Indre Hordaland jordskifterett Rettsbok Sak: 1230-2008-0014 BREKKHUS GNR 379 Gnr. 379 i Voss kommune Oppstarta: 07.07.2009 Avslutta: 18.12.2009 1230-2008-0014 BREKKHUS GNR 379 Indre Hordaland jordskifterett 1
SAKSFØREBUANDE MØTE Rettsmøtedag: 07.07.2009 Stad: Jordskifteretten sine lokaler i Voss Sak nr.: 1230-2008-0014 BREKKHUS GNR 379 Saka gjeld: Krav om sak etter jordskiftelova 2 a og d, 88a Jordskiftedommar: Tore Fykse Protokollførar: Saka er kravd av: Til handsaming: Partar: Jordskiftedommaren Torstein Trå 1 Gjennomgang av kravet 2 Vidare framdrift i saka Eigar av gnr. 379/1, Sigvald Lien, Rekvesvegen 83, 5700 VOSS Eigar av gnr. 379/2, Gunnar Sigvald Brekkhus, Teigdalsvegen 861, 5707 Eigar av gnr. 379/3, Eivind Idar Brekkhus, Teigdalsvegen 888, 5707 Eigar av gnr. 379/4, Jan Gunnar Botten Århus, Teigdalsvegen 914, 5707 Eigar av gnr. 379/6, Sjur Brækhus, Teigdalsvegen 894, 5707 Eigar av gnr. 379/7, 379/10, Torstein Trå, Teigdalsvegen 878, 5707 Eigar av gnr. 379/8, Svein Lien, Brekkhuslii 53, 5707 Eigar av gnr. 379/9, Kjellaug Ekse Brekkhus, Teigdalsvegen 892, 5707 Eigar av gnr. 379/17, Bergljot Brekkhus Eigar av gnr. 379/17, Gudrid Brekkhus, 6843 SKEI I JØLSTER Eigedomane ligg i Voss kommune. Til stades: Sigvald Lien, Oddvar Brekkhus for Gunnar Sigvald Brekkhus, Eivind Idar Brekkhus, Jan Gunnar Botten Århus, Sjur Brækhus som og møtte for Svein Lien, Torstein Trå, Kjellaug Ekse Brekkhus, Gudrid Brekkhus (¾), ho representerte og Bergljot Brekkhus sin ¼. Saman med Torstein Trå møtte Tove Østlie. Dei andre partane var lovleg innkalla, men møtte ikkje. På spørsmål hadde ingen merknader til innkallinga til møtet eller til måten retten var samansett på. Jordskiftedommaren gjorde greie for hovudreglane i domstollova 106-108. Ingen kjende til noko som kunne tilseie at jordskiftedommaren var inhabil. 1230-2008-0014 BREKKHUS GNR 379 Indre Hordaland jordskifterett 2
Jordskiftedommaren gjorde greie for at føremålet med munnleg saksførebuing er å avklarte partstilhøva og å få oversyn over dei problema som ein ønskjer å få løyst. Dommaren gjorde merksam på at det ikkje vert teke realitetsavgjerder i dette møtet utan at partane er samde om det. Følgjande dokument vart framlagde: 1 Krav datert 18.09.2008 frå Torstein Trå om sak for jordskifteretten. 2 Brev datert 24.09.2008 frå jordskifteretten med forkynninng til partane om motteke krav om sak. Ved brev av same dato er det sendt kvittering til Torstein Trå og melding til Voss kommune. 3 Brev datert 15.10.2008 frå jordskifteretten til Gudrid Brekkhus om eigedomen gnr. 379 bnr. 17 også kan vera part i saka. 4 Brev datert 15.06.2009 frå jordskifteretten til partane med innkalling til saksførebuande rettsmøte. 5 Kopi av nedfotografert jordskiftekart over Brekhus innmark mål 1:5000 oppmålt og tegna 1922, lagt fram ved overutskiftning 04.10.1926. 6 Kopi av nedfotografert jordskiftekart over Brekkhus utmark mål 1:5000 oppmålt og tegna 1964, lagt fram i jordskifteretten 08.05.1967 og lagt fram ved jordskifteoverrett 16.09.1969. Partane la fram: 7 Fullmakt datert 06.07.2009 frå Gunnar Sigvald Brekkhus til Oddvar Brekkhus 8 Fullmakt (udatert) frå Svein Lien til Sjur Brækhus 9 Fullmakt (udatert) frå Bergljot Brekkhus til Gudrid Brekkhus Dokumenta vart gjennomgått i nødvendig grad. Torstein Trå gjorde greie for kravet. Elva Storagrova på Brekkhus er aktuell for utbygging til kraftproduksjon. Fleire interesserte selskap har teke kontakt med tanke på avtale om utbygging. Trå ynskjer å få klarlagd eigarrettane til fallet i Storegrova. Han viste til utskiftingar for innmarka frå 1926 side 31 32, Utmarksjordskifte frå 1967/68 side 19 og Fordeling av erstatning i forbindelse med kjøp av rettar i Teigdalselva. Vidare synte han til at bnr. 3, 9 og 17 har alle hatt kraftverk i Storegrova. Det eksisterer også nokre rettar til kvernhus og slipesteinar. Det kunne kanskje vera behov for at jordskifteretten tek stilling til kva rettar dei ulike eigarane/bruksrettshavarane har til fallet og bruk av vatn i Storegrova. Hans syn er at innanfor dei områda som var del av utskiftingane i 1926 og 1967, har den enkelte grunneigar også eigedomsretten til elva og fallrettane. For sameiga ovanom dei utskifta områda, vil det vera rett å fordela eigarforholda til fallrettane etter skyld. Fallerstatningane frå BKK ved utbygginga av Teigdalselva vart fordelte på dei enkelte bruk etter skyld. Han la fram: 10 Kopi av Erklæring datert 26.04.1965 vedk. avtale med BKK. 11 Kopi av innmarksjordskiftet slutta 22.08.1925 s. 31 og 32. 12 Kopi av utmarksjordskiftet slutta 18.12.1968 s. 19. 1230-2008-0014 BREKKHUS GNR 379 Indre Hordaland jordskifterett 3
Rettsformannen viste deretter til dok. 1 (Krav om sak ved jordskifteretten) og etter samråd med rekvirenten vart jordskiftekravet utvida til å gjelda rettsutgreiing ( 88a), medan det som galt Fordele arealverdiar og kostnader ved sams tiltak innafor byggeområde ( 2h) vart teke ut av kravet. Ingen av dei andre partane hadde merknader til dette. Sjur Brækhus viste også til dei utskiftingane som har vore på Brekkhus. Han leverte kopi av utskiftinga frå 1926 (original avskrift) og skyldelingforretning frå 1917 som gjaldt sal av rettar i Teigdalsvasdraget, der han viste til korleis dette hadde vore fordelt mellom partane den gongen. Noko vart delt likt (truleg det som galt gratis straum) og noko vart delt etter skyld (truleg det som galt fallrettane). Han meiner at elva og fallretten ligg i sameige og at dette går fram av utskiftingane frå 1926 og 1967. Han viste og til ein forretning frå 1871 som galt grenser, òg til sak for jordskifteretten frå 1999 der fordelinga i sameiga var utrekna i prosent. Det var ikkje sagt noko om eigarforholdda til elva og/eller fallrettane i nokon av desse sakene. Vidare la han fram ei utgreiing, frå konsulent firma DEKAR, med deira vurdering av rettane til fallet i Storagrova. Utgreiinga frå DEKAR syner at heile fallet ligg i sameige etter skyld. Han la fram: 13 Kopi av original rettsbok for innmarksutskiftninga slutta 22.08.1925. 14 Skylddelinga halde 19. 21.07.1917 over Århus gnr. 379 sine rettar til Teigdalselva, tgl. 03.10.1917. 15 Brev datert 11.07.2008 frå konsulentfirmaet DEKAR med vurdering av eigarforholda til Storegrova 16 Kopi av overutskiftning for Brekkhus innmark, slutta 13.10.1926. Gudrid Brekkhus synte til skyldeling og skøyte for eigedomen gnr. 379 bnr. 17. Eigedomen vart frådelt bnr. 3 i 1920. Det hadde før vore kraftverk på eigedomen som nytta Storegrova. Det vart og opplyst at bnr. 17 sin beiterett i den felles utmarka var avløyst og bnr. 17 hadde som vederlag fått seg tillagt eit areal for dette. Ho kjende ikkje til om det var nokon særavtalar eller liknande som galt kraftverket som bnr. 17 tidlegare hadde. Ho la fram 17 Kopi av skylddeling halden 27.07.1920 der gnr. 379 bnr. 17 vert delt frå bnr. 3. 18 Kopi av skøyte datert 13.08.1920 vedk. overdraging av eigedomen gnr. 379 bnr. 17. Eivind Idar Brekkhus som eigar av bnr. 3, kjende heller ikkje til nokon særavtalar for bnr. 17 til å nytta Storegrova for produksjon av kraft. Kjellaug Ekse Brekkhus opplyste at også bnr. 9 hadde tidlegare eit lite kraftverk. Her var det heller ikkje noko avtalar å visa til. Ho var samd med Sjur Brækhus si vurdering av eigarforholda så langt ho kjende til av utskiftingspapir m.v. Dei andre partane gav uttrykk for at etter deira syn ligg heile fallet i sameige med eigardel for kvart bruk etter skyld. På spørsmål frå rettsformannen var det ingen som meinte at retten hadde behov for å synfara området. Dei framlagde karta og dokumenta gav tilstrekkeleg opplysingar til å kunna ta avgjer i saka. 1230-2008-0014 BREKKHUS GNR 379 Indre Hordaland jordskifterett 4
Rettsformannen orienterte og om skiping av fall- og grunneigarlag. Partane ville vurdera fram til neste møte om dei ynskjer at saka skal verta utvida til også å gjelda slik bruksordning. Rettsformannen tok deretter opp spørsmålet om fremjing av jordskiftesaka og orienterte om dei vilkåra som må vera til stades for at retten kan arbeida vidare med saka. På spørsmål frå rettsformannen var det ingen som sa imot at saka vert fremja, sjølv om dette ikkje sto i innkallinga til møtet i dag. Partane hadde ikkje merknader til at saka vart sett med jordskiftedommaren som einedommar slik rekvirenten har kravd. Jordskiftedommaren gjorde merksam på at det er partane sitt ansvar å skaffe fram dokument og andre bevis. Den vidare framdrifta av saka vart drøfta. Det vil verta hovudforhaldling av dei spørsmåla som gjeld eigarforholda til fallrettane i september 2009. På spørsmål frå retten hadde ikkje partane merkander til handsaminga av saka idag. Partane hadde ikkje meir å leggja til og vart deretter permiterte. ------------------- Jordskifteretten tok deretter opp spørsmålet om fremjing av saka og gjorde slikt vedtak Saka er kravd som rettsutgreiing etter jskl 88a med tillegg for evt. oppløysing av sameige (jskl 2a) og avløysing av bruksrettar (jskl 2d) for å kunna utnytta vassfallet i Storagrova på Brekkhus til kraftproduksjon. Saka er kravd av eigar av gnr. 379 bnr. 7 og bnr. 10 Torstein Trå. Det er i rettsmøte i dag konstatert at det er ulik oppfatning av korleis eigarforholda til fallrettane i Storagrova er. Men om det er særeige til deler av fallet eller fallet ligg i sameige, så vil det vera vanskeleg for den enkelte å utnytta sin del av fallet for seg sjølv. Partane har gitt utrykk for at evt. utbygging må skje i eit fellesskap mellom falleigarane. Den enkelte grunneigar vil ikkje kunna utnytta sin del av ressursen utan i samarbeid med dei andre eigarane. Slik sett er fallretten vanskeleg å utnytta etter tida og tilhøva, jfr. jskl 1. Det er ikkje utarbeidd konkrete planar for utbygginga, men det er opplyst at kraftpotensialet kan vera 8 10 Gwh. I den grad det syner seg å vera uklare eigarforhold og/eller grenser, så må desse avklarast for at saka elles kan gjennomførast. Nødvendig avklaring vert gjort ved at jordskifteretten gjennomfører rettsutgreiing etter jskl 88a og evt. grensegang etter jskl 88. Retten legg til grunn at aktuell bruk av området er skogsdrift og beite. Utnytting av vassressursane til kraftproduksjon vil ikkje i nevneverdig grad skapa vanskar for at denne bruken kan halda fram som før. 1230-2008-0014 BREKKHUS GNR 379 Indre Hordaland jordskifterett 5
Etter det som er kome fram så langt, er det ikkje alternativ inntektsbringande utnytting av vassfallet eller tilgrensande område utanom beite og skogproduksjon. Jordskifteretten si vurdering er då at eigarane ikkje vil koma til å lida tap ved utnytting av fallrettar m.m, jfr. jskl 3. Om saka også skal gjennomførast som ei bruksordning etter reglane i 2 c, jfr. 34 og 35 h i tillegg til rettsutgreiing og evt. grensegang vil verta teke opp i neste møte. Retten er etter dette komen til slik slutning: 1. I medhald av jskl 14 vert sak 1230-2008-0014 fremja som rettsutgreiing etter jskl 88a. Saka gjeld fallrettane i Storagrova tilhøyrande eigedomar under gnr. 379 på Brekkhus i Voss kommune. Jordskiftekostnadane vert utlikna på partane ved avslutting av saka. Etter jskl 76 er hovudregelen at slike kostnader skal utliknast på partane etter nytte. Utskrift av rettsboka vert send til partane i vanleg brev. Saka vert utsett inntil vidare. Retten heva. Voss, 07.07.2009 Tore Fykse jordskiftedommar 1230-2008-0014 BREKKHUS GNR 379 Indre Hordaland jordskifterett 6
JORDSKIFTERETTSMØTE MED HOVUDFORHANDLING Rettsmøtedag: 08.09.2009 Stad: Jordskifteretten sine lokale i i Voss Sak nr.: 1230-2008-0014 BREKKHUS GNR 379 - utsatt frå 07.07.2009. Saka gjeld: Krav om sak etter jordskiftelova 2 a og d, 88a Jordskiftedommar: Tore Fykse, som einedommar etter jordskiftelova 9 andre ledd. Protokollførar: Saka er kravd av: Til handsaming: Partar: Sigbjørn Hauge Torstein Trå Hovudforhandling i tvist om eigarforholda til fallrettane i Storagrova på Brekkhus. Eigar av gnr. 379/1, Sigvald Lien, Rekvesvegen 83, 5700 VOSS Eigar av gnr. 379/2, Gunnar Sigvald Brekkhus, Teigdalsvegen 861, 5707 Eigar av gnr. 379/3, Eivind Idar Brekkhus, Teigdalsvegen 888, 5707 Eigar av gnr. 379/4, Jan Gunnar Botten Århus, Teigdalsvegen 914, 5707 Eigar av gnr. 379/6, Sjur Brækhus, Teigdalsvegen 894, 5707 Eigar av gnr. 379/7, 379/10, Torstein Trå, Teigdalsvegen 878, 5707 Eigar av gnr. 379/8, Svein Lien, Brekkhuslii 53, 5707 Eigar av gnr. 379/9, Kjellaug Ekse Brekkhus, Teigdalsvegen 892, 5707 Eigar av gnr. 379/17, Bergljot Brekkhus Eigar av gnr. 379/17, Gudrid Brekkhus, 6843 SKEI I JØLSTER Eigedomane ligg i Voss kommune. Til stades: Sigvald Lien, Oddvar Brekkhus for Gunnar Sigvald Brekkhus, Eivind Idar Brekkhus, Jan Gunnar Botten Århus, Sjur Brækhus, Torstein Trå, Svein Lien, Kjellaug Ekse Brekkhus, Roald Brekkhus møtte for Gudrid Brekkhus og Bergljot Brekkhus. Frå jordskifteretten møtte og avd.ing. Sigbjørn Hauge. Dei andre partane var lovleg innkalla, men møtte ikkje. På spørsmål frå jordskiftedommaren hadde ingen merknader til innkallinga til møtet eller til måten retten var samansett på. Ingen kjende til noko som kunne tilseie at retten var inhabil. Partslista vart gjennomgått. 1230-2008-0014 BREKKHUS GNR 379 Indre Hordaland jordskifterett 7
Følgjande dokument vart framlagde: 19 Brev datert 08.07.2009 frå jordskifteretten til partane vedlagt kopi av rettsboka frå møtet den 07.07.2009 20 Brev datert 18.08.2009 frå jordskifteretten med innkalling til møtet i dag 21 Fullmakt (udatert) frå Gunnar Sigvald Brekkhus til Oddvar Brekkhus til å ivataeta hans interesser i saka. 22 Fullmakt datert 08.08.2009 frå Gudrid Brekkhus og Bergljot Brekkhus til Roald Brekkhus til å ivareta deira interesser i saka. Dokumenta vart gjennomgått i nødvendig grad. På spørsmål frå rettsformannen vart det avklara med partane at det ikkje er behov for å utarbeida bruksordningsreglar no, jfr. rettsboka s. 5 frå møtet den 07.07.2009. Rettsformannen orienterte partane om det ansvaret dei har når dei forklarar seg, og at det fyl straffeansvar med å gje uriktige opplysingar. Partane er og pliktige til å gje opplysingar og levera inn dokument som dei kjenner til sjølv om dette talar til den andre parten sin fordel. Rekvirenten Torstein Trå eigar av gnr. 379 bnr. 7 og bnr. 10 vart formana og gav forsikring. Han innleia, greidde ut om saka og la ned slik påstand: Eigarane av tilgrensande grunn eig fallrettane i Storagrova. Sjur Brækhus eigar av gnr. 379 bnr. 6 vart formana og gav forsikring Han innleia, greidde ut om saka og la ned slik påstand: Fallrettane til Storagrova ligg i felleseige mellom gardsbruka på Brekkhus med eigardel for den enkelte etter skyld. Roald Brekkhus med fullmakt for gnr. 379 bnr. 17 vart formana og gav forsikring Han innleia og slutta seg til same påstand som var sett fram av Torstein Trå. Eivind Brekkhus, Svein Lien og Oddvar Brekkhus slutta seg til framstilling og påstanden sett fram av Sjur Brekkhus. Kjellaug Ekse Brekkhus meinte det var argument for begge syn. Ho hadde ikkje noko bestemt oppfatning av rettstilstanden og sette ikkje fram eigen påstand. Jan Gunnar Botten gav og uttrykk for å vera usikker på rettstilstanden og sette ikkje fram eigen påstand. 1230-2008-0014 BREKKHUS GNR 379 Indre Hordaland jordskifterett 8
Sigvald Lien var og i tvil, men halla mest til Sjur Brækhus si framstilling og påstand. Partane som ynskte det hadde ordet til prosedyre. Dommaren erklærte forhandlingane for avslutta og tvisten teken opp til doms På spørsmål hadde ingen merknader til forhandlingane. Retten heva. Voss, 08.09.2009 Tore Fykse jordskiftedommar 1230-2008-0014 BREKKHUS GNR 379 Indre Hordaland jordskifterett 9
DOM Rettsmøtedag: 18.12.2009 Stad: Jordskifteretten sine lokale i i Voss Sak nr.: 1230-2008-0014 BREKKHUS GNR 379 - utsatt frå 08.09.2009. Saka gjeld: Krav om sak etter jordskiftelova 2 a og d, 88a Jordskiftedommar: Tore Fykse, som einedommar etter jordskiftelova 9 andre ledd. Protokollførar: Saka er kravd av: Til handsaming: Rettsformannen Torstein Trå Avseiing av dom Partar: Eigar av gnr. 379/1, Sigvald Lien, Rekvesvegen 83, 5700 VOSS Eigar av gnr. 379/2, Gunnar Sigvald Brekkhus, Teigdalsvegen 861, 5707 Eigar av gnr. 379/3, Eivind Idar Brekkhus, Teigdalsvegen 888, 5707 Eigar av gnr. 379/4, Jan Gunnar Botten Århus, Teigdalsvegen 914, 5707 Eigar av gnr. 379/6, Sjur Brækhus, Teigdalsvegen 894, 5707 Eigar av gnr. 379/7, 379/10, Torstein Trå, Teigdalsvegen 878, 5707 Eigar av gnr. 379/8, Svein Lien, Brekkhuslii 53, 5707 Eigar av gnr. 379/9, Kjellaug Ekse Brekkhus, Teigdalsvegen 892, 5707 Eigar av gnr. 379/17, Bergljot Brekkhus Eigar av gnr. 379/17, Gudrid Brekkhus, 6843 SKEI I JØLSTER Eigedomane ligg i Voss kommune. Til stades: Partane var ikkje innkalla eller til stades Jordskifteretten avsa i medhald til jskl 17 slik Bakgrunn: dom: Elva Storagrova på Brekkhus gnr. 379 i Voss kan vera aktuell for utnytting til kraftproduksjon. Fleire interesserte selskap har teke kontakt med sikte på avtale om utbygging. I den samanheng er det mellom grunneigarane på Brekkhus kome fram ulike syn på kven som eig fallet i elva og det er sett fram krav om sak for jordskifteretten for å fastsetja korleis eigarforholdet til vassfallet er ved rettsutgreiing etter jskl 88 a. 1230-2008-0014 BREKKHUS GNR 379 Indre Hordaland jordskifterett 10
Saksøkjar Torstein Trå har halde fram: Storegrova har eit stort inntektspotensiale ved kraftproduksjon som det er ynskjeleg å nytta ut. Det er dels ulik oppfatning og dels usikkerheit på Brekkhus om kven som eig fallrettane i elva. Trå refererte til vannressurslova 13 som seier at den som eig ned til elva også eig elvegrunnen og dermed fallretten. Han var av den meining at slik er det også for Storegrova, den som eig til elva er og eigar av fallretten. Han synte òg til innmarksjordskiftet slutta 22.08.1925 s. 31 (dok 11) der denne foretninga ikkje gjorde endringar på rettane til fallet. Ved sal av Teigdalselva i 1926 vart samla erstatning delt i to den eine halvparten vart delt likt på dei 8 bruka på Brekkhus, medan den andre halvparten vart delt etter bruka si skyld. Vidare synte han til utmarksjordskiftet slutta 18.12.1968 (dok 12) som galdt utskifting av ein del av utmark til full eigedomsrett. Av s. 19 i protokollen går det fram at elvane ikkje var berørt av dette skifte. Areala ovanom den utskifta utmarka hadde så liten verdi at den ikkje vart skifta den gongen. Han meiner at eigarane på Brekkhus har full eigedomsrett så lang som merkeskjelforetninga av 1871 gjeld. Når det gjeld areala som ligg utanfor utmarka som var skift i 1968 meiner han at det her er felles beite men utdelte skog og slåtteteigar slik som merkeskjels foretning frå 1871 syner. Viste òg til at ved utvidinga av vegen over Nesheimsfjellet, som no er sluttført, vart det gitt erstatning til den enkelte eigedom på det arealet som ligg ovanfor det som vart utskilt i 1968. Det var ingen av dei andre eigarane som hadde protestert på dette og viss det var slik at dette arealet var i sameige skulle vel denne erstatninga òg ha vore delt på skyld. Vidare synte han til at bnr. 3, 9 og 17 har alle hatt kraftverk i Storegrova. Han kjende ikkje til at nokon av desse hadde avtale med andre grunneigarar om rett til å nytta vatnet til kraftproduksjon. Det eksisterer også nokre rettar til kvernhus og slipesteinar. Hans syn er at innanfor dei områda som var del av utskiftingane i 1926 og 1967, har den enkelte grunneigar også eigedomsretten til elva og fallrettane. For sameiga ovanom dei utskifta områda, vil det vera rett å fordela eigarforholda til fallrettane etter skyld og han meiner at jordskifteretten tek stilling til kva rettar dei ulike eigarane/bruksrettshavarane har til fallet og bruk av vatn i Storegrova. Torstein Trå la ned slik påstand: Eigarane av tilgrensande grunn eig fallrettane i Storagrova. 1230-2008-0014 BREKKHUS GNR 379 Indre Hordaland jordskifterett 11
Sjur Brækhus har halde fram: Han viste til skylddeling halde 19. 21.07.1917 over Århus gnr. 379 sine rettar til Teigdalselva, tgl. 03.10.1917 (dok 14). Rettane til Teigdalselva vart oppgjort etter skyld og han meiner at dette syner at elvane på Brekkhus vart vurdert som sameige den gongen og at dei alltid hadde vore i sameige. Av Innmarksjordskifte slutta 1925 (dok 11) går det fram at det ikkje vart noko endring på eigarforholda til elva ved dette jordskifte. Dette går fram av s. 31 og 32 som han synte til. Viste vidare til han til Utmarksjordskifte frå 1968 (dok 12) der det går fram at heller ikkje i dette jordskifte vart det gjort endrar i fallrettane. Desse rettane er i sameige som før. Då vegen over Nesheimsfjellet vart bygd, vart det gitt fri grunn over Brekkhus sin eigedom. Staten overtok vegen for om lag 10 år sidan. I samband med overtakinga vart det avtala at det skal ytast erstatning dersom vegen vert utvida. Under utskiftinga i 1968 vart vegareala innanfor skiftefelt delt etter skyld. Meinte at vassrettane alltid hadde vore nytta felles på Brekkhus blant anna ved at dei hadde felles privat kraftverk frå 1922 1962. Han meiner at elva og fallretten ligg i sameige og at dette går fram av utskiftingane både frå 1926 og 1967. Han viste og til ein forretning frå 1871 som galt grenser, òg til sak for jordskifteretten frå 1999 der fordelinga i sameiga var utrekna i prosent. Det var ikkje sagt noko om eigarforholda til elva og/eller fallrettane i nokon av desse sakene. Vidare synte han til brev datert 11.07.2008 frå konsulentfirmaet DEKAR (dok 15) med vurdering av eigarforholda til Storegrova. Utgreiinga frå DEKAR syner at heile fallet ligg i sameige etter skyld. Sjur Brækhus la ned slik påstand: Fallrettane til Storagrova ligg i felleseige mellom gardsbruka på Brekkhus med eigardel for den enkelte etter skyld. Roald Brekkhus har halde fram: Bnr. 17 hadde i tidlegare tider eige kraftverk i elva der dei nytta fallet på sin eigedom. Både inntak, røyrgate og kraftverk var innanfor eigedomen sine grenser. Etter hans syn tyder dette at fallet høyrer til eigedomen. Han kjende ikkje til om at det var gitt noko form for erstatning til andre eigarar for bnr. 17 si utnytting av fallet. Han slutta seg elles til Torstein Trå si framstilling. Roald Brekkhus la ned slik påstand: Eigarane av tilgrensande grunn eig fallrettane i Storagrova. 1230-2008-0014 BREKKHUS GNR 379 Indre Hordaland jordskifterett 12
Eivind Brekkhus, Svein Lien og Oddvar Brekkhus slutta seg til framstilling og påstanden sett fram av Sjur Brækhus. Sigvald Lien var i tvil, men halla mest til Sjur Brækhus si framstilling og påstand. Kjellaug Ekse Brekkhus og Jan Gunnar Botten var og i tvil og sette ikkje fram eigen påstand. Retten ser det slik: ********************** Hovudregelen i vannressurslov 13 fyrste ledd er at vassdraget tilhøyrer den som eig grunnen i vassdraget med mindre noko anna fylgjer av særlege rettsforhold. Dersom noko anna enn hovudregelen skal gjelda, må dei særlege rettsforholda peikast på og sannsynleggjerast. Avgjerder i m.a. tidlegare jordskiftesaker kan vera særlege rettsforhold. Det må og leggjast til at etter jordskiftelova av 1882 vart det mindre vanleg å la rettar eller deler av desse liggja att i ei eller anna form for sameige i områda som vart handsama og skift av jordskifteretten. Låg bruksrettar att eller sameiger framleis skulle bestå, vart dette som hovudregel positivt nevnt i jordskifteretten sine protokollar. På Brekkhus vart det påbyrja offentleg utskiftning den 24.08.1917. Dette galt innmarka og ein mindre del av utmarka ( Kalhaugene ) som då vart lagt inn i utskiftningsfeltet. Saka vart avslutta 22.08.1925 jfr. dok. 11. Utskiftninga vart tinglyst 26.06.1926, jfr. dok 13. Deler av utmarka vart seinare underlagt jordskifte som vart slutta 18.12.1968, jfr. dok. 12. Rettane til vatn og vassdrag er omtala både i innmarksjordskiftet og i utmarksjordskiftet. I protokollen frå innmarksjordskiftet står m.a.: Rettigheten til vandet i elven Storegroven og Kvernhusgroven er uberørt av nærværende forretning. Da omhandlede elv løper gjennom et terreng som på den ene side dels består av utmark, hvor beitet er felles for gaarden og dels gjennom indmark der ligger i sterk teigblanding som utskiftningslovens 2 henfører til fællesskap, maa det antas at elveretten under de stedfundne delinger eller utstykninger av brukene er ikkje tillagt nogen verdi, men er betraktet som fælleseie for gaarden. Nærværende forretning gjør ingen forandring i dette forhold, saamegetmindre som den enkeltes andel i vandet ikke kan uttas særskilt. Av den framlagde kopi av jordskiftekartet vedk. innmarksjordskiftet (dok. 5) er areal til Elver og bekker oppført med 119,7 ar (dvs. 11,97 dekar) og er halde utanom arealfordelinga på dei ulike bruk. Overutskiftning for innmarka vart gjennomført i tida 04. 13.10.1926, jfr. dok. 16. Det går 1230-2008-0014 BREKKHUS GNR 379 Indre Hordaland jordskifterett 13
ikkje fram at overutskiftninga gjorde endringar i det som galt vatn og vassdrag. I protokollen frå utmarksjordskiftet står m.a. under VI. Vatn og vassrettar: Eigedomsrett, fallrett og mogelege andre rettar til Teigdalselva, Storagrova og andre grøver er ikkje endra ved dette jordskiftet og skal vera som før. Bestemmelsane om vatn mv både i innmarks- og utmarksjordskifta for Brekkhus er etter retten si vurdering å rekna som såkalla særlege rettsforhold som det er vist til i vannressurslova 13 fyrste ledd og som medfører unntak frå hovudregelen i bestemmelsen. Det er ikkje kome fram opplysingar som tilseier at det i tidsrommet etter at jordskiftesakene vart slutta og fram til i dag har vorte gjort endringar i ovanståande bestemmelsar om vatn m.v. Etter jordskifteretten si vurdering er då eigarforholda til vatn, fallrett m.v. i Storagrova uendra og forholda er i dag slik dei var før jordskiftesakene for inn- og utmark vart påbyrja. Same eigarforhold til Storagrova vil etter retten si vurdering og gjelda for den delen av grova som ligg i utmarka som framleis er uskifta. Ein kan ikkje sjå at merkesteinsforretninga frå 1871 skulle kunna gjera endringar i denne oppfatninga. Korleis var då eigarforholda til vatn, fallrett m.v. i Storagrova før jordskiftesakene for innog utmark vart gjennomførde? Protokollane frå jordskiftesakene med tilhøyrande framlagde kart for innmarka, syner etter jordskifteretten si vurdering at rettane til vatn og fall i Storagrova var felleseige mellom bruka på Brekkhus. Skylddelinga av Brekkhus sin del av Teigdalselva i 1917 (dok 14) syner at denne elva då vart rekna som sameige. At den frådelte skylda 0,64 mark vart fordelt på dei ulike bruk i høve til opprinneleg skyld, tyder samstundes på at eigarandelen i elva vart rekna i høve til det enkelte bruk si skyld. Det er grunn til å rekna med at same forhold gjorde seg gjeldande også for Storagrova, både at grova er i sameige og at eigardel er i høve til det enkelte bruk si skyld. Eigedomen gnr. 379 bnr. 17 vart oppretta ved skylddeling den 27.07.1920 då eigedomen vart delt frå bnr. 3. Ved frådelinga kunne ikkje den nye eigedomen (bnr. 17) få større rettar enn det som låg til hovudbruket. Hovudbruket var medeigar i Storagrova og den nye eigedomen bnr. 17 fekk del i desse elverettane i høve til bruket si skyld. Bnr. 17 kunne såleis ikkje verta eineeigar av elv og fallrett langs sin eigedom sidan bnr. 3 heller ikkje var eineeigar på frådelingstidspunktet. At det vart bygd og dreve kraftverk på eigedomen i eit viss tidsrom, endrar ikkje på dei enkelte bruk sine faktiske rettar i Storagrova eller gjev bnr. 17 særrettar utover dei rettane som fylgde eigedomen då den vart etablert. At andre kraftverk til dels med ulike eigarinteresser i periodar her vore i drift med utgangspunkt i Storagrova, kan jordskifteretten heller ikkje sjå har endra dei enkelte bruk sine opprinnelege vass- og fallrettar til grova. 1230-2008-0014 BREKKHUS GNR 379 Indre Hordaland jordskifterett 14
Retten er komen til slik S l u t n i n g Fall- og vassrettane i Storagrova på gnr. 379 Brekkhus, ligg i sameige med andel etter skyld. **************************** Jordskiftekostnader Jordskiftekostnader og gebyr skal dekkast av partane i samsvar med jordskiftelova 74. Kostnadene vert slik: Registreringsgebyr kr 4 300 Partsgebyr kr 860,- x 9 kr 7 740 Sum kr 12 040 Kostnadene er etter retten sitt skjønn fordelt mellom partane etter den nytten dei har hatt av rettsutgreiinga, jf. jordskiftelova 76. I den samanheng finn retten det rimeleg at nytten vert sett om lag lik den enkelte eigedom si skyld med høveleg avrunding av summen (50 kr). Jordskifteretten har i samband med dette lagt til grunn at det har vore ei nødvendig avklaring med føremål å leggja til rette for ei mogeleg utnytting av Storagrova til kraftproduksjon. Retten set opp denne fordelinga av kostnadane: Gnr./bnr. Eigar skal betale kr har betalt kr skuldar kr har til gode kr 379/1 Sigvald Lien 1 450 1 450 379/2 Gunnar Sigvald Brekkhus 1 850 1 850 379/3 Eivind Idar Brekkhus 1 300 1 300 379/4 Jan Gunnar Botten Århus 1 350 1 350 379/6 Sjur Brækhus 2 000 2 000 379/7,10 Torstein Trå 2 200 4 300 2 100 379/8 Svein Lien 340 340 379/9 Kjellaug Ekse Brekkhus 1 500 1 500 379/17 Bergljot og Gudrid 50 50 Brekkhus SUM 12 040 4 300 9 840 2 100 Dei pålagde beløpa forfell til betaling 15 dager frå forkynningsdatoen. Pengar til gode for Torstein Trå kr 2 100,- vert utbetalte samstundes med forkynninga av saka. 1230-2008-0014 BREKKHUS GNR 379 Indre Hordaland jordskifterett 15
Forkynning Forkynning skjer etter reglane for postforkynning. Avslutting av saka Saka vert avslutta i dette møtet. Fristen for anke er éin månad rekna frå forkynningsdatoen. Reglane om anke og kjæremål følgjer forkynninga. Tinglysing Når saka er rettskraftig vil den verta tinglyst på: Gnr. 379 bnr. 1, gnr. 379 bnr. 2, gnr. 379 bnr. 3, gnr. 379 bnr. 4, gnr. 379 bnr. 6, gnr. 379 bnr. 7, gnr. 379 bnr. 8, gnr. 379 bnr. 9, gnr. 379 bnr. 10 og gnr. 379 bnr. 17 alle i Voss kommune. Retten heva. Voss, 18.12.2009 Tore Fykse jordskiftedommar 1230-2008-0014 BREKKHUS GNR 379 Indre Hordaland jordskifterett 16