FØREHANDSMELDING OM OVERFØRING AV VESTSIDEELVANE OG HEVING AV DAM TUNSBERGDALSVATN. Dam Tunsbergdalsvatn og Leirdøla.

Transkript

1 FØREHANDSMELDING OM OVERFØRING AV VESTSIDEELVANE OG HEVING AV DAM TUNSBERGDALSVATN Dam Tunsbergdalsvatn og Leirdøla.

2 2 INNLEIING Statkraft er eit statseigd kraftselskap som og er Noregs største produsent av elektrisk kraft, og som står for om lag ein tredel av vasskraftproduksjonen her i landet. Selskapet legg eit langsiktig perspektiv til grunn for all verksemd for å sikre tilfredsstillande økonomiske resultat, ta vare på naturmiljøet og gje energi til komande generasjonar. For Statkraft er det viktig til ei kvar tid å søkje å utnytte dei ressursane som er til råvelde på ein best mogeleg måte, der og omsynet til miljø og økonomi er godt ivareteke. Sogn & Fjordane Energiverk (SFE) eig 35% av produksjonen i Leirdøla. SFE kan, om dei ønskjer det, vera med på ei mogeleg utviding av Leirdøla kraftverk med opp mot same del. Den planlagde overføringa med tilhøyrande nedbørfelt ligg i Jostedalen i Luster kommune i Sogn og Fjordane. Planen er å overføre vatn frå elvar på vestsida av Jostedalen, til Tunsbergdalsvatnet, som er inntaksmagasin til Leirdøla kraftverk. Konsesjon for utbygging av Leirdøla kraftverk vart gitt i 1974 og stasjonen vart sett i drift i Tunsbergdalsvatn er heva med om lag 28 meter frå naturleg vasstand. Dammen er ein 870 m lang steinfyllingsdam som på det høgaste er 43 meter høg. Mellom hovudmagasinet Tunsbergdalsvatnet og Sognefjorden blir det nytta eit fall på nærare 500 m i stasjonen (117 MW). Avlaupsvatnet frå kraftverket blir ført i tunnel til Gaupnefjorden (djupvassutlepp). BAKGRUNNEN FOR PLANANE Bakgrunnen for planane om overføring av Vestsideelvane er at Statkraft har starta planlegging for å utnytte ein større del av energipotensialet som finst i regulerte vassdrag i Jostedalen. I dette tilfellet vil eksisterande kraftverk og dam Tunsbergdalsvatn bli nytta betre og Statkraft ser difor på prosjektet som eit typisk opprustings- og utvidingsprosjekt. Fleire av Vestsideelvane har i flaumperioder gjeve store skader på hus, dyrka mark, utmark og vegar i Jostedalen. Det har difor lenge vore eit lokalt ønskje om flaumreduserande tiltak og i perioden har Luster kommune i fleire møter med Statkraft etterlyst ein konsesjonssøknad for dette prosjektet. Produksjonsvinsten ved overføring av Vestsideelvane er vurdert til om lag 120 GWh/år, i all hovudsak sommarkraft. Kostnadane for overføring av Vestsideelvane er rekna til om lag 400 mill. kr. Ei eventuell auke av damhøgda ved Tunsbergdalsvatn kom opp i samband med ei revurdering av dammen utført i NVE peikar på at dammen har manglande drenasjekapasitet i tilfelle overtopping. Nedstraums damtå må difor forsterkast ved å legge ut steinmasser. Denne fyllinga må forlengast til damtoppen om dammen skal hevast 2 m. Produksjonsvinsten som følgje av ei heving avhøgaste regulerte vasstand (HRV) med 2 m blir auka vinterkraft og redusert sommarkraft. Netto vinst blir 5 GWh/år. Ekstrakostnaden for heving av dam Tunsbergdalsvatnet er rekna til om lag 60 mill. kr. Heving utover 2 m vil bli vurdert. UTBYGGINGSPLANEN Vestsideelvane er ein fellesnemnar på 8 elvar/ bekker som renn inn i Jostedøla på vestsida av dalen, frå Krundalen i nord til Myklemyr i sør. Det finnes fleire alternative løysingar for overføring av Vestsideelvane (ned mot 6 inntak). I hovudalternativet er det føreslege 8 inntak som vert liggjande på om lag kote 520. Tunnelen vil bli driven ut via eit tverrslag ved Sperle ved bruk av tunnelboremaskin (TBM). Overføringstunnelen vert då om lag 19 km lang. Steinmassar frå tverrslag og overføringstunnel kan leggjast på nordsida av Sperleelvi. Her må det i tillegg byggjast ein 2 km lang anleggsveg fram til tverrslaget for tunnelen. Volumet som skal deponerast i tippen blir om lag m 3. Vatn blir overført til Tunsbergdalsvatnet og vidare via eksisterande tilløpstunnel til Leirdøla kraftverk. Alternativt kan tunnelen bli driven ved konvensjonell sprenging. Dersom alle 8 bekkene skal overførast vil det då bli fleire åtakspunkt i tillegg til tverrslaget ved Sperleelva. Om heile tunnelen skal sprengast vert det etablert eit påhogg ved Sagarøyelvi og eit ved Tunsbergdalsvatnet. Ved bekkeinntaka vert det bygd små inntaksdammar med sjølvreinsande inntaksrister.

3 3 Jostedalen eksisterande kraftverk Geisdøla, 1,3 MW Vanndøla, 3,8 MW Leirdøla, 117 MW 451 GWh/år Jostedal, 288 MW 874 GWh/år NØKKELDATA: Produksjon: 130 GWh/år Anslått kostnad: 460 mill.kr Utbyggingskostnad: 3,5 kr/kwh

4 4 Inntak Hompedøla Inntak Kvernelvi Myklemyr med Hompedøla og Kvernelvi i bakgrunnen Sperleelvi og Vassdøla. Liadøla er ikkje synleg. Ca. inntakspunkt og tunnelpåhugg er innteikna. Inntak Liadøla Inntak Vassdøla Tunnelpåhugg

5 Utbyggingsplanen: Inntakspunkt Vestsideelvane. Frå nord til sør: Tverradøla, Røykjedøla, Bakkedøla, Kyrkjedøla, Liadøla, Vassdøla, Kvernelvi og Hompedøla. 5

6 6 Jostedøla ved utløp i Gaupnefjorden. FORHOLDET TIL SAMLA PLAN OG VERNEPLANAR Seks av elvane vart tekne ut av Samla Plan for vassdrag (SP) i Tverradøla og Røykjedøla vart året etter plassert i SP-kategori 1 (1987). Alle 8 elvane er slik sett klarert for å kunne konsesjonssøkjast. Heving av dam Tunsbergdalsvatn fører til ein produksjonsauke på 8 GWh/år. Er prosjektet større enn 10 MW/50 GWh må det søkjast om unnatak frå Samla Plan før prosjektet kan konsesjonshandsamast. Det slepp ein såleis her. INNGREP I NATUREN OG KONSEKVENSUTGREIINGAR Området ved tipp og tverrslag ved Sperleelvi er planlagt å vere hovudarbeidsstaden for overføringstunnelen. Dette vil medføre at det vert etablert mellombelse brakkeriggar for kontor og kvile/mat, samt teknisk rigg for tunnelarbeida. Riggane vert fjerna når anleggstida er over. Ein mindre arbeidsstad kan bli liggande ved Sagerøyelvi og i Tunsbergdalen dersom det blir tradisjonell sprenging av tunnelen. Massane frå tunneldrifta vil bli deponerte i tipp ved Sperle og eventuelt ved Sagerøyelvi og Tunsbergdalsvatn. Eksisterande kommunal veg til Gardshaug vil bli nytta. Herifrå må det byggjast ny veg opp til anleggsområdet og tipp ved tverrslaget ved Sperleelvi. Om det blir tverrslag ved Sagerøyelvi vil kommunal veg til Bakken bli nytta. Ein ny veg må byggjast frå eksisterande veg opp til tverrslaget. Opprusting av eksisterande vegar vil då bli naudsynt. Størst konflikt er truleg knytta til verknadane på landskap og friluftsliv grunna redusert vassføring i nedre parti av Vestsideelvane. Mest synleg vert det nedstraums inntaka i Hompedøla og Kvernelvi. Mest ferdsle er det kanskje langs Sperleelvi og Sagarøyelvi, men nedstraums planlagde inntak renn elvane i til dels bratt og vanskeleg tilgjengeleg terreng og stiane går i all hovudsak i skogen eit stykke frå elva. Landskapet vert lite påverka og det er sannsynlegat få vil oppleve endringa som særs negativ.

7 7 Også i Krundalen vil redusert vassføring i Røykjedøla og Tverradøla kunne opplevast som negativt for friluftslivet. Jostedøla har allereie i dag redusert vassføring grunna vasskraftutbygging og Vestsideelvane har høgare vasstemperatur om sommaren enn Jostedøla. Ei ytterlegare bortføring av vatn frå Jostedøla vil tidvis kunne gi litt redusert vasstemperatur, noko som kan vere negativt for fisken. Ved Myklemyr, nedstraums inntaka i Hompedøla og Kvernelvi, vil vassføringa bli redusert og det vil kunne påverke Myklemyr (Myten) som gyteområde for fisk. Ei eventuell utbygging vil redusere inngrepsfrie naturområde i noko grad. Omlag 5 km 2 villmark vil bli nedklassifisert til sone 1. Alle inntaka ligg minst 1 km utafor grense til Jostedalsbreen nasjonalpark. Det er ingen kjente førekomstar av trua eller sårbare plante- eller dyreartar i prosjektområdet. Alt i alt vil naturinngrepa i samband med den planlagde utbygginga bli små sett i høve til produksjonsvinsten, slik Statkraft ser det. Langøygjelet med den nye vandringsvegen for sjøaure til høgre. Her er det bygd 14 kulpar og 16 tersklar. Melding om igangsett planlegging med forslag til konsekvensutgreiingsprogram (KUP) for overføring av Vestsideelvane er sendt som eit ledd i planprosessen. Meldinga er gått til Norges vassdrags- og energidirektorat (NVE), som sender denne på høyring til styresmakter og andre. Det skal også haldast ope informasjonsmøte i regi av NVE. I framlegget til KUP har Statkraft tilrådd at det vert gjort undersøkingar og skrive rapportar som gjev svar på desse spørsmåla: I kor stor grad vil utbyggingsplanane påverke friluftsinteressene i området og natur- og kulturlandskapsmessige forhold i området? I kor stor grad vil fråføring av vatn frå Vestsideelvane påverke forholda for fiskebestandane i Jostedøla? Kva vil utbyggingsplanane ha å seie for biologisk mangfald i vassdraga og nedbørfelta? KUP inneheld etter Statkraft sitt forslag mellom anna undersøkingar av: Vassføringstilhøve Istilhøve, vasstemperatur og lokalklima Sedimenttransport og erosjon Landskap og friluftsliv Naturmiljø Kulturmiljø og kulturminne Vasskvalitet, vassforsyning og ureining Næringsliv og sysselsetting

8 8 Krundalen med Krundøla og Bergsetbreen i bakgrunnen. Røykjedøla og Tverradøla kjem ned frå venstre i biletet.

9 9 VIDARE SAKSGANG Medverknad i planlegginga frå folk som har gode kunnskapar om områda er viktig for at løysingane skal bli så gode som råd er. Statkraft treng råd og tips om kva som er viktig å få utgreidd og om det er naudsynt med spesielle tiltak. Norges vassdrags- og energidirektorat, NVE, handsamar utbyggingssaki sentralt. Handsaminga skjer i tre fasar: Fase 1 meldingsfasen Denne faldaren gjev eit oversyn over Fase 1. Tiltakshavar gjer greie for planane som ligg føre og for dei konsekvensutgreiingane ein meiner er naudsynte i ei melding. Føremålet med meldinga er å informere om planane og å få meldingar attende om forhold som bør vurderast i vidare planlegging, og om moglege verknader og følgjer som bør takast med når det endelege programmet for konsekvensutgreiingane skal formast. I høyringsperioden vil NVE arrangere eit ope møte med orientering om saksgangen og planane for utbygging. Tid og stad for møtet vert kunngjort i lokalaviser. Vassdragsreguleringslova seier at grunneigarar, rettshavarar, kommunar og andre interesserte kan krevje utgifter til juridisk bistand og sakkunnig hjelp dekka av tiltakshavar i den grad det er rimeleg. Ved usemje om kva som er rimeleg, kan saki leggast fram for NVE. Det er rådd til at privatpersonar og organisasjonar med sams interesser samordnar sine krav. Det er vidare rådd til at krav om dekking vert avklarte med tiltakshavar på førehand. Som siste del i meldingsfasen, fastset NVE det endelege programmet for konsekvensutgreiing. Melding vert kunngjort i pressa og lagt ut til offentleg innsyn. Samstundes vert den sendt på høyring til sentrale og lokale forvaltningsorgan og interesseorganisasjonar. Alle som har interesser å ta vare på i denne samanhengen, kan sende dette skriftleg innan ein frist på minst 6 veker etter kunngjeringsdato. Adressa er: NVE Konsesjon og tilsyn, Postboks 5091 Majorstua, 0301 OSLO. Liadøla rett oppstraums planlagt inntak

10 10 Dam Tunsbergdalsvatn Døme på bekkeinntak som vil kunne likne på dei planlagde bekkeinntaka i Vestsideelvane. Bilete viser eit av bekkeinntaka ved Jostedalen kraftverk.

11 11 Tilsig frå Tunsbergdalsbreen VIDARE SAKSGANG Fase 2 utgreiing I denne fasen vert konsekvensane greidde ut i samsvar med det fastsette programmet. Teknisk/ økonomiske planar vert vidareutvikla på grunnlag av innspel på meldinga og informasjon som kjem ut av utgreiinga. Fasen vert avslutta med innsending av konsesjonssøknad med tilhøyrande konsekvensutgreiingar til NVE. Fase 3 søknad Når planlegginga er avslutta vil søknaden med konsekvensutgreiingane verte send til Olje- og energidepartementet (OED) v/nve, og vert då handsama etter særskilte reglar. Ein ny faldar/brosjyre vil då orientere om vidare saksgang og dei endelege planane som konsesjonssøknaden byggjer på. Det vil også verte arrangert eit nytt ope møte. Etter ny høyringsrunde vil NVE utarbeide innstilling i saki og sende denne til OED. Endelig avgjerd vert teken av Kongen i statsråd. Store eller særleg konfliktfylte saker vert lagde fram for Stortinget. I konsesjonen kan det setjast vilkår for drift av kraftverket og gjevast pålegg om tiltak for å unngå eller redusere skader og ulemper.

12 Meir informasjon? Dersom det er ønskjeleg med nærare opplysningar om planane finn du meldinga utlagd i kommunehuset i Luster og på Statkrafts regionskontor i Gaupne. I tillegg kan du ta kontakt med NVE eller Statkraft direkte. Spørsmål om sakshandsaminga kan rettast til: Norges vassdrags- og energidirektorat Postboks 5091 Majorstua 0301 OSLO Kontaktperson: Marthe Cecilie Pramli, tlf Spørsmål om meldinga, innhaldet i denne, samt den vidare planlegginga kan rettast til: Statkraft Postboks 200, Lilleaker 0216 OSLO Kontaktpersonar: Anders Korvald, tlf Norman Kjærvik, Statkraft sitt regionkontor, tlf