 1 og 51,4 på stasjon 3 (vedleggstabell 1.C). Det er ein klar skilnad mellom stasjon 1 og 5 med presmolttettleik på kring 2 per 1 m² og dei tre andre stasjonane, der tettleiken er om lag det doble. Det er vist god samanhang mellom estimert presmolttettleik og gjennomsnittleg årsvassføring i elvar på Vestlandet (Sægrov mfl. 21). Gjennomsnittleg vassføring i utløpet av Ervikelva i perioden var 2,6 m 3 /s. Forventa tettleik av presmolt var dermed 28 per 1 m 2. Den observerte presmolttettleiken er dermed litt høgare enn det vi forventa, men innafor den teoretiske variasjonsbreidda. Gjennomsnittleg presmoltlengd på laks og aure var høvesvis 123 og 131 mm. Snittalderen på presmolt av laks og aure var høvesvis 1,2 og 1,3 år, og estimert smoltalder vert dermed 2,2 og 2,3 år. Biomassen av presmolt utgjorde totalt 2527 g (84 % av totalfangst), eit snitt på 55 g per 1 m², og med variasjon mellom 299 g på stasjon 1 og 863 g på stasjon 4. Andelen av ungfisk av den einskilde aldersgruppe som er stor nok til å bli karakterisert som presmolt vil variere frå år til år og frå elv til elv, avhengig av tilveksten. I Dalsbøvassdraget er nær 8 % av 1+ laks og 9 % av 1+ aure store nok til å verta rekna som presmolt (tabell 1.8). TABELL 1.8. Antal laks og aure av den einskilde aldersgruppe og antal av desse som er presmolt og andel (%) presmolt av kvar aldersgruppe som vart fanga under elektrofiske i Dalsbøvassdraget i november 22. Totalt antal Antal presmolt % presmolt Sum Sum Sum Laks Aure Rådgivende Biologer AS 23 14

15 FANGSTSTATISTIKK Det ligg føre fangststatistikk for laks og sjøaure i Ervikelva frå 1969 (figur 1.7). For åra 1979 til 1992 er det skilt mellom smålaks (< 3kg) og laks (>3kg), og frå 1993 er laksen gruppert som smålaks (< 3kg), mellomlaks (3 7 kg) og storlaks (>7kg). Årleg fangst av laks har i antal variert mellom 42 og 31, gjennomsnittleg antal er 138. Snittvekta på laksen ligg mellom 1,5 og 3,5 kg dei ulike åra. Perioden med dei beste laksefangstane er 1969 til 198 då det årleg vart fanga rundt 3 laks i elva. Dei siste ti åra har gjennomsnittsfangstane vore 123 laks, og variasjonen har vor stor mellom åra. I 22 vart det fanga berre 47 laks, og den låge fangsten skuldast truleg låg vassføring i fiskesesongen og eit redusert innsig av smålaks. Fangsten av aure er ikkje rapportert gjennom størstedelen perioden 1973 til I den perioden den er rapportert er det fanga mellom 4 og 2 aure. Gjennomsnittet dei åra fangsten er rapportert har vore 11 sjøaure, i 22 vart det fanga 6 laks. Gjennomsnittsvektene har variert mellom,3 og,8 kg, og gjennomsnitt for perioden er,5 kg Laks Ervikelva Sjøaure Ervikelva 2,5 2 Antal laks Snittvekt (kg) Antal sjøaure ,5 1,5 Snittvekt (kg) FIGUR 1.7. Årleg fangst (antal og snittvekt) av laks (venstre) og aure (høgre) i Ervikelva / Dalsbøvassdraget i perioden Antal fisk er vist som stolpar, snittvekt er vist som linje. I perioden er laksen skild i kategoriane <3 kg (kvit) og >3 kg (grå), frå 1993 også > 7 kg (svart). Tala er henta frå den offentlege fangststatistikken (NOS). Merk! Ulik skala på dei to figurane. Rådgivende Biologer AS 23 15

16 GYTEFISKTELJING Registreringane av gytefisk vart utført den 19. november 22 ved observasjonar frå elveoverflata av ein person som iført dykkedrakt og snorkel/maske dreiv, sumde eller krabba nedover elva. Ein person som gjekk/køyrde langs elva noterte etter jamlege konsultasjonar observasjonane og teikna dei inn på kart. Observasjonsstrekninga var ca. 3,5 km (ikkje inkludert innsjøane, jfr. figur 1.3, tabell 1.9). Det var god sikt øvst i vassdraget, men nedover vart det i aukande grad humøst, og mellom Ervikvatnet og sjøen var sikta nede i 3 meter. All fisk større enn blenkjer (ein- og to- sjøsommarfisk) vart talt og artsbestemt og plassert i storleiksgrupper. Auren vart skilt i kategoriane,5-1 kg, 1-2 kg, 2-4 kg, 4-6 kg, 6-8 kg og større enn 8 kg. Laksen vart skilt i kategoriane smålaks (< 3 kg), mellomlaks (3-7 kg) og storlaks (> 7 kg). Etter gjentekne drivteljingar i 2 elvar på Vestlandet, er inntrykket at dei aller fleste fiskane står på område der dei vil bli oppdaga dersom ein følgjer hovudstraumen nedover elva på låg vassføring. Totalt vart det observert 128 laks, fordelt på 12 storlaks, 43 mellomlaks og 73 smålaks (tabell 1.9). Heile 123 laks (96 %) stod mellom Dalsbøvatnet og Ervikvatnet. I denne delen av elva er dei to viktigaste gyteområda i vassdraget: 1) frå utløpsosen av Dalsbøvatnet og ca 5 meter nedover (UTM LP 5 982) og 2) ca 2 meter nedom skulen (UTM KP ). På desse to områda vart det observert høvesvis 68 og 45 laksar. Også ved innløpet til Ervikvatnet er det område som er eigna for gyting, men der vart det berre observert 2 laksar, ingen gytegroper. På den korte elvestubben mellom Sætrevatnet og Dalsbøvatnet er det område som er eigna for gyting. Der vart det observert 2 laksar, og det var fire laksegroper, to av desse såg ut til å vera forletne før gyting. Ovanfor Sætrevatnet er det store område som er eigna for gyting, men mest for aure. Der vart det observert 3 laksar og nokre gytegroper, men ingen av desse var store nok til å vera gravne av laks. Av sjøaure vart det observert 9 individ, 8 frå 1-2 kg og ein frå 2-4 kg, alle stod mellom Dalsbøvatnet og Ervikvatnet. Det er truleg at sjøauren stort sett var ferdig med gytinga då teljingane vart gjennomført, og det meste av sjøauren vil då ha flytta seg ut i dei ulike vatna. TABELL 1.9. Observasjonar av aure og laks under drivteljingar i Dalsbøvassdraget 19. november 22. Sone Lengd Breidd Areal Laks Aure (m) (m) (m²) Små Mell Stor Tot Tot. Oppom Sætrevatnet Sætrevatnet - Dalsbøvatnet Dalsbøvatnet - Ervikvatnet , Ervikvatnet - sjøen Samla Antal per km 2,9 12,3 3,4 36,6 2,3,3 2,6 Prosent 57, 33,6 9,4 1, 88,9 11,1 1, Rådgivende Biologer AS 23 16

17 Bestandsfekunditet og eggtettleik Ved utrekning av bestandsfekunditet er det forventa ein andel holaks mellom små-, mellom- og storlaks på høvesvis 4, 75 og 4 %, og ei kjønnsfordeling på 5:5 hjå aure. Vi reknar at det pr. kg holaks er 13 egg, medan det pr. kg hoaure er 19 egg (Sættem 1995). Ved å multiplisere antal kg hofisk med antal egg per kg er bestandsfekunditeten berekna. For å berekna eggtettleiken er totalt antal egg delt på arealet av elvebotnen, her 38. m². Ut frå berekningane i tabell 1.1 var 66 av dei 128 laksane hoer, med eit totalt eggantal på i overkant av 3 egg. Med eit elveareal på ca 38 m² (tabell 1.1) gjev det ein eggtettleik på ca 8 per m². Dette er klart over gytemålet på 4 egg per m² viser at produksjonen av laks i Dalsbøvassdraget ikkje er avgrensa av gytebestanden. Sidan det meste av auren hadde forlate gyteområda er berekningane for aure som baserar seg på gytefiskteljinga, t.d. eggtettleik, alt for låge. TABELL 1.1. Antal laks og aure i dei ulike storleikskategoriane, anteke kjønnsfordeling, estimert antal hofisk, snittvekt i fangst for laks og estimert vekt for aure, hofiskbiomasse (kg), antal egg gytt, bidrag frå den einskilde storleiksgruppe og eggtettleik per m². Berekningane føreset eit eggantal per kilo laks og aure på høvesvis 13 og 19 egg (Sættem 1995), og eit elveareal på 38. m². LAKS AURE Små Mellom Stor Totalt 1-2 kg >2 kg Totalt Antal fisk observert Andel hoer (%) Antal hoer 29,2 32,3 4,8 66,3 4,5 4,5 Snittvekt (kg) 2, 4,3 8,2-1,5 3, - Hofisk biom. (kg) 58,4 138,7 39,4 236,4 6 1,5 7,5 Ant. Egg Bidrag % Egg per m² 2, 4,7 1,3 8,1,3,1,4 TABELL Antal laks og aure observert, antal fanga, berekna totalt innsig og beskatning i Ervikelva i 22. Laks Aure Smålaks Mellomlaks Storlaks Totalt Antal observert Antal fanga Totalt innsig Beskatning 36 % 1 % 8 % 27 % 87 % Rådgivende Biologer AS 23 17

18 Beskatning På bakgrunn av gytefiskteljingar i ei rekkje elvar dei seiste 15 åra er det vanleg å rekne ei normal beskatning på 7 % for smålaks og 4 % for mellomlaks og storlaks, totalt 55 6 % (Sættem 1995, eigne resultat). Den relativt høge beskatninga på smålaks tilseier at totalbeskatninga er større i elvar der bestanden er dominert av smålaks enn i elvar der det er stort innslag av mellomlaks og storlaks. I 22 vart det berekna ei totalbeskatning på berre 27 % i Ervikelva, noko som er langt lågare enn det ein reknar som normalt (tabell 1.11). Ved å bruke dei generelle beskatningstala ville ein forvente ei beskatning på 63 %, altså over dobbelt så høg. Beskatninga av aure var tilsynelatande svært høg, heile 87 %, men årsaka til dette er at auren sannsynlegvis var ferdig med gytinga og hadde trekt seg tilbake til innsjøane då gytefiskteljingane vart gjennomført den 19. november. Den låge beskatninga på laks i Ervikelva i 22 har sannsynlegvis samanhang med at det var lite nedbør og stabilt låg vassføring i elva utover sommaren. Dette medførte sein oppgang, temperaturen i elva var svært høg, laksen heldt seg i innsjøane og alle desse faktorane bidrog til at laksen var lite fangbar. Også i Ryggelva var det relativt låg beskatning dette året, og årsaka er sannsynlegvis den same som i Ervikelva. I Gloppenelva og Gaula vart det gjennomført gytefiskteljingar alle tre åra frå I desse elvane var beskatninga i 22 like høg som tidlegare (Gloppenelva) eller litt lågare enn dei to føregåande åra (Gaula). Desse elvane har store breområde i nedbørfeltet, og den varme ettersommaren medførte stor smelting og relativt høg vassføring i heile fiskesesongen. Den låge beskatninga i Ervikelva og Ryggelva er difor sannsynlegvis ikkje representativt for den normale beskatninga, som nok ligg høgare. TABELL Total beskatning av laks i fem elvar i Sogn og Fjordane i åra Beskatninga er utrekna på grunnlag av fangststatistikken og gytefiskteljingar. Gloppenelva Gaula Nausta Ervikelva Ryggelva 2 66 % 74 % 71 % % 64 % 68 % % 53 % 27 % 41 % snitt 72 % 64 % 7 % Rådgivende Biologer AS 23 18

19 OPPSUMMERING OG DISKUSJON Dei viktigaste resultata frå undersøkinga: Analyser av vasskvalitet og botndyrfauna viser at elva har ein god vasskvalitet og ikkje er negativt påverka av forsuring eller lokal forureining Gjennomsnittleg estimert tettleik av laks og aure var 67 per 1 m², fordelt på 5 laks og 18 aure. Tettleiken av +, 1+ og 2+ av laks var høvesvis 17.9, 29.4 og 4.2 per 1 m 2, av aure var tilsvarande tettleik 8.3, 4.8 og 1.4 per 1 m 2 Dei tre yngste årsklassane av laks var i snitt 64, 113 og 147 mm lange, medan dei yngste årsklassane av aure i snitt var litt større med 7, 12 og 148 mm. Gjennomsnittleg biomasse per 1 m² av ungfisk var 6 gram, med dominans av laks på dei fire stasjonane nærast sjøen Gjennomsnittleg estimert presmolttettleik var 36 pr 1 m 2, med klar dominans av laks. Forventa presmolttettleik er ca 28 per 1 m 2, så estimert presmolttettleik var litt over det vi forventa. Forventa smoltalder våren 23 med bakgrunn i presmoltdata er høvesvis 2,2 år for laks og 2,3 år for aure. Det vart observert 128 laks fordelt på 12 storlaks, 43 mellomlaks og 73 smålaks ved gytefiskteljinga i Ervikelva den 19. november 22. Denne teljinga vart utført nær gytetoppen til laksen. Det vart berre observert ni sjøaure, sjøauren var truleg ferdig med gytinga og dei fleste hadde forlate gyteområda og vandra til innsjøane. Berekna eggtettleik for laks var 8 egg per m 2. Dette er over det føreslegne gytemålet på 4 egg per m 2. Eggtettleiken til aure let seg ikkje berekne sidan berre få av gytefisken av aure stod på elva då teljinga vart utført. Tilstanden til dei anadrome fiskebestandane i Ervikelva ser ut til å vere god. Antal gytelaks var i 22 så høgt at gytemålet var godt oppfylt og produksjonen av smolt er høg. Laksebestanden i Ervikelva ser dermed ut til å ha unngått dei problema som andre laksebestandar på Vestlandet har vore utsett for dei siste ti til femten åra. Beskatninga var uvanleg låg sommaren 22, berre 27% av laksen som vandra opp i elva vart fanga. Dette skuldast truleg låg vassføring i fiskesesongen. Det er ingen spesielle tilhøve i Ervikelva, som t.d. låg temperatur eller høgt siltinnhald, som kan redusere produksjonen. Elva er noko påverka av forbygging i dei områda der den går gjennom landbruksområde, men elles er den lite utsett for menneskeskapte påverknadar. Den er ikkje regulert, lite påverka av eutrofiering frå landbruk og ikkje forsura. Det vart påvist furunkulose på fisk i elva i 1989, men elles er ingen særskilde fiskesjukdomar eller parasittar påvist. Elvemiljøet synest dermed godt. Heller ikkje kystområdet utanfor Ervikelva ser ut til å vere belasta på same måte som lenger sør på Vestlandet. Problemet for mange anadrome bestandar er at smolten har vorte utsett for sterke lakseluspåslag like etter at den har forlate elva (Skurdal mfl. 21). Dette har vore det største trugsmålet mot laksebestandar på Vestlandet dei siste ti åra. Bestandsutviklinga til laksen frå Ervikelva tyder på at dette i liten grad er tilfelle her. Kombinasjonen av eit godt elvemiljø og ein lite lakselusbelasta kyst gjer laksebestanden i Ervikelva særs godt eigna som referansebestand for den naturlege utviklinga for laks på Vestlandet. Dette er av stor verdi for å kunne vurdere effekten av menneskeskapte skader på andre laksebestandar på Vestlandet. Rådgivende Biologer AS 23 19

20 VEDLEGGSTABELL 1.A. Laks Ervikelva 22. Fangst per omgang og estimat for tettleik med 95 % konfidensintervall. Lengde (mm), med standard avvik (SD), og maks og minimumslengder og biomasse (g) for kvar aldersgruppe på kvar stasjon, totalt og gjennomsnittleg i Ervikelva 18. og 19. november 22. *Dersom konfidensintervallet overstig 75% av estimatet, reknar vi at fangsten utgjer 87,5 % av antalet fisk på det overfiska området, 95 % konfidensintervall er då ikkje gitt opp. Stasjon Alder / Fangst, antal Estimat 95 % Fangb. Gj. Snitt Lengde (mm) Biomasse Nr gruppe 1. omg. 2. omg. 3. omg. Sum n/1m c.i. SD Min Max (gram) ,1* - - 6, ,2 1 m² ,2,9,76 121,5 17, ,4 Sum ,3 1,4,71 182,6 Sum> ,2,9,76 18,4 Presmolt ,2 1,1,74 124,5 15, , ,5 4,7,53 62,2 4, ,13 1 m² ,1 8,9,52 112,5 13, , ,1* , Sum , 11,7,5 528,1 Sum> ,6 1,9,49 53,9 Presmolt ,5 12,1,46 117,8 11, , ,4* ,9 6, ,5 1 m² ,4* ,2 12, , ,3* ,5 9, ,4 Sum ,1* ,2 Sum> ,5 27,8,35 489,7 Presmolt ,5 28,1,33 117,6 12, , ,9* ,9 8, m² ,8 7,1,49 128,3 16, , ,1,5,82 154,6 1, ,5 Sum ,4 7,7,54 752,8 Sum> ,8 4,2,61 78,8 Presmolt , 4,5,6 138,8 17, ,7* ,1 5, m² ,* ,6 8, ,9* , 1, , ,1* , ,6 Sum ,7* ,7 Sum> ,* ,7 Presmolt ,* ,1 15, ,3 Ervik ,9 11,2,28 64, 7, ,83 samla ,4 4,5,46 113,4 15, ,92 5 m² ,2 1,1,54 146,6 14, ,2* , ,6 Sum ,1 7,7, ,4 Sum> ,1 4,8, ,5 Presmolt ,8 4,4,46 123,4 16, ,92 Rådgivende Biologer AS 23 2

21 VEDLEGGSTABELL 1.B. Aure Ervikelva 22. For detaljar sjå vedleggstabell 1.A. Stasjon Alder / Fangst, antal Estimat 95 % Fangb. Gj. Snitt Lengde (mm) Biomasse Nr gruppe 1. omg. 2. omg. 3. omg. Sum n/1m c.i. SD Min Max (gram) ,7* ,2 9, ,2 1 m² ,9* ,5 1, , ,1* , ,7 Sum ,7* ,5 Sum> ,* ,3 Presmolt ,* ,3 11, ,3 Elvefisk ,,4,82 195,2 19, , ,, 1, 86, ,2 1 m² ,,5,78 119,8 9, , ,1* , ,8 Sum ,1 1,,71 97,7 Sum> ,2 1,3,65 92,5 Presmolt ,2 1,3,65 127,4 18, ,5 Elvefisk 3 3 3,, 1, 186, 3, , ,6 7,,41 7,3 6, ,1 1 m² ,4* ,7 13, , Sum ,3* ,1 Sum> ,4* , Presmolt 3 3 3,4* ,7 13, , Elvefisk 1 1 1,, 1, 18, , ,7 2,7,61 71,7 8, , 1 m² ,4* ,3 5, , ,3* , 1, ,8 Sum ,8 13,2,39 23,7 Sum> ,7* ,7 Presmolt ,7* ,6 7, ,7 Elvefisk ,2 1,2,71 183,1 15, , ,3* ,2 7, ,7 1 m² ,7* ,4 15, , ,3* ,5 3, , ,, 1, 153, ,4 Sum ,4* , Sum> ,1* ,3 Presmolt ,9* ,2 19, ,3 Elvefisk ,1,6,8 177,2 14, ,5 Ervik ,3 3,7,39 69,5 9, ,2 samla ,8* ,4 17, ,2 5 m² ,4* ,2 1, , ,2, 1, 153, ,4 Sum ,2 9,7,3 728, Sum> ,4* ,8 Presmolt ,9* ,7 16, ,8 Elvefisk ,4,2,8 183,6 15, ,1 Rådgivende Biologer AS 23 21

22 VEDLEGGSTABELL 1.C. Laks og Aure i Ervikelva 22. For detaljar sjå vedleggstabell 1.A. Stasjon Alder / Fangst, antal Estimat 95 % Fangb. Biomasse nr gruppe 1. omg. 2. omg. 3. omg. Sum n/1m² c.i. (gram) ,9* ,4 1 m² ,2 3,7,59 285, ,1* - - 2,7 Sum ,7 8,2,49 37,1 Sum> ,6 4,4,57 35,7 Presmolt ,8 5,1,54 298,9 Elvefisk ,,4,82 351, ,2 3,9,57 29,3 1 m² ,7 8,,55 535, ,3* - - 6,8 Sum ,6 1,8,52 625,8 Sum> ,5 1,3,51 596,4 Presmolt ,3 1,9,48 536,4 Elvefisk 3 3 3,, 1, 175, ,3* ,6 1 m² ,7 29,7,34 495, ,3* ,4 Sum ,8 54,3,29 62,3 Sum> ,1 33,7,33 557,7 Presmolt ,4 35,8,3 495,1 Elvefisk 1 1 1,, 1, 54, ,7 8,2,49 85, 1 m² ,4 14,9,39 459, ,3 1,4,71 412,3 Sum ,2 11,8,5 956,5 Sum> ,5 8,5,51 871,5 Presmolt ,8 9,2,5 862,7 Elvefisk ,2 1,2,71 532, ,* ,7 1 m² ,7* , ,1* , ,3* - - 5, Sum ,1* ,7 Sum> ,1* , Presmolt ,9* ,6 Elvefisk ,1,6,8 456,5 Ervikelva ,7 1,1,32 278,1 samla ,5 5,8, ,1 5 m² ,4 3,1,39 726, ,5* - - 5, Sum ,4 1,5,39 33,4 Sum> ,6 6,8, ,3 Presmolt ,7 6,4, ,7 Elvefisk ,4,2,8 1571,1 Rådgivende Biologer AS 23 22

23 2. RYGGELVA (87.1Z) Ryggelva ligg i Gloppen kommune, og vassdraget har ved utløp til fjorden eit nedbørfelt på 6 km 2. Øvste delar av vassdraget ligg på høgder mellom 8 og 1 moh. Det er fem større innsjøar i vassdraget og Traudalsvatnet, som ligg 334 moh., er den største. Ryggelva (Traudalselva) renn frå Traudalsvatnet og ut i Gloppenfjorden ved Rygg (figur 2.1). Den renn bratt ned frå vatnet og flatar ut den siste strekninga mot sjøen. Elva er lakseførande 3 km oppover, og denne strekninga har eit areal på om lag 64 m 2. 1,2 km frå sjøen er det ein foss, Strupen, som fungerar som vandringshinder når det er låg vassføring. Elvearealet oppom og nedanfor Strupen er høvesvis 38. og 26. m². Det er ikkje målt vassføring eller temperatur i elva, men berekningar frå målingar av nedbør og nedbørfelt, tilseier ein årleg middelvassføring på 4,5 m 3 /s. Vassdraget er verna. Vasskvaliteten med omsyn til forsuring er truleg god og ikkje avgrensande for laks, og det er ikkje kjent andre tilhøve som kan forringe vasskvaliteten (Skurdal mfl. 21). Som sikring mot erosjon er delar av elva forbygd. På Ryggøyra, like ved utløpet til sjø, har Hyen laks eit settefiskanlegg, som vart etablert i R y g g S t r u p e n 4 G r o v 3 2 S t a r t 1 B r u n a 5 1 m e t e r FIGUR 2.1. Anadrom elvestrekning i Ryggelva, med soner for observasjonar av aure og laks under drivteljingar den 16. oktober 22. N Rådgivende Biologer AS 23 23

24 FANGSTSTATISTIKK Fangstar av laks og sjøaure vert registrert lokalt og send inn og behandla av Statistisk Sentralbyrå. Frå og med 1969 vart det skilt mellom laks og aure, frå 1979 vart det skild mellom tert og laks, og frå 1993 vart laks skild som smålaks (under 3 kg), mellomlaks (3-7 kg) og storlaks (> 7 kg) i den offisielle fangststatistikken (figur 2.2). I perioden 1969 til 22 var gjennomsnittsfangsten 31 laks med gjennomsnittsvekt på 3,3 kg og 18 sjøaurar med gjennomsnittsvekt på 1,3 kg. Fangstane har variert mellom 3 laks i 1999 og 15 laks i 21. Fangstane har normalt variert mellom 5 og 4 laks, men enkelte år har ein hatt fangstar på rundt 1 laks. Det har vore dominans av smålaks i fangstane, men med eit betydeleg innslag av mellomlaks enkelte år. Fangstane av sjøaure har i hovudsak variert mellom 5 og 3 kvart år, og var 16 i 22. Analysar av fiskeskjell viser at innslaget av rømt oppdrettslaks har vore lågt i Ryggelva. Av 31 laks som det vart tekne skjellprøvar av i fiskesesongen 21 var 2 (6,5%) oppdrettslaks. Det kom inn skjellprøvar frå 1 laks i 1999 og 6 laks i 2 og ingen av desse var oppdrettsfisk (Urdal 2, 21, 22) Laks Ryggelva Sjøaure Ryggelva 3 Antal laks Snittvekt (kg) Antal sjøaure Snittvekt (kg) FIGUR 2.2. Årleg fangst i antal (søyler) og gjennomsnittsvekt (linjer) av laks (høgre, frå 197 til 22) og sjøaure (venstre, frå 1969 til 22). Laks er inndelt i vektgruppene >3 kg, 3-7 kg, <7 kg. Det vart ikkje innrapportert fangstar i 1973 og i Rådgivende Biologer AS 23 24

25 GYTEFISKTELJING Registreringane av gytefisk i Ryggelva vart utført den 16. oktober 22. Observasjonsstrekninga var frå Bruna til sjøen, totalt 3 km (figur 2.1). Vasstemperaturen var 1-2 C, sikta var 1 meter og vassføringa var låg, slik at ein person åleine kunne sjå botnen i ein breidde på ca 2 meter og hadde god kontroll over gytefisken som stod i elva. Gytetida for laks og aure i Ryggelva er ikkje kjent. Resultat Det blei 16. oktober 22 registret totalt 57 laks, fordelt på 8 storlaks, 27 mellomlaks og 22 smålaks (tabell 2.1). Av aure blei det registrert totalt 99 individ over,5 kg. Av desse var 47 frå,5-1 kg, 49 frå 1-2 kg og 3 mellom 2 og 4 kilo (tabell 2.1). TABELL 2.1. Observasjonar av laks og aure under drivteljingar i Ryggelva den 16. oktober 22. Vassføringa var låg, sikta var 1 meter, tilsvarande ei observasjonsbreidde på om lag 2 meter for ein observatørar. Nummereringa refererer til figur 2.1. LAKS AURE Sone meter Små Mellom Stor Totalt,5-1 kg 1-2 kg 2-4 kg 4-6 kg Totalt Blenkjer Ant. per km 1,7 8,3 1,7 11,7 2,6 1,6 1,1, 32,2 6 Prosent 14,3 71,4 14,3 1, 63,8 32,8 3,4, 1, Ant. per km 15,8 1, 4,2 3, 8,3 25,,8, 34,2 Prosent 52,8 33,3 13,9 1, 24,4 73,2 2,4, 1, Totalt Ant. per km 7,3 9, 2,7 19, 15,7 16,3 1,, 33, Prosent 38,6 47,4 14, 1, 47,5 49,5 3,, 1, I oktober 22 var det ein tettleik på 19 laks/km i heile vassdraget. Den høgaste tettleiken av laks vart observert i observasjonssone 5, med 6 laks/km. Nest høgast tettleik var det i observasjonssone 3 med 33 laks per km (tabell 2.1, figur 2.3). Det er naturleg å dele elva inn i to avsnitt i høve til den markerte fossen. Tettleiken av laks var 3 laks per kilometer elvestrekning i det nedste elveavsnittet og 12 laks per km i elveavsnittet oppom fossen. I begge elveavsnitta utgjorde storlaksen 14 %, medan andelen mellomlaks oppom Strupen var 71 % og nedom 33 %. Tettleik av gyteaure (>,5 kg) var på 33 per km i heile vassdraget, med 32 og 34 aure per km høvesvis ovanfor og nedanfor Strupen. Høgast tettleik av aure var det i sone 3, med 8 aur per km, men også i sone 5 var det ein relativt høg tettleik med 68 aure per km (tabell 2.1, figur 2.3). Andelen aure over 2 kg var låg i begge elveavsnitta, medan andelen aure mellom 1og 2 kg varierte meir og var 33 % oppom og 73 % nedanfor Strupen. Rådgivende Biologer AS 23 25

26 8 6 Små Mellom Stor 22 1% 8% Små Mellom Stor 22 Antal laks/km 4 Antal laks/km 6% 4% 2 Bruna Strupen Strekning nr. Sjø 2% % Bruna Strupen Strekning nr. Sjø Antal aure/km ,5-1 kg 1-2 kg 2-4 kg Bruna Strupen Strekning nr. 22 Sjø Antal aure/km 1% 8% 6% 4% 2% % Bruna Strupen Strekning nr. 22,5-1 kg 1-2 kg 2-4 kg Sjø FIGUR 2.3. Tettleik (antal/km) og prosentvis fordeling av dei ulike storleiksgruppene av laks (øvst) og aure (nedst) observert på dei ulike strekningane i Ryggelva under driveobservasjonar 16. oktober 22. Nummereringa refererer til figur 2.1. Bestandsfekunditet og eggtettleik Totalt vart det observert 57 laks, fordelt på 22 smålaks, 27 mellomlaks og 8 storlaks. Med ein forventa andel holaks på 4 % mellom smålaksane, 75 og 4 % mellom høvesvis mellom- og storlaksane, var den estimerte gytebestanden på totalt 32 holaks med ein total biomasse på 152 kilo. Dette tilsvarar 198. egg, og ein tettleik på 3,1 egg per m² (tabell 2.2). Gjennomsnittsvekta for auren er estimert til å være 1,2 kilo, og når ein antek ei kjønnsfordeling på 5 % hos aure, blir biomassen av hoaure 59 kilo, tilsvarande 112. gytte aureegg, og ein estimert eggtettleik på 1,7 per m². TABELL 2.2. Antal laks i dei ulike storleikskategoriane talt i oktober 22, anteke kjønnsfordeling, estimert antal hofisk, snittvekt i fangst, hofiskbiomasse, antal egg gytt, bidrag frå den einskilde storleiksgruppe og eggtettleik per m². Berekningane går ut frå eit eggantal på 13 egg per kilo laks (Sættem 1995), og eit elveareal på 64. m² (3 m * 21,4 m). LAKS AURE Smålaks Mellomlaks Storlaks Totalt Antal laks observert Andel hoer Antal hoer 8,8 2,3 3,2 32,3 49,5 Snitt vekt (kg) 1,6 5,4 9 1,2 Hofisk biomasse (kg) 14,2 19,4 28,8 152,3 58,9 Antal egg Bidrag % 9,3 71,8 18,9 1 1 Egg per m²,3 2,2,6 3,1 1,7 Rådgivende Biologer AS 23 26