DEN UNIVERSELLE TRUA. Preike Molde Domkirke : Aposteldagen. Tekst: Mark 3, 13-19

Transkript

1 Preike Molde Domkirke : Aposteldagen Tekst: Mark 3, DEN UNIVERSELLE TRUA Det er Aposteldagen i dag. Det er ein raud dag i kyrkja, ein farge vi berre brukar nokre få gongar i året: I pinsa, på Stefanusdagen og Olavsdagen, altså 2. juledag og olsok, ved ordinasjon, og altså i dag, på aposteldagen. Alle desse dagane blir vi gjennom den raude fargen minte på Anden og blodet, som på ein eller annan måte ser ut til å henge saman. Vi har ein kort preiketekst i dag. Og ved første gjennomlesing kan verke som det berre er ei oppramsing av namna til dei 12 som Jesus valde ut til apostlar. Men det er berre ved første gjennomlesing. For her ligg det svært mykje skjult. Og vi burde kanskje ane det allereie i den første setninga. For teksten startar slik: Så gjekk han opp i fjellet. Det finst mange måtar å gå opp i fjellet på. Nokre gongar går ein langs trygge og kjende stiar. Andre gongar søkjer ein eventyret og det ukjende. Nokre gongar går ein opp i fjellet for å få utsikt, for å kjenne vind i ansiktet og puste inn frisk luft. Og andre gongar søkjer ein innsikt, for å klarne tankane og sjå ting i eit større perspektiv. I fjor kom det ut ei veldig spennande bok av ein norsk geolog som handlar om fjellet og fasinasjonen for det opphøgde. For fjell som møteplass mellom Gud og menneske har alltid vore eit tema i religiøs samanheng. Og eg trur at følelsen av ærefrykt og det å kjenne seg liten framfor noko stort er erfaringar som fleire har gjort i møte med fjellet. Det finst mange måtar å gå opp i fjellet på. I Bibelsk samanheng er fjellet staden for viktige openberringar. Fjellet er ofte forbunde med eit spesielt gudsnærvær, ofte med teofaniar, syn der Gud opeberrar seg. På Sinaifjellet viste Gud seg for Moses og han mottok boda. Elia konkurrerte med Baalprofetane på Karmelfjellet, og han vart kalla ut av ei fjellgrotte på Horeb for å møte Gud. På Taborfjellet fekk nokre av læresvinane sjå Jesus forvandla. Og på Oljeberget, sjølv om det etter vår målestokk vel neppe kan kallast eit fjell, steig Jesus opp til himmelen. Og med alt desse fjella som esn mektig grunntone bak forteljinga, så forstår vi at det Markus eigentleg seier, er: Følg med. No skjer det noko viktig.

2 Eg vil hoppe litt i teksten. Eg skal kome tilbake, men akkurat no vil eg hoppe over dei to neste linjene og gå til namna på desse 12. Ei slik liste over dei 12 læresveinane vert kalla ein disippelkatalog, og vi finn fire slike lister Det nye testamentet. Alle startar med Peter, og alle har i ei eller anna rekkjefølgje Andreas, Jakob og Johannes etterpå. Så er det mindre variasjonar i rekkjefølgja på dei neste åtte, men Judas er alltid sist. Desse listene, som trass mindre variasjonar er såpass konstante, viser oss at dei 12 tidleg var ein slags institusjon i den tidlege kyrkja. MEN: der er noko som er like interessant. Sjølv om mange kyrkjer har eit rikt legendestoff om apostlane, spesielt den katolske, så er det påfallande kor lite vi får vite om desse 12 ut ifrå dei nytestamentlege tekstane. Faktisk er det fleire av dei vi ikkje veit noko som helst om, og som gruppe er dei heller ikkje nemnde så mange gongar og dei forsvinn gradvis ut av tekstane. Det kan tyde på at viktigheita av dei 12 som institusjon og gruppe i kyrkja har døydd ut relativt tidleg. Så kva er det då som gjer denne forteljinga viktig? Kvifor skjer det på eit fjell dersom det ikkje nødvendigvis er utveljinga av dei 12 som er det avgjerande poenget? Eg eg synest å ane nokre større linjer her, og eg vil prøve å gje dette ei retning som eg meiner i alle fall er ei mogeleg retning å gå i. Denne episoden skjer heilt i starten av Jesu offentlege virke. Det skjer på eit fjell, og det er gode grunnar til å tru at Markus kommenterer det nettopp fordi han kjenner tradisjonen. Kan det tenkjast at det som skjer her oppe handlar om noko universelt? At vi her oppe på fjellet nærmar oss kjernen i all etterfølgelse av Kristus? Eg skal prøve å ikkje la dette bli for skjematisk. For verkelegheita er ikkje skjematisk, og det er heller ikkje trua. Men poenget er at det i denne korte teksten, som i utgangspunktet ser ut som ei oppramsing av ei rekkje namn, ligg ei slags programerklæring om kva det vil seie å vere ein læresvein. Markus skriv: Han pekte ut tolv, som han også kalte apostler, for at de skulle være sammen med ham, og for at han kunne sende dem ut for å forkynne og ha makt til å drive ut de onde åndene.» Dei skulle være saman med han. Han skulle sende dei ut. Og dei skulle ha makt til å drive ut dei vonde åndane. Aposteldagen handlar om misjon. Og dette misjonsoppdraget dei 12 fekk har på mange måtar vore svært vellukka. Det som starta som ein liten jødisk

3 bevegelse i det første århundret, spreidde seg raskt utover, og ein annan apostel, ein som aldri møtte den jordiske Kristus, men som møtte han i eit syn på vegen til Damaskus, hadde ei heilt sentral rolle i dette. Og fordi vegnettet i Romarriket på ein heilt annan måte enn tidlegare la til rette for å forflytte seg raskt over store avstandar, så nådde forteljinga om den krossfesta og oppstadne Kristus svært raskt store delar av den kjende verda, og etter kvart også den ukjende. Og stadig vart kallet og oppdraget overlevert til nye etterfølgjerar og ført til nye stadar på jorda. Og dette kallet var altså først å være saman med han. Og så gå ut og forkynne og drive ut vonde åndar. Eg er nøydd til å stogge no. Kanskje har nokon allereie reagert, eg håpar nesten det. For dei to første delane av kallet, å vere saman med han og å gå ut og forkynne, er klassiske og kjende og allment aksepterte innanfor kyrkja. Men viss det å drive ut vonde ånder også var ei av kjerneoppgåvene til apostlane, på linje med dei to andre, så må det også vere kyrkja sitt oppdrag, for den er bygd på den apostoliske lære, og kallet gjeld framleis. Kva gjer vi i tilfelle med det? Sjølv ikkje i dei kyrkjene som praktiserer eksorsisme er dette spesielt vanlege fenomen. Kva har skjedd? Kvifor har noko i fylgje Markus så sentralt blitt så perifert? Eller er det eigentleg så perifert? Heller enn å svare, vil eg ta ein omveg. Og eg vil gjere det på bakgrunn av GT-teksten vi las. Eg sa at det heile starta med ein liten jødisk bevegelse i det førse århundre. Sett utanfrå kan ein beskrive det slik. Men sett innanfrå var grunnen førebudd lenge, lenge før. Det starta nemleg hundrevis av år tidlegare. Med trua på Abrahams, Isaks og Jakobs Gud. Og den trua hadde heilt frå starten noko universelt i seg. Sjå opp mot stjernene, sa Gud til Abraham. Så tallaus skal ætta di bli. Og i Jesajateksten som vi las, seier Gud gjennom profeten at han skal samle alle folkeslag og tungemål, og at han skal sende folk til dei fjerne kystane som ikkje har høyrt ryktet om han og ikkje kjenner hans herlegdom. Omvegen eg vil ta, tek utgangspunkt i dette universelle i trua, og går via ein modell som Göran Bergstrand skriv om og som er utvikla av teologen og religionspsykologen James Fowler. Den skildrar ulike stadium av tru i eit menneske si utvikling frå barn til vaksen, og han beskriv prossessen frå ei mytisk og bokstaveleg tru til ei samanbunden tru som kan leve med

4 paradoksa. Denne siste, den samanbundne trua, er det ikkje alle som når, eller ein kan nå den på svært ulike stadium i livet, og svært sjeldan før ein er 30 år. Men så kjem det siste stadiet. Og det kallar Bergstrand den altomfattande, totale trua, eller også den universelle trua. Dette stadiet er det berre nokre få menneske som når, og som eksempel frå vårt århundre nemner han Martin Luther King, mor Theresa, Ghandi, Thomas Merton og svensken Dag Hammarskiöld. Det er ei tru som har overvunne splittaheita og blitt heil, ein sjølv er ikkje lenger sentrum i eins eigen eksistens, ein har blitt ført vidare og søkjer sin grunn i sjølve tilværet eller i Gud. Og med denne forandringa så forandrast også synet deira på alle andre skapningar og alt som finst i verda. Dei vert fylte av ein kjærleik til alt som lever, og dei ser ikkje på seg sjølve som del av ei spesiell gruppe, men som ein del av ein større heilskap, ein del av menneskeheita, av noko som overskrid dei sjølve. Trua deira er med andre ord blitt UNIVERSELL. Og i dette når dei ein ny slags ny fridom. Dei vier seg ofte heilt og fullt til ein visjon. Og desse menneska reiser seg nesten uunngåeleg mot urett, mot det som bryt ned eller fangar menneske og gjer dei ufrie, anten det er system eller regimer. Dei er på ein måte berarar av det messianske håpet i ei såra verd, fordi dei skaper soner av fridom og forsoning og lever som om det etterlengta allereie var kome. Men det kostar også i dei fleste tilfelle dyrt. For det er påfallande kor mange av desse menneska som har blitt drepne for visjonen sin og det dei kjempa for og det dei prøvde å forandre. * * * Det er Aposteldagen i dag. Og vi blir minte om det universelle i trua vår. Jesus vel ut dei 12, og oppdraget dei får er å være saman med han, å gå ut og forkynne, og å drive ut vonde ånder. I dag har fortellinga om Jesus Kristus nådd dei fleste folkeslag på jorda. Det kunne vere freistande å seie at oppdraget på mange måtar er fullført, og vekkforklare den siste delen, det med dei vonde åndane, som refleksar av ein annan kultur og eit anna verdsbilete. Men kva om vi snur det på hovudet? Og seier at den siste delen av oppdraget er aktuell som aldri før? I alle fall dersom vi brukar litt andre ord? Om vi seier at vondskapen framleis eksisterer i beste, eller verste velgåande, og at vårt og kyrkja sitt kall er å reise oss mot urett og alt som bryt menneske ned? Slik desse som når den altomfattande og totale trua gjer?

5 I tradisjonen vart alle dei 12 apostlane drepne for si tru. Blodet og Anden er på ein merkeleg måte bundne saman. Og slik ser det ut til at det framleis er. At det å vie seg fullstendig til Gud er det same som å vie seg fullstendig til menneska og til jorda, og at det kostar. Ein læresvein er ikkje større enn meisteren, sa Kristus ein gong, og kanskje burde vi ikkje vere så overraska over at gribbane samlast. Men det er likevel noko ekstremt tiltrekkjande med desse menneska og denne trua. Den som er komen forbi splittaheita og kompromissa og blitt heil. Den har ei dragning i seg, slik fjellet kanskje har for den som står på sletta. Av fridom. Av klarare luft og vind i ansiktet. Og samstundes ei kjensle av ærefrykt og av å stå framfor noko større, som ein berre så vidt anar over skylaga. Ære være Faderen