Melding om forslag til utgreiingsprogram for overføring av Vestsideelvane og heving av dam Tunsbergdalsvatnet i Luster kommune - Statkraft

Transkript

1 31 FYLKESMANNEN I SOGN OG FJORDANE 1<\/ /1Y)( Pi? Sakshandsamarar: Vår dato Bård Ottesen (koordinator miljøvern) Telefon: , E-post: bot@fmsf.no Dykkar dato Oddgeir Aardal (landbruk) Telefon: , E-post: oaa@fmsf.no Svein Helge Steinsåker (beredskap) Telefon: , E-post: shs@fmsf.no Norges vassdrags- og energidirektorat Postboks 5091 Majorstua 0301 Oslo [Saksnr.NVE: Vår referanse 06/ Dykkar referanse Melding om forslag til utgreiingsprogram for overføring av Vestsideelvane og heving av dam Tunsbergdalsvatnet i Luster kommune - Statkraft Vi viser til melding etter plan- og bygningslova om konsekvensutgreiingar for overføring av Vestsideelvane og heving av dam Tunsbergdalsvatnet i Luster kommune, oversendt frå NVE Oppsummering Meldinga dekkjer dei viktigaste tema/interesseområda, og vår vurdering er at det meste ser ut til å bli fanga opp i vidare undersøkingar m.m.. Vi har likevel nokre merknader og presiseringar. Det er viktig at det vert utgreidd alternative utbyggingsplanar der dei antatt mest konfliktfulle elvane vert tekne ut. Det er viktig å lage gode illustrasjonar som viser konsekvensar for landskap og friluftsliv av redusert vassføring i elvane, auka regulering av Tunsbergdalsvatnet, massedeponi og vegar m.m.. Det er vidare viktig å få kartlagt kva konsekvensar tiltaket vil få for fisk og anna biologisk mangfald. Bakgrunn Vestsideelvane er ein fellesnemnar på åtte elvar/bekker som renn inn i Jostedøla på vestsida av dalen, frå Krundalen i nord til Myklemyr i sør. Det finst fleire alternative løysingar for overføring av Vestsideelvane (ned mot seks inntak). I hovudalternativet er det føreslege åtte inntak som vert liggjande på om lag kote 520. Tunnelen vil bli driven ut via eit tverrslag ved Sperle ved bruk av tunnelboremaskin (TBM). Overføringstunnelen vert då om lag 19 km lang. Steinmassar frå tverrslag og overføringstunnel kan leggjast på nordsida av Sperleelvi. Her må det i tillegg byggjast ein to km lang anleggsveg fram til tverrslaget for tunnelen. Volumet som skal deponerast i tippen blir om lag m3. Vatn blir overført til Tunsbergdalsvatnet og vidare via eksisterande tilløpstunnel til Leirdøla kraftverk. Tunsbergdalsvatnet er planlagt heva med minst to meter ved påbygging på eksisterande dam. Overføringa aukar produksjonen i Leirdøla kraftverk med 125 GWh/år. Heving av dam Tunsbergdalsvatnet med to meter frå 478 til 480 m.o.h. medfører netto ca. 5 GWh/år auka produksjon. Alternativt kan tunnelen bli driven ved konvensjonell sprenging. Dersom alle åtte bekkane skal overførast vil det då bli fleire åtakspunkt i tillegg til tverrslaget ved Sperleelva. Om heile tunnelen skal sprengjast vert det etablert eit påhogg ved Sagarøyelvi med m3 tipp Hovudkontor Njøsavegen 2, 6863 Leikanger Telefon: Telefaks: Org.nr Landbruksavdelinga Fjellvegen 11, 6800 Førde Postboks 14, 6801 Førde Telefon: Telefaks: E-post: post fmsf.no Internett:

2 2/5 volum, og eit ved Tunsbergdalsvatnet med m3 tipp volum. Ved konvensjonell driving av tunnel vil tippen ved Sperleelvi bli m3 (ved val av tunnelboremaskin m3). Vurdering av meldinga/utgreiingsprogrammet Miljøfaglege merknader Jostedalen med sitt fjell- og brelandskap er ein viktig turistattraksjon og får kvart år besøk av turistar frå heile verda, som ynskjer å sjå breane og den storslagne naturen. Naturen er også ein viktig faktor for trivsel og busetnad i Jostedalen. Det er viktig at det vert utgreidd alternative utbyggingsplanar der dei antatt mest konfliktfuhe elvane vert tekne ut. Krundalen er til dømes ikkje påverka av vasskraftutbygging og dalføret har stor verdi for landskap, friluftsliv og reiseliv. Det bør utgreiast alternative utbyggingsplanar der bekkeinntaka i Tverradøla og Røykjedøla i Krundalen ikkje vert tekne med. Likeeins er dei to sørlegaste elvene Hompedøla og Kvernelvi viktige landskapselement. Det bør også utgreiast alternativ der Hompedøla og Kvernelvi ikkje vert tekne med, samt eit alternativ der alle dei fire nemnde elvane vert tekne ut. Det bør og komme tydeleg fram kor mykje kvar einskild av alle dei åtte elvane i prosjektet bidreg når det gjeld kostnader, inntekter og produksjon sett i høve til totalen. Naturbasert reiseliv står sterkt i Jostedalen og betyr mykje for Jostedalen og Luster kommune. Det er fleire bedrifter/føretak som nyttar naturgrunnlaget i Jostedalen i si verksemd. I konsekvensutgreiinga må det gis ei samla oversikt over omfanget av naturbasert reiseliv med utgangspunkt i Jostedalen og kva ringverknader dette har for Jostedalen og kommunen. Elveinntaka og dei påverka elvestrekningane ligg utanfor Jostedalsbreen nasjonalpark, men påverkar inngrepsfrie naturområde i nasjonalparken i stor grad. Den planlagde utbygginga grip inn i det største samanhengande villmarksprega området i Sogn og Fjordane. Det er viktig at konsekvensar for tap av inngrepsfrie område (INON) vert grundig utgreidd og vurdert for dei ulike utbyggingsalternativa. Minstevassføring er eit sentralt tema og konsekvensutgreiinga bør gi grunnlag for å vurdere effektar på landskapet av ulike storleikar på minstevassføring. Det hydrologiske grunnlaget må vere godt dokumentert. Dette er til hjelp for å vurdere kor mykje vatn som må til for å gi elva eit stort nok vassdekt areal. Det er foreslått ei minstevassføring lik allminneleg lågvassføring i alle elvane. I vassdrag med store sesongvariasjonar i vassføring, som i brevassdrag og vassdrag med store snøfelt med stor avrenning/avsmelting, er det viktig å vere klar over at alminneleg lågvassføring kan vere ein svært misvisande lågvasskarakteristikk i sommarsesongen, dersom det er ønskelig med ei naturleg lågvassføring i vassdraget. I denne type vassdrag bør ein difor vere varsam med å nytte alminneleg lågvassføring som minstevassføringskrav i sommarsesongen (mai-oktober). Det må leggjast stor vekt på å skaffe til veges gode illustrasjonar og kart som viser konsekvensar på landskapet av auka regulering av Tunsbergdalsvatnet, redusert vassføring, inntaksdam, massedeponi, vegar, ulike minstevassføringar, ev. bruk av elvetersklar osv. Det er særleg interessant der det er knytt andre interesser til landskapsopplevinga, for eksempel friluftslivsområde, område knytt til turisme, område som er lite påverka av tyngre tekniske inngrep frå før m.m. Normalt bør utforming av massedeponi planleggjast av personar med særskild kompetanse på landskap, og tilpassast slik at dei viser minst mogleg att. Massedeponiområde må også vurderast i høve til om det er veksestad for sjeldne artar, og plasserast slik at det ikkje er fare for avrenning eller utrasing til vassdrag.

3 3/5 Jostedøla og dei fleste sideelvane til denne er kalde elvar på grunn av høgtliggjande nedbørsfelt med store bre- og snøfelt. Sjøauren dominerer anadrom strekning og produksjonen av laks er låg. Hovudårsaka til at laksen klarar seg så dårleg er låg vasstemperatur med ugunstige forhold for overleving og tilvekst. Fylkesmannen meiner at det bør utgreiast kva konsekvensar ei utbygging vil få for vandring av fisk, både gytevandring og i næringssøk. Det bør utgreiast kva effekt redusert vassføring og endra vasstemperatur vil få for gyte- og oppvekstområde for sjøaure, stadeigen aure og laks. Kor stor minstevassføring som må sleppast for å ivareta dei ovanfor nemnde faktorane bør utgreiast (vandring, næringssøk, oppvekst, reproduksjon). Kva effektar redusert temperatur vil få for fisk i Jostedøla bør sjåast i samanheng med den planlagde utbygginga i Vigdøla, som også vil påverke temperaturforholda i Jostedøla. Ferskvassbiologiske undersøkingar som vart utført i samband med Jostedal-utbygginga viste at vassdraget inneheldt ein svært interessant botndyrfauna, dominert av kuldetilpassa fjørmyggartar. Stikkprøver av fjørmyggfaunaen i nokre av elvane i Jostedalen førte til funn av fleire sjeldne fjørmyggartar, mellom anna ei slekt (Vivacricotopus), som var ny for vitskapen. Det er fare for at dei nybeskrivne artane vart utrydda frå typelokaliteten som følgje av kraftutbygginga i Jostedalen. Vi meiner at dei brepåverka elvane på vestsida vil ha mykje av dei same føresetnadane for særeigen botndyrfauna som elvane på austsida i Jostedalen. Fylkesmannen meiner difor at botndyrfaunaen, med spesiell vekt på fjørmygg, bør undersøkjast nærare i ei konsekvensutgreiing. Undersøkingar i høve til raudlista artar krev som regel svært spesialisert kompetanse, kanskje særleg for botndyr (med vekt på fjørmygg), mose og lav. Andre artar må undersøkjast på særskilde delar av året eller døgnet. Dette gjeld for eksempel fugl som bør registrerast om våren etter at trekkfuglane har kome og det er ein periode med mykje song og lokkerop. Vi har ikkje oversikt over kor grundig arbeide og undersøkingar som er gjort tidlegare, men dette må vurderast opp mot dagens krav og ny kunnskap om artar og påverknadsfaktorar. Når det gjeld undersøking av fisk må dette gjerast på relativt låg vassføring og utanom frostperiodar. Vassforskrifta Vi viser elles til "forskrift om rammer for vannforvaltningen" (vassforskrifta) fastsett , arbeidet med vassrammedirektivet og målet om heilskapleg og økosystembasert forvaltning av vassdraga. Nye fysiske inngrep kan aksepterast dersom dei dekkjer viktige samfunnsomsyn, det ikkje finnast betre alternative løysingar og det vert teke tilstrekkeleg miljøomsyn. Nye kraftutbyggingar må vurderast opp mot forskrifta og målsetjingane i dette arbeidet. Forskrifta har som mål at alle vassførekomstar minst skal oppretthalde eller oppnå "god tilstand" eller "godt potensial" i tråd med nærare gitte kriterium. "Godt potensial" er eit miljømål som gjeld for vassførekomstar i kategorien "sterkt modifiserte vassførekomstar" (SMVF) og inneber reduserte krav til økologisk tilstand. Eit vassdrag utbygd til vasskraftformål vil vere eit typisk eksempel på ein vassførekomst som fell inn under denne kategorien. Det er utvikla eit nasjonalt økologisk klassifiseringssystem som dannar grunnlaget for å fastsetje økologisk tilstand frå svært dårlig til svært god, på ein femdelt skala. Klassifiseringssystemet vil danne grunnlaget for å sette miljømål for naturlege vassførekomstar, og utarbeide tiltaksanalysar og tiltaksprogram. I SMVF er det i utgangspunktet ikkje mogleg å setje generelle miljømål. Miljømålet er her minst godt økologisk potensial, som er lokalitetsspesifikt.

4 4/5 Konsekvensutgreiinga bør innehalde ei klassifisering av økologisk status på den aktuelle strekninga (ut frå biologiske og fysisk-kjemiske parametrar). Konsekvensar for ferskvassøkosystemet og ulike brukarinteresser ved ei utbygging må vurderast, og eventuelle avbøtande tiltak for å oppnå målet om godt økologisk potensial etter utbygging bør skisserast. Meir informasjon om vassforskrifta finn ein på ortalen.no. Landbruksfaglege merknader Det går fram at fleire av dei berørte bekkane i dag har gjerdefunksjon for beitedyr. Det er difor viktig å få klarlagt omfanget av driftsulemper som følgje av redusert sjølvgjerding, og om det eventuelt vil vere behov for å setje opp permanent gjerde på enkelte strekningar. Det er forventa at redusert vassføring kan ha effekt på grunnvassnivået, særleg i lågareliggjande jordbruksområde ved Haugen og Gjerde. Påreknelege ulemper knytt til jordbruksvatning og redusert grunnvassnivå bør vere tema i konsekvensutgreiinga. Vi har elles ingen avgjerande merknader til meldinga. Samfunnstryggleik Det er viktig at det i utgreiingsprogrammet vert gjort greie for om utbygginga vil påverke kapasitets- og stabilitetsforhold i forsyningsnettet lokalt og regionalt. I dette ligg også at det vert skildra kva verknad ei eventuell utbygging vil gi for nettet og tryggleiken i dette. Det går fram av meldinga at utbygginga ikkje vil krevje at det vert etablert nye kraftlinjer. Det bør likevel gjerast greie for om ei utbygging kan gjere det mogleg å sanere delar av eksisterande linjenett og tilhøyrande installasjonar. Dei planlagde tiltaka er vidare venta å redusere flaumfaren, som tidlegare har ført til store skadar på busetnad, dyrka mark, utmark og vegar. Det går fram av meldinga at etter ei utbygging vil det kunne vere lokale flaumar dersom bekkeinntaka er sett ut av funksjon, t.d. på grunn av tette grinder. Utgreiingsprogrammet bør gjere greie for korleis denne risikoen skal kunne reduserast mest mogleg, gjennom utforminga/plasseringa av inntaka, eller rutinar for tilsyn/vedlikehald av desse. Det må gjennomførast risiko- og sårbarheitsanalysar (ROS-analysar) for dei områda som skal nyttast til større infrastruktur som vegar og riggområde. Det gjeld 6g område som eventuelt berre skal nyttast i anleggsperioden, som t.d., riggområde og mellombels tilkomstvegar. Det er viktig at ROS-analysane ikkje vert innsnevra i tematikken. Vurderingar av flaum og stabilitet/skredfare er viktig, men dette er likevel berre døme på tema som må vurderast. Som ein del av analysane må det 6g inngå ei vurdering av i kva grad klimaendringar vil kunne gi endra/forsterka konsekvensar. I meldinga vert det sagt at "Skredfare i områder med arealinngrep og fremtidige anleggsområdet gis en kort omtale". Vi meiner at det må gjerast ein analyse av god fagleg kvalitet av eventuell skredfare, og at denne problematikken ikkje berre må avgrensast til å verte gitt ein kort omtale. Det må 6g gjerast analysar av korleis utbygginga i seg sjølv kan påverke risiko- og sårbarheitsforholda. Det gjeld ikkje minst tryggleiken knytt til damanlegga, men og t.d. forhold som kan påverke tryggleiken i drikkevassforsyninga. Fylkesmannen har vore med og utarbeidd ein rettleiar med sjekklister for risiko- og sårbarheitsarbeid, og denne er tilgjengeleg på nettet: htt ://f Ikesmannen.no/fa om.as x?m=603&amid=

5 5/5 DSB har laga dokumentet "Kartlegging av risiko og sårbarhef', som bg gir døme på sjekklister som kan nyttast ved ROS-analysar. Dette kan også finnast via vår heimeside: htt ://f Ikesmannen.no/fa om.as x?m=475&amid= Desse sjekklistene er såleis ikkje uttømmande, og må tilpassast lokale tilhøve. Det må derfor leggjast fram eit oversyn over kva potensielle risikofaktorar som har vore vurdert, og om det har vore nytta sjekklister for ROS-analysar. Med helsing Gøsta J3igenlun assisterande fylkesmiljøvernsjef.13t1/4 A, Bård Ottesen overingeniør Kopi til: Kopi pr. e-post: Statkraft, Postboks 200, Lilleaker, 0216 Oslo Luster kommune Direktoratet for naturforvaltning