Spreiing av Lakselus & Status Vaksine mot Lakselus

Transkript

1 BIO - UiB Spreiing av Lakselus & Status Vaksine mot Lakselus Prof Frank Nilsen Sea Lice Research Centre/Lakselussenteret Universitetet i Bergen

2 Behandlingsinsats mot lakselus

3 Utbreiing av resistens/redusert følsomhet No resistance problems Some resistance problems Major resistance problems

4 SLICE resistens eit opphav Spreidd over alt på 5-6 år BIO - UiB Besnier et al. BMC Genomics :937 Start: Behandlingssvikt i Irand 2010 all over the place

5 Reproduction & transmisson Variable host density Salmon louse adapted to host biology Reproduction & transmisson Very low host density

6 Kontroll av lakselus Regulering/reglar frå myndighetene Tekniske hjelpemiddel Driftsrutinar Lokalitetar Brakklegging Smittesonar Leppefisk «Lusefor» Medisinar Har me god nok kunnskap om lakselus til å få MAX effekt?

7 BIO - UiB Kven smittar kven? Og kva tid? Modellar men ikkje validerte Kan modellane validerast? Korleis?

8 Lakselus effektiv spreiing

9 Lakselus - langtlevande eggleggingsmaskin

10 1 par eggstrenger; egg/streng Kontinuerleg produksjon ved 1 befruktning Nye egg kvar ~10 dag v/10c Adult ho m/egg Adult han

11 Academic unit Egga klekkar direkte frå eggstrenger festa til hoa

12 Academic unit Planktonisk fase Frå klekking til copepoditt: 120 t ved 10C

13 Academic unit Dårleg til å symje Ingen festeapparat Passivt transportert med vatnet

14 Copepoditten klar til infeksjon Rett stad til rett tid Spare energi

15 Academic unit Temperaturavhengig utvikling og overleving Boxaspen & Næss (2000)

16 Lakselus og temperatur Vekst og temperatur tett kobla til temperatur Lakselus greier temp mellom 2-27 C Tilpassa same temperatur som verten! Ved 10C: 10 dagar frå befruktning til klekking av egg 5 dagar frå klekking til copepoditt levetid copepoditt dagar ca 52 dagar frå smitte til hoer med eggstrenger Nye eggstrenger kvar 10. dag

17 Effekt av temperatur på livssykluss Høgare temperatur: Utviklinga går raskare Ved 15C meir enn dobbling i fart Det betyr Kortare tid frå befruktning til klekking av egg Kortare tid frå klekking til copepoditt Redusert levetid å copepodittane ca 3 veker frå smitte til hoer med eggstrenger Nye eggstrenger 1-2 ganger/veka

18 Kva betyr dette for smittespreiing? Høgare temperatur vil føre til: Kortare tid frå smitte til kjønnsmodne hoer Raskare reproduksjon (fleire larvar/tid) Kortare tid frå klekking til copepoditt Kortare levetid for copepodittane (redusert spreiing i tid og rom) Nettoeffekt: Fleire copepodittar/tid Spreiing over mindre avstandar Auka lokalt smittepress

19 Kva betyr dette for smittespreiing? Lave temperaturar vil føre til: Alt går seinare (utvikling, tid mellom befruktning og klekking) Lengre tid frå klekking til copepoditt Lengre overleving av copepodittane Nettoeffekt: Færre copepodittar/tid Spreiing over store avstandar mulig

20 Academic unit Spreiing Temperatur & vasstransport V/5C: Copepoditt (8-10 DPH) Overlever i ~25 dagar V/10C: Copepoditt (5 DPH) Overlever i 12 dagar

21 Academic unit Spreiing Temperatur & vasstransport V/10C: Copepoditt (5 DPH) Overlever i 12 dagar

22 Spreiing av lakselus Kven smittar kven? Modellering av vasstransport Modellering av lakselusproduksjon Ulike kombinasjonar/statistisk modellering

23 Kor kjem lusa frå? Same smitteveg alltid? Effekt av temperatur? BIO - UiB

24 BIO - UiB Kven smittar kven Utsett av lus som kan sporast genetisk Prøvetaking og genetisk undersøking Kor finn ein avkom frå utsatt lus? Effekt av temperatur mm Setje ut genetisk sporbar sensitiv lakselus -Kan smitte og spore lus i kommersielt anlegg

25 Nye metodar for kontroll av lakselus Uspesifikk (immunostimulering) - Forbasert - Effekt 20-40% Spesifikk - vaksinering - Minimum 50% effekt - Treng gode target(s)

26 Ectoparasite vaksiner kva er kjent? Cattle tick commercial vaccine available, several promising test vaccines Caligus rogercresseyi successful vaccination using recombinant my32 antigen Fleire studiar med dårleg/ingen effekt

27 Academic unit Vaksineutvikling Identify protective antigens - tidkrevjande Mange å velge mellom!

28 WP6 LiceLab (våtlab, forsøksfasilitetar) BIO - UiB

29 University of Bergen Department of Biology Preadult/adult RNAi screen Collect preadult lice (timed infection) Injection of dsrna Lice on fish (single fish tanks) Sample adult lice: investigate and incubate eggs Investigate offspring

30 RNAi Effekten av å skru av eit gen No released eggs No blood in intestine

31 Institute of Marine Research Kjertlar hos lakselus Bell et al DAB-staining - exocrine glands

32 Institute of Marine Research Kjertel typar Tegumental glands Type 1.1, 1.2 and 1.3 Type 2 Type 3 Salivary glands

33 Institute of Marine Research Tegumental type 1 kjertel m/virus Rhabdovirus rhabdo = rod Negative-sense ssrna virus Helical Enveloped 3 N P M G L 5 Økland et al. (2014) PLoS ONE 9(11): e doi: /journal.pone N = Nucleoprotein P = Phosphoprotein M = Matrix protein G = Glycoprotein L = Polymerase

34 Kan ein nytte virus til framtidig lusekontroll? Manipulere virus - Krav: drepe lus men ikkje skade laksen - Mange dømer på bruk av «uskadelege» virus Meir kunnskap - Horizon2020 prosjekt - Utnytte RNAi via virus (evt andre vektorar)

35 RNAi test (pread/adult lus/larver) RNAi screens Total target genes Verified knock downs Phenotypes (12) * * ~100 Biologisk funksjon Evaluere target (td vaksine kandidatar) 5-6 kandidatar for recomb uttryk

36 Academic unit Utvikle og evaluere test vaksiner Produksjon av test-vaskiner - NAH Evaluering: Standard kar (UPEI w/mark Fast) Enkeltfisk kar (SLRC)

37 BIO - UiB