R A P P O R. Rådgivende Biologer AS Oppdrettslokalitet Rafdal i Etne kommune, oktober Miljøovervaking av anleggssona B-gransking

Transkript

1 Oppdrettslokalitet Rafdal i Etne kommune, oktober 2017 R A P P O R Miljøovervaking av anleggssona B-gransking T Rådgivende Biologer AS 2546

2

3 Rådgivende Biologer AS Oppdrettslokalitet Rafdal i Etne kommune, oktober Miljøovervaking av anleggssona B-gransking Forfattar: Helge O. T. Bergum Informasjon oppdragsgivar : Rapport-tittel: Oppdrettslokalitet Rafdal i Etne kommune, oktober Miljøovervaking av anleggssona B-gransking Rapportnummer: 2546 Lokalitetens namn: Rafdal Lokalitetsnummer: Kartkoordinat: N 59 47,455', Ø 6 10,594' Fylke: Hordaland Kommune: Etne MTB-tillating: 1235 Driftsleiar: Øystein Kårstad Oppdragsgivar: Marine Harvest Norway AS Biomasse/produksjonsstatus ved dato gransking : Fiskegruppe: Vår 2016 Biomasse ved gransk.: 790 tonn Utfôra mengde: 1226 tonn Produsert mengde: 1021 tonn* Type/tidspunkt for gransking : Maksimal biomasse: x Oppfølgjande gransk.: Brakklegging: Ny lokalitet: Resultat frå MOM-B/NS-9410-gransking (hovudresultat) : Parametergruppe og indeks Parametergruppe og tilstand Gr. I Fauna: 9/10 Gr. II ph/eh: 4,33 Gr. II ph/eh: 4 Gr. III Sensorikk: 1,56 Gr. III Sensorikk: 2 Gr. II+III: 1,86 Gr. II+III: 2 Dato feltarbeid: 12. oktober 2017 Dato rapport: 23. november 2017 Lokalitetstilstand i samsvar med NS 9410: Ansvarleg feltarbeid: Helge O. T. Bergum Signatur: * Produksjonsdata er berekna ut frå ein fôrfaktor på 1,20. Godkjenning/kontrollert av Dato Stilling Signatur Bjarte Tveranger Fagansvarlig oppdrett 2 = "god" RÅDGIVENDE BIOLOGER AS Bredsgården, Bryggen, N-5003 Bergen Foretaksnummer mva Internett : E-post: post@radgivende-biologer.no Telefon: Telefax: Rapporten må ikkje kopierast ufullstendig utan godkjenning frå Rådgivende Biologer AS. Framsidebilete: Anlegget ved Rafdal i oktober av 21

4 FØREORD Rådgivende Biologer AS har på oppdrag frå Marine Harvest Norway AS utført ei miljøgransking av anleggssona på lokalitet nr , Rafdal i Etne kommune. Lokaliteten er godkjent for ein maksimal tillaten biomasse (MTB) på 1235 tonn. Lokaliteten nytter følgjande konsesjonar: H K 0021, H K NS 9410:2016 seier at tidspunktet for prøvetaking skal bestemmast ut frå driftssyklus. Ved alle anlegg skal det no utførast B-gransking ved maksimal organisk belasting på lokaliteten (definert som ca % av total utfôring for produksjonssyklusen). Avhengig av tilstanden på lokaliteten skal det eventuelt også utførast gransking i brakkleggingsperioden, altså før neste utsett, eller ved halv maksimal belasting. Denne rapporten presenterer resultata frå miljøovervakinga i anleggssona med innsamling av botnprøver av sediment og botndyr på lokaliteten. Feltarbeidet vart utført av Helge O. T. Bergum den 12. oktober 2017 ved maksimal belasting. Rådgivende Biologer AS takkar Marine Harvest Norway AS ved Øystein Kårstad for oppdraget og båtførar Hanna Bakka for assistanse under prøvetaking. Bergen, 23. november 2017 INNHALD Føreord... 2 Samandrag... 3 Område- og lokalitetsskildring... 4 Anlegget... 9 Metode Resultat Diskusjon Referansar Rådgivende Biologer AS 2 Rapport 2546

5 SAMANDRAG Bergum, Helge O. T Oppdrettslokalitet Rafdal i Etne kommune, oktober Miljøovervaking av anleggssona B- gransking. Rådgivende Biologer AS, rapport 2546, 21 sider. Det er utført ei B-gransking av oppdrettslokaliteten Rafdal i Etne kommune 12. oktober Lokaliteten ligg halvvegs inne i den 3 mil lange Åkrafjorden, relativt ope og eksponert til mot retningsområdet vest nordaust. Åkrafjorden er om lag 515 m djup ca. 1 km nord for lokaliteten og det er ein djupvassterskel på ca. 215 m ca. 3 km vest for lokaliteten. Vidare sørvestover er fjorden ca. 635 m djup på det djupaste, og vidare utover fjordsystemet er det mellom 260 og vel 400 meter djupt i nye 3 mil fram til samløp med hovuddelen av Hardangerfjordsystemet. Botn under anlegget skrånar nedover mot nordaust, og det er frå ca. 55 m til 130 m djupt under anlegget. Botn under anlegget er relativt bratt, dette er generelt gunstig då organisk materiale frå oppdrettsverksemda vil kunne skli nedover botn og spreiast ytterlegare. B-granskinga syner at lokaliteten på prøvetidspunktet fekk tilstand 2 = " god", der fem prøver fekk tilstand 1 = "meget god, fire prøver fekk tilstand 3 = "dårlig", og ei prøve fekk tilstand 4 = "meget dårlig" (figur 1). Granskinga vart utført ved maksimal belasting på lokaliteten, ca. 18 månader ut i noverande utsett. Ved full drift som stamfisklokalitet har lokaliteten dei siste åra veksla mellom tilstand 1 og 2, og det ser ut til at lokaliteten handterer dagens produksjon godt. Neste gransking på lokaliteten skal utførast før neste utsett. Figur 1. Oversyn over tilstand for grabbhogga som vart tekne i anleggssona på lokaliteten Rafdal ved granskinga Djupnekoter er markert. Rådgivende Biologer AS 3 Rapport 2546

6 OMRÅDE- OG LOKALITETSSKILDRING Granskinga er utført på lokaliteten Rafdal i Etne kommune. Lokaliteten ligg ca. 15 km inne i Åkrafjorden, som er ein ca. 30 km lang og ca. 1 2,5 km brei fjord med utløp til Matersfjorden og Skåneviksfjorden (figur 2). Ved lokaliteten er fjorden ca. 1,5 km brei. Lokaliteten ligg ope og noko eksponert til med vindretning i frå retningsområdet vest - nordaust. Figur 2. Oversynskart over fjordsystemet rundt lokaliteten Rafdal, med stamfisklokalitetar markert med grøne symbol og matfisklokalitetar markert med raude. Kartgrunnlag er henta frå Kystverket si kartteneste: Rådgivende Biologer AS 4 Rapport 2546

7 Lokaliteten ligg i tilknyting til ein stor og djup fjord med høg resipientkapasitet, og området bør vere godt eigna til fiskeoppdrett. Om lag 1 km nord for lokaliteten er det ca. 515 m djupt ved det djupaste i denne delen av fjorden (figur 3). Vidare innover i fjorden er det ein djupvassterskel på ca. 278 m djup på høgde med Bjelland, og det er ned mot 356 og 390 m djupt i ulike basseng fleire km aust for denne. Om lag 3 km vest for lokaliteten er den grunnaste djupvassterskelen i Åkrafjorden, der djupna er ca. 215 m på det grunnaste (figur 3). Herifrå djupnast det nedover mot sørvest til det djupaste i fjorden på høgde med Alsåker, der det er ca. 635 m djupt, ca. 7,5 km frå lokaliteten (figur 2). Vidare utover fjorden er det ein terskel på ca. 276 m djup litt vest for Vannes, der Åkrafjorden går over i Skånevikfjorden. Det er mellom 260 og vel 400 meter djupt i nye knappe 30 km gjennom heile Skånevikfjorden, Bjoafjorden og ytre del av Ålfjorden til samløp med resten av Hardangerfjordsystemet. Figur 3. Djupnetilhøve i fjorden rundt anlegget på lokalitet Rafdal i Etne kommune, med 50-meters djupnekoter. Terskeldjupner er markert med raud kursiv og djupnepunkt med svart. Kartgrunnlaget er henta frå Kystverket si kartteneste: Rådgivende Biologer AS 5 Rapport 2546

8 Frå lokaliteten og vidare nord-nordaustover skrår botn moderat til bratt vidare nedover til eit stort djupområde på over 500 m djup, ca. 0,5 km nord til nordaust for anlegget (figur 4). Litt vest for anlegget går det ein undersjøisk rygg i nordleg retning. Ut frå djupnekartet ser det ut til at denne ryggen byrjar nær land, og skrår moderat til bratt nedover til minst 350 meter djup ca. 500 meter frå land. Rett aust for anlegget er det eit lite dalsøkk som er avgrensa av den undersjøiske ryggen i vest, og den bratte skråninga nedover frå land i aust. Figur 4. Djupnetilhøve i området rundt anlegget på lokalitet Rafdal, med 50-meters djupnekoter. Posisjon for straummåling er markert med raudt punkt. Straumroser (flux) frå 50 m (øvst) og 100 m djup (nedst) er innfelt oppe til venstre i kartet (frå Staveland m.fl. 2008). Kartgrunnlaget er henta frå Kystverket si kartteneste: Rådgivende Biologer AS 6 Rapport 2546

9 Anlegget er plassert ganske rett ut frå land nord for bukta ved Rafdal, om lag 120 m frå land (figur 4). Botn under anlegget skrånar nedover på skrå av anlegget si lengderetning mot nordaust (figur 5). Botnen skrånar nokså bratt under heile anlegget, men med eit noko slakare parti rundt midten av anlegget og litt brattare i den nord-austre delen. Under anlegget er det frå ca. 55 m til ca. 130 m djupt. Figur 5. Oversyn over anlegget ved lokaliteten Rafdal i Etne kommune med merdnummer (grå firkantar) og plassering av dei 10 grabbstasjonane (nummererte sirklar) som vart tekne 12. oktober Kartgrunnlaget er henta frå Djupnekoter er teikna inn etter taulengder ved prøvetakinga 9. september Tredimensjonalt botnkart er ikkje inkludert i rapporten (sjå Metode). Rådgivende Biologer AS 7 Rapport 2546

10 Figur 6. Fortøyningskart for anlegget ved Rafdal (kart motteke frå anlegget). Rådgivende Biologer AS 8 Rapport 2546

11 ANLEGGET Lokaliteten Rafdal er ein stamfisklokalitet godkjent for ein MTB på 1235 tonn. Tidlegare vart lokaliteten nytta til matfiskproduksjon, men har vore nytta til stamfisk sidan Anlegget vart endra til utsettet i 2010, og har lagt i same posisjon sidan. Anlegget på Rafdal er eit kompakt NorMær stålanlegg som består av 8 stk. bur à 24x24 m (innvendig mål) som ligg i to rekkjer à fire bur (figur 5). Anleggets ytre mål er ca. 107 x 55 m, og nøtene er ca. 15 m djupe ned til blylina. Fôringsanlegget ligg inne på land. Anlegget hadde på granskingsdagen vore i drift i ca. 18 månadar etter nytt utsett våren Det vart sett ut til saman fisk med ei snittvekt på 165 gram den 24. april og 15. mai Det vart og satt ut fisk med ei snittvekt på 95 g den 17. oktober Ståande biomasse i anlegget granskingsdagen var ca. 790 tonn. Fôrforbruk og produsert mengde fisk i perioden har vore som følgjer tabell 1. Tabell 1. Anlegget sin driftshistorikk dei siste åra Pr. 12. okt Fôrmengd (tonn) Produksjon (tonn) 425* 1145* 30* 395* 1052* ** 657** *Produksjonsdata er berekna ut frå ein fôrfaktor på 1,10. ** Produksjonsdata er berekna ut frå ein fôrfaktor på 1,20. Rådgivende Biologer AS 9 Rapport 2546

12 METODE På lokaliteten er det gjennomført ei B-gransking som inngår i ei trendovervaking av botntilhøva i anleggsona. Granskinga er gjennomført i tråd med metodikken gjeven i Norsk Standard NS 9410:2016. Utstyr Til prøvetaking vart det nytta ein 0,028 m 2 stor van Veen-grabb. Posisjonar for prøvepunkt vart registrert med GPS. Til kjemiske analyser vart det nytta ein WTW Multi 3420 med ein SenTix 980 ph-elektrode til måling av ph og ein SenTix ORP/ORP-T 900 platinaelektrode med intern referanseelektrode til måling av redokspotensial (Eh). Redokselektroden blir kontrollert med redoksbuffer RH 28 frå WTW. phelektroden blir kalibrert med buffer ph 4 og 7 før kvar feltøkt, samt med buffer 10 med jamne mellomrom mellom økter. Eh-referanseelektroden gir eit halvcellepotensial på +207 mv ved 25 C, +217 mv ved 10 C og +224 mv ved 0 C. Ved innføring i "prøveskjema" blir det lagt til ein fast referanseverdi basert på representativ sedimenttemperatur (sjå tabell 4). Litt ulike halvcellepotensial ved ulike temperaturar ligg innanfor presisjonsnivået for denne type granskingar på ± 25 mv, som oppgitt i NS 9410:2016. I nokre tilfelle blir det tatt ein sondeprofil, der ein måler temperatur, oksygeninnhald og saltinnhald i heile vassøyla. Dette gjer ein for å sjå eventuelle terskeleffektar eller sjiktingslag. Det blir nytta ein SAIV STD/CTD modell SD204 nedsøkkbar sonde. Prøveskjema B.1 Øvst i prøveskjemaet er det ei linje for definering av botntype (blautbotn eller hardbotn) per grabbstasjon. I høve til NS 9410:2016 er det "[ ] hardbunn dersom grabben ikke inneholder mineralsk sediment, men kun vann eller organisk stoff". I praksis betyr det at alle stasjonar med mineralsk sediment vert markert som blautbotn, frå berre spor av sand i grabben til større mengder. Kvart grabbhogg blir vidare granska med omsyn på tre sedimentparametrar. Desse vert tildelt poeng etter grad av påverknad frå tilførsle av organisk stoff. Dess fleire poeng prøva får, dess meir påverka er ho. Parametergruppe I, fauna-gransking, består i å konstatere om dyr større enn 1 mm er til stades i prøva eller ikkje. Vurderinga blir ikkje brukt i berekning av lokalitetens tilstand, men gjev informasjon om enkeltstasjonar. Metode for måling og poenggjevnad for gruppe II, kjemisk gransking, er avhengig av botntype på stasjonen og sedimentdjupne i prøva. Dersom ein på to forsøk får opp tom grabb, dvs. berre vatn, måler ein ikkje ph og redokspotensial (E h), og prøva får 0 poeng for gruppe II-parameteren. Dersom grabben inneheld ei prøve som er mindre enn 2 cm tjukk midt i grabben, er det for lite materiale til å måle ph og E h, og ein tileignar ingen verdi til prøva for gruppe II. Ved meir enn 2 cm tjukk prøve vert ph og E h målt ca 1 cm ned i sedimentet i grabben, og prøva vert tileigna ein ph/e h-verdi etter figur for "poengavlesing for ph/e h" i NS9410:2016 (sjå figur 7). Indeks for gruppa vert berekna som gjennomsnitt av poenggjevne prøver. Gruppe III, sensorisk gransking, omfattar eventuell førekomst av gassboblar og lukt i sedimentet, og skildring av sedimentet sin konsistens og farge, samt grabbvolum og tjukkleik av deponert slam. Kategoriane "gassboblar", "grabbvolum" og "tjukkleik på slamlag" har klart definerte variablar, og vert gjevne poeng utifrå desse. Kategoriane "farge", "lukt" og "konsistens" vert tolka som kontinuerlige variablar, og vert gjevne heile poeng etter ein kontinuerleg skala frå høvesvis 0 til 2 eller 0 til 4. Summen av parameterkategoriane vert korrigert for kvar prøve før berekning av indeksverdi til gruppa. Rådgivende Biologer AS 10 Rapport 2546

13 Middelverdien av ph/e h for gruppe II og korrigert sum for gruppe III vert berekna for kvar enkelt prøve. Dersom ein ikkje har verdi for ph/e h på grunn av for lite prøvemateriale, vert middelverdien sett lik korrigert sum for gruppe III. Indeks for lokaliteten vert berekna ved å ta middelverdien av alle prøvene, og lokalitetens tilstand vert fastsett ut frå denne. Skjema for prøvetakingspunkt B.2 Skjema for prøvetakingspunkt (tabell 3) vert nytta til ytterlegare skildring av prøvene, men vert ikkje nytta i berekning av tilstanden til ein lokalitet. Ettersom skjemaet vert nytta som skildring av prøver har Rådgivende Biologer AS valt å gjere nokre modifikasjonar i forhold til skjema B.2 i NS 9410:2016. Ein har ved fleire tilfelle observert diffus og spontan gassbobling rundt oppdrettsmerdar, noko som ikkje alltid kjem fram ved prøvetaking. Ein har difor valt å oppgje dette separat. Ein har også inkludert sedimentdjupne i grabben, for å tydeleggjere metodikk brukt for måling av ph og E h. Under dei fleste oppdrettsanlegg finst det i varierande grad restar av døde blåskjel som stammar frå anlegget. I einskilde prøver kan desse utgjere eit betydeleg volum av den totale grabbprøven. Det vil ikkje vere rett å rubrisere dette som primærsediment. Tilsvarande gjeld for organisk materiale/slam, og me har valt å oppgje andelen blåskjelrestar, organisk materiale og primærsediment kvar for seg, slik at desse til saman utgjer 100 % av prøven. I rubrikkane for steinbotn og fjellbotn har me valt å notere stasjonar som fjell-/steinbotn dersom ein finn mindre mengder mineralsk sediment, eller føler grabben rulle/skli på bratt fjellbotn. Ein vil stort sett alltid finne noko sediment på fjellbotn i sjøen, sjølv på relativt bratt fjell. Etter NS 9410:2016 vert stasjonar med spor av mineralsk sediment definert som blautbotn, og dermed notert slik i prøveskjema (tabell 4). Dette medfører at ein kan ha oppgitt fjell- og steinbotnstasjonar i tabell 3 som vert definert som blautbotn i tabell 4. 3D-kart Grunna dels mangelfulle OLEX-data er det vurdert at eit 3D-kart over stasjonane vil kunne gje unøyaktig eller feilaktig informasjon om djupnetilhøva på lokaliteten, og eit 2-dimensjonalt kart med djupnekoter er vurdert som meir korrekt i dette tilfellet. Kart i 3D er difor ikkje inkludert i denne rapporten. Plassering av stasjonar I høve NS9410:2016 er det eit krav om 9 stasjonar på Rafdal, i forhold til storleiken på MTB. Tidlegare har det vore teke 11 stasjonar på lokaliteten, og det vart difor fjerna ein stasjon (stasjon 11) frå stasjonsnettet ved noverande gransking. Årsaka til at ein beheldt ti stasjonar i staden for ni var for å få ei jamn dekning av botn rundt anlegget og framleis ha eit godt samanlikningsgrunnlag med tidlegare B- undersøkningar. Det er vanskeleg å kome til med grabb mellom merdene, og det er vurdert at risikoen med dette ikkje står i forhold til mogeleg skadeverknad. Rådgivende Biologer AS 11 Rapport 2546

14 RESULTAT Delresultat er samanfatta i tabell 2 og 3. Tabell 2. Informasjon frå granskinga av anleggssona (delresultat) på lokaliteten. Resultat frå MOM-B/NS-9410-gransking (delresultat) : Tal grabbstasjonar: 10 Tal grabbhugg: 12 Sedimenttype: Dominerande Mindre dominerande: Minst dominerande: (skjema B2) Silt Sand Leire Tal på grabbstasjonar (gruppe II og III) med følgjande tilstand : Tilstand 1 5 Tilstand 3 4 Tilstand 2 0 Tilstand 4 1 Indeks og MOMB-tilstand (1-4) Indekstal illustrert Tabell 3. SKJEMA FOR PRØVETAKINGSSPUNKT for granskinga ved lokaliteten Rafdal den Prøvetakingspunkt: Posisjon nord: 59 47, Posisjon aust: 6 10, Djup (meter) Tal på forsøk Spontan bobling Bobling v/prøvetaking Sedimentdjupne (cm) skeier 2 skeier skeier Del slam/organisk (%) 90 % 80 % 80 % 10 % 30 % 90 % 20 % 80 % 20 % 10 % Del blåskjelrestar (%) spor spor spor spor 50 % 80 % spor 50 % Del primærsediment (%) 10 % 20 % 20 % 90 % 20 % 10 % spor 20 % 30 % 90 % Fordeling av primærsediment Leire 80 % Silt 50 % 80 % 70 % 20 % 100 % 100 % spor 70 % 60 % 100 % Sand 50 % 20 % 30 % 30 % 40 % spor Grus Skjelsand Steinbotn Fjellbotn x x x x x x x x x x Pigghudingar, tal Krepsdyr, tal Blautdyr, tal Børstemakk, ca tal Andre dyr, totalt tal Beggiatoa Fôr spor spor spor spor spor Fekalier Rådgivende Biologer AS 12 Rapport 2546

15 SKILDRING AV DEI EINSKILDE PRØVENE: Bilda viser om mogleg prøvene før og etter siling, dette er gjennomgåande. På stasjon 1 fekk ein frå ca. 61 m djup opp knapt ¼ grabb (1 cm) med ei brun og luktfri prøve med laus konsistens. Prøva bestod av ca. 90 % organisk materiale, spor av blåskjelrestar og 10 % primærsediment, derav ca. 50 % silt og 50 % sand. Det var 2 børstemakkar i prøva og spor av fôrpellets. På stasjon 2 fekk ein frå ca. 67 m djup opp knapt ¼ grabb ( 1 cm) med ei brun og luktfri prøve med laus konsistens. Prøva bestod av ca. 80 % organisk materiale, spor av blåskjel og 20 % primærsediment, derav ca. 80 % silt og 20 % sand. Det var ca. 40 makker i prøven og spor av forpellets. På stasjon 3 fekk ein på andre forsøk frå ca. 78 m djup opp ¾ grabb med ei brun prøve med eit ca. 3 cm. tjukt slamlag og laus konsistens og noko lukt av H 2S. Prøva bestod av ca. 80 % organisk materiale, spor av blåskjel og 20 % primærsediment, derav ca. 70 % silt og 30 % sand. Det var spor av fôrpellets og ingen dyr i prøva. Rådgivende Biologer AS 13 Rapport 2546

16 På stasjon 4 fekk ein frå ca. 88 m djup opp ¾ grabb (7 cm) med ei gråbrun og luktfri prøve med mjuk konsistens, prøva var dekket av eit tynt slamlag. Prøva bestod av ca. 10 % organisk materiale, spor av blåskjel og 90 % primærsediment, derav ca. 80 % leire og 20 % silt. Det var 2 makk og spor av forpellets i prøva. På stasjon 5 fekk ein frå ca. 94 m djup opp 2 skeier med ei gråbrun og luktfri prøve med mjuk konsistens. Prøva bestod av ca. ca. 30 % organisk materiale, 50 % blåskjel og 20 % primærsediment, derav ca. 100 % silt. Det var ca. 5 makk i prøva. På stasjon 6 fekk ein frå ca. 105 m djup opp 2 skeiar med ei gråbrun og luktfri prøve med mjuk konsistens. Prøva bestod av ca. 90 % organisk materiale, spor av blåskjel og 10 % primærsediment, derav ca. 100% silt. Det var ca. 10 makk i prøva. Rådgivende Biologer AS 14 Rapport 2546

17 På stasjon 7 fekk ein frå ca. 127 m djup opp vel ¼ grabb (3 cm) med ei brun prøve med mjuk konsistens og noko lukt av H 2S. Prøva bestod av ca. 20 % organisk materiale, 80 % blåskjel og spor av organisk materiale, derav spor av silt. Det var ca. 15 makk i prøva. Det var ikkje nok sediment i prøva til å måle ph og Eh. På stasjon 8 fekk ein frå ca. 118 m djup opp ¼ grabb (2 cm) med ei brun prøve med laus konsistens og noko lukt av H 2S der prøva var dekt av eit flytande 1 cm tjukt slamlag. Prøva bestod av ca. 80 % organisk materiale, spor av blåskjel og 20 % primærsediment, derav ca. 30 % sand og 70 % silt. Det var ca. 50 makk og spor av fôrpellets i prøva. På stasjon 9 fekk ein frå ca. 95 m djup opp vel ¾ grabb (8 cm) med ei brun/svart prøve med laus konsistens og noko lukt av H 2S. Prøva bestod av 20 % organisk materiale, 50 % blåskjel og 30 % primærsediment, derav ca. 60 % silt og 40 % sand. Det var ca. 30 synlege makk i prøva. Rådgivende Biologer AS 15 Rapport 2546

18 På stasjon 10 fekk ein frå ca. 85 m djup opp 2 skeiar med ei grå og luktfri prøve med mjuk konsistens. Prøva bestod av ca. 10 % organisk materiale og 90 % primærsediment, derav ca. 100 % silt og spor av sand. Det var ca. 30 makk i prøva. Gruppe I: Fauna Det vart påvist dyr på 9 av 10 stasjonar (tabell 4). Botndyr blir etter NS 9410:2016 ikkje inkludert i indeksberekninga, men gir informasjon om tilhøva og rehabiliteringsevna på enkeltstasjonar. Det vart funne flest dyr innan hovudgruppa børstemakk. Gruppe II: Surleik og redokspotensial ph/e h Det vart målt ph/e h på 3 stasjonar (figur 7, tabell 4). To prøver hamna i tilstand 4 = "meget dårlig" med omsyn på kjemisk belasting. Begge desse fekk 5 poeng, med ph på 6,34 og 6,79 og redokspotensial (E h) på -120 og -148 mv. Ei prøve hamna i tilstand 3 = "dårlig" og fekk 3 poeng med ph på 6,85 og redokspotensial på -103mV. Ut frå poengberekninga i tabell 4 ser ein at samla poengsum for prøvene var 13. Dette gir ein indeks på 4,33, og måling av ph og E h for heile lokaliteten tilsvarar tilstand 4 = "meget dårlig" ut frå vurdering av gruppe II-parameteren. Rådgivende Biologer AS 16 Rapport 2546

19 E h (mv) ,5 6 6,5 7 7,5 8 ph Figur 7. Forholdet mellom redokspotensial (E h) og surleik (ph) for grabbhogga (nummererte punkt) tekne på lokaliteten ved granskinga. Poengkategoriar med støttelinjer for gruppe II-parameteren er markert (NS 9410:2016). Gruppe III: Sedimenttilstand Med omsyn til sedimenttilstand fekk seks prøver frå 2 til 4 poeng og hamna i tilstand 1 = "meget god", og fire prøver fekk poeng og hamna i tilstand 3 = "dårlig (tabell 4). Samla poengsum for alle prøvene var 71, og korrigert sum er 15,62, noko som gir ein indeks på 1,56. Sedimenttilstand, dvs gruppe III-parameteren, for heile lokaliteten tilsvarar dermed tilstand 2 = "god", jf. tabell 4. Lokaliteten sin tilstand Samla poengsum for alle prøver var 18,6. Dette gir ein indeks på 1,86 for gruppe II (ph/e h) og III (sedimenttilstand), og lokalitetstilstanden blir dermed 2 ="god", jf. "prøveskjema" (tabell 4). Ei oppsummering av sedimenttilstanden for kvar enkelt prøve basert på middelverdien av gruppe II og III syner at tilstanden var "meget god" på 5 stasjonar, "dårlig" på 4 stasjonar og "meget dårlig" på 1 stasjon (figur 8, tabell 2). Rådgivende Biologer AS 17 Rapport 2546

20 Tabell 4. PRØVESKJEMA for granskinga ved lokaliteten Rafdal den Gr Parameter Poeng Prøvenummer Botntype : B (bla ut) e lle r H (ha rd) B B B B B B B B B B Indeks I Dyr Ja=0 Nei= ph verdi 6,85 6,79 6,34 II E h verdi ph/e h frå figur ,33 Tilstand prøve Tilstand gruppe II 4 Buffertemp: 18,8 C Sjøvasstemp: 11,7 C Sedimenttemp: 10,8 C ph sjø: 7,92 Eh sjø: 381,6 mv Referanseelektrode: +217 mv Gassbobler Ja=4 Nei= Farge Lys/grå = Brun/sv = Ingen = Lukt Noko = III Sterk = 4 Fast = 0 Konsistens Mjuk = Laus = <1/4 = Grabb- 1/4-3/4 = volum > 3/4 = 2 2 Tjukkleik 0-2 cm = på 2-8 cm = 1 1 slamlag > 8 cm = 2 SUM: Korrigert sum (*0,22) 0,88 0,88 3,08 0,88 0,66 0,66 2,42 2,64 3,08 0,44 1,56 Tilstand prøve Tilstand gruppe III 2 II + Middelverdi gruppe II+III 0,88 0,88 3,04 2,94 0,66 0,66 2,42 2,64 4,04 0,44 1,86 III Tilstand prøve Tilstand ph/eh Indeks Korr. sum Middelverdi <1,1 1,1 - <2,1 2,1 - <3,1 3,1 LOKALITETSTILSTAND 2 Rådgivende Biologer AS 18 Rapport 2546

21 Figur 8. Oversikt over tilstand (middelverdien av gruppe II og III parametrar) for dei grabbhogga som vart tekne på lokaliteten Rafdal ved granskingane i oktober 2011 (Børsheim 2011), april 2013 (Jakobsen m. fl. 2013), august 2014 (Bye-Ingebrigtsen 2014), september 2015 (Brekke 2015), april 2016 (Haugsøen, H.E. 2016) og denne granskinga. Tabell 5. Historiske granskingar av anleggssona ved lokaliteten. Dato Gen. : Lokalitetstilstand Biomasse Utfôra Produsert feltarbeid (iht NS 9410) ved gransk. mengde mengde (tonn) (tonn): (tonn): V16 1, , V13 0, a V13 1, , V10 2,0 480 Ikkje kjent Ikkje kjent Rådgivende Biologer AS 19 Rapport 2546

22 DISKUSJON Ut frå vurderingskriteria i NS 9410:2016 er det dokumentert at lokaliteten på prøvetakingstidspunktet fekk tilstand 2 = "god". Fem enkeltprøver fekk tilstand 1 = "meget god", fire prøver fekk tilstand 3 ="dårlig", og ei prøve fekk tilstand 4 = "meget dårlig". Denne granskinga vart utført ved maksimal belasting og ein biomasse på 790 tonn den 12. oktober 2017, og viser samla sett ein god tilstand i anleggssona. Det vart funne gravande botndyr i gruppa fleirbørstemakk i 9 av 10 av prøver. I prøva som mangla gravande botndyr var det målt låg ph og lukt av H 2S, noko som indikerer dårlege tilhøve for botndyr. Jamt over syns det at tilhøva er gode for botndyr, og at det er god omsetjing av organisk materiale på lokaliteten. Sedimentet på lokaliteten består i hovudsak av silt, sand og leire. Tidlegare granskingar syner at lokaliteten hamnar i tilstand 2 = "god" ved høg belasting, og at den hamnar i tilstand 1 = "meget god" ved brakklegging og låg belasting (figur 8, figur 9). Plasseringa av dei dårlege stasjonane synest å variere litt, noko som er typisk for lokalitetar med bratt fjellbotn, der det er noko tilfeldig om grabben treff fjellbotn eller på ei hylle eller liknande. Det er ein tendens til at belastninga er høgast sentralt i anlegget og mindre på kortendane, det har truleg samanheng med straumretninga, som hovudsakleg går på tvers av anlegget (Staveland m.fl. 2008). Lokaliteten synest å handtere noverande produksjonssyklus godt. Neste gransking skal i høve til NS 9410:2016 utførast før neste utsett. Figur 9. Fôrbruk (grå stolpar) og utvikling av tilstand i anleggssona (svarte punkt) ved lokaliteten dei siste åra. For åra har ein ikkje fôrtal, og produksjonsperiode er markert med grå strek. Rådgivende Biologer AS 20 Rapport 2546

23 REFERANSAR TIDLEGARE RAPPORTAR: HAUGSØEN, H.E Oppdrettslokalitet Rafdal i Etne kommune, april Miljøovervaking av anleggssona B- gransking. Rådgivende Biologer AS, rapport, 2249, 20 sider. BREKKE, E MOM B-gransking på oppdrettslokaliteten Rafdal i Etne kommune, september 2015 Rådgivende Biologer AS, rapport 2128, 24 sider. BYE-INGEBRIGTSEN, E MOM B-undersøkelse ved Rafdal i Etne kommune, august Uni Research SAM-Marin, SAM Notat nr , 15 sider. JAKOBSEN, H. R., T. E. ISAKSEN & P. JOHANNESEN MOM B-undersøkelse ved lokalitet Rafdal i Etne kommune April Uni Research SAM-Marin, SAM Notat nr , 13 sider. BØRSHEIM, K Miljøundersøkelse (MOM B) ved lokaliteten Rafdal i Etne kommune. Oktober Akvahelse, rapport , 19 sider. STAVELAND, A.H., E. BREKKE, G.H. JOHNSEN & B. TVERANGER Miljøvurdering av oppdrettslokaliteten Rafdal i Etne kommune. Rådgivende Biologer AS, rapport 1080, 48 sider. ANDRE REFERANSAR: Norsk Standard NS 9410:2016. Miljøovervåking av bunnpåvirkning fra marine akvakulturanlegg. Standard Norge, 29 sider. Rådgivende Biologer AS 21 Rapport 2546