Årsmelding Etne kommune

Transkript

1 Årsmelding 2015 Etne kommune

2 Årsmelding for Etne kommune 2015 Innleiing... 3 Politisk organisering... 5 Målstyring... 6 Fokusområde A: Brukar og teneste... 7 KOSTRA-tal... 8 Fokusområde B: Organisasjon og medarbeidar... 9 Organisasjonskart...10 Årsverk...10 Kompetanseutvikling og rekruttering...10 Likestilling...11 Verne- og miljøarbeidet...12 Sjukefråvær...12 Etikk...13 Fokusområde C: Samfunn...15 Tilrettelegging for bustadbygging, næringsutvikling og infrastruktur...15 Folketal...15 Fokusområde D: Økonomi...18 Driftsrekneskapen...19 Finans...26 Investeringsrekneskapen...28 Balansen...29 Delmeldingar frå ansvarsområda...32 Ansvar 1000 Rådmannen...33 Ansvar 1200 Lønn og personal...35 Ansvar 1400 Etne og Vindafjord IKT...36 Ansvar 1500 Økonomi...37 Ansvar 1600 Utvikling...38 Ansvar 1700 Tenestetorget...39 Skulane felles...41 Ansvar 2101 Enge skule...45 Ansvar 2103 Rygg skule...47 Ansvar 2105 Skånevik skule...48 Barnehagane felles...50 Ansvar 2201 Enge barnehage...53 Ansvar 2203 Rygg barnehage...55 Ansvar 2205 Skånevik barnehage...56 Ansvar 2300 Kultur...57 Ansvar Helse og sosial...59 Ansvar Etne og Skånevik omsorgssenter...61 Ansvar 3600 NAV kommune...65 Ansvar 4200 Drift og vedlikehald...66 Oversikt interkommunalt samarbeid...68

3 Innleiing Årsmeldinga for 2015 viser høgt aktivitetsnivå med stort fokus på den økonomiske situasjonen. Driftsutgiftene i 2014 var for høge til at kommunen hadde ein bærekraftig økonomi. I 2015 gjennomførte kommunen difor omfattande og krevjande spareprosessar for å redusere driftsutgiftene med nedlegging av Rygg skule som den største endringa i tenestetilbodet i Fleire omfattande kutt er vedtatt innan administrasjon, kultur, helse og pleie- og omsorg som vil få effekt frå Netto driftsresultat er den primære indikatoren for økonomisk balanse og bør utgjøre minst 1,75 pst. av totale driftsinntekter. For 2015 blei netto driftsresultat for Etne kommune 1,53 pst og ligg dermed litt under anbefalt nivå. Dette gir likevel kommunen eit økonomisk pusterom etter det dårlege resultatet i Viktige forklaringsfaktorar for den positive utviklinga er dei strategiske grepa som blei gjennomført i 2015, som har gitt auka inntekter gjennom utvidinga av eigedomsskatten. Samstundes har kommunen klart å redusere utgiftene noko med dei krevjande spareprosessane som blei gjennomført våren Den økonomiske situasjonen er framleis krevjande, og det gode resultatet skuldast også lågare pensjonsutgifter, lågare renteutgifter og høgare inntektsutjamning enn det som låg til grunn i regulert budsjett. Rekneskapen viser fortsatt eit stort meirforbruk i drifta, viss ein korrigerer for lågare pensjonsutgifter og at Pleie- og omsorg blei tilført midlar i løpet av året. Dette betyr at det framleis vil være store utfordringar framover med å tilpasse drifta til dei økonomiske rammene. Arbeidet med å betre økonomien vil helde fram i 2016 med omfattande prosessar med omlegging og nedbemanning innan Helse og Pleie og omsorg. Sjølv om økonomien er stram har ein fått til mykje. Fleire naudsynte investeringar er gjennomført. Arbeidet med å oppgradere Skånevik skule, inkludert uteområde, er starta. Det er også i år, som i fjor, gjort større investeringar på kommunale vegar og arbeidet med hovudplan vatn held fram. Enge barnehage har fått nytt og sikrare inngjerding og ventilasjonsanlegget på Tinghuset er skifta ut. Kommunen opplever eit press om å levere fleire og meir spesialiserte tenester. Krav om spesialkompetanse, høgare kvalitet og mindre sårbarheit gir kommunen utfordingar med å løyse alle oppgåvene sjølv og tvingar fram meir interkommunalt samarbeid. I 2015 blei det etablert to nye vertskommunesamarbeid med Vindafjord kommune. Vindafjord blei vertskommune for felles barnevern, og Etne for felles IKT-avdeling. Etne har i dag kommunesamarbeid med nabokommunar på ei rekke område. Mellom Vindafjord og Etne er det no 6 vertskommunesamarbeid innan barnevern, PPT, brann og redning, legevakt, SLTarbeid og IKT. Helsekommunesamarbeidet mellom Vindafjord, Etne, Sauda og Suldal kommunar som omfatta miljøretta helsevern, kompetanseeining, frisklivskoordinator etablert, legevakt, øyeblikkeleg hjelp og rehabiliteringstilbod stranda då Sauda kommune ikkje ville gå inn for eit legevaktsamarbeid. Dette resulterte i at Etne kommune i 2016 må samarbeid med Haugesund kommune om legevakt på natt og øyeblikkeleg hjelp senger saman med Vindafjord kommune. I 2016 vert det jobba aktivt med å få på plass eit interkommunalt samarbeid innan brann på heile Haugalandet frå og med Det utstrakte interkommunale samarbeidet er eit av bakteppa for den pågåande kommunereforma. Kommunane sine oppgåver har endra seg mykje. Auka kompleksitet i tenestene og stadig meir krav til kompetanse. For Etne har dette betydd meir interkommunalt samarbeid og fleire interkommunale samarbeidsavtaler dei seinaste åra. I løpet av 2015 blei alternativa for Etne kommunen i samband med kommunereforma klare; halde fram som eigen kommune, slå seg saman med Vindafjord eller slå seg saman med Årsmelding 2015 Side 3

4 Vindafjord, Sauda og Suldal. Dei ulike alternative blei utgreidd hausten 2015 og presentert på nyåret. l skrivande stund er det satt i gang omfattande innbyggjarprosessar med folkemøte, innbyggjarundersøking og innbyggjarhøyring. Etne kommunestyre vil avklare framtidig kommunestruktur i møte 21. juni var eit svært krevjande år, men 2016 blir minst like krevjande og heile kommuneorganisasjonen må fortsette det målretta arbeidet med å oppretthalde kvaliteten i tenesteproduksjonen innanfor dei vedtekne økonomiske ramma. Det er naudsynt å gjennomføre nye bærekraftige tiltak. Omstillingsarbeidet må fortsette. Tenestene skal tilpassas ei ny tid. Der tendensen er at innbyggjarane i større grad innan store tenesteområde som til dømes pleie og omsorg, er i stand til og ønskjer å ta vare på seg sjølv i eigen heim. Kommunen må skapa økonomisk handlingsrom for å kunne foreta naudsynte investeringar. Bygging av nytt omsorgssenter og utviding av Enge skule er viktige investeringar for å møte framtidige behov. Etne, april 2016 Pål Nygård Rådmann Årsmelding 2015 Side 4

5 Kontrollutvalet Komité Forvaltning Komité Drift Formannskapet Politisk organisering I Etne kommune sit det 21 representantar i kommunestyret, og det er 3 komitear med 7 medlem kvar; Formannskapet, Komité Drift og Komité Forvaltning. Kontrollutvalet har 5 medlemmer. Handsama saker Kommunestyret Formannskapet Komité Drift Komité Forvaltning Folkevalde Etne kommune Namn Funksjon Representant for K-styret Siri Klokkerstuen Ordførar Arbeiderpartiet o Ingemund Berge Varaordførar og gruppeleiar Kristeleg folkeparti o Alf Ove Nilsen Gruppeleiar Arbeiderpartiet o Maren Tungesvik Tveiten Arbeiderpartiet o Kenneth Lyng Karlsen Gruppeleiar Framstegspartiet o Lars Olav Bergsvåg Gruppeleiar Høgre o Mette Heidi Bergsvåg Ekrheim Gruppeleiar Senterpartiet o Sarah Marie Ness Haaland Leiar, Komité Drift Arbeiderpartiet o Roar Knudsen Nestleiar, Komité Drift Framstegspartiet o Sondre Gunleiksrud Høgre o Kari Aakra Senterpartiet o Inga Rullestad Senterpartiet o Knut Erik Ebne Uavhengig o Jostein Osnes Gruppeleiar Venstre o Audun Namtvedt Leiar, Komité Forvaltning Framstegspartiet o Sjur Aakra Nestleiar, Komité Forvaltning Senterpartiet o Bård Henrik Tungesvik Hereide Arbeiderpartiet o Trude Enge Framstegspartiet o Ole Funderud Høgre o Kari Johansson Kristeleg folkeparti o Anita Larsen Senterpartiet Ståle Tungesvik Leiar, Kontrollutvalet Senterpartiet o Ragni Sunniva Fett Nestleiar, Kontrollutvalet Venstre Åse Langhelle Framstegspartiet Aril Stenberg Høgre Sigve Søle Senterpartiet Årsmelding 2015 Side 5

6 Målstyring Kommuneplanen slår fast at Etne kommune skal vera målstyrt. Kommuneplanen slår fast dei overordna måla for kva retning kommunen skal styrast. Dette gjer det lettare å få til eit heilt målstyringssystem, jf. K-sak 048/07. Målstyringsverktyet har blitt til litt etter litt, og me er framleis i ein prosess med å vidareutvikle arbeidet. I målstyring snakkar me om fokusområde. Dei fire fokusområda for Etne kommune er Brukar og Teneste, Organisasjon og Medarbeidar, Samfunn, Økonomi. Måla som er lista opp nedanfor er måla i kommuneplanen sortert under det fokusområdet der det høyrer heima. Kommuneplanen inneheld også strategiar for korleis måla skal nåast. I K-060/11 blei det vedtatt verdiar og strategikart som vist nedanfor. For kvart fokusområde er det fyrst lista opp dei opphavlege måla i frå Kommuneplanen, deretter slik me førebels har konkretisert desse i strategikartet med strategiske mål med tilhøyrande indikatorar, og måltal. Etne kommune er eit lokalsamfunn med Mot og verdiane til kommunen er tufta på MOTverdiane. I høve til dette er Etne kommune ein pilotkommune i landet. Verdiane Trygg (Mot til å si nei), Raus (Mot til å bry seg) og engasjert (Mot til å leve) blei vedtatt i K-sak 060/11. Årsmelding 2015 Side 6

7 Fokusområde A: Brukar og teneste Strategisk mål Indikator Måltall Resultat Tiltak Etne kommune har god tenesteyting, service, informasjon og prioriterer førebygging. Gjennomføra brukarundersø kingar kvart 2. år Ligga på snitt i forhold til landet for alle brukarundersøking ane Brukarundersøkinga r gjennomførast i partal-år Evaluere brukarundersøkingane i Leiarforum og sette inn tiltak der ein er under landsgjennomsnittet og der ein ser ein markant nedgang sidan førre undersøking Revidere tenesteomtalar for tenesteområda i Etne kommune kvart år Lage ein informasjonsstrategi for bruka v heimesida, sosiale medier og andre medier Etablere frisklivssentral Gjennomføra planlegging av nytt omsorgssenter og utviding av Enge skule Vidareutvikla Lokalsamfunn med MOT som del av førebyggingsarbeidet Hovudtrekk: Kommunen leverer mange tenester, og difor blir Fokusområde A: Brukar og teneste i all hovudsak omtala under det einskilde ansvarsområdet. Me vel her å ta med nokre hovudtal per des. frå dei største tenesteområda (tal for 2014 i parentes). 513 (511) elevar får opplæring i barne og ungdomsskulen. 104 (109) barn får tilbod i SFO. 187 (190) barn har kommunal barnehageplass og 70 (84) barn har plass i Småfolk Barnehage medio des. 140 (127) elevar i kulturskulen, 12 (53) elevar på venteliste. 59 (67) personar får hjelp frå heimehjelpa medan 114 (106) personar får hjelp frå heimesjukepleia. Viktige hendingar i løpet av året og utfordringar framover: Alle som søkte plass i barnehagane ved hovudopptaket i mars fekk plass. Skånevik barnehage opna hausten 2015 ei ny naturavdeling med 18 plassar. Småfolk barnehage utvida sin barnehage, med eit nybygg. Skånevik skule har dette året fått ei naudsynt oppgradering. Alle avvika etter tilsynet i 2014 er nå nesten lukka. Skulen har skifta mange vindaugo, skifta ytterdører og oppgradert toaletta ute på storeplassen. Det er og sett inn varmepumper i fleire rom. Vidare oppgradering/vedlikehald vil halda noko fram i De blei etablert felles barnevernseining saman med Vindafjord kommune, som er vertskommune. Helsesamarbeidet med Vindafjord, Suldal og Sauda stranda. Prosessane med å følgja opp vedtekne sparepakkar etter budsjett- og økonomiplanhandsaminga i des. 2014, blei gjennomført i Som eit resultat av dette blei Rygg skule lagt ned hausten 2015 og elevane blei flytta over til Enge skule. Resten av kutta blir gjennomført i Kommunereforma, der me m.a. dels er ukjent med kva tenester kommunane skal løysa i framtida, må nødvendigvis få mykje fokus fram mot lokale vedtaket våren Lågare behov for sjukeheimsplassar gjennom året. Liggedøgnsstatistikk for 2015 syner eit belegg på A ,93% og A ,49% Formannskapet vedtok i januar 2016 ei ekstern gjennomgang av drifta i PL som skal belysa framtidige behov, og ei framtidsretta, effektiv og økonomisk drift av pleie- og omsorgstenesta i Etne kommune. Denne prosessen skal gjennomførast parallelt medan Årsmelding 2015 Side 7

8 prosessen med nedbemanning av 6,5 årsverk og nedlegging av 10 sjukeheimsplassar skal vera fullført den Nytt omssorgssenter med ei forventa brutto ramme på over 100 millionar blei lyst ut på anbod i Anbodsfrist i januar 2016, med truleg oppstart hausten KOSTRA-tal Kostra-tala kan gje relevant styringsinformasjon om kommunen, og gjer det mogleg å samanlikne seg med andre kommunar. Tabellen inneheld tal for Etne, gj. snitt for høvesvis gruppe 1 (små kommunar med middels bundne kostnader pr. innbyggjar og låge frie disponible inntekter) og for alle kommunane i landet utanom Oslo. Merk at Kostra-tala for 2015 er henta frå den første ureviderte publiseringa, datert 15. mars 2016 og nokre innrapporterte tal frå Etne kommune har endra sidan innsendinga eller har ikkje blitt rapportert inn. Det vil difor bli endringar i tala fram til publiseringa av dei reviderte tala 15. juni. Tabellen viser fyrst korleis kommunen prioriterer netto driftsutgifter mellom dei ulike tenestene. I 2015 skil kommunen seg ut ved at det blei prioritert relativt mykje meir til skule og barnehage enn både landssnittet og kommunegruppe 1. Tala viser at det blei prioritert høvesvis meir per innbyggjar i skulealder og meir per innbyggjar i barnehagealder enn landssnittet. Samstundes brukte kommunen kr mindre på barnevern per innbyggjar 0-17 år. Dette er likevel ei stor auke frå Under dekningsgrad skil kommunen seg spesielt ut med delen elever i grunnskulen som får spesialundervisning som er høgt over landssnittet og kommunegruppa, sjølv om det er ein nedgong frå 2014 på 1,6 %. Kommunen skil seg ut med ein stor del barn i barnehagen. Under einingskostnader er det ingen veldig store utslag. KOSTRA - Utvalgte nøkkeltal Etne Etne Endring Kostra-gr. Kostra-gr Kjelde/ fleire tal: Merk at Etne kommune har skifta kommunegruppe frå 2 til 1 i frå 2013 til Landet u/oslo (Kommunekonsern - nivå 1) Landet u/oslo Diff 2015: Etne - K.gr1 Diff. 2015: Etne - landet Prioritering Netto driftsutgifter per innb. 1-5 år i kroner, barnehage Netto driftsutgifter til grunnskule (202, 215, 222, 223), per innb Netto driftsutgifter pr. innb. i kroner, kommunehelsetenesta Netto driftsutgifter pr. innb. i kroner, pleie- og omsorgtenesta Netto driftsutgifter til sosialtenesta pr. innb år Netto driftsutgifter per innb år, barnevern Netto driftsutgifter til admin og styring i kr pr. innb Dekningsgrad Del barn 1-5 år med barnehageplass 93,8 93,8 0,0 86,6 87,6 90,9 91,1 7,2 2,7 Del elevar i grunnskulen som får spesialundervisning 14,1 12,5-1,6 9,7 9,5 8,1 7,9 2,8 4,6 Legeårsverk pr innb., kommunehelsetenesta 12,2 12,2 0,0 10,8 10,7 10,4 10,5 1,4 1,7 Fysioterapiårsverk per innb., kommunehelsetenesta 11,0 11,0 0,0 8,9 9,1 9,0 9,0 2,1 2,0 Del plassar i einerom i pleie- og omsorgsinstitusjoner 100,0 100,0 0,0 98,2 97,0 94,8 94,4 1,8 5,6 Del innb. 80 år og over som er bebuarar på institusjon 14,7 11,9-2,8 14,1 13,9 13,4 13,1-2,2-1,2 Del sosialhjelpsmottakarar i alderen år, av innb år 2,8 3,5 0,7 :.. 3,9 3,9-0,4 Del barn med barnevernstiltak iht. innb år 2,4 0,9-1,5 : : 4,8 4,8-3,9 Sykkel-, gangvegar/turstiar mv. m/kom. driftsansvar per innb. 44,0 44,0 0,0 51,0 55,0 53,0 51,0-7,0-7,0 Kommunalt disponerte boligar per 1000 innb. 16,0 16,0 0,0 20,0 21,0 21,0 21,0-4,0-5,0 Årsverk i brann- og ulykkesvern pr innb. 0,2 0,4 0, ,7 0,7-0,3 Produktivitet/einingskostnadar Korr. brutto driftsutg. i kroner per barn i kommunal barnehage Korr. brutto driftsutg. til grunnskule, skulelokaler og skyss per elev Gj.snitteig gruppestr., årstrinn 11,4 13,0 1,6 13,3 13,4 14,3 14,1-0,3-1,1 Korr. brutto driftsutg. mottakar av heimetenester (i kroner) Korr. brutto driftsutg., institusjon, pr. kommunal plass Brutto driftsutg. i kr pr. km kommunal veg og gate Årsgebyr for vatn (gjeld rapporteringsåret+1) Årsgebyr for avlaup (gjeld rapporteringsåret+1) Årsgebyr for renovasjon (gjeld rapporteringsåret+1) Gj.snittleg saksh.tid for private forslag til detaljreg. Kalenderdagar Gj.snittleg saksh.tid for opprettingav grunneigendom. Kalenderdagar Årsmelding 2015 Side 8

9 Fokusområde B: Organisasjon og medarbeidar Strategisk mål Indikator Måltall Resultat 2015*(2013) Tiltak Etne kommune er ein heilskapleg og målstyrt organisasjon med kompetente medarbeidarar som er gode ambassadørar Medarbeidarundersøkinga: - Spm. 8.1 Er overordna leiing tydeleg når det gjeld å formidle retning og mål for kommunen? - Spm. 1.2 er du kjent med måla for arbeidsplassen din? - Spm. 1.4 er du sjølv aktivt med på at arbeidsplassen når måla sine? ,8 (4,0) 4,9 (4,9) 4,9 (5,0) 1. Innføra eit elektronisk målstyringssystem 2. Leiarforum som strategisk tankesmie Medarbeidarundersøkinga - Spm. 2.2 har du naudsynt kompetanse til å utføre arbeidsoppgåvene dine? - Gj.snitt 2 Innhald i jobben ,8 (4,9) 4,9 (5,0) Rekruttere kompetente medarbeidarar Utarbeida felles: 1.Intervjumal 2.Referansemal 3.Kompetanseplan Tal på søkjarar pr. stilling, del av søkjarar med relevant kompetanse. Ikkje målt Medarbeidarundersøkinga Spm Vil du oppmode andre å søkja jobb på din arbeidsplass ,0 (5,2) 1. Utarbeida felles introduksjonsprogram for nytilsette i EK 2. Synleggjera dei gode kvardagshistoriane Nærvær Kvalitetssystem, rutinar etablert/revidert pr år per tenesteområde 96% 10 93,2% (93,7%) Ikkje målt Prosjekt om auka nærvær i regi av NAVarbeidslivssenter * Medarbeidarundersøkinga blir gjennomført anna kvart år. Neste gong i Årsmelding 2015 Side 9

10 Organisasjonskart Etne kommune er organisert etter ein 2-nivåmodell, med 10 einingar og 6 støtteeiningar som rapporterer direkte til rådmannsnivået. Rådmann Kommunalsjef Lønn og personal Utvikling EVIKT Tenestetorget Økonomi Enge skule Skånevik skule Kultur Helse Pleie og omsorg NAV Enge barnehage Rygg barnehage Skånevik barnehage Drift og vedlikehald Årsverk Tal årsverk ved årsskiftet 2015 / 2016 samanlikna med eitt år før, viser samla ein reduksjon på 1,22 årsverk. Kommunen har ikkje gode nok rapportar for å få oversikt over kor mange årsverk som faktisk er utført i løpet av året. Utvikling budsjetterte årsverk Område Admin. m.fl. 34,9 33,37 33,68 33,78 36,12 39,76 39,59 39,58 42,97 40,85 Skule 76,08 67,78 68,1 70,96 72,74 70,06 71,44 75,13 72,02 70,23 Barnehagar 31,8 32,06 32,96 33,92 36,32 37,52 39,12 41,86 43,86 43,51 Kultur 0 5,15 5,15 5,15 5,15 5,85 5,75 5,95 5,95 5,95 Helse og sosial 18,68 19,86 33,11 34,28 35,28 38,08 37,81 49,23 48,23 49,13 * Pleie og omsorg 78,49 80,41 75,37 74,75 74,75 74,75 75,6 74,93 74,75 77,59 * NAV kommune 0 0 0,5 3,46 3,46 3,46 2,86 3,46 3,46 3,06 Drift og vedl.hald 16,95 16,45 17,65 18,15 18,15 19,15 20,15 20,75 20,75 20,45 Sum 256,9 255,08 266,52 274,45 281,97 288,63 292,32 310,89 311,99 310,77 Merk at dette er budsjetterte årsverk for 2016 før vedteken reduksjon på 6,5 årsverk innan pleie og omsorg, samt 2 innan helse ved bufellesskapet med verknad frå midten av Kompetanseutvikling og rekruttering Kommunen har førebels ikkje ein overordna kompetanseutviklingsplan for verksemda samla, men det finnes planar for kompetanseutvikling i dei fleste einingane. I planstrategien vedtatt i K-sak 047/12, er det vedtatt utarbeiding av Rekrutterings- og kompetanseplan. Denne planen er under utarbeiding. Sjå elles nærare skildring under einingane for meir info om kompetanseutvikling og vidareutdanning. Kommunen har greidd å rekruttert innan dei fleste faggruppene i løpet av året, sjølv om det innanfor nokre fag (særleg sjukepleiarar i Skånevik) er større utfordringar. Utfordringar i forhold til rekruttering vil bli større framover, då gjennomsnittsalderen er høg innanfor fleire stillingsgrupper. Lønsoppgjeret 2015 I 2015 var det mellomoppgjer og gjennomsnittleg årslønnsvekst (for alle kap. i hovudtariffavtalen) frå 2014 til 2015 for KS-område var 3,3 %. Lønnsglidinga var på 0,5 % og overhenget til 2016 er gjennomsnittleg 0,6%. Verknadsdato for lønnsoppgjeret i 2015 var Årsmelding 2015 Side 10

11 for alle kap. i Hovudtariffavtalen. Dei fleste kommunalt tilsette får løna si fastsett ved sentrale forhandlingar (kap. 4). Lønnsutvikling i kapittel 3 (einingsleiarar) og kapittel 5 (ingeniørar, rådgjevarar, legar) har lokal lønnsfastsetjing og blir berekna med utgangspunkt i gjennomsnittleg årslønnsvekst i kapittelet. Årslønnsveksten for kap. 3 og kap. 5 lokalt blei høvesvis 1,42% og 1,55% eksklusiv overheng og lønnsgliding. Resultatet i kap. 5 er eksklusiv medlemmer i Naturviterne då det sentralt var brot mellom KS og arbeidstakarorganisasjonane Naturviterne og Econa. Partane er blitt einige og det blir gjennomført lokale lønnsforhandlingar for medlemene i Naturviterne i 2016 med verknadsdato Likestilling Tal tilsette delt på stillingsprosent og kjønn Stillings- Tal Tal Tal storleik Kjønn tilsette i % tilsette i % tilsette i % 0-24,9% Totalt 28 6,8 % 30 7,1 % 56 13,0 % Kvinner 22 6,1 % 23 6,3 % 22 6,3 % Menn 6 12,0 % 7 13,2 % 34 41,5 % 25-49,9% Totalt 37 9,0 % 28 6,7 % 25 6,7 % Kvinner 34 9,5 % 26 7,1 % 23 6,6 % Menn 3 6,0 % 2 3,8 % 2 2,4 % 50-74,9% Totalt ,1 % ,6 % ,6 % Kvinner ,8 % ,8 % ,9 % Menn 4 8,0 % 6 11,3 % 6 7,3 % 75-99,9% Totalt ,1 % ,1 % ,1 % Kvinner ,0 % ,2 % ,7 % Menn 7 14,0 % 3 5,7 % 3 3,7 % 100 % Totalt ,8 % ,5 % ,5 % Kvinner 92 25,6 % ,7 % 93 26,6 % Menn 30 60,0 % 35 66,0 % 37 45,1 % Sum Totalt Kvinner ,1 % ,8 % ,0 % Menn 53 13,9 % 50 12,2 % 82 19,0 % Tal frå KS. Data per kvart år. Tabellen visar årsverk pr. tilsett. Difor vil t.d. ein person med to stillingar på 20 og 50 % bli lagt i gruppa 50-74,9% Oversikta viser kor mange tilsette det er i dei ulike stillingsstorleikane delt på kvinner og menn og kor stor del av dei kvinnelege og mannlege tilsette som er tilsett i dei einskilde gruppene. I frå 2014 til 2015 ligg den store endringa i deltidstilsette menn under 25 %, som har auka frå 7 til 34 personar. Auken skuldast at brannmannskapa (ca. 30 personar) frå 2015 er registert med små, faste stillingsprosentar. Det er ein nedgang på 7 personar som jobbar 100 %, men totalt sett har framleis nesten 1/3 (32,5 %) av dei tilsette full stilling. 102 (35) av desse er kvinner (menn) og dette svarar til 26,6 % (45,1%) av talet på tilsette kvinner (menn) i kommunen. Sagt på ein annan måte er 45,1 % av mennene og 26,6 % av kvinnene, som er tilsett i Etne Kommune, tilsett i 100 %. Totalt er det tilsett 350 kvinner og dette svarar til 81,0 % av arbeidsstokken. Årsmelding 2015 Side 11

12 Lønsutvikling for fast- og timelønte hovud- og bistillingar i Etne kommune Kjønn Forteneste per md. Grunnlønn Tilsette Årsverk 2015 Endring 2015 Endring Endring Samla ,8 % ,4 % ,8 % Kvinner ,4 % ,4 % ,1 % Menn ,4 % ,1 % ,7 % Tal pr og basert på KS sitt PAI-register. Oversikta visar at Menn har høgare gjennomsnittleg månads- og grunnløn. Endring i månadsforteneste (7,4 % mot 1,4 %) var større for menn enn kvinnar medan auken i grunnlønna (3,4 % mot 1,1 %) var større for kvinner enn menn i Lønnsforhold justert for ulike faktorar (kvinner i % av menn si lønn) Justert for Forteneste pr. md. Grunnlønn Tal frå KS. Alle tal per gjeldande år. Forteneste pr. md. Grunnlønn Forteneste pr. md. Grunnlønn Ujustert 84,4 80,5 86,0 82,2 81,1 84,1 Alder 85,4 81,7 86,9 83,1 81,5 84,7 Ansattgruppe 97,0 95,8 96,3 96,0 89,5 95,3 Stillingskode 98,0 97,8 97,8 97,7 95,1 96,6 Utdanning 94,9 93,9 98,2 95,3 87,1 91,5 Figuren over viser kvinner si gjennomsnittlege forteneste per månadsverk og gjennomsnittleg grunnløn per månadsverk i % av menn sine dei siste tre åra. Lønna til kvinner ligg framleis under menn sine. Skilnaden er minst når ein justerer for stillingskode, arbeidstakargruppe og utdanning, og størst for grunnløn justert for alder. Stillingskode og ansattgruppe er i utgangspunktet dei måla som best held utanfor den delen av lønnsforskjellen som skuldast ulike yrkesvald. Verne- og miljøarbeidet Arbeidsmiljøutvalet hadde 4 ordinære møter i 2015, og eit ekstraordinært i samband med bygging av ekstra kontor på Bufellesskapet. I tillegg blir det gjennomført 2 IA-møter mellom administrasjonen og dei tillitsvalde der IA er tema. Det er etablert eit nettverk blant verneomboda i kommunen som hovudverneombodet har ansvar for. Dei har 2 møter i halvåret. Sjukefråvær Sjukefråværet i 2015 var totalt på 6,8% mot 5,4% i Fråveret fordeler seg slik: Eigenmeldingar (1-8 dg) - 0,8%, sjukmelding ( 1-16 dg) - 1,7% og sjukmelding (> 16 dg) - 4,4%. Dette gjeld legemeldt og eigenmeldt fråvær og inkluderer ikkje fråvær ved barn og/eller barnepassers sjukdom. Det er variasjonar i sjukefråveret på dei ulike einingane, men tendensen er at det totale sjukefråveret går opp. Årsmelding 2015 Side 12

13 12,0 % 10,0 % 8,0 % 6,0 % 4,0 % 2,0 % 0,0 % Landssnitt (KS) Etne kommune *Tala på landsbasis gjeld frå 4. kvartal året før til 3. kvartal i meldingsåret Medarbeidarundersøkinga I 2015 gjennomførte Etne kommune for fjerde gong ei medarbeidarundersøking for alle tilsette. Det blir gjennomført medarbeidarundersøking anna kvart år. Medarbeidarundersøkinga blei gjennomført i desember, og omfatta både fast tilsette og vikarar i Etne kommune. Svarprosenten ved undersøkinga i 2015 var på 67%, mot 68% i Undersøkinga blei gjennomførd ved bruk av KS sitt standardiserte kartleggingsverktøy for brukar- og medarbeidarundersøkingar. Spørjeskjemaet består av omtrent 50 spørsmål, der ein kunne rangere svara frå 1 til 6 (best). Resultata er oppgitt nedanfor. Resultat frå medarbeidarundersøkinga Tema Etne Etne Etne Landet Organisering av arbeidet 4,5 4,5 4,4 4,6 Innhald i jobben 4,9 5 4,8 5 Fysiske arbeidstilhøve 4,1 4,1 4,1 4,2 Samarbeid med kollegene 4,9 5,3 5,1 5 Mobbing, diskriminering og varsling 5,1 5,2 4,9 5 Næraste leiar 4,6 4,7 4,4 4,6 Medarbeidarsamtale 4,9 5 4,9 4,8 Overordna leiing 3, Fagleg og personleg utvikling 4,5 4,5 4,3 4,4 System for løns- og arbeidstidsordningar 4,2 4,2 4,1 4,1 Stoltheit over eigen arbeidsplass 4,7 4,9 4,8 4,8 Heilskapsvurdering 4,6 4,8 4,7 4,6 Snitt 4,5 4,6 4,5 4,6 Etikk Etne kommune har vedtatt etiske retningslinjer i K-sak 062/12 for kommunens tilsette og dei folkevalde. Retningslinjene slår fast at i kommunen må etisk haldning må få gjennomslag i praktisk handling m.a. ved å: Visa omtanke og respekt for både dei tilsette og dei folkevalde sine roller og plikter. Praktisera og respektera at alle har ytringsfridom som privatpersonar, også om tilhøve som omhandlar kommunen. Leggja fram saker som skal handsamast bak lukka dører i versjonar der teiepliktige opplysningar er utelate. Årsmelding 2015 Side 13

14 Uttala seg om saker etter eit lukka møte utan å røpa einskildopplysningar som må haldast hemmelege av omsyn til lovbestemt teieplikt. Vurdera alle gåver eller andre personlege fordelar, og returnere/avvise med å vise til kommunen sine etiske retningslinjer viss den er av større verdi. Systematisk gjennomføra etiske refleksjonar på arbeidsplassen eller politiske fora som sikrar at retningslinjene er lest og forstått av alle og for å utvikla ein felles etisk standard. Å ta opp saka der ho høyrer heime (rett tenesteveg) og berre der. Seia tydeleg frå når du meiner grunnleggjande vilkår for å gjera jobben ikkje er til stades. Dette gjeld også konsekvensar av politiske eller administrative vedtak. Gjere opne vurderingar kring spørsmål om skjønn. Vurdera å erklære seg inhabil i ei sak der omverda kan oppfatte deg som det, sjølv om ein ikkje er inhabil juridisk sett. Argumentere tydeleg for eigne synspunkt før ei avgjerd vert teken, men etterpå akseptera avgjerda og gjennomføringa av den. Vera lojal mot inngåtte avtalar. Årsmelding 2015 Side 14

15 Fokusområde C: Samfunn Strategisk mål Indikator Måltall Tiltak Etne kommune er ein attraktiv kommune for næringsliv og busetnad tufta på berekraftig ressursutnytting. Tal bygde hus og næringsetableringar 20 nye husvære 10 nye næringsetableringar 20 nye fritidsbustader per år Ha minst 20 byggeklare tomter til ei kvar tid Gjennomføra grunninnløysing av næringsarealet på Fikse Gjennomføra ei samling med rolleavklaring mellom kommune og næringsliv Ha minst 25 dekar byggeklart næringsareal til ei kvar tid Alle kommunale bygg av ein viss storleik skal ENØK kartleggjast Gjennomføre vedtatt planstrategi: - ROS-analyse - Samfunnsdel K-plan - Arealdel K-plan - Trafikksikringsplan - Kulturplan - Hovudplan VA - Kriseleiing og beredskap - K-delplan for strandsone - Strategisk næringsplan Tilrettelegging for bustadbygging, næringsutvikling og infrastruktur Bustadbygging Etne kommunestyre har vedteke retningslinjer for gjennomføringa av kommunal utbyggingspolitikk, her under sitt tilhøve til Etne Tomteselselskap AS. Endra reguleringsplan, utbyggingsavtale og anleggsbidragsavtale for Prestalio er godkjende. For Fitja-feltet er det vedteke endring som opnar for fortetting. Næringsutvikling Kommunestyret gjorde ei rammeløyving for grunninnløysing, bygging av nytt kryss og del av regulert tilkomstveg, samt planlegging av tiltak for klargjering av Fikse Industriområde. Kommunen støtta Marine Harvest Norge AS sin søknad om stamfiskanlegg i Tungesvik. Infrastruktur Framlegg til kommunedelplan for E134 mellom Bakka i Etne og fylkesgrensa mellom Hordaland og Rogaland vart vedteken. Forskrift for innføring av hamneavgift for bruk av kommunal kai vart lagt ut til høyring. Parallelt er starta ein prosess i regi av Stord Hamnevesen om samarbeid mellom kommunane ved Sunnhordlandbassenget, der nesten alle kommunane ynskjer å delta. Eitt av måla er at alle samarbeidskommunane etablerer same avgiftsnivå. Folketal Folketalsutvikling Utviklinga i folketalet er av stor betyding for kommunen, både når det gjeld planlegging av tenestene og økonomien. Alle tal er henta frå SSB. Årsmelding 2015 Side 15

16 Befolkningsendring Folketal Folkemengde Nettoinnflytting Fødselsoverskot I frå slutten av 80 talet og til byrjinga av 90-talet gjekk folketalet nedover stort sett grunna utflytting. På 90-tallet bremsa utflyttinga opp, og ein fekk en del år med store fødselsoverskot rundt år 2000 som gav litt vekst. Etter ein ny nedgang frå 2002 til 2008, har kommunen hatt ein relativt jamn auke fram til Folketalet var og er truleg det høgste som er målt sidan Etne og Skånevik kommunar blei slått saman i Andre halvår blei folketalet noko redusert, og resultatet for 2015 viser ein vekst på berre 3 personar frå til Historisk sett er også veksten dei siste åra større enn tidlegare, og ein må tilbake til sluttena midten av 70-tallet for finne ein liknande vekst over fleire år. Årsaker til folketalsutviklinga Utvikling folketal År Tal Netto innfl. Netto innfl. Tal Vekst i % Fødselsoverskot Utland Utland Innland Utland vekst Etne Landet Innflytting Utflytting Folke- Fødde Daude Innlanland Inn ,73 1, ,75 1, ,43 1, ,94 1, ,42 1, ,11 1, ,07 0,93 Sum frå Tabellen ovanfor viser endringane i løpet av året for fødselsoverskot, netto innflytting innog utland og folketilvekst for dei 7 siste åra. I har Etne kommune eit fødselsoverskot på 4 personar. Fødselstalet på 48 fødte svarar til gjennomsnittet dei siste 20 åra. Kommunen har framleis ein betydeleg netto innvandring frå utlandet. Dette er truleg i stor grad knytt til arbeidsinnvandring, og påverkar folketilveksten i positiv retning. I 2015 er det ei netto utflytting innanlands med 20 personar. Alderssamansetning Årsmelding 2015 Side 16

17 Figuren viser endringar i folketalet for dei ulike aldersgruppane i perioden Endringane i dei einskilde aldersgruppene varierer noko frå år til år. I aldersgruppa 0-5 er det for fyrste gong siden 2009 ein nedgang. Utviklinga visas igjen i figuren nedanfor der alderssamansetninga for Etne samanliknast med landet. Der ser ein at ein relativt sett har ein større del av befolkninga frå 3-5 år, og i skulealder 6-15, i tillegg til eldre (67+) samanlikna med landet. Aldarssamansetning i % samanlikna med landet Etne Landet Etne Landet Etne Landet 0-2 4,3 % 3,6 % 0,8 % 3,7 % 3,5 % 0,2 % 3,5 % 3,5 % 0,0 % 3-5 3,5 % 3,8 % -0,2 % 4,4 % 3,7 % 0,6 % 4,4 % 3,7 % 0,7 % ,8 % 12,1 % 0,7 % 12,6 % 12,0 % 0,6 % 12,7 % 12,0 % 0,6 % ,0 % 5,1 % -0,2 % 4,9 % 5,1 % -0,1 % 5,1 % 5,1 % 0,1 % ,9 % 6,7 % -0,8 % 5,9 % 6,7 % -0,8 % 5,7 % 6,7 % -1,0 % ,2 % 55,0 % -2,8 % 52,1 % 55,0 % -2,9 % 52,3 % 55,0 % -2,7 % ,4 % 9,4 % 1,0 % 10,8 % 9,7 % 1,0 % 11,0 % 9,7 % 1,3 % ,3 % 3,5 % 0,8 % 4,1 % 3,4 % 0,6 % 3,8 % 3,4 % 0,4 % ,5 % 0,8 % 0,7 % 1,6 % 0,8 % 0,7 % 1,5 % 0,8 % 0,6 % Oversikt over fordelinga mellom grunnkretsane: Folkemengd pr område Område Endring siste år Endring siste 5 år Endring siste 10 år Enge Skånevik Rygg Sørstranda Sævareid Fjæra Grønstad Uoppgitt Totalt Det siste året er det berre Enge og Sørstranda som har opplevd vekst i innbyggjartalet. I eit 10 års perspektiv er over 85 % av befolkningsveksten knytt til Enge, av dette er nesten 50 % i Etnesjøen. Årsmelding 2015 Side 17

18 Fokusområde D: Økonomi Strategisk mål Indikator Måltall Resultat 2014 (2013) Tiltak Etne kommune har økonomisk handlingsrom Budsjett/rekneskap Netto driftsresultat Avvik = 0 > 3 % 4,7 mill. (0 mill) 1,53 % (-2,8 %) Mnds-rapportering, tertialrapportering. Disposisjonsfond i forhold til brutto driftsinntekter 10 % 11,24 % (12,6 %) Rekneskapen for 2015 vert lagt fram med eit samla resultat på vel 4,72 millionar. Netto driftsresultat blei på 5,02 millionar (1,53 %), vel 2,2 millionar betre enn opphavleg budsjettert og 3,8 millionar betre enn regulert budsjett. Rekneskapen for 2015 viser at driftsrammene framleis er strame, einingane slit med å helde dei ordinære rammane. Det er god skatteinngang på landsbasis som gir auka inntektsutjamning, låge pensjonsutgifter og låge renteutgifter som i fyrste rekkje gir det relativt gode resultatet. Auka inntekter frå den utvida eigedomsskatt bidrar til at resultatet blir betre enn året før. 6,00% 5,00% 4,00% 3,00% 2,00% 1,00% 0,00% -1,00% -2,00% -3,00% -4,00% ,26% 4,35% 4,27% 4,06% ,19% 2,75% ,81% ,44% 3,11% ,53% ,81% Mindreforbruk Netto driftsresultat Tilrådd netto driftsresultat (1,75 %) Rekneskapen viser eit stort meirforbruk på den ordinære drifta, viss ein korrigerer for lågare pensjonsutgifter og at Pleie- og omsorg blei tilført midlar i løpet av året. I løpet av året opplevde ein skattesvikt, lågare rentenivå og lågare kraftprisar. Dette blei forsøkt justert i tertialrapportane. Forventa skatteinntekter blei redusert med 4,3 millionar, men hamna likevel 3,4 millionar under regulert budsjett. Kommunen blei redda av at skatteinngangen i landet tok seg opp i løpet av året, noko som gav ei meirinntekt på inntektsutjamninga på 6 millionar. Netto gir dette meirinntekter på frie inntekter på 2,6 millionar. Lågare kraftprisar gav reduserte inntekter på ca. 1,15 millionar i høve til opphavleg budsjett, vel under regulert budsjett Mykje av mindreforbruket til einingane skuldast at pensjon (og arbeidsgjevaravgift på pensjon) blei billigare enn budsjettert. Dette slår samla ut med ca. 6,5 millionar. Dei fleste einingane har difor «reelt sett» eit meirforbruk. Driftsrammene er, som rekneskapen dei siste åra har vist, strame. Budsjett har ikkje vore generelt prisjustert dei Årsmelding 2015 Side 18

19 siste 10 åra, og det er tydeleg at einingane ikkje har makta denne indirekte innsparinga. Pleie- og omsorg blei i tillegg styrka med 2 millionar ved inndekning frå fond etter vedtak i 2. tertialrapport. Netto premieavvik er negativt i 2015, og trekk resultatet betydeleg ned. Korrigerer ein netto driftsresultat for premieavviket (årets + amortisert) kjem kommunen ut med eit netto driftsresultat på 2,97%. Inntekter og utgifter til flyktningar vert i tråd med vedtak vurdert samla, og justert mot fond. I 2015 er det ei avsetting på Brutto investeringsutgifter var på 19,59 millionar (inkl. mva), mot regulert budsjett på 18,07 (eks. mva.). Kommunen har relativt gode fondsreservar, 11,24 % disposisjonsfond i høve til brutto driftsinntekter. Store delar av denne (ca. 20 mill. / 55 %) er i utgangspunktet sett av til å dekke inn premieavvik i åra som kjem. Korrigert for dette har ein ca. 5 %. Avvik rekneskap - budsjett Rekneskap B (reg.) Avvik Utslag Ansvar pensjon 1000 RÅDMANN LØNN OG PERSONAL IKT ØKONOMI UTVIKLING TENESTETORG SUM Administrasjon m.fl ENGE SKULE RYGG SKULE SKÅNEVIK SKULE Sum Skule ENGE BARNEHAGE RYGG BARNEHAGE SKÅNEVIK BARNEHAGE Sum Barnehage KULTUR HELSE OG SOSIAL HS AVD.1 BISTAND OMSORG HS AVD.2 BISTAND OMSORG Sum Helse og sosial PLO, FELLES PLO AVD. 1 ETNE PLO AVD. 2 ETNE PLO AVD. SKÅNEVIK Sum Pleie og omsorg NAV KOMMUNE DRIFT/VEDLIKEHALD RÅDMANN - FINANS Driftsrekneskapen Driftsrekneskapen syner m.a. storleiken på dei laupande driftsinntekter og -utgifter etter ulike artsgrupper. Me vil påpeike at inntekter og utgifter blir omhandla overordna og kvar for seg på artsnivå, viss ikkje noko anna er påpeikt. Store avvik på utgiftssida har i mange tilfelle ein motpost på inntektssida og vise versa. I nokre tilfelle vil det være avvik som skuldast rekneskapsføringa, t.d. at det ikkje er ført på same art som det er budsjettert. Eit vanleg døme er ledige lønnsmidlar som brukast til kjøp av vikartenester. For å få eit heilskapsbilete er det difor viktig å sjå på tenesta under eitt. I tillegg kan avvik skuldast at det ikkje er Årsmelding 2015 Side 19

20 budsjettregulert mot t.d. auka inntekter. Me har forsøkt å kommentere store avvik under den enkelte artsgruppa, men for meir detaljerte tal viser me til delmeldingane frå ansvarsområda. Driftsinntekter Driftsinntekter tal i B-2015 B-2015 Avvik (e) R-(e) Brukarbetalingar Andre sals- og leigeinntekter Overføringar med krav til motyting Rammetilskot Andre statlege overføringar Andre overføringar Skatt på inntekt og formue Eigendomsskatt Andre direkte og indirekte skattar Sum driftsinntekter (B) Totalt sett har inntektene til Etne kommune auka med vel 22,4 millionar (7,25 %) frå 2014 til 2015, vel 14,6 millionar over endra budsjett. Vel halvparten auken er knytt til utvidinga av eigedomsskatt frå 2015 til å gjelde heile alle eigedommar i kommunen (tidlegare berre verk og bruk). Rammeoverføring og skatteinntekter er dei to største inntektspostane for kommunen, og utgjer vel to tredjedelar av inntektene totalt sett. Samla sett er det ein meirinntekt på vel 2,6 millionar mot justert budsjett på desse postane, grunna ein svak skatteinngang. Det største avviket ligg på overføringar med krav til motyting med vel 11,51 millionar. Om lag to tredjedelar av dette skuldast refusjon sjukeløn og fødselspengar som er budsjettert lågt, og må sjåast mot auka lønnsutgifter. Rammetilskot 42% Skattar 33% Andre overføringar 2% Overføringar med krav til motyting 11% Brukarbetalingar, sals- og leigeinntekter 12% Frie inntekter Samla sett hadde Etne kommune ei meirinntekt m.o.t. frie inntekter (rammetilskot + skatt på inntekt og formue inkl. naturressursskatt) på vel 2,6 millionar sett opp mot regulert budsjett. Etne kommune hadde ein reduksjon i skatteinntektene, inkludert naturressursskatt, frå 2014 til 2015 på 3,9 millionar (0,6 % per innbyggjar). Samla hamna kommunen 3,5 millionar under regulert budsjett, og nesten 8 millionar under opphavleg budsjett. Skatteinngangen for heile året var markant svakare enn dei siste åra (83,5 % av landsgjennomsnittet mot 88,1 % året før). Det var ein reduksjon i skatteinntektene på 3,8 % etter 4 md., og ein reduksjon på 1,2 % etter 8 md. samanlikna med tilsvarande periode i For Etne kommune, som tradisjonelt har svakare skatteinngangen enn landet, er omfordelinga gjennom inntektsutjamninga sentral. Nasjonalt hamna kommunane sine skatteinntekter 446 millionar over Nasjonalbudsjettet. I revidert nasjonalbudsjett blei inntektsanslaga redusert, og kommunane fekk auka rammetilskot. For Etne kommune Årsmelding 2015 Side 20

21 utgjorde dette ca Frå midten av året blei skatteveksten nasjonalt gradvis betre. På landsbasis auka inntektene frå restskatt betydeleg samanlikna med Ved årets slutt hadde kommunesektoren samla heile 1,768 milliardar meir i inntekter enn berekna i Revidert nasjonalbudsjett. Dette gav Etne kommune stor utteljing på inntektsutjamning med inntekter totalt på 11,9 millionar. Det er heile 6 millionar over regulert budsjett og 7,7 millionar over opphavleg budsjett. Etter inntektsutjamninga ligg Etne kommune på 94,5 % av landssnittet. Skatt og netto inntektsutjamning samla har ein vekst på 4,7 % per innbyggjar. For kommunane samla var det ein auke på 4,8 % per innbyggjar. Utvikling skatteinntekter, inkludert inntektsutjamning År Skatt (Inkl. naturressurs) i % av Inntektsutjamning i % av Sum Rekneskap Budsjett (reg) Avvik lands.snitt Rekneskap Budsjett Avvik lands.snitt avvik ,50 % ,50 % ,10 % ,60 % ,60 % ,40 % ,50 % ,20 % ,50 % ,50 % Figuren ovanfor viser både kommunen sine skatteinngang, inkludert naturressurskatt, og inntektsutjamning sett opp mot budsjettet. Inntektsutjamninga. Brukarbetalingar Inntektsposten brukarbetalingar består hovudsakleg av foreldrebetaling i barnehage, SFO og kulturskule, betaling for heimehjelpstenester og for institusjonsopphald. Det er relativt små avvik her, med ein samla mindreinntekt i høve justert budsjett på Institusjonsopphald er det største enkeltområdet og utgjer om lag 50 prosent av brukarbetalingane. Inntektene her er vel under opphavleg budsjett, men i balanse mot justert budsjett etter 2. tertialrapport. Det er mindreinntekter på brukarbetaling i barnehage på og i kulturskulen på vel Andre sals- og leigeinntekter Andre sals- og leigeinntekter omfattar mellom anna salsinntekter innafor barnehage, pleie og omsorg, kommunale gebyr og avgifter knytt til byggesak, kart og oppmåling, løyving / skjenkjekontroll og VAR-området, samt utleige av bygg, lokalar og bustader. Samla meirinntekt på Kommunale gebyr går om lag i balanse, men det er ei meirinntekt på faste avgifter på ca og ein mindreinntekt på tilknytingsgebyr på vel Sal av mva-pliktig konsesjonskraft ligg er i tråd med justert budsjett, men vel under opphavleg budsjett. Det er meirinntekter på planarbeid på Overføringar med krav til motyting Refusjonsinntekter (artsgruppe 7) skal nyttast i dei tilfelle der kommunen får betalt for utlegg som den har pådratt seg for andre. Denne inntektsposten gjeld ulike refusjonar frå staten (t.d. momskompensasjon og ref. ressurskrevjande tenester), NAV (refusjonar vedk. sjukefråvær og fødselspermisjonar), fylkeskommunen og andre kommunar. Meirinntekta for ref. sjukelønn og fødselspengar (sett opp mot regulert budsjett) er på mest 6,9 millionar, og blir nærare omtala saman med lønnsutgifter. Det er rekneskapsført vel 3,75 millionar mindre enn budsjettert for refusjon for ressurskrevjande tenester. Dette skuldast redusert tilbod for ein mottakar, og at eit anna tiltak ikkje blei så omfattande som budsjettert. Det er meirinntekt på 5,8 mill. på refusjon frå andre kommunar som gjeld elevar i skulen med særskilte behov der andre kommunar skal betale (2,55 mill.) og felles IKT mellom Etne og Vindafjord (2,7 mill.). Det var i 2015 verken budsjettert med utgifter eller inntekter på desse. Momskompensasjonen har ei meirinntekt på om lag 2,3 millionar i høve til budsjett. Avviket kan mellom anna forklarast mellom med at det er nytta kjøp av tenester i staden for lønsmidlar. Andre overføringar Årsmelding 2015 Side 21

22 Posten består av overføringar frå fylkeskommunar, kommunar og andre (private), samt sal av konsesjonskraft som er den absolutt største posten. Det er små avvik på desse artane, og ei samla mindreinntekt i høve budsjett på Driftsutgifter Driftsutgifter tal i B-2015 B-2015 Avvik (e) R-(e) Lønsutgifter Sosiale utgifter Kjøp av varer og tenester som inngår i t.produksjon Kjøp av tenester som erstatter t.produksjon Overføringar Avskrivningar Fordelte utgifter Sum driftsutgifter (C) Brutto driftsresultat (B-C) Driftsutgiftene har auka med vel 9,6 millionar (3,1 %) frå Med unnatak for overføringar har alle utgiftspostane auka. Lønn og sosiale utgifter er den største utgiftsposten, og utgjer over 2/3 av kommunen sine utgifter. Totalt sett kjem kommunen ut med meirkostnader på mest 14,2 millionar i høve til justert budsjett. Løn og sosiale utgifter 70% Overføringar 6% Kjøp av tenester som erstatter t.produksjon 10% Kjøp av varer og tenester som inngår i t.produksjon 14% Løn og sosiale utgifter Lønn og sosiale utgifter utgjer ein stor del av utgiftene for kommunen (68 % for 2015). Løn og sosiale utgifter tal i 1000 kroner R-2015 B-2015 B-2015 Avvik (e) R-(e) Lønsutgifter Sosiale utgifter Sum Løn og sosial utgifter Refusjon sjukeløn Refusjon fødselspenger Sum refusjonar frå NAV Netto løn og sosiale utgifter Denne oversikta syner lønnsutgifter inkl. m.a. kjøregodtgjersle totalt for kommunen. Samla sett har kommunen eit mindreforbruk på lønn og sosiale utgifter i 2015 på Lønnsutbetalingane har eit meirforbruk på ca. 6 millionar, medan det er eit tilsvarande mindreforbruk på sosial utgifter. Dette skuldast betydeleg lågare pensjonsutgifter enn budsjettert. Tar me omsyn til refusjonar frå NAV (sjukelønn og fødselspengar) blir det eit mindreforbruk på ca. 7 millionar. Årsmelding 2015 Side 22

23 Nokre område slit av ulike årsaker med meirforbruk på lønn medan andre har stort mindreforbruk grunna vakante stillingar. For å løyse viktige oppgåver, blir det leigd inn personale frå vikarbyrå eller kjøpt tenester frå byrå / konsulentar. Dette gjeld spesielt innan Pleie og omsorg (3 millionar i 2015). I nokre tilfelle blir desse kostnadane dekka av ledige lønnsmidlar medan det i andre tilfelle har ført til store meirutgifter. Utfordringane for dei einskilde ansvarsområda er nærare omtala i delmeldingane deira. Innan skule er det nokre stillingar som vert dekt gjennom refusjonar frå andre kommunar. Ikkje alle desse stillingane er budsjetterte, desse vil altså gje meirforbruk på lønn og meirinntekt på refusjonar. Pensjonsutgifter Pensjon tal i 1000 kroner 2014 R-2015 B-2015 B-2015 Avvik (e) R-(e) KLP - Kommunal landspensjonskasse SPK - Statens pensjonskasse AFP-pensjon, eigenandel Premieavvik KLP Premieavvik SPK Arbeidsgiveravgift av premieavvik Sum Overføringar til investeringsrekneskapen Totalt Pensjon gjer at resultata ofte er dårlegare i kommunane enn det dei offisielle rekneskapa viser. Dette skuldast måten kommunane fører pensjonskostnadene på. Kvart år vert det eit avvik mellom den utrekna pensjonskostnaden og det beløpet kommunane faktisk betaler i premie til leverandøren av pensjonstenester. Dette avviket vert kalla premieavvik. Etne kommune har likevel klart å styrka det interne fondet for framtidige pensjonsforpliktingar, parallelt med det aukande premieavviket. Styresmaktene har tillate at i kommunane kan la premieavviket stå i balansen og fordele kostnaden over fleire år. Departementet innførte i si tid ordninga fordi dei såg at pensjonskostnadene enkelte år vart for dårleg avpassa og dei meinte det var urimelig å belasta rekneskapane med uvanleg høge pensjonskostnader. Pensjonspremien varierer med rentenivå og avkastning på pensjonsmidlane og tanken frå departementet si side ved innføringa av ordninga var at dette ville jamne seg ut over tid. Men i praksis har det vist seg at kostnadene stort sett har auka frå år til år. Når det som er betalt i pensjonspremie ikkje vert kostnadsført vert resultatet i realiteten at me skyve kostnadene framfor. Dette er ei løysing som er brukt av eit fleirtall av kommunane i Noreg. Det underliggande problemet er sjølvsagt at pensjonskostnadene i offentlig sektor etter kvart er blitt svært høge. Til og med 2002 kostnadsførte Etne kommune premieavviket i påfølgjande år i rekneskapen. Frå og med 2003 har kommunen valt å nytta høve til å fordela kostnadene (amortisere) over fleire år. Tal år premieavvik kan fordeles over var først 15 år, så 10 år, og frå 2014 av 7 år. I oversikta ovanfor visas netto premieavvik, altså årets premieavvik + amortisert premieavvik. Figuren under viser utviklinga relatert til årets premieavvik, samla akkumulert premieavvik (KLP og SPK) for kommunen - alle tal i kr, samt vårt interne fond (som blei oppretta i 2010) avsett for å møta framtidige pensjonsforpliktingar. I 2015 var det for fyrste gong siden 2005 eit negativt premieavvik. Akkumulert premieavvik er difor redusert med 4,1 millionar. Samstundes er fondet framtidige pensjonsforpliktingar styrka noko, og er no større enn premieavviket. Dette skuldast bruk av eiga premiefond hos KLP i 2015 på vel 6,1 millionar (mot 1,7 mill. i 2014) som er avsett vårt fond, og ein korreksjon etter rekneskapen for 2014 som gav ei avsetting på ca. 0,5 millionar. Årsmelding 2015 Side 23

24 *) Samla kostnad = netto pensjonskostn. + sum amortisert premieavvik + adm.kostn. Netto pensjonskostn. = årets opptening + rentekostnad - forventa avkastning Akk. premieavvik Fond fram. Pensjonsforp. Samla kostnad *) Innbet. premie/tilskot inkl. adm. Årets premieavvik Netto premieavvik = årest premieavvik + amortisert premieavvik Som følgje av stor tilbakeføring frå KLP (for mykje fakturert i 2014 og frigjering av reservar), samt mindre reguleringspremie etter eit relativt lågt lønns- og trygdeoppgjer, fekk kommunen vesentleg lågare pensjonsutgifter i I tillegg var det fakturert for lite i 2013, som gav ei tilleggsrekning på ca. 1 million i Samla gir dette store forskjellar mellom innbetaling i 2013, 2014 og Fond framtidige pensjonsforpliktingar er no større enn premieavviket. Kjøp av varer og tenester som inngår i tenesteproduksjon Artane omfattar alle utgifter som er knytt til kjøp av varer og tenester som brukast som produksjonsfaktorar i kommunen sin eigenproduksjon. Samla er det eit meirforbruk på vel 12 millionar i høve til endra budsjett. Det er fleire postar med både meir- og mindreforbruk. Det er grunn til å minne om at i denne samanlikninga kjem det ikkje fram om det er nytta ledige midlar frå ein annan art eller om det er ein inntektspost som dekker meirkostnaden. Kjøp av vikartenester pleie og omsorg utgjer 2,6 millionar er det største enkeltavviket. Jamt over er det meirforbruk på dei fleste artane, slik det har vore dei fleste åra. Mange av desse postane er «faste» postar som burde vore justert opp i budsjettet. Dømer på dette er straum og olje med eit meirforbruk på ca. 1 million, fast elevkøyring , snøbrøyting og vedlikehald av lisensar Kjøp av varar som erstattar tenesteproduksjon Samla meirforbruk for kjøp av varar som erstattar kommunal tenesteproduksjon er ca. 4,8 mill. Kjøp av barnevernstenester har eit meirforbruk på 2,9 millionar. 1 millionar av dette må sjåast opp mot ledige midlar på andre artar, men ca. 1,9 er reellt meirforbruk i høve til budsjett gjeld ein ny ressurskrevjande brukar der eksternt tilbod kom i gong på slutten av året og gjeld Enge skule og Drift og vedlikehald som må sjåast opp mot ledige lønnsmidlar og andre artsgruppar. Tilskot til ikkje-kommunale barnehagar i kommunen har eit mindreforbruk grunna lågare barnetal frå hausten 2015 på Overføringar Artsgruppe omfattar tilskot og overføringar som ikkje er knytt til kjøp eller avtale om produksjon av konkrete tenester, medan 490 er reservert tilleggsløyvingar og innsparingskrav. I tillegg kjem mva som gir rett til kompensasjon her. Totalt er det eit mindreforbruk på 4,8 millionar. Dette skuldast diverse tilleggsløyvingar der ein ikkje har vore sikker på korleis utgiftene ville fordele seg. Dette utgjer samla heile 6,6 millionar. Halvparten er knytt til ein ny ressurskrevjande brukar, der tilbodet ikkje blei slik ein trudde. Mindreutgifta gir også mindreinntekter frå starten. Det ligg og ulike postar knytt opp mot helsesamarbeidet Årsmelding 2015 Side 24

25 og flyktningtenesta på over 1 million. Mindreforbruket på desse postane må sjåast i samanheng med dei andre postane. Det står igjen ca på art for lønnsreserve. Det er eit meirforbruk på mva på 2,2 millionar, som har ein tilsvarande meirinntekt. Brutto driftsresultat Brutto driftsresultat Tal i 1000 R-2012 R-2013 R-2014 R-2015 B-2015 B-2015 Avvik (e) R-(e) Driftsinntekter (B) Driftsutgifter (C) Brutto driftsresultat (D = B - C) Brutto driftsresultat gjev uttrykk for resultatet av den ordinære drifta inkludert avskrivingar. Talet gir eit uttrykk for kommunens evne til å betene lånegjeld, eigenfinansiere investeringar og setje av midlar til seinare år. Årsmelding 2015 Side 25

26 Millionar Finans På artsgruppe 5 blir det ført utgifter knytt til opptak av lån, kjøp av aksjar/andelar og utlån. Avsetningar, motpost avskrivingar og overføringar frå driftsrekneskapen til investeringsrekneskapen blir også ført her. På artsgruppe 9 blir det ført inntekter knytt til opptak av lån (bruk av lån), sal av aksjar/andelar, utbytte/eigaruttak, utlån, bruk av avsetningar og motpost avskrivingar. Finansrekneskap tal i 1000 R-2012 R-2013 R-2014 R-2015 B-2015 B-2015 Avvik (e) R-(e) Finansinntekter Renteinntekter, utbytte og eieruttak Gevinst finansielle instrument (omløpsmidlar) Mottatte avdrag på utlån Sum eksterne finansinntekter (E) Finansutgifter Renteutgifter, provisjoner og andre fin.utg Tap finansielle instrument (omløpsmidlar) Avdragsutgifter Utlån Sum eksterne finansutgifter (F) Resultat eksterne finanstransaksjoner (G = E - F) Motpost avskrivninger Netto driftsresultat (I) Interne finanstransaksjoner Bruk av tidligere års regnsk.m. mindreforbruk Bruk av disposisjonsfond Bruk av bundne fond Bruk av likviditetsreserve Sum bruk av avsetninger (J) Avsetningar Overført til investeringsregnskapet Dekning av tidligere års regnsk.m. merforbruk Avsetninger til disposisjonsfond Avsetninger til bundne fond Avsetninger til likviditetsreserven Sum avsetninger (K) Årets rekneskapsmessige mindreforbruk Årets rekneskapsmessige meirforbruk Sum (L = I + J - K) Renter og avdrag Rekneskapen viser at renteinntektene går ned ca og er vel under regulert budsjett. Ny bankavtale, litt lågare likviditet og svakare marknadsrenter er årsaken til nedgangen. Renteutgiftene går ned ca. 1 millionar i høve til 2014 gir ein mindreutgift på 1,3 mill. i høve til regulert budsjett. Renteutgiftene har dei siste åra vore ein av dei få budsjettpostane der kommunen har budsjettert forsiktig og som har vore ein «buffer» for overskridingar elles. Vekta gjennomsnittsrente for porteføljen var ca. 2,41 ved inngangen til 2015 og 2,09 % ved årets slutt, mot budsjettert rente på 2,75 % (på lån utan kjent binding hausten 2014) ,155 3,470 2,821 2,550 7,037 7,567 7,784 8,060 Avdragsutgifter Netto renteutgifter Årsmelding 2015 Side 26

27 Avdragsutgifter for 2015 har auka med i overkant av frå 2014, og er over budsjett. På grunn av auka avskrivingar låg kommunen vel under kommunelova sitt minstekrav for totale låneavdrag (sjå note 8 i rekneskapet). Dette er utgiftsført mot påløpte kostnader i 2015 og vil bli betalt ekstra i I tillegg rår fylkesmannen til at årlege låneavdraga som eit minimum bør utgjere om lag 3 ½ - 4 % av lånegjelda (utanom formidlingslån og avdrag på slike lån). For 2015 utgjer rekneskapsført avdrag 3,94 %. Netto driftsresultat Netto driftsresultat viser resultatet av kommunens ordinære drift innafor den finansielt orienterte rekneskapen og fortel kor mykje kommunen har igjen til investeringar og fondsavsetjingar når dei laupande utgiftene, inkl. renter og avdrag, er dekka. Talet gir difor ein indikasjon på kommunen sin økonomiske handlefridom. For å sikre ei forsvarleg forvaltning av formuen over tid er det no anbefalt at netto driftsresultat er på minst 1,75 %. 1 Kommunen sitt resultat på vel 5,020millionar eller 1,53 % er litt under dette, men betyr at kommunen kan setje av midlar på fond til bruk seinare. Avsetting og bruk av fond For 2015 er det ei netto avsetting til fond i drift på omlag , bruk av avsetting ligg 500 under budsjett og avsetting til fond ligg 1,5 millionar under budsjett. Avvika gjeld stort sett bundne fond innan sjølvkostområda, der ein ikkje har regulert budsjettet etter at rekneskapen for desse er gjort opp. Resultat for sjølvkostområda kjem fram av note 11. Merk at tiltak som er finansiert ved bruk av generelle disposisjonsfond etter budsjett er inntektsført fullt ut i tråd med vedtatt budsjett, sjølv om det ikkje er brukt midlar tilsvarande. Rekneskapsmessig meir-/mindreforbruk Rekneskapsmessig meir-/mindreforbruk svarar til botnlinja i kommunerekneskapen og viser netto driftsresultat justertert for interne finanstransaksjonar (overføring til investeringsrekneskapen og avsetningar til og bruk av fond). Årets resultat er omtrent som opphavleg budsjett på 4,449 millionar, med betydeleg over regulert budsjett på 1,183 millionar. Resultatstorleiken seier lite om korleis den økonomiske utviklinga har vore i seg sjølv, men fortel meir om samla avvik frå budsjettet og behovet for ev. tilpassingar av drifta. Merk at det for 2015 eit framførbart underskot på sjølvkostområde vatn på om lag , som trekk resultatet ned like mykje. 1 Anbefalinga frå Teknisk beregningstuvalg er justert ned frå og med 2014 fordi momskompensasjons på investeringar no førast direkte i investeringsrekneskapen. Tidlegare anbefaling var 3 % Årsmelding 2015 Side 27

28 Investeringsrekneskapen Investeringsrekneskapen viser kostnadane og finansieringa av kommunen sine anleggsmidlar. Rekneskapsforskriftene set eit klart skilje mellom drift og investeringar, og gjennom investeringsrekneskapen får me på ein betre måte enn tidlegare ei oversikt over korleis kommunen har finansiert investeringane. Figuren nedanfor viser det totale bildet for investeringane i 2015, med fokus på artsgrupper og avvik i forhold til budsjett. For meir detaljer om det einskilde prosjekt viser me til note 19 (i Årsrekneskapen) og den detaljerte investeringsrekneskapen. HOVUDOVERSIKT - INVESTERINGSREKNESKAPEN Rekneskap Budsjett (end) Budsjett Rekneskap Inntekter Salg av driftsmidler og fast eiendom , , , ,00 Andre salgsinntekter 0,00 0,00 0,00 0,00 Overføringer med krav til motytelse ,75 0,00 0, ,00 Kompensasjon for meirverdiavgift ,00 0,00 0, ,22 Statlige overføringer ,00 0,00 0,00 0,00 Andre overføringer , ,00 0,00 0,00 Renteinntekter, utbytte og eieruttak 0,00 0,00 0,00 0,00 Sum inntekter (L) , , , ,22 Utgifter Lønnsutgifter 0,00 0,00 0, ,86 Sosiale utgifter 0,00 0,00 0, ,45 Kjøp av varer og tj som inngår i tj.produksjon , , , ,63 Kjøp av tjenester som erstatter tj.produksjon ,80 0,00 0,00 400,00 Overføringer ,00 0,00 0, ,22 Renteutgifter, provisjoner og andre fin.utg. 0,00 0,00 0,00 0,00 Fordelte utgifter 0,00 0,00 0,00 0,00 Sum utgifter (M) , , , ,16 Finanstransaksjoner Avdragsutgifter , , , ,00 Utlån , , , ,00 Kjøp av aksjer og andeler , ,00 0, ,00 Dekning av tidlegare års udekka 0,00 0,00 0,00 0,00 Avsetninger til ubundne investeringsfond , ,00 0, ,00 Avsetninger til bundne fond ,24 0,00 0, ,97 Avsetninger til likviditetsreserve 0,00 0,00 0,00 0,00 Sum Finans- og finansieringstransaksjoner (N) , , , ,97 Finansieringsbehov (O= M + N - L) , , , ,91 Dekkast slik: Bruk av lån , , , ,91 Mottatte avdrag på utlån , , , ,97 Salg av aksjer og andeler 0,00 0,00 0,00 0,00 Bruk av tidlegare års udisponert 0,00 0,00 0,00 0,00 Overføringer fra driftsregnskapet , ,00 0, ,00 Bruk av disposisjonsfond , ,00 0, ,40 Bruk av ubundne investeringsfond , , , ,63 Bruk av bundne fond 0,00 0,00 0,00 0,00 Bruk av likviditetsreserve 0,00 0,00 0,00 0,00 Sum Finansiering (R) , , , ,91 Udisponert overskott 0,00 0,00 0,00 0,00 Udekka underskott 0,00 0,00 0,00 0,00 Dei største avvika ligg på kjøp av varar og tenestar og skuldast at kommunen heng etter med ein del prosjekt. Dette heng saman med mindreforbruket på bruk avlån. Merk at det reelle avviket er større, då ein berre har budsjettjustert inn løyvingar frå tidlegare år der det har vore aktivitet i 2015 jf. budsjettvedtak. Årsmelding 2015 Side 28

29 Balansen Balanserekneskap Tal i Endring Eigendelar Anleggsmidlar Faste eiendommer og anlegg Utstyr, maskiner og transportmidler Utlån Aksjer og andeler Pensjonsmidlar Omløpsmidlar Kortsiktige fordringer Premieavvik Aksjer og andeler Sertifikater Obligasjoner Kasse, postgiro, bankinnskudd Sum eigendelar Eigenkapital og gjeld 0 Eigenkapital Disposisjonsfond Bundne driftsfond Ubundne investeringsfond Bundne investeringsfond Endringar i R-prinsipp som endrar AK Drift Endringar i R-prinsipp som endrar AK Investering Regnskapsmessig mindreforbruk Regnskapsmessig meirforbruk Udisponert i investeringsrekneskapen Udekka i investeringsrekneskapen Likviditetsreserve Kapitalkonto Langsiktig gjeld Pensjonsforpliktelsar Ihendehaverobligasjonslån Sertifikatlån Innlån Kortsiktig gjeld Kassekredittlån Annen kortsiktig gjeld Premieavvik Sum eigenkapital og gjeld Memoriakonto Ubrukte lånemidler Andre memoriakonti Motkonto for memoriakontiene Balanserekneskapen viser verdien av kommunens eigendelar per , og korleis eigendelane (anleggs- og omløpsmidlar) er finansiert med høvesvis eigenkapital og gjeld. Årsmelding 2015 Side 29

30 Millionar Utvikling i arbeidskapitalen ,80 86,19 77, ,27 82, Arbeidskapitalen finn ein ved å trekka kortsiktig gjeld frå omløpsmidlane (bankinnskot, verdipapir og fordringar frå stat, andre kommunar og private, fråtrekket kassakreditt, leverandørgjeld og premieavvik). Arbeidskapitalen er eit uttrykk for kommunens likvide stilling og viser kva for evne kommunen har til å klara betalingspliktene. Utviklinga skapast av frigjorte midlar, med frådrag for dei som brukast til investeringar. Lånegjeld Ved utgongen av året har kommunen ei samla gjeld på vel 233 millionar, der låna i Husbanken for vidare utlån utgjer ca. 28,5 millionar. Samla låne er omtrent uendra frå 2014, men korrigert for Startlån til vidareutlån og ubrukte lånemidlar harr netto lånegjeld gått ned vel 2,8 millionar. Netto lånegjeld ligg på 56,7 % av driftsinntektene, som er ein markant nedgang frå Lånegjeld Tal i Samla lån Husbanken - Startlån Ubrukte lånemidlar Netto lånegjeld Innbyggartal Netto lånegjeld pr. innbyggjar Netto lånegjeld i % av driftsinntekter 59,0 % 59,0 % 62,8 % 61,8 % 56,7 % Netto lånegjeld er ikkje korrigert for kor mykje som blir finansiert av vassavgifter, kloakkavgifter og renovasjon (VAR-området). Lånegjelda er heller ikkje korrigert for kor stor del kommunen mottar rente- og avdragskompensasjonar for. For 2015 utgjorde VARgrunnlaget om lag 14,4 millionar. Grunnlaget for rente- og avdragskompenasjon er ca. 15,5 millionar og grunnlaget for rentekompensasjon er ca. 7,4 millionar. Utgiftene til desse vil difor i meir eller mindre dekkjast utanom ordinær drift, med unnatak for avdraget på sistnemnde. Etter dette er netto gjeld som belastar drifta direkte ca. 147,6 mill. Fond Dei kommunale fonda er delt inn i disposisjonsfond, bundne driftsfond, ubundne investeringsfond og bundne investeringsfond. Bundne drifts- og investeringsfond er midlar som er avsett til bestemte formål i samsvar med lov, forskrift, rekneskapsprinsipp eller eksterne vilkår (døme arv eller gåve til særskilte formål). Under desse kjem unytta øyremerka midlar som må betalast attende dersom dei ikkje vert nytta i samsvar med føresetnaden. Ubundne investeringsfond gjeld midlar som må settast av til og nyttast i investeringsrekneskapen, og kor kommunen sjølv kan velje til kva formål. Disposisjonsfond vil sei avsette midlar som ikkje er øyremerka for bestemte formål. Av disposisjonsfond er det mange fond der midlane er vedtatt brukt til særskilte tiltak likevel slik at unytta midlar ev. seinare kan bli vedtatt omdisponert til andre formål. Årsmelding 2015 Side 30