Inntektssystemet for kommunar og fylkeskommunar 2015

Transkript

1 Berekningsteknisk dokumentasjon til Prop. 1 S ( ) Inntektssystemet for kommunar og fylkeskommunar 2015 Grønt hefte

2 Berekningsteknisk dokumentasjon til Prop. 1 S ( ) Inntektssystemet for kommunar og fylkeskommunar 2015 Grønt hefte

3 ISSN

4 Innhald Om Grønt hefte Om inntektssystemet Endringar i inntektssystemet 2015 Side Kap. 572 Rammetilskot til fylkeskommunar 7 Kap. 571 Rammetilskot til kommunar 14 Tabellar for fylkeskommunane Tabell 1-fk Rammetilskot til fylkeskommunane 2015 Tabell 2-fk Innbyggjartilskot til fylkeskommunane (kap 572, post 60) Tabell 3-fk Tabell A-fk Tabell B-fk Tabell C-fk Tabell D-fk Tabell E-fk Anslag på frie inntekter i Fylkeskommunane Utgiftsutjamning. Fylkeskommunane Inntektsgarantiordning. Fylkeskommunane Saker med særskild fordeling. Fylkeskommunane for berekna utgiftsbehov. Fylkeskommunane Kriteriedata. Fylkeskommunane Tabellar for kommunane Tabell 1-k Rammetilskot til kommunane 2015 Tabell 2-k Innbyggjartilskot til kommunane (kap 571, post 60) Tabell 3-k Anslag på frie inntekter i Kommunane 109

5 Tabell A-k Tabell B-k Tabell C-k Tabell D-k Tabell E-k Tabell F-k Utgiftsutjamning. Kommunane Inntektsgarantiordning. Kommunane Saker med særskild fordeling. Kommunane Distriktstilskot Sør-Noreg og veksttilskot for berekna utgiftsbehov. Kommunane Kriteriedata. Kommunane

6 Om Grønt hefte I statsbudsjettet for 2015 Prop. 1 S ( ) for Kommunal- og moderniseringsdepartementet blir det gjort greie for løyvingar over kap. 571 Rammetilskot til kommunar og kap. 572 Rammetilskot til fylkeskommunar fordelte mellom dei ulike postane. Grønt hefte er eit berekningsteknisk vedlegg til statsbudsjettet, og gjer greie for fordelinga av løyvingane på dei ulike postane mellom kommunane og mellom fylkeskommunane i Målgruppa for Grønt hefte er i første rekkje administrasjon og politikarar i kommunar og fylkeskommunar. Grønt hefte startar med ein omtale av kva inntektssystemet er, og går deretter meir detaljert inn på korleis dei ulike postane under kap. 571 er fordelte mellom kommunane, og korleis ein fordeler dei ulike postane under kap. 572 mellom fylkeskommunane. Hovuddelen av Grønt hefte er tabelldelen, som er delt inn i to delar: ein del for kommunane og ein del for fylkeskommunane. Tabellane for kommunane er merkte med k, og tabellane for fylkeskommunane er merkte med fk. Tabell 1-k og tabell 1-fk gjev ei oversikt over samla rammetilskot, medan tabell 2-k og tabell 2-fk viser innbyggjartilskotet (post 60). Tabell 3-k og tabell 3-fk viser anslag på frie inntekter i 2015 og oppgåvekorrigert vekst i frie inntekter frå 2014 til Dei andre tabellane inneheld ein grundigare presentasjon av bakgrunnsdata og berekningar. Tabell A-k og tabell A-fk viser grunnlagsberekning for innbyggjartilskotet, medan tabell B-k og tabell B-fk viser berekning av høvesvis inntektsgarantiordninga (for kommunane) og overgangsordninga (for fylkeskommunane). Tabell C-k og tabell C-fk viser saker med særskild fordeling. Tabell D-k viser grunnlaget for berekning av distriktstilskot Sør-Noreg og veksttilskotet (post 61 og 66). ane for berekna utgiftsbehov for kommunane er viste i tabell E-k, medan tilsvarande tal for fylkeskommunane er viste i tabell D-fk. Tabellane F-k for kommunane og E-fk for fylkeskommunane viser kriteriedata. Grønt hefte er ein rein teknisk dokumentasjon. På grunn av avrunding av desimalane kan det enkelte stader vere små avvik ved summering. Det er justert for dette i tabellane 1-fk og 1-k. Oversikt over tabellar for fylkeskommunane: Tabell 1-fk Rammetilskot til fylkeskommunane Tabell 2-fk Innbyggjartilskot til fylkeskommunane Tabell 3-fk Anslag på frie inntekter i Fylkeskommunane Tabell A-fk Utgiftsutjamning. Fylkeskommunane Tabell B-fk Overgangsordninga. Fylkeskommunane Tabell C-fk Saker med særskild fordeling. Fylkeskommunane Tabell D-fk for berekna utgiftsbehov. Fylkeskommunane Tabell E-fk Kriteriedata. Fylkeskommunane 1

7 2

8 Om inntektssystemet Dei frie inntektene til kommunane og fylkeskommunane består av rammetilskot og skatteinntekter. I 2015 blir dei frie inntektene til kommunesektoren anslått til om lag 327 mrd. kroner. Dei frie inntektene består av rammetilskot (47 pst.) og skatteinntekter (53 pst.), og utgjer saman med momskompensasjonen nær 80 pst. av dei samla inntektene i kommunesektoren. Det er inntekter som kommunane og fylkeskommunane kan rå fritt over, utan andre føringar frå staten enn gjeldande lovar og regelverk. I 2015 blir det lagt opp til ein reell vekst i frie inntekter på 1,7 pst. rekna frå anslag på rekneskap for Prisstigninga er anslått til 3,0 pst. Tabell 3-k og 3-fk viser den nominelle veksten i 2015 for kommunar og fylkeskommunar rekna frå anslag på rekneskap for Nivået på dei frie inntektene blir bestemt ut frå pris- og lønsvekst, vekst i frie inntekter, innlemming av øyremerkte tilskot, satsingar over rammetilskotet og korreksjon av rammetilskot for oppgåveendringar. Når nivået på samla frie inntekter for 2015 er fastsett, kjem ein fram til storleiken på samla rammetilskot ved å trekkje anslaget for skatteinntekter frå nivået på samla frie inntekter. Det overordna føremålet med inntektssystemet er å jamne ut kommunane og fylkeskommunane sine føresetnader for å gi eit likeverdig tenestetilbod til innbyggjarane sine. Ved fordelinga av rammetilskotet tek ein omsyn til strukturelle skilnader i kommunane og fylkeskommunane sine kostnader (utgiftsutjamning) og skilnader i skatteinntektene (skatteutjamning). Omfordelinga som følgje av utgifts- og skatteutjamning skjer gjennom innbyggjartilskotet (post 60). Utgiftsutjamninga er grunngjeve med at demografiske, geografiske og sosiale tilhøve gjev strukturelle kostnadsskilnader som kommunane og fylkeskommunane i liten grad kan påverke. For at kommunesektoren skal kunne gi eit likeverdig tenestetilbod til innbyggjarane sine, må ein ta omsyn til slike strukturelle kostnadsskilnader når dei økonomiske rammene for den einskilde kommune og fylkeskommune blir fastsett. Eksempel på slike skilnader i kostnader er ulik aldersfordeling eller reiseavstand innanfor kommunen. For å oppnå ei rimeleg utjamning av dei økonomiske føresetnadene blir òg inntektene utjamna. Skatteutjamninga omfattar inntekts- og formuesskatt frå personlege skattytarar og naturressursskatt frå kraftføretak. Inntektssystemet inneheld òg tilskot som utelukkande er grunngjevne ut frå regionalpolitiske mål. Regionalpolitiske tilskot til kommunane er Nord-Noreg- og Namdalstilskot (post 62), småkommunetilskot(post 63), distriktstilskot Sør-Noreg (post 61) og storbytilskot (post 67). Kommunar med særleg høg befolkningsvekst får eit eige veksttilskot (post 66). Fylkeskommunane Nordland, Troms og Finnmark får Nord-Noreg-tilskot (post 62). I tillegg blir det gjeve skjønstilskot for å kompensere kommunar og fylkeskommunar for spesielle, lokale tilhøve som ikkje blir fanga opp i den faste delen av inntektssystemet (respektive post kap. 571, post 64 og kap 572, post 64). 3

9 Endringar i inntektssystemet i 2015 Fylkeskommunane Det skjer fleire endringar i inntektssystemet for fylkeskommunane frå og med For det første er det laga nye kostnadsnøklar. Det gamle inntektssystemet var basert på analysar og datamateriale som dels var frå tidleg på 90-talet eller tidlegare. Det førte til at det hadde oppstått ulikskapar mellom fylkeskommunane som ikkje var grunngjevne i objektive, strukturelle kostnadsskilnader. Departementet har difor gjort nye analysar på oppdaterte tal, og utforma nye kostnadsnøklar for alle sektorar som inngår i inntektssystemet for fylkeskommunane. Dei nye kostnadsnøklane er sett saman av nye kriterium med nye kostnadsvekter. Vekta til kvar sektor i den samla kostnadsnøkkelen er òg berekna på nytt. Den nye kostnadsnøkkelen omfattar innlemming av relativt store midlar frå forvaltningsreforma, som tidlegare hadde ei særskild fordeling: drift og vedlikehald av nye fylkesvegar, investeringar, styrking frie inntekter og nye fylkesvegferjer. I tillegg kjem innlemming av midlar til NOx-kompensasjon, CO2-kompensasjon, skule- og studentrabatt og ferjesambandet Svolvær-Skrova. Departementet har gjort nokre korreksjonar i ny kostnadsnøkkel etter at kommuneproposisjonen 2014 blei lagt fram. For kollektive ruter (lokale ruter) har nøkkelen blitt endra på følgjande måtar: For buss/bane er kostnadsvektene endra på bakgrunn av nye analysar, medan for båt/ferje er fylkesfaktoren for båtar oppdatert med rekneskapstal for Dessutan er det i samanvektinga av ny nøkkel òg teke omsyn til oppgåveendringar m.m. etter For det andre er systemet for skatteutjamning endra. I det gamle systemet blei alle fylkeskommunar med ein skatteinngang på under 120 pst. av landsgjennomsnittet (målt i kroner per innbyggjar) kompensert for 90 pst. av differansen mellom eigen skatteinngang og 120 pst. av landsgjennomsnittet. Ordninga var finansiert ved at alle fylkeskommunar blei trekte eit likt beløp i kroner per innbyggjar. Frå 2015 blir skatteutjamninga lagt om til ei symmetrisk utjamning mellom fylkeskommunane. Det inneber at fylkeskommunar med skatteinntekter under landsgjennomsnittet blir kompenserte for 87,5 pst. av differansen mellom eigen skatteinngang og landsgjennomsnittet. Fylkeskommunar med skatteinngang over landsgjennomsnittet blir trekte for 87,5 pst. av differansen mellom eigen skatteinngang og landsgjennomsnittet. For det tredje er den tidlegare inntektsgarantiordninga (INGAR) avvikla, og erstatta med ei 5- årig overgangsordning. Overgangsordninga inneber at reduksjon/auke i rammetilskot som følgje av ny kostnadsnøkkel vil bli fasa inn med eit likt beløp kvart år i 5 år. Sjå kap. 7 i kommuneproposisjonen for 2015 (Prop. 95 S ( )) for nærare omtale av endringane i inntektssystemet for fylkeskommunane. Kommunane Det skjer òg visse endringar i inntektssystemet for kommunane i Både distriktstilskotet for Sør-Noreg og veksttilskotet blir lagde om. Distriktstilskotet for Sør-Noreg differensierte 4

10 tidlegare mellom kommunar i ulike distriktspolitiske verkeområde: alle kommunar i sone IV kunne få støtte, medan kommunar i sone III kunne få støtte viss den samfunnsmessige utviklinga, målt ved distriktsindeksen, var svak. Frå 2015 er soneinndelinga teken ut som fordelingskriterium, og tildeling av distriktstilskot er basert på distriktsindeksen 2013 aleine. Det var tidlegare ei relativ vekstgrense for å få veksttilskot (175 pst. av veksten på landsbasis dei siste tre åra). Frå 2015 er dette endra til ei absolutt vekstgrense på 1,6 pst. i gjennomsnittleg årleg befolkningsvekst dei siste tre åra. Endringa vil føre til at fleire kommunar kjem inn under ordninga. I tillegg er satsen per nye innbyggjar utover vekstgrensa auka til kr. Sjå kap. 8 i kommuneproposisjonen for 2015 (Prop. 95 S ( )) for nærare omtale av endringane i inntektssystemet for kommunane. Korrigeringar i samla rammetilskot 2015 I det samla rammetilskotet for 2015 blir det, som tidlegare år, gjort ei rekkje korrigeringar på grunn av endringar i oppgåvefordelinga mellom forvaltingsnivå, regelendringar, nye oppgåver, innlemming av øyremerkte tilskot o.a. Tabellen under viser endringar i samla rammetilskot til kommunane og til fylkeskommunane som følgje av innlemmingar og korreksjonar. For ein nærare gjennomgang, sjå Prop. 1 S ( ) for Kommunal- og moderniseringsdepartementet. Innlemmingar og korreksjonar i rammetilskotet i 2015 (i kroner): Innlemmingar Kap. 571 Rammetilskot til kommunar Kap. 572 Rammetilskot til fylkeskommunar Tilskot til gjeldsrådgjeving Korreksjonar Finansiering av kurs ved Ål folkehøyskole og kurssenter for døve, heilårseffekt av endring i Styrking av Nav-kontaktsenter Styrka tilsyn med barn i fosterheim, heilårseffekt av endring i Opplæringstilbod om psykisk helse i institusjonar, heilårseffekt av endring i Auka eigendel i statlege barnevernsinstitusjonar Adopsjon, flytting av utgreiingsansvar frå kommunane til Bufetat

11 Redusert eigendel for personar på dobbeltrom, heilårseffekt av endring i 2014 Kap. 571 Rammetilskot til kommunar Kap. 572 Rammetilskot til fylkeskommunar Tuberkuloseførebyggjande arbeid, heilårseffekt av endring i Avvikling av kommunal medfinansiering Uttrekk av frigjorte midlar ved utbygging av tilbod om augeblikkeleg hjelp Brukarstyrt personleg assistanse Auka likeverdig handsaming av kommunale og ikkje-kommunale barnehagar, heilårseffekt av endring i Valfag ungdomstrinnet 10. trinn, heilårseffekt av endring i Etterspurnad etter barnehage ved auka kontantstøtte, heilårseffekt av endringar i 2014 Reversering av innføring av kulturskuletilbod i skule/sfo, heilårseffekt av endring i 2014 Reversering av ordninga med gratis frukt og grønt, heilårseffekt av endring i 2014 Innføring av rett til påbygging etter fagbrev, heilårseffekt av endring i 2014 Overføring av Hunstad skole frå Statped til Bergen kommune, heilårseffekt av endring i Midlar til lærlingar, teknisk justering Auka maksimalpris barnehage Nasjonalt minstekrav til foreldrebetaling i barnehagen Endring av ansvar for produksjon og utsending av valkort Omklassifisering av riksvegferjesambandet Volda-Folkestad Tunnelsikkerheitsforskrift Trekk endra differensiert arbeidsgjevaravgift Kompensasjon differensiert arbeidsgjevaravgift Korrigering for endring i elevar i statlege og private skular Sum innlemmingar og korreksjonar

12 Kap. 572 Rammetilskot til fylkeskommunar Rammetilskotet til fylkeskommunane kjem fram som summen av innbyggjartilskotet (post 60), Nord-Noreg-tilskotet (post 62) og skjønstilskotet (post 64). I 2015 er samla rammetilskot til fylkeskommunane 31,5 mrd. kroner. Kap. 572 Rammetilskot til fylkeskommunar 2015 inndeling på postar: Kap. 572 Rammetilskot til fylkeskommunar Framlegg 2015 (1 000 kr) Post 60 Innbyggjartilskot Post 62 Nord-Noreg-tilskot Post 64 Skjønstilskot Sum kap Kap. 572, post 60 Innbyggjartilskot Storleiken på innbyggjartilskotet blir fastsett ved at summen av dei andre tilskota i inntektssystemet (post 62 Nord-Noreg-tilskot og post 64 Skjønstilskot) blir trekte ut frå samla rammetilskot. Departementet føreslår å fordele 30,3 mrd. kroner gjennom innbyggjartilskotet til fylkeskommunane i Ein del av innbyggjartilskotet blir gjeve ei særskild fordeling, og blir presentert i tabell C-fk. Innbyggjartilskotet blir, etter at sakene med særskild fordeling er trekte ut, fordelt som eit likt beløp per innbyggjar til alle fylkeskommunane. Det er talet på innbyggjarar per 1. juli 2014 som er lagt til grunn. Deretter blir innbyggjartilskotet omfordelt etter: - utgiftsutjamninga, basert på kostnadsnøklane for fylkeskommunane (tabellane A-fk og D-fk) - korreksjonsordninga for elevar i statlege og private skular (tabell A-fk) - overgangsordninga (tabell B-fk) - skatteutjamninga (blir ikkje vist i Grønt hefte) Saker med særskild fordeling Innanfor innbyggjartilskotet finst det midlar som ikkje blir fordelte etter dei andre kriteria i inntektssystemet, men som er gjeve ei særskild fordeling. Kompensasjon for endringar i inntektssystemet frå og med 2015 er óg lagd inn i tabell C. Tabellen under viser saker som har ei særskild fordeling i

13 Saker med særskild fordeling 2015: Sak Departement Beløp (1000 kr) Opprusting og fornying av fylkesveg SD Kompensasjon for meirutgifter i samband med tunnelsikkerheitsforskrift SD Fagskular KD Hovudstadstilskotet (barnevern, menneskehandel, barns psykiske helse) BLD Kompensasjon for endringar i inntektssystemet KMD SUM Utgiftsutjamning Det er til dels store kostnadsskilnader i tenesteytinga mellom fylkeskommunane. Gjennom utgiftsutjamninga i inntektssystemet skal fylkeskommunane i prinsippet få full kompensasjon for dei kostnadsskilnadene som dei ikkje kan påverke sjølve. Det gjeld til dømes aldersfordelinga og strukturelle og sosiale tilhøve i fylkeskommunen. Denne kompensasjonen skjer i praksis gjennom kostnadsnøkkelen, som består av ulike kriterium med vekter. Gjennom kostnadsnøkkelen, og eit sett med kriteriedata, blir utgiftsbehovet for kvar fylkeskommune berekna. Deretter blir innbyggjartilskotet fordelt mellom fylkeskommunane etter utgiftsbehovet deira. Utgiftsutjamninga er ei rein omfordeling det som blir trekt inn frå somme fylkeskommunar blir delt ut att til andre fylkeskommunar. Kostnadsnøkkelen for fylkeskommunane består av delkostnadsnøklar for vidaregåande opplæring, fylkesvegar, kollektivtrafikk (buss/bane og båt/ferje) og tannhelsetenesta. Departementet la fram ny kostnadsnøkkel for fylkeskommunane i kommuneproposisjonen I ettertid er det gjort endringar i delkostnadsnøkkelen for kollektive ruter (lokale ruter). For buss/bane er kostnadsvektene endra på bakgrunn av nye analysar, mellom anna for innbyggjarar 6 34 år. For båtar er fylkesfaktoren oppdatert med rekneskapstal for 2013, slik at vektinga er basert på eit gjennomsnitt av rekneskapstal for i staden for Tabellen under viser ny delkostnadsnøkkel for kollektive ruter (lokale ruter): Ny delkostnadsnøkkel for kollektive ruter (lokale ruter): Kriterium Kriterievekter Innbyggjarar 6 34 år (ut over 0,32) 0,2796 Innbyggjarar busette spreidd (ut over 0,002) 0,2374 Innbyggjarar per km offentleg veg (ut over 17) 0,2146 Fylkesfaktor båtar 0,1028 Talet på ferjesamband 0,1656 Sum 1,0000 8

14 I samanvektinga av delkostnadsnøklane, som i hovudsak er basert på rekneskapstal , er det òg teke omsyn til oppgåveendringar, korreksjonar m.m. etter Tabellen under viser samla kostnadsnøkkel for fylkeskommunane i Kostnadsnøkkel for fylkeskommunane 2015: Kriterium Kriterievekter Innbyggjarar 1 18 år 0,0356 Innbyggjarar år 0,4467 Innbyggjarar år 0,0033 Innbyggjarar 67 år og over 0,0054 Innbyggjarar 6 34 år (ut over 0,32) 0,0631 Innbyggjar i alt 0,0188 Psykisk utviklingshemma 18 år og over 0,0013 Søkjarar i høgkostnads utdanningsprogram 0,1020 Reiseavstand 0,0126 Innbyggjarar per km offentleg veg (ut over 17) 0,0485 Innbyggjarar busett spreidd (ut over 0,002) 0,0536 Fylkesfaktor båtar 0,0235 Ferjesamband 0,0379 Fylkesfaktor drift og vedlikehald (MOTIV) 0,1289 Veglengde fylkesveg 0,0188 Sum 1,0000 Kriteriedata er omtalt nærare i tabell E-fk. Samla utgiftsbehov for fylkeskommunane I utrekninga av storleiken på utgiftsbehovet for fylkeskommunane er det teke utgangspunkt i Kostra-tal for netto driftsutgifter for 2013 (der avskrivingar er trekte frå) til dei tenestene som inngår i kostnadsnøkkelen til fylkeskommunane. For budsjettåret 2015 gjeld det tenestene vidaregåande opplæring, kollektive ruter (lokale ruter), fylkesvegar og tannhelse. Utgiftsbehovet for 2015 er berekna med utgangspunkt i summen av netto driftsutgifter for desse tenestene for alle fylkeskommunar i Dei summerte utgiftene er deretter framskrivne med veksten i dei frie inntektene i perioden (veksten er ikkje oppgåvekorrigert). Utgiftsbehovet for fylkeskommunane er i 2015 berekna til 53,1 mrd. kroner, dvs. eit gjennomsnitt på kroner per innbyggjar. Utgiftsbehovet blir endra når nye sektorar eller tilskot blir inkluderte i utgiftsutjamninga, til dømes når øyremerkte tilskot blir innlemma i inntektssystemet, når oppgåver blir overførte mellom forvaltningsnivå, eller når særskilde fordelingar går over til å bli fordelte etter kostnadsnøkkelen. 9

15 for berekna utgiftsbehov for kvar fylkeskommune Kostnadsnøklane blir brukte saman med kriteriedata til å lage indeksar for berekna utgiftsbehov for kvar fylkeskommune. Det er desse indeksane departementet tek utgangspunkt i når utgiftsutjamninga for kvar fylkeskommune skal reknast ut. ane for alle fylkeskommunane kjem fram i tabell D-fk. I indeksen for berekna utgiftsbehov er landsgjennomsnittet 1,00. Fylkeskommunar med ein indeks som er større enn 1,00 har eit utgiftsbehov som er større enn gjennomsnittet i landet, medan fylkeskommunar med ein indeks som er mindre enn 1,00 har eit utgiftsbehov som er mindre enn landsgjennomsnittet. Til dømes har ein fylkeskommune med indeks 0,99 eit berekna utgiftsbehov som er éin pst. lågare enn landsgjennomsnittet, medan ein fylkeskommune med ein indeks på 1,07 har eit berekna utgiftsbehov som er sju pst. høgare enn landsgjennomsnittet. Følgjande likning viser korleis ein bereknar indeks for ein fylkeskommune sin del av eit kriterium: (1) fk = Fylkeskommunen sin del av kriterium Fylkeskommunen sin del av innbyggjarane for ein fylkeskommune sin del av åringar blir såleis rekna ut ved: (2) fk = Talet på åringar i fylkeskommune X Talet på åringar i landet Innbyggjarane i fylkeskommune X Innbyggjarane i landet en kan òg tolkast som forholdet mellom delen av innbyggjarane i fylkeskommune X som er år, og delen av innbyggjarane som er år i landet. Ei omskriving av utrykket (2) gjeve (2 ): (2 ) fk = Talet på åringar i fylkeskommune X Innbyggjarar i fylkeskommune X Talet på åringar i landet Innbyggjarar i landet Omfordeling mellom fylkeskommunane Utgiftsutjamninga skjer ved eit fråtrekk i innbyggjartilskotet for dei fylkeskommunane som har eit berekna utgiftsbehov som er lågare enn landsgjennomsnittet (dvs. dei er meir lettdrivne), og ved eit tillegg i innbyggjartilskotet for dei fylkeskommunane som har eit berekna utgiftsbehov som er høgare enn landsgjennomsnittet (dvs. dei er meir tungdrivne). Storleiken på fråtrekket eller tillegget er differansen mellom berekna utgiftsbehov per innbyggjar i fylkeskommunen og 10

16 gjennomsnittleg utgiftsbehov per innbyggjar på landsbasis, summert for alle innbyggjarane i fylkeskommunen. Korreksjon for elevar i statlege og private skular Private skular blir finansierte gjennom statlege tilskot og eigenbetaling frå elevane, medan fylkeskommunale skular blir finansierte gjennom dei frie inntektene til fylkeskommunane. Når ein elev i eit fylke vel ein privat skule i staden for ein fylkeskommunal skule, vil fylkeskommunen sine utgifter knytt til denne eleven bli redusert vesentleg. Kvart år blir samla rammetilskot til fylkeskommunane korrigert for endringa i talet på elevar i private og statlege skular på landsbasis ( trekkordninga ). Gjennom trekkordninga blir total inntektsramme til fylkeskommunane justert med 80 pst. av gjennomsnittskostnadene for kvar nye elev i privat eller statleg vidaregåande opplæring (sjå tabellen over korreksjonar i rammetilskotet). I tillegg til trekkordninga blir det gjort ei omfordeling mellom fylkeskommunane ( korreksjonsordninga ), der innbyggjartilskotet blir omfordelt ut frå talet på elevar i statlege og private skular i den enkelte fylkeskommune. I korreksjonsordninga får fylkeskommunane eit trekk i innbyggjartilskotet for dei elevane dei har i statlege og private skular. Elevtalet som blir nytta i utrekninga av trekket i 2015 er gjennomsnitt av tal frå 1. oktober 2013 og 1. april Det er skilt mellom fire kategoriar av undervisning: elevar som får vanleg undervisning elevar ved gartnar- og landbruksskuler elevar som går på vidaregåande spesialskuler elevar med opphald/som er innlosjerte ved skulen. Samla trekk blir ført tilbake til alle fylkeskommunane etter deira del av utgiftsbehovet/kostnadsnøkkelen (sjå tabell A-fk). Tabellen under viser trekksatsane som blir nytta i korreksjonsordninga i Trekksatsane ligg under gjennomsnittkostnaden per elev på landsbasis, fordi ein reknar med at den marginale innsparinga knytt til ein elev er lågare enn gjennomsnittskostnaden. Trekksatsar for elevar i statlege og private skular 2015: Kategori Kroner per elev Vanleg undervisning Gartnar- og landbruksskular Spesialskular Opphald Overgangsordning og tapskompensasjon Overgangsordninga Endringane i rammetilskotet for kvar fylkeskommune som følgje av ny kostnadsnøkkel i 2015 blir innført som ei 5-årig overgangsordning. Ordninga er innretta slik at reduksjonen/auken i 11

17 rammetilskot blir fasa inn med eit likt beløp kvart år i 5 år. Tilskota som var fordelte med særskild fordeling før 2015 er inkluderte i overgangsordninga, sidan omfordelingsverknadene med ny kostnadsnøkkel i 2015 er så store. Omlegginga av skatteutjamninga frå 2015 er ikkje omfatta av overgangsordninga. Innbyggjartilskotet til fylkeskommunane i 2015 er i utgangspunktet rekna ut med fullt utslag av fordelingsverknadene. Overgangsordninga er berekna på grunnlag av differansen mellom innbyggjartilskot 2015 med fullt utslag av endringane, og innbyggjartilskot 2015 utan endringar i inntektssystemet, dvs. med tidlegare kostnadsnøkkel. Fylkeskommunar som får negativt utslag i fordelingsverknadene får att 4/5 av tapet i overgangsordninga, mens fylkeskommunar som vinn på fordelingsverknadene får redusert auken med 4/5 i overgangsordninga. Tapskompensasjon Tapskompensasjonsordninga skal lette overgangen til nytt inntektssystem for dei fylkeskommunane som tapar mest på innføringa av ny kostnadsnøkkel i Dei ni fylkeskommunane som tapar meir enn 200 kroner per innbyggjar på fordelingsverknadene av ny kostnadsnøkkel får ein ekstra kompensasjon på til saman 125 mill. kroner Samla kompensasjon til desse fylkeskommunane er fordelt etter delen av deira samla tap. Tapskompensasjonen medverkar til at desse fylkeskommunane får ein ekstra kompensasjon på 56,5 pst. av berekna nedgang i tilskot første året i overgangsordninga. Fordelinga av tapskompensasjonen er vist i kolonne 5 i tabell C-fk. Skatteutjamning Skatteutjamninga jamnar delvis ut skilnader i skatteinntekter mellom fylkeskommunane. Skatteutjamninga for fylkeskommunane omfattar inntektsskatt frå personlege skattytarar og naturressursskatt frå kraftføretak. Fylkeskommunar med skatteinntekter under landsgjennomsnittet blir kompenserte for 87,5 pst. av differansen mellom eigen skatteinngang og landsgjennomsnittet. Fylkeskommunar med skatteinngang over landsgjennomsnittet blir trekte for 87,5 pst. av differansen mellom eigen skatteinngang og landsgjennomsnittet. Skatteutjamninga blir berekna fortløpande ti gonger i året, etter kvart som skatteinngangen ligg føre. Trekk eller tilskot gjennom skatteutjamninga blir lagt til eller trekt frå ved utbetaling av rammetilskot for fylkeskommunen. Endeleg fordeling på post 60 Innbyggjartilskot er ikkje klar før i februar 2016, når endelege skattetal for 2015 ligg føre. Oversikt over fortløpande skatteutjamning finn ein på Kommunal- og moderniseringsdepartementets internettsider, Kap. 572, post 62 Nord-Noreg-tilskot Nord-Noreg-tilskotet er eit særskild regionalpolitisk verkemiddel. Tilskotet skal medverke til å gi fylkeskommunar i Nord-Noreg moglegheiter til å gi eit betre tenestetilbod enn fylkeskommunar elles i landet. Tilskotet skal òg medverke til å gjere det mogleg med ei høg fylkeskommunal sysselsetjing i område med eit konjunkturavhengig næringsliv. Departementet føreslår å fordele 622,1 mill. kroner i Nord-Noreg-tilskot til fylkeskommunane i

18 Nord-Noreg-tilskotet blir gjeve som eit beløp per innbyggjar, og det er ulik sats for kvar fylkeskommune. Til grunn for utrekninga av Nord-Noreg-tilskotet ligg folketalet per 1. januar året før budsjettåret, dvs. 1. januar Satsane for Nord-Noreg-tilskotet for 2015 er prisjusterte. Nord-Noreg-tilskot til fylkeskommunar - satsar 2015: Fylkeskommunar Kroner per innbyggjar Nordland Troms Finnmark Kap. 572, post 64 Skjønstilskot Skjønstilskotet blir brukt til å kompensere fylkeskommunar for spesielle lokale tilhøve som ikkje blir fanga opp i den faste delen av inntektssystemet. Departementet føreslår å setje skjønstilskotet til fylkeskommunane til 624,0 mill. kroner i Skjønsmidlane til fylkeskommunane er fordelte direkte frå departementet, og er vist i tabell 1- fk. Innanfor skjønsramma til fylkeskommunane føreslår departementet å halde tilbake 236,0 mill. kroner til fordeling gjennom året. 100 mill. kroner av desse er sett av til ekstraordinære hendingar m.m. i løpet av budsjettåret (reservepott), medan 136 mill. kroner er sett av til kompensasjon for meirkostnader ved endring i differensiert arbeidsgivaravgift. Frå og med 2015 vil ordninga med statleg kjøp av persontransporttenester på Bratsbergbana ta slutt. I 2015 vil Telemark fylkeskommune få delvis kompensasjon for dette via reservepotten. 13

19 Kap. 571 Rammetilskot til kommunar Rammetilskotet til kommunane kjem fram som summen av innbyggjartilskotet (post 60), distriktstilskot Sør-Noreg (post 61), Nord-Noreg- og Namdalstilskotet (post 62), småkommunetilskotet (post 63), skjønstilskotet (post 64), veksttilskotet (post 66) og storbytilskotet (post 67). I 2015 er samla rammetilskot til kommunane 121,2 mrd. kroner. Kap. 571 Rammetilskot til kommunar 2015 inndeling på postar: Kap. 571 Rammetilskot til kommunar* Framlegg 2015 (1000 kr) Post 60 Innbyggjartilskot Post 61 Distriktstilskot Sør-Noreg Post 62 Nord-Noreg- og Namdalstilskot Post 63 Småkommunetilskot Post 64 Skjønstilskot Post 66 Veksttilskot Post 67 Storbytilskot Sum kap * Post 21 Kunnskapsutvikling og drift av inntektssystemet er ikkje rekna med Kap.571, post 60 Innbyggjartilskot Storleiken på innbyggjartilskotet blir fastsett ved at summen av dei andre tilskota under kap. 571 (post 61 67) blir trekte ut frå samla rammetilskot. Departementet føreslår å fordele 115,4 mrd. kroner gjennom innbyggjartilskotet til kommunane for Ein mindre del av innbyggjartilskotet er gjeve ei særskild fordeling, presentert i tabell C-k (medrekna inndelingstilskotet). Innbyggjartilskotet blir, etter at tabell C-sakene er trekte frå, fordelt som eit likt beløp per innbyggjar til alle kommunane. Det er talet på innbyggjarar per 1. juli 2014 som er lagt til grunn. Deretter blir innbyggjartilskotet omfordelt etter: - utgiftsutjamninga, basert på kostnadsnøklane for kommunane (tabell A-k og E-k) - korreksjonsordninga for elevar i statlege og private skular (tabell A-k) - inntektsgarantordninga (tabell B-k) - skatteutjamninga (blir ikkje vist i Grønt hefte) Saker med særskild fordeling, medrekna inndelingstilskot Innanfor innbyggjartilskotet finst det midlar som ikkje blir fordelte etter dei ordinære kriteria i inntektssystemet, men som er gjeve ei særskild fordeling. Det gjeld til dømes midlar til oppgåver som få kommunar har, inndelingstilskot o.a. 14

20 Saker med særskild fordeling 2015: Sak Departement Beløp (1000 kr) Inndelingstilskot KMD Tilbakebetaling lån Nannestad og Ullensaker KMD Helsestasjons- og skulehelseteneste HOD Utdanning av deltidsbrannpersonell JD Kompensasjon for Hunstad skule KD Utrekk avgiftslette DAA KMD Uttrekk Oslo kommune, korreksjon barnevern KMD Sum Inndelingstilskotet Inndelingstilskotet er ei kompensasjonsordning for kommunar som sluttar seg saman. Ordninga skal sikre at kommunar ikkje får reduserte rammeoverføringar som følgje av kommunesamanslutningar. Inndelingstilskot kompenserer for bortfall av basistilskot og ein eventuell nedgang i regionalpolitiske tilskot. To kommunar som har slutta seg saman vil få eit basistilskot på same måte som andre kommunar i utgiftsutjamninga, mot to basistilskot før samanslåinga. Den samanslåtte kommunen blir difor kompensert gjennom inndelingstilskotet for bortfall av eit basistilskot. Dersom ein samanslått kommune mottek mindre regionalpolitisk tilskot enn kommunane ville fått kvar for seg, blir kommunen gjennom inndelingstilskotet kompensert for differansen mellom det den samanslåtte kommunen får, og det dei ville fått kvar for seg. Dersom heile eller delar av kommunen får auka arbeidsgjevaravgift som følgje av ei kommunesamanslåing, vil kommunen bli kompensert gjennom inndelingstilskotet for dei berekna meirkostnadene dette fører til for kommunen. Inndelingstilskotet blir reelt frose på det nivået det har det året kommunane sluttar seg saman, og varer i 15 år. Etter det blir tilskotet trappa ned gradvis. I 2015 får kommunane Re, Bodø, Vindafjord, Aure, Kristiansund, Inderøy og Harstad inndelingstilskot (tabell C-k). Utgiftsutjamning Det er til dels store kostnadsskilnader i tenesteytinga mellom kommunane. Gjennom utgiftsutjamninga i inntektssystemet skal kommunane i prinsippet få full kompensasjon for dei kostnadsskilnadene som dei ikkje kan påverke sjølve. Det gjeld til dømes aldersfordelinga og strukturelle og sosiale tilhøve i kommunen. Denne kompensasjonen skjer i praksis gjennom kostnadsnøkkelen, som består av ulike kriterium med vekter. Gjennom kostnadsnøkkelen, og eit oppdatert sett med kriteriedata, blir utgiftsbehovet for kvar kommune berekna. Deretter blir tilskotet fordelt til kommunane etter utgiftsbehov deira. Utgiftsutjamninga er ei rein omfordeling det som blir trekt inn frå somme kommunar blir delt ut att til andre kommunar. Tabellen under viser samla kostnadsnøkkel for kommunane i 2015, og kva vekt kvart kriterium har. Kriteria er omtalt nærare under tabell F-k. 15