HORDALAND FYLKESKOMMUNE Regionalavdelinga Planseksjonen Arkivsak 201007956-11 Arkivnr. 712 Saksh. Rødseth, Marit, Engum, Hans-Christian Saksgang Møtedato Fylkesutvalet 26.1.2012 OPPSTART AV REGIONAL PLAN FOR UTBYGGINGSMØNSTER, AREAL OG TRANSPORT I BERGENSOMRÅDET - ORGANISERING AV PROGRAMARBEID SAMANDRAG I regional planstrategi for Hordaland 2010-2012 er det vedtatt å starte opp arbeidet med Regional plan for utbyggingsmønster, areal og transport for Bergensområdet. Fylkesutvalet fastset organiseringa omkring utarbeidinga av eit planprogram, og det blir etablert ein administrativ programkomité som får mandat til å utarbeide eit forslag til planprogram som kan leggast fram for Fylkesutvalet for godkjenning. I tillegg etablerast eit politisk kontaktutval. Det er den administrative programkomiteen som vil drive det daglege arbeidet i prosessen, i nær dialog med det politiske kontaktutvalet. Gjennom planprogrammet skal ein fastsetje føremålet med planen, organisering, opplegg for medverknad, framdriftsplan og behov for utgreiingar og analyser. Planprogrammet dannar grunnlaget og rammene for arbeidet med sjølve planen. Planprogrammet skal gi en statusrapport og skape grunnlag for ei felles forståing av verkelegheita og kva for problem planen må adressere. Hensikta med å utarbeide eit planprogram er å auke innsynet og medverknaden i planlegginga på eit tidleg stadium. FORSLAG TIL VEDTAK 1. Fylkesutvalet vedtek å starte arbeidet med Regional plan for utbyggingsmønster, areal og transport i Bergensområdet i tråd med Regional planstrategi for Hordaland 2010-2012. 2. Fylkesutvalet fastset ei organisering med ein administrativ programkomité og eit politisk kontaktutval:
Politisk kontaktutval: 2 representantar frå fylkesutvalet (1 leiar) Alle ordførarane/byrådsleiar i Bergensområdet Gruppeleiarane på fylkestinget 3. Fylkesrådmannen skal leie ein administrativ programkomité som utarbeider forslag til planprogram. Fylkesutvalet ber om at dei sentrale aktørane som er nemnt i saka vert trekt inn i denne komiteen. 4. Fylkesutvalet utnemner. og.. til representantar i det politiske kontaktutvalet. Paul M. Nilsen Fylkesrådmann Jan Per Styve Regionaldirektør Vedlegg: Utfordringsnotat for samordna areal- og transportplan for Bergensområdet, Rapport frå Norconsult. 2
FYLKESRÅDMANNEN, 12.12.2011: Bakgrunn Om planprogram Fylkeskommunen kan med heimel i Plan- og bygningslova utarbeida regionale planar for prioriterte oppgåver. Alle regionale planar skal ha eit planprogram ein plan for planarbeidet - før sjølve planarbeidet tek til. Hovudgrunngjevinga for planprogram er å leggja til rette for opne demokratiske prosessar der det er mogeleg med medverknad frå berørte grupper og organ på eit tidleg stadium. Planprogrammet skal innehalde fylgjande: Føremålet med planarbeidet Planprosess med fristar og deltakarar Opplegg for medverknad Alternativ som skal vurderast Trong for utgreiingar Dersom planen kan ha vesentlege verknader for miljø og samfunn skal konsekvensane utgreiast. Opplegg for konsekvensutgreiing bør gå fram av planprogrammet. Regional planstrategi Fylkestinget vedtok i desember 2010 Regional planstrategi 2011-2012. Strategien omhandlar kva regionale planoppgåver som skal startas i perioden. Planstrategien blei utarbeida i nært samarbeid med kommunane og forslag til strategi var på ein omfattande høyringsrunde før den blei vedtatt. Regional plan for utbyggingsmønster, arealbruk og transport i Bergensområdet er ein av dei prioriterte planane i planstrategien. Den er og eit prioritert tiltak i handlingsprogrammet til Klimaplan for Hordaland. Opptakten til planarbeidet kom i fylkesutvalets vedtak i samband med handsaming av sak om nye føresegner til forureiningslova med verknad for areal og luftkvalitet i Bergen. I følgje vedtaket skulle behovet for ein regional areal- og transportplan i Bergensområdet vurderast. I samrådsmøte mellom regionale etatar 24. august 2010 vart det semje om at behovet for ein slik plan er stort. Til stades på dette møtet var Hordaland fylkeskommune, Statens vegvesen, Jernbaneverket, Fylkesmannen i Hordaland og Kystverket. Førebuing av regional plan Etter vedtaket om Regional planstrategi har fylkeskommunen førebudd planprosessen i samråd med både kommunar og statlege etatar. I mai 2011 blei det arrangert eit oppstartseminar kor alle kommunane blei invitert til å kome med innspel til den vidare prosessen. I tillegg har eit konsulentfirma utarbeidd eit uavhengig notat som kjem med forslag til kva utfordringar planarbeidet bør omfatta. (Norconsult september 2011). Notatet er vedlagt saka. Formell bakgrunn I følgje Hordaland fylkeskommune sitt delegasjonsreglement har fylkesutvalet fullmakt til å utarbeida forslag til og vedta planprogram for regionale planar. I tillegg kan fylkesutvalet seinare utarbeida forslag til regional plan. Fylkestinget vedtek endeleg regional plan etter plan- og bygningslovas 8-4. Oppstart av planarbeidet krev ikkje eige vedtak, men oppnemning av politisk representant til planarbeidet skjer normalt gjennom saksordførarordninga. Det bli i denne omgang ikkje oppnemnt saksordførar, men to politiske representantar til det politiske kontaktutvalet. Gjennom arbeidet med planprogrammet og handsaminga av dette i fylkesutvalet, vil ein vurdere korleis politiske deltaking skal skje i sjølve planarbeidet. Om dette skjer gjennom saksordførarar eller på annan måte må vurderast nærmare. Den administrative programkomiteen får som mandat til å leggje fram eit forslag til planprogram. Dette skal skje i tett dialog med det politisk kontaktutvalet. Planprogrammet leggast fram for fylkesutvalet som vedtek å sende programmet på høyring. Planprogrammet vil i etterkant av høyringa bli handsama vedteken av fylkesutvalet. 3
Føremål med planarbeidet I planstrategien for Hordaland 2010-2012 er planutfordringane omtalt slik: Bergensområdet er det forventa ein kraftig folkevekst fram mot 2030. Ein må leggje til rette for å handtere veksten på ein måte som styrkjer regionen. Plan for utbyggingsmønster, arealbruk og transport i Bergensområdet vil byggje vidare på eksisterande analysar, til dømes Konseptvalutgreiinga for Bergensregionen innan samferdsel og Business region Bergen sitt arbeid med næringsarealanalyse. I planprogrammet må ein sikre god koordinering mot prosessane i Regional transportplan og Regional plan for senterstruktur og lokalisering av service og handel. Planavgrensing kan ta utgangspunkt i til dømes pendlaravstand, men må vere open for at andre omsyn kan gjere det føremålsteneleg med ei anna avgrensing, til dømes regional grønstruktur og lokalisering av større kultur- og idrettsanlegg. Planavgrensinga må reflektere føremålet med planen. Planen bør ha eit langsiktig perspektiv fram mot 2040. Føremål med planarbeidet er å utvikle eit utbyggingsmønster som legg til rette for vekst i bustader og næringsareal innanfor berekraftige rammer, knytt til kollektivtransport og effektiv vegtransport, og med omsyn til ein langsiktig grønstruktur, jordvern, samt gode nærmiljøkvalitetar. Føremålet med planarbeidet vil bli både nærare avgrensa og konkretisert i planprogrammet. Organisering av programarbeidet For å forankre prosessen godt både regionalt og lokalt er det viktig at sentrale aktørar deltek aktivt allereie i arbeidet med planprogrammet. Fylkeskommunen står fritt til å organisere programarbeidet og kvar plan krev ulik organisering. Plan- og bygningslova krev at fylkeskommunen samarbeidar med berørte kommunar og statlege myndigheiter om utvikling av programmet, men det er ingen føringar på korleis. Fylkesrådmannen meiner det må etablerast ei brei politisk kontakt allereie i planprogramarbeidet, og tilrår at det dannast eit politisk kontaktutval med representantar frå heile Bergensområdet som ein arena for politiske diskusjonar. I dette utvalet skal ordførarane frå alle kommunane og gruppeleiarane på fylkestinget inviterast inn, i tillegg til to representantar frå fylkesutvalet. Ein representant frå fylkesutvalet vil leie utvalet. Det faglege arbeidet med planprogrammet vil koordinerast av ei administrativ programkomité leia av fylkesrådmannen. Her vil Vegdirektoratet, Statens Vegvesen, Fylkesmannen i Hordaland, Jernbaneverket og administrative toppleiarar frå kommunane inviterast til å delta. Hordaland fylkeskommune ved Regionalavdelinga vil vere sekretariat i arbeidet. Sekretariatet vil knytte kontakt til Fylkesmannen, Statens vegvesen og andre statlege etatar, samt kommunar etter behov. Ved behov kan det dannast eit arbeidsutval som kan støtte plansekretariatet i det daglege arbeidet. Her er det naturleg at dei mest sentrale partane slik som Bergen kommune og Statens vegvesen region vest vert involvert. Dette vil gi en organisering av programarbeidet som følgjer: 4
Det må understrekast at denne organiseringa berre gjeld i planprogramarbeidet, og programkomiteen sitt mandat berre er å arbeide fram eit utkast til planprogram. Organiseringa av sjølve planarbeidet vil verte beskriven i planprogrammet. Deltaking frå politisk nivå Det etablerast eit bredt samansatt politisk kontaktutval. Føremålet med dette utvalet er å holde sentrale politikarar informert om arbeidet og skape gode diskusjonar på politisk nivå. Det daglege arbeidet med planprogrammet skal koordinerast av den administrative programkomiteen. Dette skal skje i tett dialog med det politiske kontaktutvalet, og prinsipielle spørsmål kan med fordel drøftast her. Planprogrammet vil sendast på offentleg høyring av Fylkesutvalet etter innstilling frå fylkesrådmannen på vanleg måte. Etter behov vil det og handsamast i relevante fagutval. Fylkesutvalet skal handsame og endeleg vedta planprogrammet. Deltaking frå statlege organ Regionale planar skal også utarbeidast i samarbeid med relevante regionale statsorgan. Planstrategien skisserar nokre av aktørane som vil vere sentrale i arbeidet og kva for aktørar som naturleg bør medvirke i prosessen. Det er naturleg at dei mest sentrale regionale aktørane innanfor temaet areal- og transport blir invitert inn i den administrative programkomiteen. Fylkesrådmannen meiner det er naturleg at gruppa har representasjon frå toppleiarnivå og vil invitere Vegdirektoratet, Statens vegvesen Region vest, Jernbaneverket og Fylkesmannen i Hordaland inn i komiteen. Når det gjeld Avinor og Kystverket sine rollar kan dette fangast opp på annan måte. Fylkesmannen og Statens vegvesen vil spela ei sentral rolle i arealforvaltninga i Hordaland og innan tema samordna areal- og transportplanlegging og bør delta. Sekretariatet vil oppretthalde den naudsynte kontakten mot vegvesenet, Fylkesmannen og andre sentrale statlege organ. Deltaking frå kommunane Kommunane vil vera sentrale i planarbeidet og bør representerast både i politiske og administrative organ. Det er naturleg at alle kommunane er representert både i politisk kontaktutval og den administrative programkomiteen. Det må understrekast at det i prosessen vil vera naudsynt med god kontakt med alle kommunane, og sekretariatet vil knytte naudsynt kontakt i det daglege arbeidet. Bergen kommune og andre sentrale kommunar kan inngå i eit eventuelt arbeidsutval. 5
Politisk forankring i fylkeskommunen Planarbeidet har ein langsiktig og samordnande karakter og omfattar svært viktige tema for utvikling av fylket. Samordna areal- og transportplanlegging er ei sentral oppgåve for fylkeskommunen. Fylkeskommunen sit med nøkkelen til å løyse sentrale utfordringar innanfor kollektivtransport og veg, og har sterke interesser i arealforvaltninga. Det er naturleg at fylkeskommunen tek leiarskap i dette planarbeidet. Oppslutninga om dette har vore eintydig både frå kommunane og statlege organ i samband med arbeidet med regional planstrategi, klimaplanen og i førebuingane til regional plan. Ein regional plan vil vere tenleg for å løysa dei felles problemstillingane der ein må sjå på tvers av kommunegrenser og forvaltningsnivå. Regional plan kan gje plansvar med eit tilstrekkjeleg detaljeringsnivå og med ein tenleg beslutningsstruktur for dei utfordringane som skal adresserast. Tradisjonelt har saksordførarordninga vore nytta til politisk representasjon i planprosessar. Ordninga kom i stand før det blei pålagt med planprogram for regionale planar. I denne planen er det viktig med brei politisk forankring. I det politiske kontaktutvalet vil det være ein arena for dei breie politiske diskusjonane, og dette vil fungere som eit politisk drøftingsorgan for programkomiteen. Etter kvart som den administrative programkomiteen driv fram sitt arbeid, må dette bli brakt inn i dei politiske organa for drøfting. Det vil derfor leggast opp til orienteringar. Dei politiske debattane vil truleg vere omfattande i planfasen og det blir viktig å konsentrere merksemda om dei avvegingane og drøftingane som høyrer heime i planfasen. Deltaking frå andre aktørar I samband med høyring av planprogrammet har alle aktørar, organisasjonar, interessegrupper og den enkelte høve til å komme med innspel og merknadar. Nokre aktørar slik som Hamnedistrikta, Business Region Bergen, næringslivs- og landbruksorganisasjonar, Bergen og omland friluftsråd og sentrale idretts- og friluftsorganisasjonar, vil kunne trekkast inn når sjølve planarbeidet startar, for eksempel i ulike temagrupper eller liknande. Vidare framdrift og saksgang Når fylkestinget har vedtatt organiseringa, vil fylkesrådmannen setje i gong arbeidet med planprogrammet. I regional planstrategi for Hordaland heiter det at førebuing av planarbeidet skal skje hausten 2010 med vedtak av plan hausten 2013. Programarbeidet startar opp på nyåret 2012. Forslag til planprogram vil leggjast fram for relevante utval som innstiller til fylkesutvalet. Vedtak av høyringsforslag i fylkesutvalet kan ventast mot slutten av 2012. Høyringsperioden er minimum 6 veker og endeleg planprogram skal vedtakast av fylkesutvalet. Nokre utgreiingar og analysar kan likevel starte umiddelbart. Vidare framdrift i sjølve planarbeidet må fastsetjast i planprogrammet. Avgrensing av planområdet Gjennom arbeidet med planprogrammet må planområdet avgrensast. Det er nær samanheng mellom kva utfordringar ein vel å ta tak i, føremålet med planarbeidet og avgrensing ein kjem fram til. Det kan vere naturleg å ta utgangspunkt i avgrensinga som er brukt i konseptvalutgreiinga for Bergensområdet som Statens vegvesen har utarbeida. Dette blir tilrådd i konsulentrapporten som følgjer saka. Her er området omfatta av 12 kommunar. Men det kan også vurderast om Bergensbanen som forstadsbane bør få sterkare vekt i eit langsiktig perspektiv. I så fall vil Voss også vere ein interessant kommune. Det er viktig at kommunane blir inkludert i avgjerda om avgrensing. Når planprogrammet kjem på høyring vil kommunane få høve til å foreslå endringar i avgrensing. Oppsummering I regional planstrategi for Hordaland 2010-2012 er det vedtatt å starte opp arbeidet med Regional plan for utbyggingsmønster, areal og transport for Bergensområdet. Sidan hausten 2010 har fylkeskommunen førebudd oppstart av prosessen med Regional plan for utbyggingsmønster, arealbruk og transport for Bergensområdet gjennom fleire møte med kommunane og sentrale statlege etatar. Det er og arrangert eit oppstartseminar i mai 2011. I tillegg er det utarbeidd 6
eit uavhengig utfordringsnotat som er ferdigstilt i september 2011. Notatet vil vere eit grunnlag for vidare konkretisering av føremålet med planarbeidet. Fylkesrådmannen foreslår at det blir etablert ein administrativ programkomité som får mandat til å utarbeide eit utkast til planprogram. Gruppa skal vere leia av fylkesrådmannen og med representasjon frå Vegdirektoratet, Statens Vegvesen, Fylkesmannen, Jernbaneverket og administrativ toppleiing i kommunane. I tillegg etablerast eit politisk kontaktutval der alle ordførarane i Bergensområdet, gruppeleiarane på fylkestinget og representantar frå fylkesutvalet er representert. Programkomiteen har berre mandat til å utarbeidde planprogram, sjølve planprosessen vil få ei anna organisering. Fylkesrådmannen vil fremje ei sak for Fylkesutvalet med behandling av programforslaget. Fylkesutvalet skal sende forslaget på høyring i tråd med plan- og bygningslova. Etter høyringa vil fylkesutvalet handsame og vedta planprogrammet. 7