Rovviltnemnda i region 6 v/ Fylkesmannen i Nord-Trøndelag 3.juni 2012 KLAGE PÅ VEDTAK OM BETINGA SKADEFELLINGSLØYVE Naturvernforbundet klager med dette på vedtak i sak 23/12: Fastsettelse av kvoter for betingede skadefellingstillatelser på jerv, gaupe og ulv for perioden 1. juni 2012 15. februar 2013. Vedtaket som blir klaga på: Rovviltnemndas vedtak: Med hjemmel i rovviltforskriftens 8 (Jf. 7, første ledd) fatter rovviltnemnda i region 6 følgende kvote for betingede skadefellingskvoter på gaupe, jerv og ulv i region 6 for perioden 1. juni 2012 til og med 15. februar 2013: 4 betingede skadefellingstillatelser på gaupe Bestanden ligger over bestandsmålet per i dag (tre års gjennomsnittet). Terskelen for felling av skadegjørende gaupe bør være lav i områder uten mål om yngling av gaupe. 5 betingede skadefellingstillatelser på jerv Bestanden ligger over bestandsmålet per i dag. Terskelen for skadefelling bør være lav i områder som har oppfylt bestandsmålet i henhold til forvaltningsplanen. I områder uten mål om yngling av jerv skal terskelen for å få skadefellingstillatelse være spesielt lav. Med klaga ønskjer Naturvernforbundet å oppnå følgjande endring av vedtaket: 5 betingede skadefellingstillatelser på jerv, under forutsetning av at skadefellinga skjer i Nord-Trøndelag. 4 betingede skadefellingstillatelser på gaupe, under forutsetning av at skadefellinga skjer i Nord-Trøndelag. Naturvernforbundet legg til grunn følgjande manglar ved vedtaket: A. Det er ikkje tatt omsyn til at jerven i region 6 fordelar seg på to forskjellige jervestammer. Den sørvestlege jervestamma er liten. Dette fører til at yngling og felling må vurderast heilskapeleg for denne stamma. B. I tillegg til at nml 5 skal vurderast for jerven, så er det også nødvendig å bruke nml 4 for å vurdere om økosystema i området kan klare seg utan dei store rovdyra, eller med det talet store rovdyr som forvaltninga legg opp til. C. Forvaltningsplanen for gaupe legg opp til byrdefordeling som konkret tilseier at ein vil ha to ynglingar i Møre og Romsdal. Sidan dette målet ikkje er nådd, tyder det at Nord-Trøndelag må ha fleire ynglingar enn ynglemålet, og prinsippet med byrdefordeling er såleis ikkje følgd opp.
D. Når yngletalet på fylkesnivå ikkje er nådd, må ein forvalte område også utanfor yngleområdet med tanke på at ein igjen skal nå måltalet for ynglingar i yngleområdet. Delar av klagetemaet går på bruken av naturmangfaldloven (nml). I denne saka vil Naturvernforbundet peike på at saksframlegget viste til at nml skulle nyttast, men det var i saksutgreiinga ikkje vist til nml kap. 2 i det heile (Det er berre vist til 18). Vår observatør under møtet registrerte heller ikkje at dette blei retta opp i møtet. Såleis er det med undring at vi no ser at desse vurderingane kjem fram i møteprotokollen. Det kan tyde på at vurderinga er gjort av administrasjonen i etterkant av møtet. Dette er etter vår meining ein svært uheldig og uhaldbar praksis, då dei som skal gjere vedtak manglar vurderingane som grunnlag for vedtaket. Forvaltninga av den sørvestlege jervestamma I den sørvestlege jervestamma inngår det areal frå fleire av rovviltregionane. Region 5 Hedmark og region 6 har areal og dyr som høyrer til to forskjellige jervestammer, og må ta høgde for dette. Illustrasjon klipt frå NINA-rapport 2010-600. Gul strek markerar grense mellom delbestandane. Trollheimen er elles ikkje lenger del av yngleområdet. Den sørvestnorske jervestamma er i 2009 rekna til å vere på knappe 70 dyr (NINA-rapport 2010-600). Viss denne stamma ikkje er stor nok i seg sjølv, eller det er utilstrekkeleg genflyt mellom denne stamma og øvrig jervestamme, vil innavl vere ei problemstilling, og dette har verknad for den langsiktige forvaltninga av jervestamma i Noreg.
I tillegg handlar dette også om at økosystem i området der den sørvestlege jervestamma held til skal ivaretakast, jf. nml 4. Eit økosystem utan eller med alt for få store rovdyr vil over tid bli skadelidande. Mesteparten av villreinen som finst i Noreg finst i utbreiingsområdet for den sørvestnorske jervestamma. I etterfølgjande statistikk har vi som ei forenkling gått ut frå at dei dyra i Sør-Trøndelag som ikkje høyrer til sørvestleg stamme tilsvarar dei dyra i Hedmark som held seg vest for Østerdalen. Dermed er heile talet for Sør-Trøndelag med om ikkje anna er sagt, og ingen frå Hedmark. I ei langsiktig forvaltning må ein vere meir nøyaktig på dette punktet. Så langt vi kan rekne ut av statistikken vi har funne så er yngletala i fleire av dei aktuelle fylka låge det siste året, til trass for god mattilgang. Vidare har det vore betydeleg felling av dyr innafor den sørvestnorske stamma, og det har vore ein del hiuttak. Vi klarer ikkje å rekne etter kor mange dyr ein kan vente seg skal vere i området no, men ser ikkje bort ifrå at det kan vere så lågt som 50. Dette talet meiner vi har mykje å seie for forvaltning av denne delstamma. Det vil difor vere feil å gjere vedtak som gir høve til felling utan at ein får klarlagt dette nærare, og ein må i det minste legge inn større marginar etter føre var-prinsippet jo meir usikkert dette er. Ynglingar, jf. rapportar frå NINA: 2009 2010 2011 Snitt Ynglemål pr. år Sør-Trøndelag 4 4 2 3,3 3 Oppland 3 5 2 3,3 4 Møre og Romsdal 3 4 5 4 3 Sogn og Fjordane 2 0 0 0,7 0 12 13 9 11,3 10 Så langt i 2012 har Rovdata registrert 1 yngling i Sogn og Fjordane, 4 i Oppland, 1 i Møre og Romsdal og 2 i Sør-Trøndelag. Held dette seg, vil neste treårsgjennomsnitt ligge akkurat på ynglemålet for desse fire fylka. Fellingar: 2009-10 2010-11 2011-12 SUM Sør-Trøndelag 5 + 4 1 6 12 + 4 Oppland 2 4 5 11 Møre og Romsdal 6 + 3 5 + 4 9 20 + 7 Sogn og Fjordane 5 2 0 * 7 Sum uttak 18 + 7 12 + 4 20 50 + 11 Tal etter + er hiuttak. Desse er plassert til delstamma litt skjønsmessig i mangel av lettilgjengelege opplysningar. *Etter endt jaktsesong 2011-2012 er det utanom denne statistikken felt 6 jerv, nokre av dei i form av hiuttak, i Sogn og Fjordane. Desse fire fylka går for ein stor del inn i området der ein finn den sørvestlege jervestamma. Naturvernforbundet meiner det difor er naturleg at denne statistikken også er med i grunnlaget for forvaltninga av denne delstamma. At eit overskot på jerveynglingar i Nord-Trøndelag samanlikna med ynglemåla skal vere grunnlag for ekstra fellingar innafor Møre og Romsdal sin del av den sørvestnorske jervestamma, kan ikkje seiast å ha eit biologisk grunnlag.
Vi vil elles vise til denne tematikken i fleire av rapportane dei seinare åra: Frå NINA-rapport 2010-600 s. 3: I tillegg til å forvalte den skandinaviske jervbestanden som en helhet, er det viktig med en bærekraftig forvaltning også av hver av de tre delbestandene av jerv som er påvist i Skandinavia. Spesielt den sørvestlige delbestanden fremstår som sårbar med en bestandsstørrelse på knapt 70 individer og svært begrenset tilførsel av dyr fra den betydelig større bestanden øst for Østerdalen og nord for Trondheim. De siste årene har uttaket av jerv vært spesielt høyt i dette området, som tilsynelatende har påvirket bestandsstørrelsen. Fra DNA-analysene ble det i 2008 identifisert 81 individer i dette området, mot bare 55 i 2009. Nedgangen reflekteres også i antall ynglinger, som i den sørvestlige delbestanden sank markant det siste året; fra 14 ynglinger i 2008 til bare 9 ynglinger i 2009. Et fortsatt høyt uttak og en forvaltingsstrategi som innebærer store områder hvor det ikke er ønskelig med yngling, vil på sikt kunne svekke forutsetningene for en bærekraftig bestand i dette området. Frå NINA-rapport 2011-732 s. 20: Delpopulationen i sydvästra Norge skiljs från huvudpopulationen av Østerdalen, som ser ut att fungera som en spridningsbarriär för järvar. Denna delpopulation har begränsat utbyte med individer från huvudpopulationen i öster och har visat sig vara genetiskt skild från järvar öster om Østerdalen. Delpopulationen i sydvästra Norge är den minsta och troligen mest sårbara av de tre delpopulationerna (Flagstad m fl. 2009). Man dokumenterade 55 individer och beräknade att denna delpopulation bestod av knappt 70 individer 2009 (baserat på DNA). Detta är en minskning med 32 % från 2008 (Flagstad m fl. 2009). Samtidigt har antalet föryngringar under de senaste 5 åren varierat mellan 9 och 14 med den högsta siffran 2010. Om man ser på utbredningen av föryngringar i södra Norge kan man anta att den sydnorska delpopulationen kommer att växa samman med huvudpopulationen och att de genetiska skillnaderna på sikt kan raderas ut. Etter dette er resten av Trollheimen tatt ut av yngleområdet, og moglegheitene for den genetiske utvekslinga kan vere ytterlegare redusert. Naturvernforbundet er difor ikkje sikker på at den siste utsegna i sitatet ovafor vil bli ståande i neste rapport etter utviklinga det siste året. Slik vedtaket er formulert er det ikkje noko til hinder for at alle dyra kan bli felt av den sørvestnorske jervestamma. Det er mogleg at talet kan vere forsvarleg innafor region 6, men Naturvernforbundet trur det berre kan vere i Nord-Trøndelag at det kan vere forsvarleg med eit slikt uttak. Rovdyra og økosystema Store høgfjellsområde som den sørvestlege jervestamma er knytt til har villreinstammar som Noreg har eit viktig og internasjonalt forvaltningsansvar for. Det er ein klar økologisk samanheng mellom rein og jerv. Såleis må ein rekne med at ei utvikling for jerven også kan få noko å seie for reinen, og annan høgfjellsøkologi. Det er difor ikkje tilstrekkeleg å vurdere denne saka opp mot 5 i nml for å vurdere om jerven kan overleve langsiktig. Men det er i høgste grad nødvendig at ein også bruker 4 og har ein viss gjennomgang av dei økosystema i Sør-Noreg som blir påverka av dei store rovdyra. Eit høgfjellsøkosystem i balanse har utvilsamt vore tilpassa ei vesentleg større rovviltstamme enn det ein har i dag. Det er berre dei siste 100-200 åra at dette har vore vesentleg påverka. Dette er i økologisk perspektiv kort tid, samtidig som det er meir enn lenge nok til at ein kan ha fått ei kraftig feilutvikling sett med økologiske auge.
Sjølv om yngletalet for region 6 blir nådd totalt sett, er ikkje mange jerv i Nord-Trøndelag det minste til hjelp for høgfjellsøkosystema på Dovre og i Reinheimen. Vi legg merke til at det i saksframlegget er gjort ein god del vurderingar med omsyn til tapssituasjon for husdyr. Liknande vurderingar er berre i liten grad gjort med omsyn til bestandssituasjonen for dei store rovdyra og økosystema. Byrdefordeling og forvaltningsplan Forvaltningsplanen for gaupe legg opp til byrdefordeling som konkret tilseier at ein vil ha to ynglingar i yngleområdet i Møre og Romsdal. Sidan dette målet ikkje er nådd, tyder det at Nord-Trøndelag må ha fleire ynglingar enn ynglemålet, og prinsippet med byrdefordeling er såleis ikkje følgd opp. Frå forvaltningsplanen, vedtatt 6.5. 2011: Byrdefordeling som strategi Forvaltningsplanen skal legge til grunn at det skjer en byrdefordeling mellom områder. Områder med et særlig ansvar for rovviltstammen for en rovviltart skal avlastes for utfordringene med de andre rovviltartene så langt det lar seg gjøre. Skal ein følgje opp forvaltningsplanen på dette punktet, må ein innrette seg slik at ein når ynglemålet på 2 gauper innafor yngleområdet i Møre og Romsdal. Då må ein akseptere at det blir fleire gauper i Møre og Romsdal innafor yngleområde, og at det også kan bli større tap. I Nord-Trøndelag har ein yngletal som ligg betydeleg over fylkesmålet. Skadefellingar i Nord-Trøndelag er difor lite kontroversielle. Skilnad mellom yngleområde og utanfor yngleområde Det er alminneleg akseptert at det skal vere ein skilnad i forvaltninga innafor yngleområdet og utanfor yngleområdet. Ein viktig føresetnad for dette er at ein når dei fastsette ynglemåla. Ligg ein under ynglemålet, eller ein står i fare for ikkje å nå dei ved neste teljing, så er det ei plikt å gjere tiltak så ein fortast mogleg igjen kan nå fastsett ynglemål. Eit av dei mest nærliggande tiltaka då er å la dyr i randsonene vere i fred. Naturvernforbundet legg til grunn at når ein over fleire år ser ut til å ha vanskar med å nå ynglemåla innafor fastsett yngleområde, må ein ta omsyn til dette ved at ein er meir restriktiv med fellingsløyve i randsonene på utsida av yngleområdet. Dette for igjen å kunne bygge opp ein bestand slik at ein når ynglemålet. Ei raus haldning når det gjeld skadefellingsløyve har som føresetnad at det er ein bestand som er raus. Jo nærare ein er grensa for kva som langsiktig forvaltning av rovdyrart og tilhøyrande økosystem, jo meir avhengig er ein av alle individ, og då kan også individ som gjer mykje skade vere nødvendige for framtida. I region 6 er det berre i Nord-Trøndelag at ein har ein bestand av jerv og gaupe som oppfyller ynglemåla år etter år. Her kan ein vere etter måten raus med skadefellingsløyve. For Sør- Trøndelag og Møre og Romsdal ligg ein tett ved ynglemålet, til dels under. Her er alle individ viktige for at bestanden i det minste skal nå det minimum yngletal som er sett.
Oppsummering Naturvernforbundet legg til grunn at det har vore såpass stor avgang av jerv i området til den sørvestlege jervestamma at det er stor usikkerheit om kor mange dyr denne stamma tel på noverande tidspunkt. Til ein har klarlagt om den sørvestlege bestanden tåler ytterlegare fellingar, må ein avgrense fellingsløyva til Nord-Trøndelag, der ein har påvist yngletal og bestand som bør tåle eit slikt uttak. For gaupe har ein ikkje nådd fastsett ynglemål innafor yngleområdet i Møre og Romsdal, og det vil fort kunne gå under ynglemålet for Sør-Trøndelag. Også for gaupa er det berre i Nord- Trøndelag at ein har ein bestand som truleg tåler eit slikt uttak. Vidare legg Naturvernforbundet til grunn at når ein over fleire år ser ut til å ha vanskar med å nå ynglemåla innafor fastsett yngleområde, må ta omsyn til dette ved at ein er meir restriktiv med fellingsløyve i randsonene på utsida av yngleområdet. I tillegg til å vurdere rovviltarten sine moglegheiter til overleving på lang sikt, må ein også gjere slike vurderingar for økosystema som rovviltartane er ein naturleg del av. Naturvernforbundet meiner at sakshandsaminga kring naturmangfaldloven i beste fall er uheldig, og at ein må vente at denne delen av sakshandsaminga må bli vesentleg betra for framtida. Naturvernforbundet i Naturvernforbundet i Naturvernforbundet i Møre og Romsdal Sør-Trøndelag Nord-Trøndelag Øystein Folden Erik Brenna Per Flatberg Kopi: Direktoratet for naturforvaltning Miljøverndepartementet