Faktaark Fiskebestandar i Ullensvang statsallmenning Årgang 5 * Nr 1 * Mai 7 * Institutt for naturforvaltning * Universitetet for miljø- og biovitskap lder og vekst for aure frå Ullensvang statsallmenning i Reidar orgstrøm Under feltarbeid og ferie på Litlos sumaren vart det teke prøver av aure frå fleire vatn for aldersbestemming og vekstanalyser. Resultata frå Kvennsjøen, Litlosvatn, Krokavatn (i Sledalen), Midtra- og Nedsta Grøndalsvatn, og Nedsta Vassdalsvatn er samla i dette faktaarket. I tillegg er det teke med aldersanalysane av aure tekne i Øvre Grøndalsvatn i 5, og enkeltfisk tekne i nokre andre vatn i, samla inn av fleire personar. uren er dels teke på stong, dels på garn. lderen på auren er fastsett ved hjelp av otolittar (øyresteinar)(fig. 1), medan tilbakerekna lengde for enkeltår er gjort ved hjelp av skjell. lder og vekst fortel mykje om bestandstilstanden og korleis vekstutviklinga for enkeltfisk vil verta i 7 og i dei komande åra om ikkje tiltak vert sett inn, og difor er vekstanalysane samla i dette faktaarket. Fig. 1. Knekte og brende otolittar av aure ) niåring frå Litlosvatn, ) syttenåring frå Grøndalen, begge samla inn i Årleg tilvekst i Nedsta Vassdalsvatn Same vekstmønster går att i alle vatna. For fisk i årsklasse 1997, dvs. ni år gamal fisk i, har det generelt vore relativt god tilvekst i 1999, og i åra 1-3. Årleg tilvekst har gått sterkt ned frå 3 til og nedgangen har halde fram i 5. Dette mønsteret kjem klart fram for individa tekne på stong i Nedsta Vassdalsvatn i juli og august (Fig. ). Veksten har no meir eller mindre stagnert, og det er stor fåre for at fisken i 7 blir noko mager. v dei 1 aurane frå Nedsta Vassdalsvatn det vart teke prøve av i, var ein fisk sju år (årsklasse 1999) og resten niåringar (årsklasse 1997). Årsklasse 1997 er truleg åleine så tallrik at den er årsaka til den sterke nedgangen i individuell vekst. Her bør det difor tynnast mykje med garn sumaren 7.
35 Nedsta Vassdalsvatn, niåringar (årsklasse 1997) Årsklasse 1997, Nedsta Vassdalsvatn 3 5 15 1 1997 199 1999 1 3 5 5 1 3 5 7 9 Fig.. ) Tilbakerekna lengde ved alder for aure (niåringar) frå Nedsta Vassdalsvatn. ) for niåringar tekne i Nedsta Vassdalsvatn, sumaren Årleg tilvekst i Litlosvatn Fire aldersklassar (7-1åringar) av aure frå Litlosvatn i er analysert med omsyn til vekst. Tilbakerekna lengde (Fig. 3) for alle desse aldersklassane viser sterk nedgang i vekst dei siste åra. åde niåringar og tiåringar har nærast stagnert i vekst. Ti- og 11åringar tekne i var heller ikkje større enn 3-35 cm. Det er også eit dårleg teikn at sju- og åtte år gamal fisk viser klare teikn på vekstreduksjon. Uttaket i Litlosvatn bør difor haldast opp på eit høgt nivå, og vera på minst det uttaket det var i 5, då det ved utfiskinga åleine vart teke opp 135 fisk. Dette var likevel berre 1/3 av antal av fisk i årsklasse 1997 som var til stades i. Årsklasse 1997, Litlosvatn 1997 1999 1 3 5 År Fig. 3. ) Tilbakerekna lengde ved alder for 7-1 år gamle aure tekne i Litlosvatn i. ) Tilbakerekna årleg tilvekst for niåringar frå Litlosvatn
Årleg tilvekst i Kvennsjøen Niåringane i Kvennsjøen hadde god vekst fram til og med, men også her er det sterk nedgang i 5 (Fig. 3). Det er typisk at det ved tilbakerekning av lengde ved alder viser seg at yngre fisk har hatt ein betre vekst enn eldre fisk hadde ved same alder. Dette kjem tydeleg fram i Fig. 3 der tilbakerekna lengde ved alder for fireåringar og 7-9åringar er vist. Til dømes er fireåringane vesentleg større og har hatt betre vekst enn det dei eldre aldersklassane hadde hatt som fireåringar (Fig. 3). Dette skuldast m. a. at dei mest hurtigveksande individa innan ein årsklasse vert fanga fyrst, både med garn og stong. Dei niåringane eg har teke med her var ikkje større enn sjuåringane frå same årsklasse var for to år sidan. Nedgangen i vekst i 5 for årsklassane 1997 og 199, er eit klårt teikn på at bestanden i Kvennsjøen óg er for tett. Mange av aurane eg tok på stong 3. juli i i Kvennsjøen var óg for magre sjølv om det ikkje var eldre fisk enn niåringar som vart teke (Fig. 3C). eskatning i Kvennsjøen bør difor og liggja på eit høgt nivå, og ved garnfiske bør det ikkje nyttast maskevidder over 35mm, på same måte som i dei andre vatna med tette bestandar. Årsklasse 1997, Kvennsjøen 1997 1999 1 3 5 C Fig. 3. ) Tilbakerekna lengde ved alder for fire aldersklassar av aure frå Kvennsjøen, tekne i juli. ) erekna årleg tilvekst i åra 1997-5 for individ i årsklasse 1997 frå Kvennsjøen. C) Stongfangst frå Kvennsjøen 3. juli. Krokavatn i Sledalen Her burde det snarast bli teke ut mykje fisk, for bestanden har alt i fleire år vore overbefolka pga. det store talet fisk i årsklasse 1997 som framleis er i vatnet, og fisken er svært mager. Årsklasse 1997 har nærast hatt stagnert vekst både i og 5 (Fig. ), og enkelte har tilnærma ikkje vakse dei tre siste åra. Vi fekk t. d. alt i 3 fisk i denne årsklassen, dvs. seksåringar som då var opp i 35 cm, medan den største vi tok i var óg på 35 cm, men 3
den hadde vore 3 cm alt som seksåring. Også i Krokavatn har yngre fisk hatt betre vekst enn dei niåringane som vi tok ut i, men dette skuldast her óg at ein del av dei mest hurtigveksande fiskane i årsklasse 1997 alt er tekne ut. 35. 3. 5.. 15. -åringar 7-åringar 9-åringar Krokavatn Årsklasse 1997, Krokavatn 1. 5. 1997 199 1999 1 3 5. 1 3 5 7 9 Fig.. ) Tilbakerekna lengde ved alder for tre aldersklassar av aure tekne i Krokavatn i. ) Årleg tilvekst i åra 1997-5 for fisk i årsklasse 1997 tekne i Krokavatn i. Grøndalsvatna uren i Øvste Grøndalsvatn har dei siste åra skilt seg ut frå bestandane i Midtra- og Nedsta Grøndalsvatn fordi det her i hovudsak har vore utsette individ frå 1997, då fjellstyret sette ut 1 fisk. Sidan bestanden i øvsta vatnet har hatt låg tettleik, har veksten for dei utsette fiskane vore god i fleire år (Fig. 5 og ). Individa som vart tekne i 5 hadde hatt ein tilbakerekna vekst på over eller rundt cm i alle åra frå 1999 til 3. Veksten i var likevel 5. 5. Øvre Grøndalsvatn 5. 35. 3. 5.. 15. 1. 5. C. 1 3 5 7 Fig. 5. ) Tilbakerekna lengde ved alder for fisk i årsklasse 1997 tekne i Ø. Grøndalsvatn i juli 5. ) Årleg tilvekst for fisk i årsklasse 1997 tekne i Ø. Grøndalsvatn i juli 5. C) To eksemplar av stongfanga aure i Ø. Grøndalsvatn, juli 5.
urovekkjande låg, og dette kan antyda at individa i denne årsklassen neppe vert mykje over kg, sjølv om det no er svært få individ att frå denne utsetjinga etter at det har vore eit større uttak både med stong og garn i fleire år. Det ser ut til at det har vore naturleg rekruttering i Øvsta Grøndalsvatn i seinare år, og elektrofiske i innløpselva kan avsløra kva årsklassar som er rekruttert naturleg dei siste åra. Tilbakerekna lengde ved alder for niåringar tekne i Midtra og Nedsta Grøndalsvatn i august var nær identiske (Fig. ). Veksten for desse individa hadde vore god i 3 og, men tilveksten i 5 var svært beskjeden (Fig.). Største niåring var 3.9 cm. Samstundes hadde eldre fisk som vart tekne ved garnfiske i midtra vatn og stongfiske i nedsta, hatt liten eller ingen vekst i fleire år, og eldste individ på 1 år var berre 9 cm (Fig. C). I begge vatna er det difor her óg for tette bestandar, og det må ha vore låg beskatning i fleire år. 35 3 5 15 1 Midtre Grøndalsvatn Nedre Grøndalsvatn C 1997 Midtre Grøndalsv. Nedre Grøndalsva 199 1999 1 3 5 År Midtra- og Nedsta Grøndalsvatn 5 5 1 3 5 7 9 Fig.. ) Tilbakerekna lengde ved alder for ni år gamal aure frå Midtra og Nedsta Grøndalsvatn, tekne på garn og stong i august. ) Årleg tilvekst for fisk i årsklasse 1997 tekne som niåringar i Midtra og Nedsta Grøndalsvatn i august. C) lder og lengde for aure tekne i Midtra og Øvsta Grøndalsvatn i. 3 Tilvekst (cm) Årsklasse 1997, Øvre Grøndalsvatn 1 1 1 1 1 1 1997 199 1999 1 3 Store fisk frå andre vatn Største fisk frå Litlosområdet som det vart teke prøver av for aldersanalyse, var 5 cm og år (Fig. 7). Den var teke i eit vatn i Grøndalen som fiskaren ikkje ville oppgje posisjon på. Som det framgår av Fig.7, har denne fisken så og sei ikkje hatt vekst dei siste -7 åra, men den hadde hatt ein relativt god og jamn vekst i svært mange år, med nokre få unntak (Fig.7). Ein fisk frå Skavatn som var 15 år og 5 cm hadde heller ikkje hatt nokon vekst dei siste åra (Fig. 7), men her kan bråstoppen i vekst skuldast at vatnet er fylt opp med alt for mykje fisk frå årsklasse 1997 (jmf. Faktaark 3-5). Ein fisk frå Øvre Oddvyrevatn (19 m o.h.) teke 5
på sluk i juli var 13 år og berre cm, så her har det ikkje vore særleg god vekst. Det er truleg utsett fisk, men alder og storleik ved utsetjing er ikkje kjent. Til samanlikning har ein fisk teke i Grytevatn (1397 m o.h.) i juli hatt ein langt raskare vekst (Fig. 7) sjølv om dette vatnet ligg hundre meter høgare enn Øvre Oddvyrevatn. To aurar frå ukjent vatn (Fig. 7) hadde begge hatt betre vekst enn dei andre større aldersbestemte aurane i Fig. 7, men den med best vekst hadde og hatt liten tilvekst i 5, noko som antyder at veksten er i ferd med å stoppa opp sjølv om den ikkje var meir enn ca. 1,5 kg og 5 cm. 7.. 5.. 3.. 1.. Skavatn Ø.Oddvyre Grytevatn ukjent, Grøndalen Ukjent Ukjent 1 3 5 7 9 1 11 1 13 1 15 1 17 1 19 Fig. 7. Tilbakerekna lengde ved alder for enkeltfisk tekne på stong i fleire vatn i Litlosområdet i. Faktaarket er utarbeidd for Fellesstyret for Ullensvang statsallmenning av: Øvsta Grøndalsvatn Reidar orgstrøm, Institutt for naturforvaltning, Universitetet for miljø- og biovitskap, Postboks 53 Urbygningen, 13 Ås Epost: reidar.borgstrom@umb.no