Folketal og demografi

Foto: Arne Dag Myking/Kondis HORDALAND I TAL Nr. 1-2017 Folketal og demografi

2 Føreord Hordaland fylkeskommune har ansvar for å utvikle hordalandssamfunnet. Statistikk er eit viktig verkty for å forstå samfunnsutviklinga over tid. Gjennom tabellar, figurar og kart prøver vi kvart år å gi deg eit best mogleg innblikk i dei viktigaste utviklingstrekka i fylket vårt. Hordaland i tal blir gitt ut to gonger i året. I vårutgåva er temaet folketal og demografi og i haustutgåva er temaet næring, innovasjon og kompetanse. I dette nummeret ser vi nærare på utviklinga i folketalet både for fylket som heilskap, på regionnivå og på kommunenivå. Frå 2016 til 2017 auka folketalet i Hordaland med 0,7 % som er den lågaste veksten sidan 2004. For å få ei betre forståing av drivarane bak denne utviklinga, presenterer vi tal for dei tre komponentane i folketalsutviklinga; fødslar, innanlandsk flytting og innvandring. Nettoinnvandringa bidrar framleis positivt til folketalsutviklinga i mange av kommunane, men i betydeleg mindre grad enn i toppåra på slutten av 2000-talet, og er difor den viktigaste forklaringsfaktoren for lågare vekst. Alder og kjønn er viktige kjenneteikn ved folkesamansetnaden som vil ha betyding for korleis folketalet vil utvikle seg i fortsetjinga. Som hjelp til regional og kommunal planlegging, presenterer vi og tal frå Hordaland fylkeskommune sin befolknings- og boligprognose. Korleis desse tilhøva slår ut i din kommune og din region, kan du lese meir om i dette nummeret av Hordaland i tal, saman med mykje anna nyttig informasjon om folketalsutviklinga. Hordaland i tal kjem denne gongen i fullelektronisk versjon. Nytt i 2017 er at vi sender ut nyhendebrev på e-post for tilsette i kommunane med ein oppsummering av folketalsutviklinga for kvar region. Dette håpar vi skal hjelpe kommunane med å ta i bruk vår statistikk i sitt lokale arbeid. Bergen, juni 2017 Kathrin Jakobsen Seksjonsleiar, Forsking, internasjonalisering og analyse

3 Innhald FØREORD...2 1 FOLKETALSUTVIKLING...4 Lågaste vekst i Hordaland sidan 2002...4 Vekst i 28 av 33 kommunar...4 Nettoinnvandring pregar fortsatt befolkningsutviklinga...6 Svak vekst i Stavanger, Trondheim haler innpå Bergen...6 Størst vekst venta i Bergensområdet...6 2 FLYTTING OG INNVANDRING...7 Lågaste nettoinnvandring sidan 2006... 7 Netto fråflytting frå Bergen for første gang på 20 år...8 Tapar innbyggarar gjennom sekundærflytting...8 Flytting til/frå Bergen 2016...9 Regionane rundt Bergen veks på kostnad av fylkeshovudstaden...9 Lågaste vekst i innvandrarbefolkninga sidan 2005...10 Syrarar aukar mest...10 4 BEFOLKNINGSSTRUKTUR...13 Kvinnedelen er størst i Vest og Osterfjorden... 14 Snittalderen aukar i kommunane...14 Unge vaksne i Bergen, barnefamiliar i kommunane rundt...15 Ulik retning på befolkningspyramidane...15 Talet på pensjonistar per arbeidsfør aukar...16 5 HUSHALD OG BUSTADER...17 Rekord for einebustader i Bergen...17 Sprik i bustadbygginga...18 Auke i fira av åtte regionar...18 Auka del innbyggjarar i låginntekthushald...19 Færre eineforsørgarar i fylket dei siste åra...19 Behov for 2 200 fleire bustader per år...20 3 FØDSLAR...12 Færre fødde, men likevel fleire enn gjennomsnittet...12 Fleire fødde i halvparten av kommunane...12 Tre kommunar i Hordaland med kvinneoverskot...13

4 1 Folketalsutvikling Lågaste vekst i Hordaland på 12 år Ved årsskiftet var folketalet i Hordaland 519 963, ein auke på 3 466 innbyggjarar frå fjoråret. Veksten i heile fylket i 2016 kom på 0,7 %, som er den lågaste relative veksten sidan 2004 Det er spesielt Bergen som bidreg til dette. Med ein folketalsauke på 1 165 innbyggjarar (0,4 %) har fylkeshovudstaden den lågaste absolutte veksten sidan 1998 og den lågaste relative veksten sidan 1990. Bjørnefjorden har den høgaste relative veksten i fylket med 1,8 %, mens Hardanger vaks minst med 0,2 %, som utgjer 47 fleire innbyggjarar. Vekst i 28 av 33 kommunar Jamnt over var det auke i folketalet i dei fleste kommunane i Hordaland. Kommunane med sterkast prosentvis vekst i 2016 er Meland (2,7%), Os (2,1%), Fedje (1,9%), Samnanger og Tysnes (begge 1,8 %). Dei har alle ein vekst som er to gonger høgare enn det nasjonale snittet. Heile 20 kommunar har høgare vekst enn snittet for fylket, i all hovudsak grunna den låge veksten i Bergen. Fem kommunar hadde nedgang i folketalet i 2016: Ullensvang (-0,7 %), Kvam (-0,6 %), Eidfjord (-0,4 %), Kvinnherad (-0,2 %) og Vaksdal (-0,05 %). Vaksdal og Modalen var dei to kommunane med minst endring i folketalet: mens førstnemnde mista to innbyggjarar, fekk sistnemnde like mange. 9 000 7 500 6 000 4 500 3 000 1 500 0-1 500 344 1 136 1 752 1 084 920 1 498 1 159 871 2 005 2 123 2 068 1 971 2 242 1 971 1 727 1 874 2 201 2 287 2 219 2 119 2 323 3 974 2 508 4 301 4 153 4 431 4 167 4 776 4 314 3 512 2 526 1 284 1 995 1 995 2 724 2 547 2 403 2 446 2 404 2 499 2 676 2 582 2 705 2 758 2 799 2 808 2 828 2 832 2 817 2 785 2 749 2 695 2 634 2 573 2 497 2 427 2 353 2 286 2 215 2 144 2 081 2 011 1 957 1 897 1 859 1 817 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040 Fødselsoverskot Netto innanlandsk flytting Nettoinnvandring Figur 1.2: Figuren viser befolkningsutviklinga i Hordaland, fordelt på fødselsoverskot (fødde minus døde), netto innanlandsk flytting (tilflyttarar minus utflyttarar) og netto innvandring (innvandrarar minus utvandrarar) frå 1. januar 1997 til 31. desember 2040. Kjelde: SSB Statistikkbanken, statistikk.ivest.no. Hordaland fylkeskommune sin befolkningsprognose frå 2016.

Tabell:1.1: Tabellen viser folketal og folketalsutvikling i regionane og fylket, per 1.1.2016-2040. Statistikk frå SSB 2016-17. Hordaland fylkeskommune sin folketalsprognose for 2025 og 2040. Kjelde: SSB Statistikkbanken; statistikk.ivest.no Endring 2016-17 2017-25 2025-40 2016 2017 2025 2040 Tal % % % Sunnhordland 64 578 64851 66 160 66 952 273 0,4 0,3 0,1 Etne 4 106 4 135 4 091 3 937 29 0,7-0,1-0,2 Sveio 5 593 5 656 6 039 6 601 63 1,1 0,8 0,7 Bømlo 11 778 11 806 11 990 12 045 28 0,2 0,2 0,1 Stord 18 775 18 821 19 782 20 895 46 0,2 0,6 0,5 Fitjar 3 140 3 189 3 041 2 758 49 1,6-0,6-0,6 Tysnes 2 797 2 847 2 774 2 733 50 1,8-0,3-0,2 Kvinnherad 13 271 13 241 12 996 12 137-30 -0,2-0,2-0,4 Austevoll 5 118 5 156 5 447 5 846 38 0,7 0,7 0,5 Hardanger 22 871 22 918 21 657 18 800 47 0,2-0,7-0,9 Jondal 1 104 1 108 1 015 823 4 0,4-1,1-1,3 Odda 6 930 7 025 6 320 5 074 95 1,4-1,3-1,4 Ullensvang 3 401 3 377 3 182 2 709-24 -0,7-0,7-1,0 Eidfjord 925 921 835 618-4 -0,4-1,2-1,7 Ulvik 1 116 1 131 1 043 879 15 1,3-1,0-1,1 Granvin 920 933 876 749 13 1,4-0,8-1,0 Kvam 8 475 8 423 8 386 7 948-52 -0,6-0,1-0,3 Voss 14 425 14 514 14 679 14 846 89 0,6 0,1 0,1 Bjørnefjorden 26 061 26 535 29 061 33 713 474 1,8 1,1 1,0 Fusa 3 876 3 895 3 954 4 080 19 0,5 0,2 0,2 Samnanger 2 443 2 488 2 524 2 602 45 1,8 0,2 0,2 Os 19 742 20 152 22 583 27 031 410 2,1 1,4 1,3 Bergen 277 391 278 556 303 575 344 687 1 165 0,4 1,1 0,9 Vest 65 077 65 996 75 041 91 161 919 1,4 1,6 1,4 Askøy 28 380 28 821 32 973 40 499 441 1,6 1,7 1,5 Sund 6 975 7 058 7 996 9 594 83 1,2 1,6 1,3 Fjell 24 870 25 204 28 500 34 136 334 1,3 1,5 1,3 Øygarden 4 852 4 913 5 572 6 932 61 1,3 1,6 1,5 Osterfjorden 12 463 12 532 12 892 13 453 69 0,6 0,4 0,3 Vaksdal 4 125 4 123 4 082 4 020-2 -0,0-0,1-0,1 Modalen 381 383 396 449 2 0,5 0,4 0,7 Osterøy 7 957 8 026 8 414 8 984 69 0,9 0,6 0,5 Nordhordland 33 631 34 061 36 696 41 223 430 1,3 0,9 0,8 Meland 7 812 8 021 9 176 11 359 209 2,7 1,7 1,5 Radøy 5 077 5 128 5 378 5 805 51 1,0 0,6 0,5 Lindås 15 607 15 731 17 078 19 273 124 0,8 1,0 0,9 Austrheim 2 858 2 884 2 894 2 827 26 0,9 0,0-0,1 Fedje 576 587 536 502 11 1,9-1,1-0,7 Masfjorden 1 701 1 710 1 634 1 457 9 0,5-0,6-0,7 Hordaland 516 497 519 963 559 761 624 835 3 466 0,7 0,9 0,8

6 Nettoinnvandring pregar framleis befolkningsutviklinga Historisk har befolkningsutviklinga i fylket vore stabil, med eit gjennomsnitt på 0,7 % per år fram til og med 2006. Frå 2007 til 2013 auka folkeveksten kraftig og låg mellom 1,3 og 1,6 %. Frå 2013 har veksten blitt gradvis lågare, og i 2016 var den tilbake på 0,7 %. I 2016 var fødselsoverskotet meir enn dobbelt så høgt som nettoinnvandringa, som har dominert dei siste ti åra. Dei siste par åra har netto innanlandsk flytting vore negativ. Figur 1.2 (på førre side) viser at folkeveksten i 2016 var langt lågare enn åra før, delvis grunna negativ innanlandsk flytting, men hovudsakleg grunna langt lågare nettoinnvandring. Våre prognosar viser at fødselsoverskotet er venta å auke til inntil 2 800 per år rundt 2025, men så falle relativt raskt ned til omlag 1 800 per år i 2040. Netto innanlandsk flytting er venta å ligge på omlag 50 personar per år, mens nettoinnvandringa er venta å vere på 2 000 personar årleg. året vi har statistikk for. Den samla veksten for Rogaland i 2016, 0,4 %, er den svakaste veksten målt for same periode. Møre og Romsdal hadde lik vekst, mens Hordaland og Sogn og Fjordane vaks begge med 0,7 % i 2016. Størst vekst venta i Bergensområdet Om våre prognosar slår til, vil vi i 2040 vere omlag 625 000 hordalendingar. Seks kommunar er venta å ha ein årleg folketalsvekst på over 1 % fram mot 2040 (Meland, Askøy, Øygarden, Fjell, Sund og Os) og ligg alle i pendlaravstand frå fylkeshovudstaden. Bu- og arbeidsmarknadsregion Bergen, som omfattar 14 kommunar i Bergensområdet, vil stå for nesten fire prosentpoeng høgare del av innbyggjartalet i fylket enn i dag (frå 79,8 % til 83,5 %). Svak vekst i Stavanger, Trondheim haler innpå Bergen Sidan årtusenskiftet har dei same 10 kommunane vore på topp 10 målt i innbyggjartal i Norge. Men vekstraten er ikkje den same i desse kommunane. Sandnes har hatt den største årlege veksten i snitt dei siste sytten åra med 2,1 %, mens Fredrikstad har i snitt vakse minst med 1 % årleg. I 2016 var det Trondheim som vaks mest, med 1,7 % eller over 3 100 innbyggjarar. Dersom Trondheim held fram med å vakse med nesten 2 000 fleire enn Bergen kvart år framover, vil Trondheim passere Bergen i løpet av 2062. Veksten i Stavanger har på si side stoppa heilt opp. I 2016 auka innbyggjartalet med berre 85 personar, som er lik 0,06 %. Nabokommunen Sandnes vaks med 0,9 %, som er den lågaste årlege veksten sidan 1986, som også er det første Komponentane i folketalsutviklinga er fødselsoverskot, netto innanlandsk flytting og nettoinnvandring. Fødselsoverskotet (fødde minus døde) er relativt stabilt på kort sikt, mens netto innanlandsk flytting (innflytting minus utflytting internt i Norge) og nettoinnvandring (innvandring minus utvandring) kan endre seg relativt mykje frå eitt år til eit anna. Det meste av flytting og innvandring skjer i aldersgruppa 20-35, og det er svært få som flyttar etter fylte 50. Dette gjer at flyttemønsteret legg føringar for framtidig fødselsoverskot: høg tilflytting gir fleire fødslar på litt lengre sikt, mens fråflytting bidreg til ein negativ spiral med lågare fødselstal og raskt eldande befolkning. Det er dette vi ser slår inn rundt 2025 i figur 1.2: Når tilflyttinga blir lågare, vil ikkje talet fødde fortsette å vekse like kraftig som det har gjort. Samstundes vil befolkninga eldas relativt raskt, og såleis vil talet døde auka. Figur 1.3: viser folketalsendringa frå 2016 til 2017 i kommunar i Hordaland. Kategoriane viser nedgang i foketal (raud), inga endring (lys grå) og vidare tre kategoriar for vekst samanlikna med nasjonal vekst på 0,85%. Mørk grå er vekst, men under 0,85%, lys blå er vekst over 0,85% og under 1,7%. Mørk blå er vekst over 1,7%. Dette kartet er også tilgjengeleg for alle kommunar i heile Noreg her: http://arcg.is/1ntmuz. I dette kartet kan ein få meir informasjon om historisk utvikling ved å trykke på kommunen.

7 2 Flytting og Innvandring Lågaste nettoinnvandring sidan 2006 I 2016 flytta 14 288 personar til Hordaland. Dette er ein nedgang på 5 prosent frå 2015. Innflyttinga (frå inn- og utland) er framleis langt høgare enn den var før den store arbeidsinnvandringa starta i 2006-2007. Frå 2006 til 2016 har innflyttinga auka med 26 %, men veksten kom tidleg i perioden. I den siste femårsperioden, 2011-2016, har det vore 8 % nedgang i innflyttinga. Innvandring utgjorde i 2016 ein mindre del av innflyttinga enn tidlegare. 40 % av innflyttinga var innvandring i 2016, mot 47 % i 2011. Med ein gradvis reduksjon i innvandringa sidan 2013 er nettoinnvandringa til fylket lågare enn i 2006. I 2016 var nettoinnvandringa på 1 284 personar mot 2 119 perso- nar i 2006. I toppåret 2012 var nettoinnvandringa på 4 776 personar. Samstundes har utflyttinga auka. I nokre år, ofte året etter eit stort innflyttingsår, har utflyttinga auka prosentvis meir enn innflyttinga. 13 414 reiste ut frå Hordaland i 2016, ein auke på 7 prosent frå året før. 9 080 var utflyttingar innanlands, mens 4 334 var utvandringar. For begge er dette dei høgaste tala på minst 20 år. Det er spesielt utvandringa som veks, med over 20 % i 2016. Samla var nettoflyttinga til Hordaland i 2016 på 874 personar. Dette er det lågaste på 20 år. Dersom trenden med lågare innflytting og høgare utflytting held fram, kan fylket få netto fråflytting allereie i 2017. Fylket har ikkje hatt netto utflytting sidan 1997. 10 000 8 000 6 000 4 000 2 000 0-2 000-4 000-6 000-8 000-10 000 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Innflytting (innland) Innvandring Utflytting (innland) Utvandring Nettoinnflytting (innland) Nettoinnvandring Figur 2.1: Innanlandsk innflytting, innanlandsk utflytting, innvandring, utvandring, nettoinnflytting og nettoinnvandring. Tal. Kjelde: SSB Statistikkbanken

8 Netto fråflytting frå Bergen for første gang på 20 år I 2016 innvandra 135 fleire personar til Bergen enn det utvandra, men 390 fleire flytta frå fylkeshovudstaden til andre deler av landet enn det som kom motsett veg. I sum hadde derfor Bergen netto fråflytting for første gang på 20 år. Med eit fødselsoverskot på 1 553 personar slapp kommunen likevel folketalsnedgang. Berre seks kommunar i Hordaland hadde netto tilflytting over 100 personar i 2016: Os (265), Askøy (219), Fjell (136), Meland (117), Odda (109) og Voss (108). Som del av folketalet ved inngangen av året hadde Fedje (1,9 %), Ulvik (1,8 %), Fitjar (1,7 %) og Odda (1,6 %) høgast relativ netto tilflytting. 17 kommunar hadde netto innanlandsk fråflytting, men berre Sveio hadde netto utvandring. Samstundes hadde 14 andre hordalandskommunar til dels kraftig nedgang i nettoinnvandringa, så fleire kan få netto utvandring på sikt. Tapar innbyggarar gjennom sekundærflytting Alle kommunane i fylket har hatt ei positiv utvikling i nettoinnvandringa sidan 2011, men den innanlandske nettoflyttinga av innvandrarar viser at mange kommunar tapar innbyggarar gjennom sekundærflytting (figur 2.2). Dette gjeld ikkje berre dei kommunane som slit med generell utflytting, men også dei som har vekst i folketalet. I kommunar som har hatt ei negativ utvikling i folketalet sidan 2011, t.d. Ullensvang, utgjer den innanlandske utflyttinga av innvandrarar den største prosentvise delen når det gjeld tap av innbyggarar. Det same gjeld Eidfjord og Granvin til ein viss grad, sjølv om den innanlandske utflyttinga av innvandrarar utgjer ein mindre del her. Voss, Sund, Modalen, Bømlo, Stord og Austevoll er døme på kommunar som, trass i ei elles positiv utvikling i folketalet, også har hatt netto innanlandsk utflytting av innvandrarar sidan 2011. Prosent 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0-2 -4-6 -8-10 -12-14 Bergen Etne Sveio Bømlo Stord Fitjar Tysnes Kvinnherad Jondal Odda Ullensvang Eidfjord Ulvik Granvin Voss Kvam Fusa Samnanger Os Austevoll Sund Fjell Askøy Vaksdal Modalen Osterøy Meland Øygarden Radøy Lindås Austrheim Fedje Masfjorden NIF* innvandrarar NIF* befolkninga elles Nettoinnvandring Fødselsoverskot Total befolkningsvekst Figur 2.2: Befolkningsutviklinga etter vekstkomponent 2011-2016. Nettoinnvandring, *NIF (netto innanlandsk flytting) innvandrarar, *NIF (netto innanlandsk flytting) befolkninga elles, fødselsoverskot og total befolkningsvekst. Prosentvis utvikling sidan 2011. Sekundærflytting er vidareflytting frå den kommunen ein person er busatt i, etter opphald i Norge. Alle flyttingar innanfor landets grenser er i utgangspunktet sekundærflytting, uavhengig av om dette er flytting nummer ein, to eller tre. (Thorsdalen, B. (2014): Monitor for sekundærflytting, SSB rapportar 2014/21)

9 Flytting til/frå Bergen 2016 Regionane rundt Bergen veks på kostnad av fylkeshovudstaden Internt i Hordaland er dei klart største flyttestraumane inn og ut av Bergen (tabell 2.1). Ingen andre interaksjonar mellom regionar i Hordaland består av meir enn 100 personar i 2016 (altså er det ingen andre regionar som har ei til- eller fråflytting på minst 100 personar til eller frå ein anna region i fylket utanom Bergen). Størst er straumen frå Bergen til Vest med 1 924 personar, og motsett veg med 1 533 personar frå Vest til Bergen. Vest har også den største netto tilflyttinga internt i fylket med 367 fleire tilflyttarar frå dei andre regionane enn fråflyttarar motsett veg. Også Bjørnefjorden, Osterfjorden og Nordhordland har netto tilflytting internt i fylket, mens Hardanger, Voss og Sunnhordland, i tillegg til Bergen, har netto fråflytting. Bergen har netto innflytting frå Sunnhordland, Hardanger, Voss og Osterfjorden, mens dei har netto fråflytting til Bjørnefjorden, Vest og Nordhordland. Flytting frå Bergen er den største kjelda for innflytting for alle regionane i Hordaland utanom Sunnhordland, Voss og Hardanger, som har større tilflytting frå Norge utanom Hordaland og frå utlandet. Desse tre regionane er også dei einaste i fylket som ikkje har sin største straum av fråflytting til Bergen. Figur 2.3: Kartet viser flyttestraumar til og frå Bergen i 2016, og er basert på tabell 2.1. Kjelde: SSB

10 Lågaste vekst i innvandrarbefolkninga sidan 2005 Per 1. januar 2017 var det registrert 62 850 innvandrarar i Hordaland. Dette er ein auke på 2,7 % eller 1 633 fleire sidan 2016. Dette er den lågaste veksten i innvandringa til fylket sidan 2005. Innvandrarbefolkninga i fylket auka med 1 651 personar frå Asia, 295 frå Afrika og 24 frå Sør- og Mellom-Amerika. Det har vore ein nedgang i talet innvandrarar i fylket frå Europa utanom Tyrkia (-291), Nord-Amerika (-34) og Oseania (-12). Dette skuldast nok ein kombinasjon av lågare innvandring og auka utvandring blant innvandrarar frå desse landa. Det er også eit heilt anna mønster enn det vi har sett dei siste ti åra, kor (arbeids-)innvandringa frå Europa har dominert innvandringa til fylket. Syrarar aukar mest Polakkar er framleis den klart største innvandringsgruppa i fylket. Dei utgjer 19 % av alle med innvandrarbakgrunn i fylket, til saman 11 976 personar. I tillegg er det den største gruppa i 24 av 33 kommunar. 6 769 eller 57 % bur i Bergen. Litauarar er den nest største gruppa og utgjer 4 668 personar eller 8 % av alle innvandrarane i fylket. Nytt i 2017 er at syrarar utgjer den nest største innvandrargruppa i fire kommunar, alle i Hardanger: Jondal, Odda, Ullensvang og Ulvik. Syrarar var også den innvandrargruppa som auka mest i 26 av kommunane og i Hordaland som heilskap. På fylkesnivå auka talet syrarar med 1 206 personar, noko som nær dobla talet syrarar i fylket til 2 014 personar (3 % av innvandrarbefolkninga). Den innvandrargruppa som har hatt størst nedgang i 2016 er britar, som ved inngangen til 2017 var 58 færre enn første nyttårsdag 2016. På andreplass kjem svenskar, som det har blitt 47 færre av i Hordaland i løpet av 2016. Til region Frå region Bergen Sunnhordland Hardanger Voss Bjørnefjorden Vest Osterfjorden Nordhordland Totalt til Hordaland Andre Utlandet 70 000 60 000 50 000 Bergen 372 134 131 770 1 924 193 713 4 237 5 961 3 137 Sunnhordland 456 45 11 24 49 5 38 172 1 148 391 Hardanger 216 63 49 42 21 4 12 191 349 97 Voss 187 12 36 7 23 16 4 98 219 70 Bjørnafjorden 464 45 15 6 58 11 28 163 245 169 Vest 1 533 44 38 23 51 18 89 263 722 303 Osterfjorden 214 15 8 23 6 35 23 110 90 42 Nordhordland 606 37 20 14 18 53 20 162 346 125 Totalt frå Hordaland 3 676 588 296 257 918 2 163 267 907 9 080 4 334 Resten av landet 5 997 1 001 255 186 245 552 129 305 2 673 40 000 30 000 20 000 10 000 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Europa unntatt Tyrkia Asia Afrika Sør- og Mellom-Amerika Nord-Amerika Oseania Utlandet 3 272 605 371 239 207 522 88 314 2 346 Tabell 2.1: Tabellen er ei flyttematrise som viser flyttinga mellom dei ulike regionane i Hordaland i 2016, og mellom regionane og resten av landet og utlandet. Merk at flytting internt i regionane (diagonalen) ikkje er teke med. Kjelde: SSB Figur 2.4: Innvandring til Hordaland i perioden 2006-2017, etter verdensdel. Kjelde: SSB Statistikkbanken

Tabell 2.2: Innvandrarar og norskfødde med innvandrarforeldre i kommunane og regionane, etter største og nest største nasjonalitet. Kjelde: SSB Statistikkbanken Kommune/region Største nasjonalitet Nest største nasjonalitet Etne Polen 150 Litauen 87 Sveio Polen 101 Russland 69 Bømlo Litauen 181 Polen 110 Stord Polen 408 Filippinene 108 Fitjar Polen 88 Litauen 39 Tysnes Latvia 51 Litauen 25 Kvinnherad Polen 230 Litauen 96 Austevoll Litauen 137 Polen 106 Sunnhordland Polen 1 210 Litauen 724 Jondal Tyskland 15 Syria 12 Odda Polen 233 Syria 98 Ullensvang Polen 66 Syria 41 Eidfjord Polen 18 Tyskland 11 Ulvik Tyskland 23 Syria 22 Granvin Polen 38 Tyskland 11 Kvam Litauen 142 Polen 122 Hardanger Polen 493 Litauen 212 Voss Polen 219 Somalia 94 Fusa Polen 70 Litauen 59 Samnanger Polen 44 Eritrea 16 Os Polen 605 Litauen 406 Bjørnefjorden Polen 719 Litauen 481 Bergen Polen 6 769 Litauen 2 264 Sund Polen 182 Litauen 168 Fjell Polen 563 Litauen 233 Askøy Polen 594 Litauen 305 Øygarden Polen 91 Eritrea 73 Vest Polen 1 430 Litauen 730 Vaksdal Polen 85 Eritrea 61 Modalen Syria 8 Tyskland 6 Osterøy Polen 308 Litauen 112 Osterfjorden Polen 393 Litauen 124 Meland Polen 134 Romania 130 Radøy Polen 198 Litauen 94 Lindås Polen 292 Romania 185 Austrheim Polen 96 Litauen 66 Fedje Syria 20 Tyskland 16 Masfjorden Syria 25 Polen 19 Nordhordland Polen 743 Romania 412 Hordaland Polen 11 976 Litauen 4 968

12 3 Fødslar Færre fødde i dei fleste regionane Frå 2015 til 2016 gjekk fødselstala ned i alle regionane unntatt Hardanger og Bergen. I Bjørnefjorden blei det fødd 25 færre i 2016 enn i 2015. Trass skilnaden i befolkningstala var dette ein tilbakegang som var større enn veksten i Bergen same periode, der det blei fødd 24 fleire i 2016 enn året før. Det har vore ein tendens gjennom fleire år at utviklinga i Bjørnefjorden har vore motsett enn i fylket som heilskap. I år er det negativ utvikling begge stader. For fylket som heilskap gjekk fødselstala ned og det vart fødd 72 færre barn i 2016 samanlikna med 2015. Nordhordland hadde den største tilbakegangen med 39 færre fødde enn i 2015. Likevel er talet på fødde høgare enn snittet for perioden 2012-2016. I denne fireårsperioden var det berre tre regionar (Sunnhordland, Voss og Nordhordland) som hadde nedgang i fødselstala og heile fylket hadde ein auke i talet på fødslar. På landsbasis gjekk fødselstala ned frå 2015 til 2016, også samanlikna med snittet for i perioden 2012-2016. Fleire fødde i halvparten av kommunane 17 kommunar hadde fleire fødslar i 2016 enn i 2015, 16 kommunar hadde færre fødslar. I Kvinnherad vart det fødd 30 færre barn i 2016 enn året før, i Sveio 18 færre. Det var desse kommunane som i størst grad førte til tilbakegangen av fødslar i Sunnhordland. I Hardanger var det berre Odda kommune som hadde nedgang i talet på fødslar, med ein færre fødd. 31 færre fødde barn i Os bidrog til negative fødselstal i Bjørnefjorden. Der hadde Samnanger ein god framgang med 13 fleire fødde enn året før. I Osterfjorden hadde alle kommunane ein tilbakegang i fødslar, størst i Vaksdal med 11. Også i Nordhordland var det i hovudsak tilbakegang å spore; berre Masfjorden hadde ei svak auke med to fleire fødde. på 2. Lindås kommune hadde den største tilbakegangen i år med 39 færre fødde enn året før. Gjennomsnitt 2012-2016 2016 Endring 2015-2016 Etne 48 51 3 Sveio 75 65-18 Bømlo 137 136 9 Stord 227 221 3 Fitjar 34 31-4 Tysnes 24 38 21 Kvinnherad 133 109-30 Austevoll 70 85 4 Sunnhordland 747 736-12 Jondal 8 10 6 Odda 66 58-1 Ullensvang 30 30 2 Eidfjord 8 11 2 Ulvik 10 13 1 Granvin 9 16 5 Kvam 89 89 2 Hardanger 219 227 17 Voss 154 144-22 Fusa 31 24-7 Samnanger 30 39 13 Os 253 255-31 Bjørnefjorden 314 318-25 Gjennomsnitt 2012-2016 2016 Endring 2015-2016 Bergen 3 451 3 551 24 Askøy 392 397-8 Sund 96 92 2 Fjell 307 324 12 Øygarden 64 73-7 Vest 858 886-1 Vaksdal 43 43-11 Modalen 4 1-2 Osterøy 97 106-1 Osterfjorden 144 150-14 Meland 113 121 14 Radøy 63 52-10 Lindås 197 160-39 Austrheim 30 34-1 Fedje 5 1-5 Masfjorden 16 15 2 Nordhordland 424 383-39 Hordaland 6 308 6 395-72 Heile landet 59 256 58 890-168 Tabell 3.1: Tabellen viser tal fødde i snitt per år etter kommune og region, 2012-2016 (2016 også som enkeltår). Kjelde: SSB statistikkbanken, statistikk.ivest.no

13 4 Befolkningsstruktur Tre kommunar i Hordaland med kvinneoverskot Det er tre kommunar som har eit overskot av kvinner i alderen 20-39 år. I år er det Samnanger som har det største overskotet av kvinner i denne aldersgruppa, med 103 kvinner per 100 menn. Samnanger hadde 94 kvinner per 100 menn i 2016. Det største kvinneunderskotet finn vi i Radøy kommune med 84 kvinner per 100 menn. Gruppert etter tre aldersgrupper er det ingen statistisk observert forskjell i gjennomsnittleg tal kvinner per 100 menn. Landsgjennomsnittet og gjennomsnittet for Hordaland er høvesvis 95 og 93 for gruppa 20-39 år. 20-29 år 30-39 år 20-39 år Bergen 97 88 93 Masfjorden 85 101 92 Fedje 88 96 92 Granvin 102 78 91 Eidfjord 75 118 91 Vaksdal 91 90 91 Sveio 98 84 91 Sunnhordland 91 90 90 20-29 år 30-39 år 20-39 år Samnanger 110 96 103 Ullensvang 96 107 101 Jondal 107 95 101 Askøy 98 98 98 Meland 98 96 97 Osterøy 94 99 97 Modalen 115 81 96 Vest 94 97 95 Fjell 92 98 95 Austevoll 94 95 95 Lindås 86 103 95 Osterfjorden 93 96 95 Austrheim 98 91 94 Os 93 94 94 Bjørnefjorden 93 95 94 Nordhordland 90 97 93 Stord 94 91 93 Voss 89 91 90 Kvinnherad 91 89 90 Hardanger 86 95 90 Sund 91 89 90 Fitjar 91 89 90 Odda 84 97 89 Øygarden 88 91 89 Ulvik 90 86 88 Bømlo 87 90 88 Fusa 79 96 88 Kvam 83 89 86 Tysnes 82 90 85 Etne 81 88 85 Radøy 84 84 84 Hordaland 95 91 93 Heile landet 95 94 95 Figur 4.1 Kartet viser kvinner per 100 menn i aldersgruppa 20-39 år i kommunane. Kjelde: SSB, eigne berekningar Tabell 4.1: Tabellen viser kvinner per 100 menn (1.1. 2017) i dei aldersgruppene som flyttar mest, og der fordelinga mellom kvinner og menn kan avvike ein del frå gjennomsnittet på kommunenivå. Tabellen er sortert etter del kvinner per 100 menn 20-39 år. Kjelde: SSB Statistikkbanken; statistikk.ivest.no.

14 Kvinnedelen er størst i Vest og Osterfjorden På regionsnivå er det størst del kvinner per 100 menn i Vest og Osterfjorden med 95. Bjørnefjorden og Nordhordland ligg like bak med 94 og 93. Sunnhordland, Voss og Hardanger har lågast del med 90 kvinner per 100 menn. Det er ingen av regionane som har overskot av kvinner. Snittalderen aukar i kommunane 24 av 33 kommunar har hatt ein auke i snittalderen frå 2016 til 2017. Figur 4.2 viser korleis snittalderen fordeler seg geografisk i Hordaland i 2017. Det er åtte års forskjell mellom dei yngste og eldste kommunane. Som tidligare finn vi at dei indre delane av fylket har den høgaste snittalderen, mens områda langs kysten og rundt Bergen har den lågaste snittalderen. Tabell 4.2: Gjennomsnittsalder per 1. januar 2016 og 1. januar 2017, og endring i tal dagar. Tabellen er sortert etter snittalder i 2017. Kjelde: SSB, eigne berekningar Kommune 2016 2017 Endring dagar Meland 36,3 36,6 90 Fjell 36,5 36,8 107 Askøy 36,6 36,8 61 Vest 36,8 37,0 87 Os 37,2 37,4 100 Sund 37,3 37,7 135 Austevoll 38,0 38,2 68 Sveio 38,0 38,3 109 Stord 38,1 38,5 116 Bjørnefjorden 38,3 38,5 78 Øygarden 38,5 38,6 61 Bergen 38,7 38,8 56 Kommune 2016 2017 Endring dagar Bømlo 38,6 38,9 108 Hordaland 38,9 39,0 60 Fitjar 39,2 39,2 0 Lindås 38,9 39,2 95 Nordhordland 39,1 39,3 70 Sunnhordland 39,4 39,6 83 Osterøy 39,5 39,6 50 Landet 39,7 39,9 56 Modalen 39,9 40,3 138 Radøy 40,3 40,4 22 Osterfjorden 40,5 40,6 17 Etne 40,6 40,7 16 Fusa 41,6 41,7 38 Austrheim 41,4 41,7 102 Kvinnherad 41,5 41,8 84 Voss 41,7 41,8 19 Samnanger 41,9 41,8-11 Kvam 42,2 42,4 72 Vaksdal 42,6 42,4-51 Hardanger 43,2 43,2 5 Masfjorden 43,9 43,4-193 Ullensvang 43,2 43,6 120 Odda 43,9 43,6-114 Ulvik 44,1 43,7-146 Tysnes 44,0 43,8-67 Jondal 44,3 44,0-88 Eidfjord 43,9 44,0 47 Fedje 43,6 44,7 407 Granvin 44,7 44,9 68 Figur 4.2: Kartet viser gjennomsnittsalderen i Hordaland per januar 2016. Kjelde: SSB, eigne berekningar

15 Unge vaksne i Bergen, barnefamiliar i kommunane rundt «Sniglehuset» i figur 4.3 viser kor mange prosent kvart årskull står for av befolkninga i fire kommunegrupper i Hordaland: Bergen har ein vesentleg del av sin folkesetnad blant 21-34-åringar, og lågast del i skulealder; Hardanger, Voss og Osterfjorden har lågast del småbarn og størst del eldre; Bjørnefjorden, Vest og Nordhordland har størst del barn fram til ungdomsskulealder, og høg del vaksne i «barneskuleforeldrealder» (30-45 år); Sunnhordland er, for veldig mange årskull, plassert mellom dei indre delane av fylket og Bergen. Det største særpreget i figur 4.3 er «bulken» av bergensarar i 20- og tidleg 30-årsalder, men dette er ein heilt naturleg form for ein by med store utdanningsinstitusjonar. Vi finn att det same mønsteret i Stavanger, Trondheim og Tromsø. For Oslo sin del er utslaga enda meir ekstreme, også for ungdomstala. Ulik retning på befolkningspyramidane Det er veldig ulik befolkningsstruktur i fylket når vi skil mellom Bergensregionen og resten av fylket. I figur 4.4 (på neste side) har vi slått saman Bergen, Vest, Nordhordland, Bjørnefjorden og Osterfjorden i ein befolkningspyramide, og gjort tilsvarande for Hardanger, Sunnhordland og Voss i figur 4.5. På grunn av den store mengda unge vaksne i Bergen, får desse to figurane ganske ulik form: Der Bergensregionen har ein form som eit flintspyd, har resten av fylket ein noko ubestemmeleg form. Over tid vil desse to formane forsterke seg: Bergensregionen held på strukturen, men løftast litt i høgda av fleire eldre, mens resten av Hordaland blir både løfta i høgda og snevra inn i breidda. Både spydet i Bergensregionen og tårnet i resten av Hordaland vil truleg kome tydelegare fram i åra som kjem. Figur 4.3: Figuren viser kor stor del av befolkninga kvart alderstrinn utgjer i fire grupper av kommunar per 1.1.2017. T.d. utgjer 0-åringar i Sunnhordland 1,1 % av befolkninga i regionen, mens 57-åringar utgjer 1,3% av befolkninga i Hardanger, Voss og Osterfjorden, og 26-åringar utgjer 1,8 % av befolkninga i Bergen. Trianglane i området 38 til 42 år markerer snittalderen for gruppene. Kjelde: Utrekningar basert på data frå SSB Statistikkbanken via statistikk.ivest.no Sunnhordland Hardanger, Voss, Osterfjorden 84 år 82 år 80 år 78 år 76 år Bjørnefjorden, Vest, Nordhordland Bergen 88 år 86 år 74 år 90 år 72 år 92 år 70 år 68 år 94 år 66 år 104 år 102 år 100 år 98 år 96 år 0 år 2,0 % 1,6 % 1,2 % 0,8 % 0,4 % 0,0 % 64 år 62 år 60 år 58 år 56 år 54 år 2 år 4 år 6 år 8 år 10 år 12 år 42 år 44 år 46 år 48 år 52 år 50 år 14 år 40 år 16 år 38 år 18 år 36 år 20 år 22 år 24 år 26 år 28 år 30 år 32 år 34 år

16 Talet på pensjonistar per arbeidsfør aukar Figur 4.4 og 4.5 viser at det både for Bergensregionen og for resten av fylket blir ein større del eldre utan at det blir ein større del i arbeidsfør alder. I figur 4.6 har vi satt desse to forholdstala opp mot kvarandre, i ein brøk som viser talet personar i alderen 20-66 år per innbyggjar over 67 år. For fleire regionar har det dei siste åra vore ein reduksjon i talet 20-66-åringar per innbyggjar over 67 år. Den gjennomsnittlege reduksjon i forholdstalet for regionane er 1,8% per år. Dette skuldast dels historiske tilhøve som små barnekull både i mellomkrigstida og under andre verdskrig, og dels at det store 1946-kullet nådde pensjonsalderen i 2013. Talet på eldre aukar også framover, og omsorgsbehovet blant etterkrigskullet vil auke. For nokre regionar vil dette påverke behovet for utbygging av omsorgstenester. Med forsørgingsbyrde meinast talet personar i alderen 20-66 år i høve talet personar i alderen 67 år og eldre. Dvs. kor mange personar i yrkesfør alder (20-66 år) som må forsørgje kvar person i pensjonsalder (67 år eller meir). Dess høgare dette forholdtalet er, dess fleire kan forsørgje dei eldre og dess mindre er forsørgingsbøra. 95 år 90 år 85 år 80 år 75 år 70 år 65 år 60 år 55 år 50 år 45 år 40 år 35 år 30 år 25 år 20 år 15 år 10 år 5 år 0 år 1,0 % 0,5 % 0,0 % 0,5 % 1,0 % Befolkningspyramide for Bergensregionen 2017 Kvinner 2017 Menn 2041 95 år 90 år 85 år 80 år 75 år 70 år 65 år 60 år 55 år 50 år 45 år 40 år 35 år 30 år 25 år 20 år 15 år 10 år 5 år 0 år 1,0 % 0,5 % 0,0 % 0,5 % 1,0 % Befolkningspyramide for Hard., Sunnh., Voss 2017 Kvinner 2017 Menn 2041 7 6 5 4 3 2 1 0 1986 1989 1992 1995 1998 2001 2004 2007 2010 2013 2016 2019 2022 2025 2028 2031 2034 2037 2040 Sunnhordland Hardanger Vest Voss Bjørnefjorden Nordhordland Bergen Osterfjorden Figur 4.4: Befolkningspyramide for Bergensregionen, 2015 og 2041. Den vertikale aksa viser fordeling per eittårig alder, og den horisontale aksa viser prosent av befolkninga som befinn seg innan kvart trinn og kjønn. Kjelde: Eigne berekningar. SSB Statistikkbanken. Figur 4.5: Befolkningspyramide for Hardanger, Sunnhordland og Voss, 2015 og 2041. Den vertikale aksa viser fordeling per eittårig alder, og den horisontale aksa viser prosent av befolkninga som befinn seg innan kvart trinn og kjønn. Kjelde: Eigne berekningar. SSB Statistikkbanken. Figur 4.6: Figuren viser forsørgingsbøra etter region i Hordaland i perioden 1986 til 2041. Tala for 2018-2041 er framskrive med basis i Hordaland fylkeskommune sine befolkningsprognosar. Kjelde: statistikk.ivest.no, fylkesprognoser.no

17 5 Hushald og bustader Rekord for einebustader i Bergen Figur 5.1 viser utviklinga i kvadratmeterprisar for utvalte bustadtypar i Hordaland utan Bergen og Bergen i perioden januar 2007 - mars 2017, prisjustert til mars-2017-prisar. Etter at bustadmarknaden nådde eit minimum i 2008 har vi observert ein jamn vekst for alle bustadtypar. Den sterkaste veksten har vore for leilegheiter i Bergen, mens leilegheiter i resten av fylket har hatt den svakaste veksten. Leilegheitsprisane i Bergen ser ut til å ha stagnert og gått noko ned etter august 2015, då dei var på sitt høgaste. For einebustadar i begge områda må ein tilbake til mai 2016 for å finne dei høgaste prisane. Om vi ser på prisutviklinga dei siste 12 månedane er bildet snudd, då er det leilegheiter i Hordaland utanom Bergen som har hatt størst prisvekst, mens delte bustader og leilegheiter i Bergen har hatt negativ vekst. Bustadpriser i Hordaland (2017 kr) for utvalgte bustadtypar 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 0 jan.07 apr.07 jul.07 okt.07 jan.08 apr.08 jul.08 okt.08 jan.09 apr.09 jul.09 okt.09 jan.10 apr.10 jul.10 okt.10 jan.11 apr.11 jul.11 okt.11 jan.12 apr.12 jul.12 okt.12 jan.13 apr.13 jul.13 okt.13 jan.14 apr.14 jul.14 okt.14 jan.15 apr.15 Einebustad i Bergen Einebustad i Hordaland utan Bergen Delt bustad i Bergen jul.15 okt.15 jan.16 apr.16 jul.16 okt.16 jan.17 Figur 5.1: Figuren viser gjennomsnittleg kvadratmeterpris for einebustader, delte bustader og leilegheiter i Bergen og i Hordaland utanom Bergen. Prisane er konsumprisjustert til mars-2017-prisar. Prisane er basert på indeksar frå Eiendom Noreg. Delt bustad i Hordaland utan Bergen Leilegheit i Bergen Leilegheit i Hordaland utan Bergen Kjelde; Eiendom Norge og Statistikk.ivest.no

18 Sprik i bustadbygginga I 2016 hadde Bergen lågare prosentvis folkevekst enn resten av Hordaland, og bustadbygginga heng etter. Figur 5.2 viser talet igangsette bustader i Bergen og i Hordaland utanom Bergen frå 2004 til og med 2016. For dei fleste åra vist her har bustadbygginga vore større utanfor Bergen enn i Bergen, men dette gjeld ikkje for 2016. Ikkje sidan 2010 har det blitt igangsett fleire bustader i Bergen. Om vi ser vekk frå 2010 og 2011, har talet på igangsette bustader i Hordaland utanom Bergen halde seg stabilt mellom 1600 og 2000 per år. Auke i fira av åtte regionar I alt blei det i 2016 igangsett 3 661 bustader i Hordaland, mot 3 051 bustader året før. Dette svarer til ein auke på 20 %. Trass ein stor auke i den samla igangsette bustadbygginga frå 2015 til 2016 er det nedgang i dei same tala for halvparten av regionane (figur 5.3). Det var nedgang i regionane Sunnhordaland, Bjørnefjorden, Osterfjorden og i Vest. Voss hadde derimot ein relativt stor auke frå 34 igangsatte bustader i 2015 til 178 i 2016. Hardanger, Nordhordaland og Bergen hadde også relativt stor vekst, alle på over 40 %. I tal, blei det i 2016 igangsett 1 929 bustader i Bergen, 554 i Vest, 321 i Sunnhordland, 292 i Bjørnefjorden, 225 i Nordhordland, 51 i Osterfjorden, 110 i Hardanger, og 178 på Voss. I figur 5.2 og 5.3 har vi teken bort 770 bustader frå Sunnhordland (Stord) i 2007, da det dette året blei igangsett (og ferdigstilt) eit uvanleg høgt tal hyblar knytt til Aker Stord. 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0 Figur 5.2: Igangsette bustader i Hordaland og Bergen 2004-2016. Kjelde: SSB statistikkbanken Igangsette bustader Bergen Igangsette bustader Hordaland u/bergen 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 1 000 800 600 400 200 0 2004 2005 2006 Figur 5.3: Igangsette bustader i Regionane i Hordaland utanom Bergen, 2004-2016 Kjelde: SSB statistikkbanken 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Hardanger Voss Sunnhordland Bjørnefjorden Osterfjorden Vest Nordhordland

19 Auka del innbyggjarar i låginntekthushald Delen av hordalendingar som bur i låginntekthushald har auka dei siste åra. I snitt budde 8 % av befolkninga i Hordaland i låginntekthushald i perioden 2005 2014, mens det i 2015 var 9,6 %. Det er ein auke på 0,2 prosentpoeng frå året før (tabell 5.1). Dersom vi samanliknar prosentdelen for 2015 med tala frå 2014, har 21 av fylket sine 33 kommunar hatt ein auke, Vaksdal kommune hadde uforandra status. 11 kommunar har lågare del låginntekthushald enn året før. Størst reduksjon hadde Ulvik (-2 %), Tysnes (- 1,9 %) og Austevoll (-1,2 %). I den andre enden finn vi Fedje, Fitjar og Sveio. Snitt - 2005-2014 2015 Endring 2014-2015 Bergen 10,0 % 10,8 % 0,3 % Etne 8,7 % 8,3 % 0,4 % Sveio 8,7 % 9,8 % 1,2 % Bømlo 8,0 % 8,7 % 0,5 % Stord 7,2 % 8,1 % 0,1 % Fitjar 7,5 % 8,9 % 1,3 % Tysnes 10,2 % 8,3 % -1,9 % Kvinnherad 8,1 % 9,1 % 0,6 % Snitt - 2005-2014 2015 Endring 2014-2015 Radøy 8,8 % 8,7 % -0,2 % Lindås 7,0 % 8,1 % 0,6 % Austrheim 7,0 % 8,5 % 0,3 % Fedje 7,8 % 9,5 % 2,3 % Masfjorden 7,4 % 7,6 % 0,8 % Hordaland 8,0 % 9,6 % 0,2 % Askøy og Austevoll var dei kommunane der lågast del av befolkninga bur i låginntekthushald. Jondal 8,9 % 7,6 % -0,2 % Odda 8,2 % 8,3 % 0,4 % 1 800 18 000 Ullensvang 9,7 % 10,3 % 0,2 % 1 600 16 000 Færre eineforsørgarar i fylket dei siste åra Mellom 2006 og 2012 auka talet på eineforsørgarar i fylket svakt, men jamt, frå 11 804 til 12 476 personar. Frå 2013 til 2016 har det vore nedgang og talet på eineforsørgarar er no lågare enn i 2006 (11 320). Eidfjord 9,7 % 8,0 % 0,2 % Ulvik 11,0 % 9,5 % -2,0 % Granvin 9,6 % 10,1 % -0,2 % Voss 9,0 % 9,3 % -0,3 % Kvam 8,3 % 8,7 % -0,2 % 1 400 1 200 1 000 800 14 000 12 000 10 000 8 000 I dei fleste regionane har det blitt færre eineforsørgarar. I Bergen har talet på eineførsørgarar lenge vore stabilt rundt 7000, men frå 2013 til 2016 er talet redusert til under 6000 personar. Frå 2015 til 2016 var det også ein reduksjon i talet på eineforsørgjarar i regionane Sunnhordaland, Hardanger, Voss, Osterfjorden og Nordhordaland. Bjørnefjorden og Voss har på si side hatt ein svak auke i same periode. Fusa 8,6 % 8,8 % 0,3 % Samnanger 7,7 % 7,8 % 0,7 % Os 7,2 % 8,2 % 0,4 % Austevoll 7,1 % 6,8 % -1,2 % Sund 8,0 % 8,6 % 0,3 % 600 400 200 0 6 000 4 000 2 000 0 2006 20072008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Fjell 6,5 % 7,4 % 0,2 % Askøy 6,5 % 6,8 % 0,2 % Vaksdal 9,4 % 9,9 % 0,0 % Vest Bjørnefjorden Osterfjorden Nordhordland Voss Sunnhordland Hardanger Bergen (høgre akse) Hordaland (høgre akse) Tabell 5.1: Tabellen viser utviklinga i delen hushald med låg inntekt definert etter EU 60-skalaen. (døme på inntektsgrenser i 2014: einslege 207 400; einslege forsørgarar med to barn 331 900; par med to barn 435 600). Gjennomsnitt for perioden 2005-2014, siste oppgjeve år (2015) og endring 2014-2015. Kjelde: statistisk sentralbyrå Modalen 10,2 % 7,1 % -0,3 % Osterøy 8,5 % 8,0 % -0,3 % Meland 6,4 % 7,2 % 0,4 % Øygarden 7,6 % 8,5 % -0,5 % Figur 5.4: Eineforsørgjarar i Hordaland perioden 2006-2016. Mor/ far med barn 0-17 år. Kjelde: SSB via statistikk.ivest.no

20 Behov for 2 200 fleire bustader per år I 2040 vil det vere behov for over 53 000 fleire bustader i Hordaland enn det er i dag. Av desse vil Bergen trenge om lag 33 000, Vest vil trenge 11 000, mens i Nordhordland og Sunnhordland vil det vere behov for høvesvis 3 500 og 2 500. Dersom befolkningsprognosen treff og dagen busetnadsmønster held fram vil det vere behov for 1 300 færre bustader i Hardanger. Hushaldstypane aleinebuande, par utan barn og par med barn har det største behovet for bustader når ein ser på perioden 2016-2040 for heile fylket under eitt (figur 5.5). Bustadbehovet for aleinebuande utgjer 45 % av veksten, noko som tilseier i underkant av 24 000 bustader. Par utan barn utgjer 33 % av veksten, kring 17 000 bustader og par med barn ligg på 11 % eller i underkant av 6 000 bustader. 2016 2020 2025 2030 2035 2040 Endring i tal 2016-2040 Endring i prosent Sunnhordland 26 180 26 739 27 380 27 938 28 286 28 406 2 226 9% Hardanger 9 666 9 538 9 351 9 112 8 780 8 380-1 286-13% Voss 5 916 5 988 6 073 6 154 6 220 6 259 343 6% Bjørnefjorden 10 220 10 814 11 556 12 314 13 020 13 678 3 458 34% Bergen 126 168 131 578 138 490 145 606 152 558 159 425 33 257 26% Vest 24 459 26 306 28 638 30 979 33 248 35 470 11 011 45% Osterfjorden 4 998 5 086 5 197 5 311 5 417 5 496 498 10% Nordhordland 13 344 13 986 14 759 15 536 16 226 16 843 3 499 26% Hordaland 220 951 230 035 241 444 252 950 263 755 273 957 53 006 24% Tabell 5.2: Tabellen viser forventa auke i det totale bustadbehovet i perioden 2016-2040 i fylket som heile og i regionane. Bustadkonsumet etter alder og kjønn er halde konstant. Alle endringar vil difor skuldast samansettinga av befolkninga. Kjelde: Hordaland fylkeskommune sine befolknings- og bustadprognosar. Desse prognosane er baserte på folketalsprognosar frå Hordaland fylkeskommune. Bustadkonsumet etter alder og kjønn er halde konstant: Alle endringane skuldast derfor endringar i befolkningssamansettinga. Årets folketalsprognoser estimerer lågare folketalsvekst enn tidligare års prognosar (sjå AUD-rappport nr. 1.1-,1.2-, og 1.3-2017). 100 % 80 % 60 % 40 % 20 % 0 % -20 % -40 % -60 % Aleinebuande Par utan barn Par med barn Mor/far med barn Einfamiliehushald med vaksne barn Fleirfamiliehushald utan barn Fleirfamiliehushald med barn -80 % -100 % Hordaland Sunnhordland Hardanger Voss Bjørnefjorden Bergen Vest Osterfjorden Nordhordland Figur 5.5: Venta fordeling av veksten i bustadbehovet etter type hushald, 2016-2040. Kjelde: Hordaland fylkeskommune sine befolknings- og bustadprognosar.

Agnes Mowinckels gate 5 Postboks 7900 5020 Bergen Telefon: 55 23 90 00 E-post: hfk@hfk.no www.hordaland.no Hordaland fylkeskommune har ansvar for å utvikle hordalandssamfunnet. Vi gir vidaregåande opplæring, tannhelsetenester og kollektivtransport til innbyggjarane i fylket. Vi har ansvar for vegsamband og legg til rette for verdiskaping, næringsutvikling, fritidsopplevingar og kultur. Som del av eit nasjonalt og globalt samfunn har vi ansvar for å ta vare på fortida, notida og framtida i Hordaland. Fylkestinget er øvste politiske organ i fylkeskommunen.