Talet på representantar i politiske styre og utval 2015-2019 Høyringsforslag, juli 2014 1
Bakgrunn Under den førebuande budsjettbehandlinga i PS 78/13 i formannskapet 23.09.2013 ba formannskapet administrasjonen i sak 6 om at: Det skal vurderast ei muleg reduksjon av antal folkevalde representantar i god tid før neste kommunestyrevalg, med t.d. kommunestyret frå 27 til 21 og hovudutvalga frå 7 til 5 medlemmar. Alternative forslag er ønskeleg. I vurderinga må det spesielt sjåast på demokratiske forhold (høgare sperregrenser) samt den kostnadsmessige effekten. Ordninga med 50% stilling som varaordførar bør også fjernast frå same tidspunkt (bør takast bort i langtidsbudsjettet frå 2016). I kommunelova er det krav om at eventuelle vedtak om å endre medlemstalet i kommunestyret må gjerast av kommunestyret i nest siste år av valperioden, med verknad frå kommande valperiode. Det betyr at vi må gjere eit vedtak om dette før nyttår 2014. Talet på representantar i kommunestyret vart redusert frå 33 til 27 i 2003, mens talet på representantar i formannskapet vart redusert frå 9 til 7. Valoppslutning og representasjon Kommunestyret sitt medlemstall skal vere eit ulike tall, og minimum representantar er fastsett slik for kommunar med: a. ikkje over 5 000 innbyggarar, minst 11 b. over 5 000, men ikkje over 10 000 innbyggarar, minst 19 c. over 10 000, men ikkje over 50 000 innbyggarar, minst 27 d. over 50 000, men ikkje over 100 000 innbyggarar, minst 35 e. over 100 000 innbyggarar, minst 43. Mandatene til kommunestyret blir fordelt etter St. Laguës modifiserte metode. Det første delingstallet er 1,4, så 3,5,7,9, og så vidare. Prosessen held fram til alle seter er blitt delt ut. Det er resultatet av stemmetalet delt på 1,4 som avgjer om eit parti får inn sitt første mandat. 2
Kommunestyrevalet 2011 Nedanfor ser vi talet på stemmer som ligg bak kvar representant i denne perioden: Stemmer 1,4 3,0 5,0 7,0 9,0 11,0 13,0 15 17 19 21 23 25 A 1 364 974 455 273 195 152 124 105 91 80 72 65 59 55 13 SP 846 604 282 169 121 94 77 65 56 50 8 H 224 160 75 45 32 2 FRP 157 112 52 31 2 KRF 132 94 44 1 SV 75 53 25 1 V 30 21 Sum 27 Minste talet stemmer eit parti kunne ha for å få med éin representant var 71. Nedanfor har vi sett på kva for utslag det ville hatt for mandatfordelinga i 2011 om talet på kommunestyrerepresentantar var 25, 23 eller 21. Stemmer bak kvar representant er framheva med fargar. 25 representantar Stemmer 1,4 3,0 5,0 7,0 9,0 11,0 13,0 15 17 19 21 23 25 A 1 364 974 455 273 195 152 124 105 91 80 72 65 59 55 13 SP 846 604 282 169 121 94 77 65 56 50 8 H 224 160 75 45 32 2 FRP 157 112 52 31 1 KRF 132 94 44 1 SV 75 53 25 V 30 21 Sum 25 Minste tal stemmer eit parti kunne ha for å få med éin representant var 77. 3
23 representantar stemmer 1,4 3,0 5,0 7,0 9,0 11,0 13,0 15 17 19 21 23 25 A 1 364 974 455 273 195 152 124 105 91 80 72 65 59 55 12 SP 846 604 282 169 121 94 77 65 56 50 7 H 224 160 75 45 32 2 FRP 157 112 52 31 1 KRF 132 94 44 1 SV 75 53 25 V 30 21 Sum 23 Minste tal stemmer eit parti kunne ha for å få med éin representant var 84. 21 representantar Stemmer 1,4 3,0 5,0 7,0 9,0 11,0 13,0 15 17 19 21 23 25 A 1 364 974 455 273 195 152 124 105 91 80 72 64,9 59 55 10 SP 846 604 282 169 121 94 77 65 56 50 7 H 224 160 75 45 32 2 FRP 157 112 52 31 1 KRF 132 94 44 1 SV 75 53 25 V 30 21 Sum 27 Minste tal stemmer eit parti kunne ha for å få med éin representant var 92. 4
Med stemmetala frå 2011 ville vi altså fått slik mandatfordeling: 2011 stemmer Representantar 21 23 25 27 A 1 364 10 12 13 13 SP 846 7 7 8 8 H 224 2 2 2 2 FRP 157 1 1 1 1 KRF 132 1 1 1 1 SV 75 0 0 0 1 V 30 0 0 0 0 Minimum partistemmer for å få inn eín representant 92 84 77 71 Møteaktiviteten avgjer kor mykje som blir utbetalt i møtegodtgjersle og tapt arbeideforteneste. Møtegodtgjersla i eit kommunestyremøte ligg i dag på kr 1 087, mens godtgjersla for dei andre møta er kr 725. Nedanfor ser vi talet på møte i åra 2012 og 2013. 2012 2013 Styringsorgan møte saker møte saker Kommunestyret 13 118 8 101 Formannskapet 15 146 16 102 Adm.utvalet 8 25 8 17 OPP 11 33 9 20 HHO 8 38 8 20 TMN 11 65 10 92 Til samanlikning har vi nedanfor sett opp ei oversikt over møteaktiviteten i 2001. Dette var før valet i 2003, da det vart innført ny politisk struktur med tanke på styrke kommunestyret si rolle. 5
Møte og saker i 2001 Styringsorgan Møte Saker Kommunestyret 11 79 Formannskapet 33 199 Administrasjonsutvalet 9 21 Oppvekststyret 8 64 Helse- og sosialstyret 10 52 Næringsstyret 9 89 Kulturstyret 10 40 Teknisk styre 12 112 Som vi ser av denne tabellen hadde formannskapet mange fleire møte og saker i 2001 enn i 2012 og 2013. Sånn senn skal ein kunne tru at rolla til formannskapet er noko nedtona, og at dei sakene som kan gå direkte til kommunestyret går dit i dag utan at dei er innom formannskapet. Oppgåvene som i dag låg til kulturstyret og næringsstyret ligg i dag til formannskapet. Vurderingar Kommunestyret, formannskapet og utvala Kommunestyret er det øvste og styrande organ for den kommunale verksemda. I forkant av valet i 2003 var ønska vi å legge til rette for eit meiningsfullt arbeid i kommunestyret og å styrke kommunestyret sin posisjon. Da vi omorganiserte i 2003 la kommunestyret ein del viktige prinsipp til grunn for vedtaket, m.a. at: kommunestyret skulle oppgraderast formannskapet skulle nedgraderast til hovudstyre for kultur og næring, og budsjettnemnd, politiske saker skulle behandlast på berre to nivå anten berre i eit hovudstyre eller formannskapet, i kommunestyret etter tilråding frå hovudstyre/formannskap eller direkte i kommunestyret. Det er viktig at kommunestyret fungerer godt som vedtaksorgan. Talet på representantar må sikre politisk bredde og gode debattar i kommunestyret. Kommunestyret er også ein viktig læringsarena for nye politikarar, og jo fleire representantar jo større mulegheit for nye personar å få innpass i kommunestyret og politisk arbeid. Ved å redusere på medlemmar i kommunestyret vil det vere færre kommunestyrerepresentantar å dra vekslar på når ein skal finne medlemmar til hovudutvala. Det kan bli til at fleire personar som ikkje har fast plass i kommunestyret får plass i utvala, og på den måten at vi får færre utvalsmedlemmar med den totale innsikta som ein opparbeider i kommunestyret. 6
Samanliknbare kommunar har følgjande storleik på kommunestyret: Rauma, Sunndal og Røros har 27, mens Oppdal og Stryn har 25 representantar. Ved å redusere talet på medlemmar i formannskapet, vil det vere vanskeleg for dei mindre partia å få plass, Slik det er i dag med to store parti og fire småparti, vil det kunne bli svært vanskeleg for dei mindre partia å få plass viss talet på medlemmar blir redusert frå 7 til 5. Som for kommunestyret vil det bli færre som får prøve seg som formannskapsmedlemmar. Ein reduksjon vil ha mindre å seie for formannskapet som vedtaksorgan. Når diskusjonar rundt reduksjon av kommunestyrerepresentantar dukkar opp, blir det hevda frå små-partia at kutt i talet på representantar vil gi eit dårlegare demokrati med mindre politisk breidde. Om vi legg stammetale frå 2011 til grunn, viser tabellane at SV ikkje blir representert i kommunestyret om talet på representantar denne perioden hadde vore 25 og ikkje 27. Ved siste val sikra SV sitt mandat med 5 stemmers overvekt, mens dei hadde mangla to stemmer om talet på representantar var 25. Om talet på representantar var 23 og 21 ville partiet hatt 7 og 15 stemmer færre enn det som måtte til for å få eitt mandat. Elles ser vi at Fremskrittspartiet ville miste eitt av sine mandat om talet på representantar var 25. Elles blir det berre dei to største partia, Arbeiderpartiet og Senterpartiet, som ville miste mandat om vi reduserer ned til 21 representantar. Med ei godtgjering på kr 1 087 til kvar kommunestyrerepresentant, vil kvar representant med ca. 9-10 møte få ca. kr. 10 000 i året. To representantar færre utgjer da kr 20 000. Med 21 representantar vil totale kostnader knytt til godtgjering gå ned med 60 000. I tillegg har ein utgifter knytt til tapt arbeidsforteneste. For andre møte er godtgjering kr 725 pr. møte. Nedanfor har vi sett opp to tabellar som viser innsparingspotensialet ved å redusere talet på medlemmar. Det er kostnader knytt til møtegodtgjering og mat som er ført opp. Servering på møte gjennom sjukeheimen kjem på ca. kr 60 pr. person, mens servering på kulturhusmøta kjem på rundt 250 kroner. Vi har gått ut i frå at kommunestyremøta er haldne på kulturhuset, mens dei andre er haldne på kommunehuset og hentar maten frå det kommunale kjøkkenet på sjukeheimen. Kommunestyret Representantar 21 23 25 Innsparing møtegodtgjersle 60 000 40 000 20 000 Innsparing mat kulturhuset 15 000 10 000 5 000 Totalt 75 000 50 000 25 000 7
Reduksjon av utgifter ved å redusere talet på medlemmar frå 7 til 5, og der servering skjer frå sjukeheimen med kostand pr. kuvert på kr 60. Talet på møte Innsparing møtegodtgjersle Innsparing mat Totalt Formannskapet 16 23 000 2 000 25 000 OPP 9 13 000 1 000 14 000 HHO 8 12 000 1 000 13 000 HTM 10 15 000 1 000 16 000 Administrasjonsutvalet 8 12 000 1 000 13 000 Total sum ca. 81 000 Samla sett vil ein spare ca. kr. 160 000 ved å redusere talet på representantar i kommunestyret med 6 personar og med 2 personar i formannskapet og utvala. I tillegg til dette kjem tapt arbeidsforteneste. Det er ein sum som det er vanskeleg å kalkulere. Vidare kjem kostnader knytt til reiseaktivitet, som når til dømes heile formannskapet er ute på reise. Rådmannen meiner eit kommunestyre på 21 medlemmar og formannskap og hovudutval med 5 medlemmar vil vere gode debatt- og vedtaksorgan. Ulempene knytt til evt. mindre mangfald og andre demokratiske forhold er etter rådmannen sin meining ikkje større enn at denne økonomiske innsparinga kan forsvarast. Rådmannen ber om uttale til si tilråding, og eventuelle alternative forslag. På grunn av ferieavvikling bør fristen for høyringsuttale settast til 15. september (i etterkant forlenga til 1. oktober). Rådmannen si tilråding 1. Talet på representantar i kommunestyret blir redusert frå 27 til 21. 2. Talet på formannskapsmedlemmar blir redusert frå 7 til 5. 3. Talet på hovudstyremedlemmar blir redusert frå 7 til 5 i hovudutvala for oppvekst, helse og omsorg og teknikk, miljø og næring, mens politiske representantar i administrasjonsutvalet blir redusert frå 4 til 3 og tilsetterepresentantar frå 3 til 2. 8