UTDRAG FRÅ LANDET UNDER ISEN. DØDEBOKA 70 TIMAR FØR VINTERSOLKVERV BYEN

Transkript

1 UTDRAG FRÅ LANDET UNDER ISEN. DØDEBOKA 70 TIMAR FØR VINTERSOLKVERV BYEN Tida er ein rastlaus slange. Ho snor seg av garde i buktande svingar. Og alt du kan gjere, er å henge deg på henne. Så godt du kan. Magne Jerstad sukkar og grev hendene ned i frakkelommene. Han forsøker å riste av seg den tilbakevendande ormetanken, og ruslar ut frå stamkafeen med ein smak av sjokoladekjeks i munnen. Det er ein gryande morgon midt i desember. Nokre få solstrålar trenger seg inn mellom hustaka, og fell på skrå inn i dei smale gatestubbane mot dei små murhusa med bindingsverk. Det glimrar av lys mot avgrensa felt på brusteinen, og på murveggane bak, dei som er måla i så sterke fargar: turkis, oransje, raudt, kvitt. Jerstad trekker pusten, og vandrar vidare ned smuga i gamlebyen. Han elskar morgonstundane, desse få timane før byen vaknar til liv, før strøka i og omkring gamlebyen forvandlar seg til eit larmande mylder av menneske som kavar til og frå. Men i tida mellom klokka ti og elleve, har han byen så å seie for seg sjølv. Alle der ute er anten på jobb eller på skole. Aleinetid. Jerstad humrar av seg sjølv. Han veit godt kva kollegaane hans ville ha meint om dei nitide morgonrutinane hans. Dei tykte alltid han var sær og inneslutta, allereie den gongen han var sjefsetterforskar i Kripos. Sjølv føretrekk han riktignok orda særeigen og ettertenksam. Dei fleste menneske treng tid for seg sjølv. Men ikkje alle dyrkar roa, slik som han. Like fullt har han ikkje makta å finne ro. Ikkje fullstendig. For uroa kjem stadig krypande tilbake. Redsla sit som spikra i han, han maktar ikkje å riste henne av seg. Sanninga er at han har opplevd alt for mykje grufullt, og særleg under det som skulle bli hans siste oppdrag: Smalvik-saka. Magne Jerstad lukkar auga. Og setninga kjem krypande tilbake: Tida er ein rastlaus slange. *

2 Det er ikkje det. Etter at Jerstad pensjonerte seg frå jobben som politietterforskar, har han i prinsippet all verdas tid. Tid er alt han har. Men like fullt har han vore elendig til å utnytte tida han er tildelt. Mora er på gamleheim, og sjølv om han prøver å få besøkt henne eit par gongar i veka, blir det som oftast éin. Toppen. Dottera og barnebarna vil han òg halde kontakten med, i alle fall i større grad enn før. Men også der blir det med dei gode hensiktene. Han mistenker dessutan dottera og svigersonen for å halde han litt på avstand med vilje. Dei stoler ikkje på at han fiksar å passe sonesonen ordentleg, enda om han har vore politi og alt muleg. Dottera er mildt sagt nøye på alt, og ho anklagar han for å ikkje å ha lag med barn. Han klarer jo knapt å passe på seg sjølv, som ho ein gong anklaga han for. Innarst inne fryktar han at ho har rett. Han er håplaust reint praktisk, klarer knapt å koke spaghetti utan å kludre ting til. Jerstad sukkar og dreier inn i eit av sine favorittstrøk i gamlebyen, Fiolgata, ein liten, trong gatestubb, der antikvariata ligg på rad og rekke. Berre den tanken, det at det finst samlingar med eldgamle, sjeldne bøker her, fascinerer han. Tekstar og skrifter frå mange århundrer, sider på sider med nedteikningar der menneska for lenge, lenge sidan delte sine innarste tankar, refleksjonar som vi sjølv i dag kan lese og lære av. Favoritten hans blant antikvariata er Damgården. Det er ikkje det største av antikvariata, og på langt nær det mest ryddige. Damgården antikvariat er eit bittelite kjellarlokale fylt til randa av reoler, bøker i eit salig kaos av bunkar og stablar. Men det er her han, ofte heilt overrumplande, har funne dei aller største leseskattane. Damgården antikvariat har mellom anna ei stor avdeling med religiøse skrifter. Desse er trykt saman i eit hjørne, og tilsynelatande tilfeldig stuva bort. Eigaren av antikvariatet er elles eit kapittel for seg sjølv: Aurora Damgården framstår på mange måtar som ei grå mus. Ho er lita, og går ofte i slitte strikkejakker med skinnlapper på olbogene. Jerstad har aldri sett ho nokon annan stad enn bak skranken ved utgangsdøra, med auga mysande over brillekanten ned i ei eller anna bok. Dei første gongane Jerstad kjøpte bøker av henne, verka ho fjern og uinteressert. Han var berre ein kunde, ein av få, riktignok, men ho beit seg ikkje merke i han. Det var i alle fall det Jerstad trudde.

3 Kor feil han tok. Den tredje gongen han sto der framfor skranken med ei bok om pyramidene, vippa ho auga opp mot han. Så det er deg, sa ho. Jerstad skvatt. Han hadde innbilt seg at stemma hennar var tynn og forsiktig. Men i røynda var ho djup, sterk og malmfull, nesten som forteljarstemma i eit eventyr. Han må opplagt ha sett forvirra ut, for ho begynte å le. Skremde eg deg? Nei da, sa han den gongen. Det var ei løgn. Du vil komme igjen, sa ho så. Da han gjekk ut derifrå, var han fast bestemt på aldri å komme tilbake. Det var noko med blikket til Aurora Damgården. Det fraus seg fast i sjela hans. Men etter kvart har dei to utvikla ein slags stilltiande vennskap. Jerstad ser fram til samtalane med henne, sjølv om han framleis blir sett ut av det skarpe blikket hennar. Aurora Damgården er eit uhyre intelligent menneske. Ho utstråler noko sindig, klippefast. Han kjenner seg alltid litt underlegen i møta med henne. Ho veit liksom alltid meir enn han fleire detaljar, kunnskapen bora litt djupare, same kva for emne det gjeld. Og samtidig er det som om ho ser rett gjennom han, at ho les dei eigentlege hensiktene hans ja, som ei opa bok. * Det kling i dørbjella idet Jerstad stig inn. Aurora Damgården sit som vanleg fordjupa over ei bok ved skranken. Sakte løftar ho auga over brillekanten og møter blikket til Jerstad. Så, det er den karen? Kan ikkje nekte for det, smiler Jerstad. Ute etter noko spesielt i dag? Nå, sjølve jakta er jo noko av spenninga. Aurora Damgården smiler. God skattejakt! seier ho berre og vippar blikket ned i boka igjen. Jerstad går roleg innover i lokalet. Han har i grunnen ikkje noka plan, svinger berre inn mot reolen for skjønnlitteratur, skummar bokryggane på hyllene for nyheiter.

4 Ingenting. Han går vidare innover, forbi hyllene med dokumentarar, biografiar og leksikon, og ender opp ved seksjonen for verk. Kanskje han skulle investere i eit større verk for ein gongs skuld? Ein Samlede verker av ein av våre store diktarar? Men han veit eigentleg kvar føtene er på veg, og dei lever sitt eige liv no, flyttar seg raskt mot hjørnet, der bøkene om religion ligg og ventar med all sin mystikk. Vel framme bøyer han seg ned mot bokstablane. Han lar auga gli over bokryggane, kjenner kvar og ei bok ut og inn etter kvart. Jerstad må innrømme det: Han liker å setje seg inn i andre menneskes tru og førestillingar om verda. Ikkje minst kva dei meiner om tilvera etter døden. For dette er ei sentral førestilling ved alle religionar: Alle trusretningar tilbyr løysingar på dette, det mest meiningslause perspektivet ved liva våre: kva som skjer etterpå, når vårt jordlige liv er over. For finst det eit liv etter døden? Og korleis fortonar i så fall denne etter døden-tilvera seg? Ifølgje dei tre store religionane, jødedom, kristendom og islam, havnar du jo i paradis eller helvete, alt etter korleis du har oppført deg her i livet. Så irriterande banalt. Sjølvsagt er det meir samansett enn som så, tenker Jerstad. Det finst også meir vidløftige livssyn, naturlegvis, som forfektar at du blir gjenfødd til noko anna, til eit dyr eller eit menneske på eit lågare eller høgare nivå, etter at du dør. Det mest nådelause alternativet finn ein i det livssynet som ligg nærmast Jerstads eige, nemleg i human-etikken. Her er svaret kort og brutalt: Etter døden finst ingenting. Alt begynner og sluttar med den fattige tilvera og tida du er tildelt her på jorda. Mens religionane tilbyr oss håp om eit liv etterpå. Det er nettopp derfor så mange søker inn i dit, grunnar Jerstad. Alternativet er for grufullt, at det som ventar der framme når livet ebbar ut, rett og slett er: Ei stor og vedvarande tomheit. Men erfaringane frå Smalvik-saka har rokka ved Jerstads livssyn i alle fall. Han er ikkje ein like bombastisk humanetikar og ateist som før. Han måtte faktisk revurdere fleire aspekt ved tilvera i etterkant av saka. Plutseleg hører han eit klask bak seg. Han snur seg. Ei bok ligg på golvet, like bak han. Kva i? Har han skumpa borti hylla mens han sto her fordjupa i tankar? Men han kan da ikkje forstå det, heller?

5 Forsiktig plukkar han opp boka, og tar henne i augesyn. Ho er lita, innbunde i skinn, og opplagt svært gammal. Auga hans søker etter tittel og forfattar. Men på bokas framside står det ingenting, ikkje på bokryggen, heller. Han kan ikkje hugse å ha sett henne her i bokhaugane i det heile. Jerstad blar forsiktig opp på første side. Merkeleg. Det står ingenting. Men plutseleg skjer det noko. Ei skrift skriblar seg fram for han, som om ein sjølvlysande fyllepenn flyttar seg bortover arket. Bokstavane trer sakte fram. Hjelparens bok Så forsvinn bokstavane igjen. Det prikkar nedover ryggen til Jerstad. Han har jo hørt om dei gjømte og glømte protokollane. Skrifter som krafsar seg fram for auga til dei innhaldet er mynta på. Det var jo desse Leo Rubin måtte finne på reisa i riket under isbreen. Sju protokollar som skulle vise veg i kampen mot vondskapen. Leo har fortalt at dette ikkje er vanlege bøker, men skrifter som skriv seg sjølve. Men Leo Rubin hadde da funne dei sju? Kva er da dette? Denne boka kan vel ikkje vere ei av dei sju protokollane? Hjelparens bok? Han rekk ikkje å tenke meir over det. Nye bokstavar buktar seg fram på arket. Jerstad skjerpar sansane, og følgjer orda som formar seg framfor auga hans: Dette er skriftstykket som blir framført for hjelparen. Orda må stige fram for hjelparens auge og hans aleine. Hjelparen må òg vere yttarst varsam med å røpe innhaldet i boka. Ikkje alle venner er venner. Ikkje alle fiender er fiender. Hør! Dei mørke kreftene er på veg tilbake. Dei har lege i skjul i årtider. Men no er ting sett i rørsle. Herren frå urtida vil finne smutthòlet tilbake til livet. Han har lurt oss alle. Han er ikkje død. Han har berre stedt seg sjølv til kvile, i det innarste av kammer. Her har han lege og henta krefter, styrka seg på vår uvisse, for at han slik skal kunne tre tilbake til livet, enda mektigare enn før. Nuns barn vil pensle Herren fram. Saman med Den svarte engelen.

6 Slik går mysteriet frå urtidene: Den svarte engelen er Herrens hjelpar, men også Den utvaldes hjelpar. Engelen skal saman med Den utvalde vekke Herren til live, trekke føraren tilbake frå døden og inn blant dei levande. Menneska burde ha lært av historia, men dei har ikkje gjort det. Dei har undervurdert mørket. Igjen og igjen. Å stivne i freden er livsfarleg. I freden må ein ikkje slå seg til ro, men tvert imot stadig finne tilbake til uroa. I roa blir vi sløve, i uroa er sansane skjerpa. Berre i uroa kan vi førebu oss på alt. Også det verste. Hugs: Mørket styrkar seg på vår glømsel og vårt sløvsinn. Glømmer vi at det vonde finst, vil mørket straks vekse fram frå alle sprekker, som små, svarte blomster. Snart vil dei bugne over alt. Hør! Nuns barn samlar kappekattane. Og dei vil slå til når vi minst ventar det. Det einaste sikre, er at dei VIL angripe. Ein eller annan gong. Dei vil peile seg inn mot vår akilleshæl. Dei vil plante ei svart pil i hjartet til Den utvalde. Angrepet vil komme ut av det blå og gjennom det blå. Den utvalde sit igjen på nøkkelen. Han vil atter vere våpenet i kampen mot vondskapen. Den utvalde og Hjelparen må saman finne fire gjømte og glømte protokollar frå urtidene: Hymnen til solguden, Anis lære, Sarkofagtekstene og til slutt det viktigaste skriftet av dei alle: Dødeboka. Dei tre første gir anvisningar til den døde, rettleiingar til den som har trødd inn i dødens rike: råd, førebuingar, læresetningar. Den siste og viktigaste boka gir svar på det største spørsmålet av dei alle: kva som skjer etter at vi er døde. Korleis vi skal opptre når vi er i døden sjølv. Kva som må til for å kunne vandre uskadd gjennom dødens rike og ende opp som lysvesen. Innsiktene i Dødeboka skal lyse opp Det vonde sjølv, men også ryste Det vonde inn i grunnvollane. Hjelparens oppgåve er å stå Den utvalde last og brast i kampen, men det vil ikkje skje på den måten han forventar.

7 Når Hjelparen får høre om varselet skrive i blod, må han oppsøke Den utvalde. Berre med hjelparens bistand kan den evige flaumen bli avverga. Berre med Hjelparens vilje kan Nuns barn sprekke, og bli til luft. Skrifta tonar ut, og sløkkest til slutt heilt. Jerstad merkar først no at han skjelv. Heile kroppen ristar. Han har site og konsentrert seg intenst, og no er han plutseleg utmatta, som om alle kreftene er soge ut av han. Så det var verkeleg deg? Stemma rykker han ut av transen. Aurora Damgården står rett ovafor han og mønstrar han interessert. Det slår Jerstad at det er første gongen han har sett henne utafor skranken. Men no står ho her, i seksjonen for religiøse bøker, med armane i kors, og studerer han med eit gjennomtrengande blikk. Eg mistenkte det heile tida, held ho fram. Kva snakkar du om? spør han. Ikkje gjer deg til, seier Aurora Damgården. Eg fekk høre om denne boka for lenge, lenge sidan. Det gjekk eit rykte i antikvarmiljøet om at ho var sjeldan, at ho var skrive i urtidene, men at både opphavsmann- og stad var ukjent. Eg fekk kjøpt henne i ein vanvitig bodrunde. Men eg var viss på at det var ei god investering. Kvifor? Boka er eit av dei eldste skriftstykka vi kjenner. Kor gammal er ho? Antikvaren sender han eit skjelmsk blikk. Vi snakkar om tida da urfolket levde, lenge før vår moderne sivilisasjon. Men det var noko anna som fekk meg verkeleg nysgjerrig. Boka har nemleg ikkje nokon forfattar eller tittel ja, du veit kanskje kva det tyder på? Nei? lyg Jerstad. Aurora Damgården trekker på smilebandet. Det kan vere ei av dei gjømte og glømte protokollane, dei som blei forfatta av skriftlærde som kjente kunsten å plante skjult skrift. Trolldom? Aurora Damgården smiler. I grenselandet mot svartekunst, kanskje. I alle fall: Berre desse få skriftlærde kunne påverke skriftene slik at dei blei vekt til live når dei riktige blikka fell på boka. Og no har

8 boka ført skrifta fram for deg, Magne Jerstad, det er lett å sjå. Det ser ut som om du har ramla ned frå himmelen. Men Damgården legg ein finger over leppene. Ikkje sei meir. Eg veit om dei gjømte og glømte: Dei er til berre for dei utvalde auga, dei skal ikkje røpast til andre. Om du ikkje nettopp er bedt om å dele kunnskapen i skrifta, ber eg deg la vere. Jerstad stirer brydd mot henne. Eg skulle gjerne delt bodskapen eg fekk, seier han til slutt. Men eg forstår han ikkje. Sanninga vil nok gå opp for deg, før eller seinare, seier Aurora Damgården. Men eg er glad for å ha formidla denne opplagt viktige bodskapen. Det gjer det ekstra meiningsfylt å vere eit bokmenneske. Du får trø dine eigne stiar heretter, da, Magne Jerstad. Og følgje orda og råda du er gitt i gåve. Jerstad reiser seg. Så eg kan behalde boka? Om det er det du har fått beskjed om, har du ikkje noko val, seier Aurora Damgården. Vi må følgje dei vegane som er staka ut for oss alle saman. Magne Jerstad grip boka, ho som nyleg har skrive seg fram for han, og legg henne i frakkelomma. Han slår følgje med Aurora Damgården gjennom antikvariatet, og ho held opp utgangsdøra for han. Han nikkar kort til henne. Ho smiler berre lurt tilbake. Så vandrar han ut i verda. Idet døra lukkast, hører han det vesle klirret frå bjølla. Det første som lyser mot han ute i gatebiletet, er overskrifta på avisa i stativet like ved: EKSTRA! Nytt mysterium rammar Smalvik. Lammeblod smurd på alle dører Varselet skrive i blod, tenker Jerstad. Her er det. No er helvete laus igjen.