R A P P O R. Rådgivende Biologer AS Resipientgransking ved Onarheim. Førehandsgransking i samband med planlagd utslepp

Transkript

1 Resipientgransking ved Onarheim R A P P O R Førehandsgransking i samband med planlagd utslepp T Rådgivende Biologer AS 2667

2

3 Rådgivende Biologer AS RAPPORT TITTEL: Resipientgransking ved Onarheim. Førehandsgransking i samband med planlagd utslepp. FORFATTARAR: OPPDRAGSGIVAR: Thomas Tveit Furset & Christiane Todt Alsaker Fjordbruk AS OPPDRAGET GITT: RAPPORT DATO: 27. oktober mai 2018 RAPPORT NR: ANTAL SIDER: ISBN NR: Ikkje nummerert EMNEORD: - Oppdrett i sjø - Botnfauna - Hydrografi - Organisk belasting - Sedimentkvalitet KVALITETSOVERSIKT: Element Utført av Akkreditering/Test nr Prøvetaking Rådgivende Biologer AS T. T. Furset Test 288 Kjemiske analysar Eurofins Norsk Mijløanalyse AS* Test 003** Rådgivende Biologer AS Sortering, artsbestemming og U. Fetzer, H. Bergum, E. Gerasimova, indeksberekning botnfauna L. Ohnheiser, C. Todt Test 288 Diskusjon med vurdering og Rådgivende Biologer AS fortolking av resultat for botnfauna T. T. Furset, C. Todt Test 288 *Kontakt Rådgivende Biologer AS for adresse/kontaktinformasjon **Kornfordelingsanalyse ikkje utført akkreditert KONTROLL: Godkjenning/kontrollert av Dato Stilling Signatur Bjarte Tveranger Fagansvarlig oppdrett RÅDGIVENDE BIOLOGER AS Bredsgården, Bryggen, N-5003 Bergen Foretaksnummer mva Internett : E-post: post@radgivende-biologer.no Telefon: Telefax: Rapporten må ikkje kopierast ufullstendig utan godkjenning frå Rådgivende Biologer AS. Framsidebilete: Onarheim sett frå Onarheimsfjorden. Foto: Thomas Tveit Furset.

4 FØREORD Rådgivende Biologer AS har på oppdrag frå Alsaker Fjordbruk AS utført ei førehandsgransking utanfor utsleppet til settefiskanlegget Onarheim, lokalitet nr i Tysnes kommune. Granskinga er utført i samband med planlagt etablering av anlegg for storsmolt i nærområdet. Anlegget er godkjent for ein produksjon på 150 tonn, og ein nyttar følgjande konsesjonar på lokaliteten: H T 0001, 0025, 0026, 0027, Prøvetaking av sediment og hydrografiprofil er utført av Thomas Tveit Furset, Rådgivende Biologer AS, den 7. november Kjemiske analysar av sediment er utført av Eurofins Miljøanalyse AS avd. Bergen. Sortering, artsbestemming og indeksberekning av botnfauna er utført av Helge Bergum, Elena Gerasimova, Lena Ohnheiser og Christiane Todt, Rådgivende Biologer AS. Rådgivende Biologer AS takkar Alsaker Fjordbruk AS ved Kristian Råsberg for oppdraget og informasjon om anlegget, samt tilsette for assistanse i samband med prøvetaking. Bergen, 24. mai 2018 INNHALD Føreord... 2 Samandrag... 3 Områdeskildring... 4 Settefiskanlegget... 5 Metode og datagrunnlag... 6 Hydrografi... 6 Sediment... 6 Resultat Hydrografi Sediment Diskusjon Hydrografi Sediment Samanlikning Oppsummering Referansar Vedlegg Rådgivende Biologer AS 2 Rapport 2667

5 SAMANDRAG Furset T.T. & C. Todt Resipientgransking ved Onarheim. Førehandsgransking i samband med planlagd utslepp. Rådgivende Biologer AS, rapport 2667, 28 sider. Rådgivende Biologer AS har på oppdrag frå Alsaker Fjordbruk AS utført ei førehandsgransking på oppdrettslokalitet nr Onarhem i Tysnes kommune. Den 7. november 2017 vart det samla inn prøver av sediment og botnfauna på stasjonane C1-C3 frå nær avløpet til anlegget til utover i Onarheimsfjorden. Det vart også tatt hydrografiprofil ved stasjon C3. Anlegget på Onarheim ligg sørvest i Onarheimsfjorden med avløp på ca 20 m djup, og er tilknytt ytre delar av Hardanger-fjordsystemet. Vest for avløpet skrånar botn med varierande grad nedover til over 120 m djup, og i denne delen av fjorden er djupaste punkt på over 120 meter. Hydrografiprofilen syner gode oksygentilhøve i heile vassøyla, og med omsyn på oksygeninnhald var botnvatnet ved stasjon C2 innanfor tilstand II = "god". Kornfordelingsanalysane synte at sand var dominerande sedimentfraksjon på stasjon C1, og at innhaldet av leire og silt var nokså likt og klart dominerande på stasjonane C2 og C3. Innhaldet av organisk stoff var høgast på stasjonen nærast avløpet på stasjon C1, nest lågast på stasjon C3, og lågast på stasjon C2. Analysar av metall synte lågast innhald på stasjon C1, og jamt aukande nivå utover i resipienten på stasjonane C2 og C3. På stasjon C1 var det ein del sagflis i sedimentet, som truleg stammar frå tidlegare sagbrukdrift i området, og truleg er førekomsten av sagflis grunnen til det høge innhaldet av organisk materiale på stasjonen. Botnfauna frå alle stasjonar vart vurdert etter rettleiar 02:2013, men diversitetsindeksar er lite eigna for vurdering av miljøtilstand på stasjonar nær påverknadskjelder, og for stasjon C1 er botnfauna og vurdert i høve til grenseverdiar i NS 9410:2016. Klassifisert etter NS 9410:2016 hamna stasjon C1 i tilstand 1 = "meget god". Etter rettleiar 02:2013 hamna alle stasjonar innanfor tilstandsklasse II = "god", der stasjon C1 og C2 låg innanfor øvre halvdel av klassen, medan stasjon C3 låg nære tilstandsklassen sitt midtpunkt. Samanlikning med gransking utført i 2010 synte noko nedgang i diversitet i området nærast avløpet, men det var elles små endringar i området for dei to stasjonane nærast avløpet. Tabell 1. Oppsummering av miljøtilstand for ulike målte parametrar på stasjonane C1-C3 i Onarheimsfjorden den 7. november Tilstand for botndyr på stasjon C1 er vurdert etter NS 9410:2016, medan øvrige stasjonar er vurdert etter rettleiar 02:2013. Sjå metodekapittel for fargekodar på tilstandsklassifisering. Stasjon Botndyr Kopar Sink O 2 botn C1 I = meget god" I = "bakgrunn" I = "bakgrunn" C2 II = "god" I = "bakgrunn" II = "god" C3 II = "god" II = "god" II = "god" II = "god" Rådgivende Biologer AS 3 Rapport 2667

6 OMRÅDESKILDRING Granskinga er utført utanfor settefiskanlegget på Onarheim, i Onarheimsfjorden (figur 1). Onarheimsfjorden er på det meste knapt 150 m djup, og ute i Kvinnheradsfjorden i aust er det i underkant av 500 m djupt. Kvinnheradsfjorden er ein del av Hardangerfjorden, og det er over 400 m djupt frå om lag 15 km søraust for munningen til Onarheimsfjorden og over 90 km innover fjordsystemet til indre delar av Eidfjorden. Sør for Huglo går det ein terskel på ca 168 m djup, men hovudterskelen inn til fjordsystemet ligg på ca 115 m djup mellom Nappen i Sveio og Store Hestholmen i Bømlo. Figur 1. Oversynskart over fjordsystemet rundt Onarheimsfjorden. Omkringliggjande oppdrettslokalitetar er markert. Kartgrunnlag er henta frå Rådgivende Biologer AS 4 Rapport 2667

7 Onarheimsfjorden er prega av nokså variable djupnetilhøve (figur 2). Utanfor Onarheim ligg eit djupbasseng som er over 120 m djupt, og djupaste passasje for vatn ut i hovudbassenget er 105 m djup. Ute i hovudbassenget er det over 140 m djupt i sørleg del, og midt i bassenget ligg ei grunne på knapt 90 m djup. Nordvest og søraust for denne grunna kan vatn passere på høvesvis ca 114 og 117 m djup, og nord for grunna er det knapt 140 m djupt. Ut mot Kvinnheradsfjorden i aust ligg det fleire grunner, og djupaste passasje i munningen ligg på 102 m djup. Figur 2. Djupnetilhøve i Onarheimsfjorden. Djupaste passasjar mellom djupbassenga er markert. Kartgrunnlag er henta frå Olex. SETTEFISKANLEGGET Det har vore produksjon av rognkjeks i anlegget sidan 2015, men det har ikkje vore produsert smolt dei siste 5-6 åra. Rådgivende Biologer AS 5 Rapport 2667

8 METODE OG DATAGRUNNLAG Granskinga er gjennomført i høve til Norsk Standard NS 9410:2016, men med tilpassing til bruk for avløp frå settefiskanlegg, og består av ei skildring av botntilhøva i området rundt oppdrettslokaliteten. Granskinga skal avdekke miljøtilstanden i sedimentet nær utsleppet og utover i resipienten. Det er utført analyser av sedimentkvalitet og blautbotnfauna, i tillegg til hydrografisk profil. Vurdering av resultat er gjort i høve til NS 9410:2016 og Vassforskrifta sin rettleiar 02:2013 (Direktoratsgruppa for vanndirektivet). HYDROGRAFI Hydrografiske tilhøve vart målt med ein SAIV CTD/STD sonde modell SD204 ved stasjon C3 (tabell 2). Det vart målt temperatur, saltinnhald og oksygen i vassøyla ned til botn. SEDIMENT Det vart tatt sedimentprøver på tre stasjonar (C1-C3) for analyse av botnfauna og kjemiske tilhøve i høve til NS-EN ISO :2004, NS-EN ISO og NS 9410:2016 (tabell 2, figur 3) Det vart nytta ein 0,1 m 2 stor van Veen-grabb for henting av prøvemateriale frå blautbotn. For prøvetaking av kjemi og kornfordeling vart det ved behov nytta ein modifisert grabb som hindrar grabben å bli overfylt. Grabben har maksimalt volum 15 l (=18 cm sedimentdjupne i midten av grabben). På kvar stasjon vart det tatt ei prøve for analyse av kornfordeling og kjemiske parametrar, og to parallelle prøver for analyse og fauna. PRØVESTASJONAR Djupnetilhøva i Onarheimsfjorden utanfor settefiskanlegget er nokså variabelt, og for å vere sikker på å få opp representative prøver var botntopografi avgjerande for plassering av prøvestasjonar (figur 3). Oppdragsgjevar har fått utført multistråleopplodding utanfor settefiskanlegget og innover i Elsåkervågen, og kart frå desse målingane vart nytta for å finne eigna stasjonar, men det vart samstundes lagt forsøkt å repetere stasjonar frå resipientgransking utført i 2010 (Haveland 2010). Djupnemålingar i Olex-format er nokså sporadiske i området, og 3D-kart er difor ikkje inkludert. Tabell 2. Posisjonar (WGS 84) og djup for stasjonane ved granskinga. Stasjon Posisjon nord Posisjon aust Djupne (m) Avstand til avløp (m) C , , C , , C , , For stasjon C1 vart det forsøkt å få opp prøve frå nære avløpet og i aukande avstand mot søraust, men det var ikkje nok prøvemateriale i grabben. Etter vurdering av botnkartkart vart det forsøkt grabba der botn byrjar å flate meir ut, og her fekk ein opp representativ prøve. Stasjon C2 vart lagt i botn av skråninga, i same posisjon som ein av stasjonane frå granskinga i Stasjon C3 vart lagt på det djupaste området ute i resipienten. Rådgivende Biologer AS 6 Rapport 2667

9 Figur 3. Plassering av prøveatasjonane C1-C3. Antatt posisjon for avløpet er avmerka. Utsnittet til høgre syner kart med innlagde djupnemålingar frå multistråleopplodding utanfor avløpet. KORNFORDELING OG KJEMI Sedimentprøver for kjemiske analyse vart tatt frå den øvste centimeteren av grabbprøva, medan prøver for kornfordelingsanalyse vart tatt frå dei øvste 5 centimetrane. Analysar er utført av Eurofins Norsk Miljøanalyse Norge AS avd. Bergen. Kornfordelingsanalysen måler den relative andelen av leire, silt, sand, og grus i sedimentet. Dei kjemiske analysane omfattar måling av tørrstoff, total organisk karbon (TOC), total nitrogen (totn), total fosfor (totp), kopar (Cu) og sink (Zn). Innhaldet av organisk karbon (TOC) i sedimentet vart analysert direkte, men for å kunne nytte klassifiseringa i frå SFT rettleiar (Molvær m. fl. 1997) skal konsentrasjonen av TOC i tillegg standardiserast for teoretisk 100 % finstoff etter følgande formel, der F = andel av finstoff (leire + silt) i prøva: Normalisert TOC = målt TOC + 18 x (1-F) I høve til vassdirektivets rettleiar 02:2013 skal TOC berre nyttast som ein støtteparameter til vurdering av blautbotnfauna for å få informasjon om grad av organisk belasting. Klassifisering av TOC ut frå gjeldande klassegrenser kan gje eit uriktig bilete av miljøbelastinga, men inntil betre metodikk er utarbeida skal klassifiseringa etter rettleiar 02:13 inkluderast, men ikkje vektleggjast. Det vart og gjort sensoriske vurderingar av prøvematerialet og målt surleik (ph) og redokspotensial (E h) i felt. Måling av ph i sedimentprøvene vart utført med ein WTW Multi 3420 med ein SenTix 980 phelektrode til måling av ph og ein SenTix ORP 900 platinaelektrode med intern referanseelektrode til Rådgivende Biologer AS 7 Rapport 2667

10 måling av redokspotensial (Eh). ph-elektroden blir kalibrert med buffer ph 4 og 7 før kvar feltøkt. E h- referanseelektroden gjev eit halvcellepotensial på +207 mv ved 25 C, +217 mv ved 10 C og +224 mv ved 0 C. Halvcellepotensial tilsvarande sedimenttemperaturen på feltdagen vart lagt til avlest verdi før innføring i "prøveskjema" (tabell 7). Litt ulike halvcellepotensial ved ulike temperaturar ligg innanfor presisjonsnivået for denne type granskingar på ± 25 mv, som oppgitt i NS 9410:2016. BLAUTBOTNFAUNA Sedimentet i prøvene frå kvar av parallellane vart vaska gjennom ei rist med hòldiameter på 1 mm, og attverande materiale vart tilsett 96 % etanol for fiksering av fauna. Boksar med silt og fiksert materiale vart merka med prøvestad, stasjonsnamn, dato og prøve-id. Det vert utført ei kvantitativ og kvalitativ gransking av makrofauna (dyr større enn 1 mm) for kvar enkelt parallell, for middelverdien av dei to parallellane og for kvar stasjon samla. Dette for å kunne stadfeste ein fullstendig miljøtilstand. Vurdering i høve til NS 9410:2016 Frå heilt opp til eit utslepp og eit stykke utover i resipienten vil ein på grunn av den store lokale påverknaden ofte kunne finne få artar med ujamn individfordeling i prøvene. Følsame diversitetsindeksar blir då lite eigna til å angje miljøtilstand. Etter NS 9410:2016 vert botnfauna i nærsona og overgangssona til lokaliteten klassifisert på grunnlag av talet på artar og samansetnaden av artar etter grenseverdiar gjeve i denne standarden (tabell 3). Tabell 3. Grenseverdiar nytta i nærsona til eit utslepp for vurdering av prøvestasjonen sin miljøtilstand (frå NS 9410:2016). Miljøtilstand 1 Meget god 2 God Krav - Minst 20 artar av makrofauna (>1 mm) i eit prøveareal på 0,2 m 2 ; - Ingen av artane må utgjera meir enn 65 % av det totale individtalet. - 5 til 19 artar av makrofauna (>1 mm) i eit prøveareal på 0,2 m 2 ; - Meir enn 20 individ i eit prøveareal på 0,2 m 2 ; - Ingen av artane må utgjera meir enn 90 % av det totale individtalet. 3 - Dårlig - 1 til 4 artar av makrofauna (>1 mm) i eit prøveareal på 0,2 m 2. 4 Meget dårlig - Ingen makrofauna (>1 mm) i eit prøveareal på 0,2 m 2 Vurdering i høve til rettleier 02:2013 Stasjonar utanfor nærsona skal klassifiserast etter rettleiar 02:2013 (tabell 4). Vurderinga består av eit klassifiseringssystem basert på ein kombinasjon av indeksar som inkluderer mangfald og tettleik (tal på artar og individ) samt førekomst av sensitive og forureiningstolerante artar. Det vert brukt seks ulike indeksar for å sikre best mogeleg vurdering av tilstanden på botndyr. Indeksverdien for kvar indeks vert vidare omrekna til neqr (normalisert ecological quality ratio), og vert gjeve ein talverdi frå 0-1. Middelverdiane av neqr verdien for dei fem første indeksane vert brukt til å fastsetje den økologiske tilstanden på stasjonen. DI-indeksen er ikkje med i berekning av samla økologisk tilstand (neqr for grabbgjennomsnitt og stasjon), etter at dette vart anbefalt av Miljødirektoratet i mars Sjå rettleiar 02:2013 for detaljar om dei ulike indeksane. Rådgivende Biologer AS 8 Rapport 2667

11 Tabell 4. Klassifiseringssystem for blautbotnfauna basert på ein kombinasjon av indeksar (Klassifisering av miljøtilstand i vann, veileder 02:2013). Indeks type Økologiske tilstandsklassar basert på observert verdi av indeks Kvalitetsklassar svært god god moderat dårlig svært dårlig NQI1 samansett 0,9-0,82 0,82-0,63 0,63-0,49 0,49-0,31 0,31-0 H artsmangfald 5,7-4,8 4, ,9 1,9-0,9 0,9-0 ES 100 artsmangfald ISI 2012 ømfintlegheit 13-9,6 9,6-7,5 7,5-6,2 6,1-4,5 4,5-0 NSI ømfintlegheit DI individtettleik 0-0,30 0,30-0,44 0,44-0,60 0,60-0,85 0,85-2,05 neqr tilstandsklasse 1-0,8 0,8-0,6 0,6-0,4 0,4-0,2 0,2-0,0 Maksimalverdien for Shannon indeks HH mmmmmm = log 2 (aaaaaaaaaaaaaa), jamleiksindeks etter Pielou (JJ = HH HH mmmmmm ) og AMBI-verdi er også ført i resultattabellane. For utrekning av indeksar er det brukt føljande statistikkprogram: Primer E for berekning av Shannon indeks og Hurlberts indeks; AMBI vers. 5.0 (2012 beta) for AMBI indeksen som også inngår NQI1. Microsoft Excel 2016 er nytta for å lage tabellar og for berekning av alle andre indeksar. Geometriske klassar Då botnfaunaen blir identifisert og kvantifisert, kan artane inndelast i geometriske klassar. Det vil seie at alle artane frå ein stasjon blir gruppert etter kor mange individ kvar art er representert med. Skalaen for dei geometriske klassane er I = 1 individ, II = 2-3 individ, III = 4-7 individ, IV = 8-15 individ per art, osv (tabell 5). For ytterlegare informasjon kan ein vise til Gray og Mirza (1979), Pearson (1980) og Pearson et. al. (1983). Denne informasjonen kan setjast opp i ei kurve kor geometriske klassar er presentert i x- aksen og tal på artar er presentert i y-aksen. Forma på kurva er eit mål på sunnheitsgraden til botndyrsamfunnet og kan dermed brukast til å vurdere miljøtilstanden i området. Ei krapp, jamt fallande kurve indikerer eit upåverka miljø, og forma på kurva kjem av at det er mange artar, med heller få individ. Eit moderat påverka samfunn vil ha ei kurve som er meir avflata enn i eit upåverka miljø. I eit sterkt påverka miljø vil forma på kurva variere på grunn av dominerande artar som førekjem i store mengder, samt at kurva vil bli utvida med fleire geometriske klassar. Tabell 5. Døme på inndeling i geometriske klassar. Geometrisk klasse Tal individ/art Tal artar I 1 15 II III IV V VI VII VIII IX Rådgivende Biologer AS 9 Rapport 2667

12 RESULTAT HYDROGRAFI Hydrografiske målingar på stasjon C3 synte litt variasjon i øvre del av vassøyla (figur 4). I overflata var saltinnhaldet 28,6, og det auka svakt ned til 6 m djup der det var 28,9. Vidare auka saltinnhaldet noko raskare, og på 20 m djup var innhaldet på 31,8. Auken i saltinnhald vart gradvis meir moderat, og ved botn var innhaldet av salt 34,8. Temperaturen var 11,4 C i overflata. Gjennom dei øvste 6 metrane var det berre ein svak auke, men vidare steig temperaturen raskt til ei maksimum på 13,2 C på rundt 15 m djup. Nedover gjennom vassøyla sokk temperaturen, og den vart gradvis meir stabil mot botn. Temperaturen på 120 m djup var 8,4 C. Det var høgast oksygeninnhald øvst i vassøyla, med eit innhald på 8,6 mg O/l, noko som tilsvarar ei metting på 96 %. Innhaldet av oksygen sokk jamt til 7,3 mg O/l (85 %) på 20 m djup, og det var nokså stabile tilhøve eit stykke nedover gjennom vassøyla. I nedre del av vassøyla var det noko endringar i oksygeninnhaldet, og frå 92 m djup til 100 m djup sokk det frå 6,7 mg O/l (73 %) til 6,1 mg O/l (66 %). Det var ein svak auke i oksygeninnhald gjennom dei siste metrane mot botn på 120 m djup der oksygeninnhaldet var 6,3 mg O/l (68 %, 4,4 ml O/l). Innhaldet av oksygen i botnvatnet tilsvarar tilstandsklasse II = "god". Figur 4. Hydrografiske tilhøve i vassøyla ved stasjon C3 den 7. november Rådgivende Biologer AS 10 Rapport 2667

13 SEDIMENT SKILDRING AV PRØVENE Skildring av prøvene inkluderer vurdering av kvar av parallellane etter B-parameter i NS 9410:2016. På stasjon C1 fekk ein frå 52 m djup opp mørkegrå prøve utan lukt og med mjuk konsistens, og prøvene hadde tjukkleik på ca 15 cm (tabell 6). Det var ein del sagflis i prøvene, og primærsedimentet var dominert av sand. Dei to parallelle prøvene hamna i tilstand 1 = "meget god" i høve til NS 9410:2016 (tabell 7). C1-A C1-A, silt På stasjon C2 fekk ein frå 102 m djup opp gråbrun prøve utan lukt og med mjuk konsistens, og prøvene hadde tjukkleik på ca 17 cm. Det var litt restar av sagflis i prøvene, og primærsedimentet bestod hovudsakeleg av silt og dernest leire. Dei to parallelle prøvene hamna i tilstand 1 = "meget god". I prøven for kjemi var det ein slimål, men overflata var uforstyrra. C2-B C2-B, silt Rådgivende Biologer AS 11 Rapport 2667

14 På stasjon C3 fekk ein frå 122 m djup opp grå prøve utan lukt og med mjuk konsistens, og prøvene hadde tjukkleik på ca cm. Primærsedimentet var dominert av silt. Dei to parallelle prøvene hamna i tilstand 1 = "meget god". C3-B C3-B, silt Tabell 6. Feltskildring av sedimentprøvene som vart samla inn ved granskinga 7. november Analyse av fauna vart gjort på parallell A og B, medan parallell C gjekk til analyse av kjemi og kornfordeling. Sedimentsamansetnad vert ikkje vurdert i parallell C. Godkjenning inneberer om prøven er innanfor standardkrav i høve til representativitet. Stasjon Parallell Godkjenning Tjukkleik (cm) Skjelsand Grus Prøvemateriale (%): Sand Silt Leire Organisk C1 C2 C3 A Ja 15 - Litt B Ja 15 - Litt C Ja A Ja 17 - Litt B Ja 17 - Spor C Ja A Ja 18 Litt Litt B Ja 18 Litt Litt C Ja Rådgivende Biologer AS 12 Rapport 2667

15 Tabell 7. PRØVESKJEMA for dei ulike parallellane frå Onarheim, 7. november Gr Parameter Poeng Prøvenummer C1 C2 C3 A B A B A B I Dyr Ja=0 Nei= ph verdi 7,55 7,54 7,43 7,41 7,31 7,37 II E h verdi ph/e h frå figur Tilstand prøve Buffertemp:10,7 C Sjøvasstemp:10,7 C Sedimenttemp:8,4 C ph sjø:7,99 Eh sjø:468 mv Referanseelektrode:+217 mv Gassbobler Ja=4 Nei= Farge Lys/grå = 0 Brun/sv = 2 Lukt Noko = 2 III Sterk = Ingen = Fast = 0 Konsistens Mjuk = Laus = 4 <1/4 =0 Grabb- 1/4-3/4 = 1 volum > 3/4 = Tjukkleik 0-2 cm = på 2-8 cm = 1 slamlag > 8 cm = 2 SUM: Korrigert sum (*0,22) 1,1 1,1 1,1 1,1 0,88 0,88 Tilstand prøve II + Middelverdi gruppe II+III 0,55 0,55 0,55 0,55 0,44 0,44 III Tilstand prøve Rådgivende Biologer AS 13 Rapport 2667

16 KORNFORDELING OG KJEMI Kornfordelingsanalysane syner noko variable tilhøve på stasjonane (tabell 8). På stasjon C1 var det om lag dobbelt så mykje sand som finstoff (leire og silt) (figur 5). På stasjonane C2 og C3 var det høvesvis ca 93 og 92 % finstoff, og ca 7 og 8 % sand. Andelen grus var lågare enn 0,5 % på alle stasjonar. Tørrstoffinnhaldet var høgt på stasjon C1 og C2 med verdiar på høvesvis vèl 59 og knapt 56 %, og meir moderat på stasjon C3 med eit innhald på vèl 45 %. Tørrstoffet i sedimentprøver kan variere ut frå kor mykje organisk materiale det er i sedimentet, lågt tørrstoff innhald tyder på høgt innhald av organisk materiale, medan høgt innhald tyder på mykje mineralsk materiale og lågare innhald av organisk materiale. Glødetapet var lågt på stasjonane C1 og C2 med verdiar på vèl 4 og 3 %, og meir moderat på stasjon C3 med knapt 7 %. Innhald av direkte målt TOC synte noko av det same som glødetapet, men biletet endra seg noko etter normalisering for innhald av andel finstoff. Nivået av normalisert TOC var høgast på stasjon C1, med vèl 29 % som er innanfor tilstandsklasse III="moderat". Stasjon C2 hadde lågast innhald av normalisert TOC, og hamna innanfor tilstandsklasse I="svært god" med vèl 15 %, medan stasjon C3 hamna innanfor tilstandsklasse II="god" med vèl 20 %. Normalisert TOC vert nytta som ein supplement til vurdering av blautbotnfauna for å få informasjon om organisk belasting. Innhaldet av næringssalt var lågast på stasjon C1, og auka med aukande stasjonsdjup. Innhald av metall var lågast på stasjon C1, med 71 mg/kg kopar og 61 mg/kg sink som er innanfor tilstandsklasse I="bakgrunn". På stasjon C2 var innhaldet av kopar og sink høvesvis 14 og 92 mg/kg, som høvesvis er innanfor tilstandsklasse I="bakgrunn" og II="god". Stasjon C2 hamna innanfor tilstandsklasse II="god" for både kopar og sink, med innhald på høvesvis 22 og 136 mg/kg. Det var bra samanfall mellom innhald av næringssalt og metall på dei ulike stasjonane, med aukande innhald med aukande stasjonsdjup utover i resipienten. Analysane av organisk innhald synte ein noko anna bilete, der nivået var høgast på stasjon C1 som er den grunnaste stasjonen. Tabell 8. Tørrstoff, organisk innhald, kornfordeling og innhald av fosfor, nitrogen, kopar og sink i sedimentet frå tre stasjonar ved Onarheim 7. november Tilstand er markert med tal, som tilsvarar tilstandsklassifiseringa etter rettleiar 02:13, og M-608/2016. Alle resultat for kjemi er presentert i vedlegg 1. Stasjon Eining C1 C2 C3 Leire & silt % 32,3 93,0 92,2 Sand % 67,6 6,7 7,5 Grus % 0,2 0,3 0,3 Tørrstoff % 59,2 55,5 45,2 Glødetap % 4,02 3,26 6,57 TOC mg/g Normalisert TOC mg/g 29,19 15,26 20,41 Tot. Fosfor (P) mg/g 0,734 0,971 0,983 Tot. Nitrogen (N) mg/g 1 2 2,6 Kopar (Cu) mg/kg 7 (I) 14 (I) 21 (II) Sink (Zn) mg/kg 61 (I) 92 (II) 136 (II) Rådgivende Biologer AS 14 Rapport 2667

17 Figur 5. Kornfordeling i sedimentet på stasjonane C1 C3 frå granskinga ved Onarheim 7. november Figuren viser kornstorleik i mm langs x-aksen og høvesvis akkumulert vektprosent (linje) og andel (stolper) i kvar storleikskategori langs y-aksen. Vertikale linjer indikerer grense mellom leire/silt og sand, og mellom sand og grus. Rådgivende Biologer AS 15 Rapport 2667

18 BLAUTBOTNFAUNA Detaljar omkring artar og individ for dei ulike stasjonane finn ein i vedlegg 2. Stasjon C1 Klassifisering av botnfauna i høve til grenseverdiar frå NS 9410:2016 syner at stasjon C1 hamna i beste tilstandsklasse (miljøtilstand 1 = "meget god") på grunnlag av talet på artar og samansetnaden av artar. Basert på stasjonen sin neqr-verdi for grabbgjennomsnitt og stasjonsgjennomsnitt vart stasjonen totalt sett klassifisert med tilstandsklasse "god" etter rettleiar 02:2013 (tabell 9). Stasjonen framstår som ikkje påverka av organisk materiale. Indeksverdiane for NQI1 og NSI, samt mangfaldsindeksen etter Shannon (H') og ømfintlegheitsindeksen ISI 2012 låg innanfor "god" tilstand for enkeltprøvane, grabbgjennomsnitt, stasjonsverdi og dei tilhøyrande neqr-verdiane. Mangfaldsindeksen etter Hurlbert (ES 100) var i tilstandsklasse "svært god" for stasjonsverdien og i tilstandsklasse "god" for alle andre verdiar. Tettleiksindeksen DI låg innanfor "svært god" tilstand for alle verdiar med unntak av grabb b, som låg innanfor "god" tilstand. Samla låg verdien for neqr for grabbgjennomsnittet og stasjonen innanfor tilstandsklasse "god". Tabell 9. Artstal (S), individtal (N), jamleiksindeks (J ), maksimal Shannon-indeksverdi (H max ), AMBIindeks, NQI1-indeks, artsmangfald uttrykt ved Shannon-Wiener (H ) og Hurlberts indeks (ES 100 ), ISI indeks, NSI-indeks og DI-indeks i grabb a og b på stasjon C1 ved Onarheim, 7. november Middelverdi for grabb a og b er angitt som Ḡ, medan stasjonsverdien er angitt som Ṧ. Til høgre for begge sistnemnde kolonnar står neqr-verdiane for desse størrelsane. Nedst i neqr-kolonnane står middelverdien for neqr-verdiane for alle indeksar, med unntak av DI-indeksen. Tilstandsklassar er vist med farge, der blå = klasse I, grøn = II, gul = III, oransje = IV og raud = V (jf. tabell 4). Onarheim C1 a b Ḡ Ṡ neqr Ḡ neqr Ṡ S N J' 0,75 0,69 0,72 0,68 H' max 5,21 5,67 5,44 6,11 AMBI 2,457 2,411 2,434 2,426 NQI1 0,733 (II) 0,742 (II) 0,737 (II) 0,758 (II) 0,713 (II) 0,735 (II) H' 3,916 (II) 3,887 (II) 3,902 (II) 4,161 (II) 0,700 (II) 0,729 (II) ES ,427 (II) 31,722 (II) 32,575 (II) 34,237 (I) 0,783 (II) 0,803 (I) ISI ,365 (II) 9,218 (II) 9,291 (II) 9,410 (II) 0,771 (II) 0,782 (II) NSI 23,995 (II) 23,529 (II) 23,762 (II) 23,678 (II) 0,750 (II) 0,747 (II) DI 0,018 (I) 0,346 (II) 0,182 (I) 0,182 (I) 0,879 (I) 0,879 (I) Samla 0,743 (II) 0,759 (II) Artstalet i dei to grabbane på stasjon C1 var normalt i grabb a og b, med høvesvis 37 og 51 artar (tabell 9). Samla verdi for artstal låg på 69, som er høgt, medan middelverdien var 44. Normalt gjennomsnittleg artstal i høve til rettleiar 02:2013 er artar per grabb. Individtalet var normalt med 117 i grabb a og 249 i grabb b. Samla verdi for individtal låg på 366, medan middelverdien var 183. Normalt gjennomsnittleg individtal i høve til rettleiar 02:2013 er per grabb. Jamleiksindeksen (J ) har høge verdiar, noko som viser lite dominans av enkelte artar. Hyppigast førekomande art på stasjonen var den partikkeletande fleirbørstemakken Galathowenia oculata, som trivast med noko organisk materiale i sedimentet (NSI-klasse III) og utgjorde rundt 41 % av det totale individtalet (tabell 12). Nest hyppigast førekomande art var den sensitive fleirbørstemakken Spiophanes wigleyi. (NSI-klasse I; som Spiophanes urceolata) med 6 % av det totale individtalet. Andre vanleg førekomande artar på stasjonen var dei moderat tolerante fleirbørstemakkane Paramphinome Rådgivende Biologer AS 16 Rapport 2667

19 jeffreysii (NSI-klasse III) og Owenia sp (NSI-klasse III, som Oweniidae) som utgjorde høvesvis ca. 4,5 og 4 % av det totale individtalet. Elles var det ei blanding av artar (mest fleirbørstemakk og blautdyr) som er noko sensitive eller moderat tolerante mot organisk forureining. Stasjon C2 Basert på stasjonen sin neqr-verdi for grabbgjennomsnitt og stasjonsgjennomsnitt vart stasjonen totalt sett klassifisert med tilstandsklasse "god" etter rettleiar 02:2013 (tabell 10). Stasjonen framstår som ikkje påverka av organisk materiale. Indeksverdiane for NQI1, NSI, og mangfaldsindeksane H' og ES 100 låg innanfor "god" tilstand for begge parallellane, grabbgjennomsnittet, stasjonsverdien og dei tilhøyrande neqr-verdiane. Indeksverdiane for ISI 2012 viste "svært god" tilstand for grabb a, stasjonsverdien, medan dei resterande verdiane var i tilstandsklasse "god". DI-indeksen låg innanfor "svært god" tilstand for alle verdiar, med unntak av grabb b, som hamna i "god" tilstand. Samla låg verdien for neqr for grabbgjennomsnittet og stasjonen innanfor tilstandsklasse "god". Tabell 10. Artstal (S), individtal (N), jamleiksindeks (J ), maksimal Shannon-indeksverdi (H max ), AMBIindeks, NQI1-indeks, artsmangfald uttrykt ved Shannon-Wiener (H ) og Hurlberts indeks (ES 100 ), ISI indeks, NSI-indeks og DI-indeks i grabb a og b på stasjon C2 ved Onarheim, 7. november Tilstandsklassar er vist med farge, der blå = klasse I, grøn = II, gul = III, oransje = IV og raud = V (jf. tabell 4). Sjå også tabelltekst i tabell 9. Onarheim C2 a b Ḡ Ṡ neqr Ḡ neqr Ṡ S ,5 54 N J' 0,81 0,60 0,70 0,66 H' max 5,29 5,46 5,37 5,75 AMBI 2,075 2,376 2,226 2,267 NQI1 0,748 (II) 0,721 (II) 0,735 (II) 0,735 (II) 0,710 (II) 0,710 (II) H' 4,259 (II) 3,258 (II) 3,758 (II) 3,814 (II) 0,684 (II) 0,690 (II) ES ,834 (II) 25,526 (II) 29,180 (II) 29,814 (II) 0,743 (II) 0,751 (II) ISI ,721 (I) 9,207 (II) 9,464 (II) 9,613 (I) 0,787 (II) 0,801 (I) NSI 24,035 (II) 22,636 (II) 23,335 (II) 23,148 (II) 0,733 (II) 0,726 (II) DI 0,165 (I) 0,403 (II) 0,284 (I) 0,284 (I) 0,811 (I) 0,811 (I) Samla 0,732 (II) 0,736 (II) Artstalet i dei to grabbane på stasjon C2 var normalt med 39 i grabb a og 44 i grabb b (tabell 10). Samla verdi for artstal låg på 54, medan middelverdien var 41,5. Individtalet var normalt med 164 i grabb a og 284 i grabb b. Samla verdi for individtal låg på 448, medan middelverdien var 224. Jamleiksindeksen (J ) har ein høg verdi for grabb a og ein moderat høg verdi for grabb b, noko som viser litt dominans av enkelte artar på stasjon b. Hyppigast førekomande art på stasjonen var den moderat tolerante partikkeletande fleirbørstemakken Paramphinome jeffreysi, (NSI-klasse III), som utgjorde rundt 45 % av det totale individtalet (tabell 12). Nest hyppigast førekomande art var den moderat tolerante muslingen Parathyasira equalis (NSI-klasse III; som Thyasira equalis) med 6,47 % av det totale individtalet. Andre vanleg førekomande artar på stasjonen var den sensitive børstemakken Abyssoninoe hibernica (NSI-klasse I) og den noko sensitive pølseormen Nephasoma sp. (NSI-klasse II; som Sipuncula) som utgjorde høvesvis ca. 4 % av det totale individtalet. Fleirbørstemakk var den mest dominante gruppa på stasjonen, men det var også mange blautdyr og ein del pigghudingar (spesielt slangestjerner) og krepsdyr. Dei fleste artane var noko tolerante mot organisk forureining, men det var også mange meir sensitive artar. Rådgivende Biologer AS 17 Rapport 2667

20 Stasjon C3 Basert på stasjonen sin neqr-verdi for grabbgjennomsnitt og stasjonsgjennomsnitt vart stasjonen totalt sett klassifisert med tilstandsklasse "god" etter rettleiar 02:2013 (Tabell 11). Stasjonen fremstår samla som lite påverka av organisk materiale, men det var noko variasjon mellom dei to parallellane. Indeksverdiane for NQI1, NSI, ISI 2012 og ES 100 låg innanfor "god" tilstand for begge parallellane, grabbgjennomsnittet, stasjonsverdien og dei tilhøyrande neqr-verdiane. H' låg innanfor "god" tilstand for alle verdiar, med unntak av grabb a, som låg innanfor "moderat" tilstand. DI-indeksen låg innanfor "god" tilstand for grabbgjennomsnittet og stasjonsverdien, mens grabb a låg innanfor tilstand "dårlig" og grabb b låg i tilstand "svært god". Samla låg verdien for neqr for grabbgjennomsnittet og stasjonen innanfor tilstandsklasse "god". Tabell 11. Artstal (S), individtal (N), jamleiksindeks (J ), maksimal Shannon-indeksverdi (H max ), AMBIindeks, NQI1-indeks, artsmangfald uttrykt ved Shannon-Wiener (H ) og Hurlberts indeks (ES 100 ), ISI indeks, NSI-indeks og DI-indeks i grabb a og b på stasjon C3 ved Onarheim, 7. november Tilstandsklassar er vist med farge, der blå = klasse I, grøn = II, gul = III, oransje = IV og raud = V (jf. tabell 4). Sjå også tabelltekst i tabell 9. Onarheim C3 a b Ḡ Ṡ neqr Ḡ neqr Ṡ S N J' 0,51 0,80 0,65 0,58 H' max 5,25 5,25 5,25 5,58 AMBI 2,561 2,139 2,350 2,448 NQI1 0,677 (II) 0,746 (II) 0,677 (II) 0,702 (II) 0,686 (II) 0,675 (II) H' 2,677 (III) 4,172 (II) 3,424 (II) 3,251 (II) 0,647 (II) 0,628 (II) ES ,443 (II) 30,573 (II) 26,008 (II) 25,494 (II) 0,706 (II) 0,700 (II) ISI ,996 (II) 8,889 (II) 8,943 (II) 9,288 (II) 0,737 (II) 0,770 (II) NSI 22,172 (II) 23,282 (II) 22,727 (II) 22,468 (II) 0,709 (II) 0,699 (II) DI 0,602 (IV) 0,162 (I) 0,382 (II) 0,382 (II) 0,683 (II) 0,683 (II) Samla 0,697 (II) 0,694 (II) Artstalet i dei to grabbane på stasjon C3 var normalt med 38 i grabb a og 38 i grabb b (tabell 11). Samla verdi for artstal låg på 48, medan middelverdien var 38. Individtalet var noko høgt med 449 i grabb a og normalt med 163 i grabb b. Samla verdi for individtal låg på 612, medan middelverdien var 306. Jamleiksindeksen (J ) har en låg verdi for grabb a, og en høg verdi for grabb b, dette gir en moderat låg stasjonsverdi, noko som viser dominans av enkelte artar. Hyppigast førekomande art på stasjonen var den moderat tolerante og partikkeletande fleirbørstemakken Paramphinome jeffreysii (NSI-klasse III) som utgjorde rundt 55 % av det totale individtalet (tabell 12). Nest hyppigast førekomande art var den moderat tolerante muslingen Abra nitida (NSI-klasse III) med 3,43 % av det totale individtalet. Andre vanleg førekomande artar på stasjonen var den noko sensitive pølseormen Nephasoma sp. (NSI-klasse II; som Sipuncula) og den sensitive børstemakken Abyssoninoe hibernica (NSI-klasse I), som utgjorde høvesvis 3,43 og 2,78 % av det totale individtalet. Elles var det mest moderat tolerante og noko sensitive artar i prøvane. Fleirbørstemakk var den mest artsrike gruppa, men det var også relativt sett mange muslingar og ein del krepsdyr. Rådgivende Biologer AS 18 Rapport 2667

21 Tabell 12. Dei ti mest dominerande artane av botndyr tekne på stasjon C1 C5 og referansestasjonen ved Onarheim7. november Artar st. C1 % kum % Galathowenia oculata 40,71 40,71 Spiophanes wigleyi 6,01 46,72 Paramphinome jeffreysii 4,64 51,37 Owenia sp. 4,10 55,46 Glycera lapidum 3,01 58,47 Jasmineira caudata 2,73 61,20 Aonides paucibranchiata 2,46 63,66 Aphelochaeta spp. 2,19 65,85 Mendicula ferruginosa 2,19 68,03 Ophelina cylindricaudata 1,64 69,67 Artar st. C2 % kum % Paramphinome jeffreysii 44,64 44,64 Parathyasira equalis 6,47 51,12 Abyssoninoe hibernica 4,24 55,36 Nephasoma sp. 3,79 59,15 Ceratocephale loveni 2,90 62,05 Nephtys hystricis 2,90 64,96 Scolelepis sp. 2,23 67,19 Amphiura cf. filiformis 1,79 68,97 Diplocirrus glaucus 1,79 70,76 Eclysippe vanelli 1,79 72,54 Artar st. C3 % kum % Paramphinome jeffreysii 54,90 54,90 Abra nitida 3,43 58,33 Nephasoma sp. 3,43 61,76 Abyssoninoe hibernica 2,78 64,54 Eudorella emarginata 2,78 67,32 Diplocirrus glaucus 2,61 69,93 Prionospio fallax 2,61 72,55 Parathyasira equalis 2,12 74,67 Nephtys hystricis 1,96 76,63 Levinsenia gracilis 1,63 78,27 Geometriske klassar Kurva til dei geometriske klassane har eit noko ulikt forlaup på stasjon C1 samanlikna med stasjon C2 og C3 (figur 7). Kurva for C1 fell relativt jamt frå mange artar i klasse I (eit individ per 0,2 m 2 ) gjennom dei første klassane til klasse V (16-31 individ per 0,2 m 2 ) og så flatar kurva ut til klasse VIII ( individ per 0,2 m 2 ). Kurva er karakteristisk for ein upåverka tilstand. Kurvane frå stasjon C2 og C3 er flatare med berre høvesvis 15 og 11 artar innanfor klasse I. Kurvane er moderat lange og indikerer ein eventuelt noko påverka tilstand med relativt få artar og dominans av ein enkelte art. Figur 6. Faunastruktur uttrykt i geometriske klassar for stasjonane C1 C3 ved Onarheim, 7. november Tal på artar langs y aksen og geometriske klassar langs x- aksen. Rådgivende Biologer AS 19 Rapport 2667

22 DISKUSJON Prøvetakinga i Onarheimsfjorden vart utført 7. november Det var sterk vind frå sør på prøvetakingsdagen, men det var uproblematisk å halde båten i posisjon på stasjonane. Det vart forsøkt å få opp prøve nære avløpet, men her fekk ein ikkje opp nok materiale, og stasjon C1 vart difor flytta utover mot djupare vatn der botn flata meir ut. På dei to ytste stasjonane C2 og C3 fekk ein opp prøve i planlagt posisjon. HYDROGRAFI Måling av hydrografi på stasjon C3 synte noko variasjon i det øvre vasslaget, og meir homogene tilhøve nedover i vassøyla. På knapt 100 m djup sokk oksygeninnhaldet litt, og det kan soleis sjå ut til at tersklane utover i Onarheimsfjorden kan ha ein effekt på utskifting av botnvatnet. Ved botn på 120 m djup var oksygeninnhaldet 6,3 mg O/l (68 %, 4,4 ml O/l), og dette tilsvarar tilstandsklasse II = "god". SEDIMENT KORNFORDELING OG KJEMI Det var noko variasjon i sedimenterande tilhøve på dei tre stasjonane. På stasjon C1 var sand dominerande fraksjon, og det var ein del restar av sagflis i sedimentet, medan finstoff var klart dominerande fraksjon på stasjonane C2 og C3. Det høgaste innhaldet av organisk materiale såg ein på stasjon C1, med nivå av normalisert TOC som låg i nedre halvdel av tilstandsklasse III="moderat". På stasjon C2 låg innhaldet av normalisert TOC innanfor øvre halvdel av tilstandsklasse I="svært god", medan nivået på stasjon C3 låg like over nedre grense for tilstandsklasse II="god". For næringssalt var innhaldet lågast på stasjon C1, og det auka noko på stasjon C2, med ein svak auke vidare på stasjon C3. Innhald av metall synte mykje det same som innhald av næringssalt, og stasjon C1 hamna i nedre halvdel av tilstandsklassen I="bakgrunn" for innhald av kopar og i øvre halvdel av same tilstandsklasse for innhald av sink. Stasjon C2 hamna i øvre halvdel av klassen I="bakgrunn" for kopar, og like over nedre grense av klassen II="god" for sink. På stasjon C3 var innhaldet av kopar like innanfor nedre grense av tilstandsklasse II="god", og innhaldet av sink nære øvre grense av same tilstandsklasse. Med unntak av for organisk innhald synte dei kjemiske analysane jamt over aukande nivå med aukande stasjonsdjup og høgare andel finstoff, utover i resipienten. Det er normalt at tilførslar drenerer til det djupaste punktet i resipienten, altså der stasjon C3 var plassert. At organisk innhald til dels forstyrra dette biletet heng saman med innhaldet av sagflis i sedimentet på stasjon C1. Sagflisen stammar truleg frå tidlegare sagbruk i området, og sidan den var innblanda i sedimentet vil den ikkje drenere ut mot djupare vatn. Sagflis inneheld karbon, og er årsaka til det målte innhaldet av organisk materiale på stasjonen. BLAUTBOTNFAUNA Vurdering av blautbotnfauna etter rettleiar 02:2013 synte at alle stasjonane ved Onarheim låg innanfor tilstandsklasse "god". Stasjonane framstod som ikkje påverka. Artstalet (artsmangfaldet) var noko lågt men innanfor normalen på stasjon C3, men elles normalt for ein beskytta fjordlokalitet. Partikkeletande dyr som trivast med noko høgt organisk innhald i sedimentet var vanlege på alle stasjonar, men det var også artar som er sensitive mot forureining. Artssamansetnaden av dei hyppigaste artane var ganske lik på stasjon C2 og C3, kor fleirbørstemakken Paramphinome jeffreysii utgjorde rundt 50 % av den totale faunaen. Arten er partikkeletande og tilpassar seg raskt fluktuasjonar i næringstilgang. Ein høg andel av arten i faunaen, som på stasjon C2 og C3, viser at det er rikeleg med tilførsler av organiske partiklar på sjøbotn, men at faunaen opparbeider tilførslene på ein effektiv måte. Rådgivende Biologer AS 20 Rapport 2667

23 SAMANLIKNING I 2010 vart det tatt prøve frå tre stasjonar utanfor avløpet til Onarheim Bruk AS (Berge-Haveland 2010). Stasjon C1 frå 2017 ligg om lag 70 m sør for Prøve 2 frå 2010, og dei to stasjonane representerer soleis truleg det same området. Stasjon C2 frå 2017 ligg i same posisjon som Prøve 3 frå 2010, og resultatet frå dei to stasjonane er direkte samanliknbart. Det er noko uklart om metodikken er lik mellom dei to granskingane. I 2010 er det oppgitt at det vart tatt fire grabbprøver frå dei to stasjonane, men ut frå artslister ser det berre ut til at det er nytta data frå to parallellar. Ved samanlikning tek ein her utgangspunkt i at det er nytta lik metodikk. Kornfordelingsanalysane syner noko ulikt resultat på begge stasjonar. Dette kan ein forvente på stasjon C1, som følgje av at denne ligg noko sør for posisjonen til Prøve 2. På stasjon C2 var andelen finstoff i 2010 på knapt 66 %, mot 93 % i Stasjon C2 ligg nokså nære botn av skråninga, og det kan tenkjast at det ligg lommer av grus og grovare partiklar i sedimentet som har blitt vaska nedover den skrånande botnen. For metall har det vore lite endringar på dei to stasjonane, og med unntak av ein oppgang i innhald av sink på stasjon C2 er nivåa av kopar og sink svært like. For fauna har det vore størst endringar på stasjon C1, der det har vore ein kraftig auke i både individ og artar. Endringane på stasjonen syner at diversiteten har gått litt ned, og at det er noko meir dominans av enkeltartar i 2017 i høve til i På stasjon C2 var det berre små endringar i individ- og artsantal frå 2010 til 2017, og endringane i diversitet og dominans av enkeltartar har og vore svært små. For området som ligg nærast avløpet vil ein kunne forvente at tilstanden varierer i takt med produksjonen på anlegget, og det kan soleis vere relativt store variasjonar innanfor ein periode på eit år. Tabell 13. Samanstilling av data frå to stasjonar granska i 2010 og to stasjonar granska i Stasjon (år) Antal individ Antal artar Shannon-Wiener Jamnleik Prøve 2 ( ,60 0,88 C1 (2017) ,161 0,68 Prøve 3 (2010) ,65 0,69 C2 (2017) ,814 0,66 I hovudsak ser tilhøva ut til å vere nokså like i 2017 som i OPPSUMMERING Granskinga tydar ikkje på at utsleppet til settefiskanlegget Onarheim har negativ innverknad på botntilhøva i området, og det er tilnærma uendra tilhøve sidan gransking utført i På ein stasjon såg det ut til at restar av sagflis i sedimentet hadde resultert i moderat tilstand med omsyn på normalisert TOC, og dette kan i så fall ikkje tileignast drifta på settefiskanlegget. Øvrige kjemiske analysar av sediment synte at alle stasjonar hamna i nest beste eller beste tilstandsklasse. For fauna hamna alle stasjonar i god tilstand, og i resipienten sin djupaste del var det god tilstand med omsyn på oksygeninnhald i botnvatnet. Rådgivende Biologer AS 21 Rapport 2667

24 REFERANSAR Direktoratgruppa Vanndirektivet Veileder 02:2013 Revidert Klassifisering av miljøtilstand i vann. 229 sider. Gray, J.S. & F.B. Mirza A possible method for the detection og pollution-induced disturbance in marine benthic communities. Marine Pollution Bulletin 10: Berge-Haveland, Frode Resipientgransking Onarheim, Onarheim bruk AS, Tysnes kommune. Rapport nr , 31 sider. Miljødirektoratet M-608:2016. Grenseverdier for klassifisering av vann, sediment og biota. 24 sider. Molvær, J., J. Knutzen, J. Magnusson, B. Rygg, J. Skei & J. Sørensen Klassifisering av miljøkvalitet i fjorder og kystfarvann. SFT veileding 97:03. TA-1467/1997, 34 sider. Norsk Standard NS-EN ISO :2004. Vannundersøkelse Prøvetaking Del 19: Veiledning i sedimentprøvetaking i marine områder. Standard Norge, 24 sider. Norsk Standard NS 9410:2016. Miljøovervåking av bunnpåvirkning fra marine akvakulturanlegg. Standard Norge, 29 sider. Norsk Standard NS-EN ISO 16665:2014. Vannundersøkelser Retningslinjer for kvantitativ prøvetaking og prøvebehandling av marin bløtbunnsfauna. Standard Norge, 44 sider. Pearson, T.H Macrobenthos of fjords. In: Freeland, H.J. Farmer, D.M. Levings, C.D. (Eds), NATO Conf. Ser. 4. Mar. Sci. Nato. Conference on fjord Oceanography, New York, pp Pearson, T. H., J. S. Gray & P. J. Johannessen Objective seldbection og sensitive species indicative og pollution induced change in benthic communities. 2. Data analyses. Marine Ecology Progress Series 12: Rådgivende Biologer AS 22 Rapport 2667

25 VEDLEGG Vedlegg 1. Analyserapport Eurofins Miljøanalyse AS. Rådgivende Biologer AS 23 Rapport 2667

26 Rådgivende Biologer AS 24 Rapport 2667

27 Rådgivende Biologer AS 25 Rapport 2667

28 Vedlegg 2. Oversikt over botndyr funne i sediment på stasjonane C1-C3 ved lokaliteten Onarheim, 7. november Markering med x viser at taksa var i prøvene, men tal er ikkje gitt. Onarheim / 2017 C1 C2 C3 Taksa merket med X inngår ikke i statistikk a b a b a b NEMATODA Nematoda X x x x x x NEMERTEA Nemertea SIPUNCULA Thysanocardia procera 1 Nephasoma sp POLYCHAETA Abyssoninoe hibernica Ampharete lindstroemi 1 Ampharete octocirrata 1 Ampharetidae Aonides paucibranchiata 3 6 Aphelochaeta spp Aphrodita aculeata 1 1 Apistobranchus tenuis Aricidea catherinae Capitella sp. 1 Ceratocephale loveni Chaetozone setosa 3 Chaetozone sp. 1 Chone duneri 2 Cirratulidae 1 2 Dasybranchus caducus 3 Diplocirrus glaucus Eclysippe vanelli 4 4 Galathowenia oculata Glycera alba 1 Glycera lapidum Glyphohesione klatti 2 1 Goniada maculata 1 1 Heteromastus filiformis Jasmineira caudata 4 6 Levinsenia gracilis Lumbrineridae 1 1 Lumbrineris aniara 1 Maldanidae 1 1 Malmgrenia mcintoshi 1 2 Nephtys hombergii 1 Nephtys hystricis Notomastus latericeus 1 Ophelina cylindricaudata 6 Ophelina norvegica 1 Rådgivende Biologer AS 26 Rapport 2667

29 Ophelina sp. 1 1 Orbiniidae juv. 1 Owenia sp Oxydromus flexuosus 2 1 Paramphinome jeffreysii Paraonidae 2 Pectinaria koreni 3 Pholoe baltica 2 Pholoe pallida Phylo norvegicus Polycirrus norvegicus 2 2 Polycirrus plumosus 1 2 Polynoidae Praxillella affinis Praxillella gracilis 1 Praxillella indet. X 3 1 Prionospio cirrifera Prionospio fallax Prionospio indet. X Psamathe fusca 2 1 Pseudopolydora c.f. paucibranchiata 3 1 Rhodine loveni Sabella pavonina 1 3 Scolelepis sp Sige fusigera 1 Sosane sulcata 1 Spiochaetopterus typicus 1 Spiophanes wigleyi 6 16 Sthenelais limicola 1 Streblosoma intestinale 1 Terebellidae 1 Terebellides stroemii 2 2 Trichobranchus roseus 1 MOLLUSCA Abra nitida Abra nitida juv. X 12 5 Astarte sulcata juv. 1 Chaetoderma nitidulum 1 2 Corbula gibba juv. 1 Cuspidaria cuspidata 1 1 Cylichna cylindracea 1 Euspira cf. montagui juv. 1 Euspira nitida 1 Hermania indistincta 2 1 Hermania scabra 1 Hermania sp. juv. 1 Rådgivende Biologer AS 27 Rapport 2667

30 Kelliella miliaris Lucinoma borealis 3 Mendicula ferruginosa Myrtea spinifera 1 Nucula sulcata juv. 1 Nucula tumidula juv. 1 Parathyasira equalis Parathyasira equalis juv. X 1 1 Parvicardium minimum 3 Parvicardium pinnulatum 2 Pulsellum lofotense 3 Tellimya tenella 1 5 Thyasira biplicata 2 Thyasira flexuosa 2 3 Thyasira indet. X 2 Thyasira sarsii Thyasira sarsii juv. X 4 Yoldiella philippiana 4 3 CRUSTACEA Calanoida X Cheirocratus sp. 4 Eriopisa elongata Eudorella emarginata Eudorella hirsuta 2 Harpinia crenulata 1 Harpinia laevis 2 1 Harpinia serrata 1 Leucon nasica 1 Lysianassidae 1 Natatolana borealis X 1 Nebalia sp. 1 Perioculodes longimanus 2 Tanaidacea 3 Westwoodilla caecula 1 Westwoodilla sp. 1 ECHINODERMATA Amphiura cf. filiformis Amphiura chiajei Amphiura indet. juv. X 3 1 Amphiura sp. 1 Brissopsis lyrifera 1 Holothuroidea 1 Labidoplax buskii 1 Ophiura sp. juv Spatangoida juv. 1 1 HEMICHORDATA Enteropneusta 1 Rådgivende Biologer AS 28 Rapport 2667