Bakgrunn for og forklaring til utsleppsløyve for handtering av avfall på Hesjedalen avfallsplass - gebyr for sakshandsaming

Sakshandsamar: Gøsta Hagenlund Vår dato Vår referanse Telefon: 57643121 03.07.2015 2006/2268-471 E-post: fmsfgh@fylkesmannen.no Dykkar dato Dykkar referanse 12.05.2015 Sunnfjord Miljøverk iks Bakgrunn for og forklaring til utsleppsløyve for handtering av avfall på Hesjedalen avfallsplass - gebyr for sakshandsaming Fylkesmannen gir løyve etter ureiningslova til handtering av avfall på Hesjedalen avfallsplass til Sunnfjord Miljøverk iks. Løyvet erstattar tidlegare løyve etter ureiningsregelverket til anlegget. Det nye løyvet omfattar vilkår for handtering av ordinært avfall og farleg avfall, for kompostering og for sluttdisponering av restavfall i avfallsdeponi. Løyvet med tilhøyrande vilkår vert send saman med denne oversendinga. Dokumenta må sjåast i samanheng. Dette dokumentet gir bakgrunn for saka, grunngjeving for vedtak og nærare tolkingsgrunnlag for dei juridiske vilkåra (rang som lovtekst for verksemda) i løyvedokumentet. Forvaltninga sitt arbeid med utsleppsløyve er omfatta av ei gebyrordning, og verksemda vil få betalingskrav i etterkant. Vi viser til søknad frå Sunnfjord Miljøverk iks (i dette dokumentet omtalt som "SUM") sendt i fleire vende sidan 2012, sist oppdaterte søknadsdokument er datert 12.5.2015. Søknaden har vore førehandsvarsla og på høyring i tida 2.6 22.6.15. Når vurdering av søknad endar som her - med utsleppsløyve til aktivitet, vert vedtaket send ut som to skriv: Dette oversendingsbrevet og løyvedokumentet. Oversendingsbrevet omtalar bakgrunn for saka og søknadsprosessen. Det gir nærare grunngjeving for vedtaket og enkelte vilkår, og må nyttast som tolking av nærare krav i enkelte av vilkåra. I vedlagte skriv (løyvedokumentet) gir Fylkesmannen utsleppskonsesjon (utsleppsløyve) på omtalt stad og for nærare avgrensa aktivitet. Merk at både vilkår og vedlegg til løyvedokumenet er ein del av dei juridiske krava til verksemda. Verksemda må leggje dokumenta til grunn for all dagleg drift som kan omfatta ytre miljø, og som viktig føring for utarbeiding og oppfølging av internkontroll. Saksframstilling SUM har handtert avfall på Hesjedalen avfallsplass sidan 1997. I 2008 vart løyvet vesentleg omarbeidd for å vere tilpassa deponikapittelet i avfallsforskrifta (kap. 9) og det nasjonale Hovudkontor Landbruksavdelinga E-post: Njøsavegen 2, 6863 Leikanger Fjellvegen 11, 6800 Førde fmsfpost@fylkesmannen.no Telefon: 57 64 30 00 Postboks 14, 6801 Førde Internett: Telefaks: 57 65 33 02 Telefon: 57 64 30 00 www.fylkesmannen.no/sfj Org.nr 974 763 907 Telefaks: 57 82 17 77

FYLKESMANNEN I SOGN OG FJORDANE 2 forbodet mot deponering av nedbrytbart, organisk avfall som tok til å gjelde i 2009. Seinare har SUM søkt om løyve til å avslutte drift av anlegget for uttak og brenning av deponigass, og har søkt om løyve til å utvide deponidelen. Søknadsprosessen har vore langvarig og noko komplisert. Framleis er heller ikkje nye rammevilkår for avfallshandtering klare (per juli 2015), men ein må rekne med endringar i kap. 9 i avfallsforskrifta og kap. 36 i ureiningsforskrifta. I vedlagte løyvedokument er det teke omsyn til endringane så langt vi ser per i dag, men innafor eksisterande regelverk. SUM handterer avfall på vegner av eigarkommunane, og er vesentleg retta mot å løyse oppgåver knytt til hushaldningsavfall. I samsvar med krav til kommunane etter 11 i avfallsforskrifta må SUM også ha eit tilstrekkeleg tilbod for mottak av farleg avfall også frå mindre næringsdrivande. SUM kan også konkurrere om næringsavfall med andre avfallsfirma, men må då skilje klart mot oppgåvene som er tillagt dei som representant for å handtere det kommunale monopolet for hushaldningsavfall. Etter at deponiforbodet tok til å gjelde i 2009, har restavfall til deponi gått vesentleg ned. Dette gjeld heile landet. Deponi som Hesjedalen har likevel viktige samfunnsoppgåver på vegner av eigarkommunane ved å stette lovkravet i 29 i ureiningslova som mellom anna seier: "Kommunen skal ha anlegg for opplag eller behandling av husholdningsavfall og kloakkslam og ha plikt til å ta imot slikt avfall og slam." Avfall skal som hovudregel leverast og/eller fråsorterast slik at grunnlaget for høgast mogeleg utnytting (gjenvinning) av materialverdiane kan nyttast. Avfall som ikkje kan materialgjenvinnast, skal vurderast for energiutnytting i godkjente forbrenningsanlegg. Det er berre behandla (det vil seie fråsortert) avfall som ikkje kan gjenvinnast som kan deponerast. I tillegg er det behov for å kunne ta imot ureina masse etter prioriterte oppryddingar eller som ikkje kan sikrast på byggeplassen dei oppstod. Avfallshierarkiet i Norge er ikkje heilt tilpassa venta nye føringar om auka material- og ressursfokus. Såleis er energiutnytting og materialgjenvinning lite skilt som førande strategiar, og kommunane har til no kunne velje om ein vil ta vare på ressursane i kloakkslam, matavfall og hage/park-avfall i biologiske anlegg eller om ein skal utnytte eventuell energi i avfallet ved forbrenning. Kommunane som eig SUM har så langt vald å brenne matavfallet m.m., men har ein av kompostering av kloakkslam og knust trevirke. SUM handterer også farleg avfall, som på grunn av fare for skade på helse og miljø må takast særskild hand om. Det er svært viktig for miljøet og menneske sin helse at alt farleg avfall som er omtalt i kap. 11 i avfallsforskrifta vert teke forsvarleg hand om. Førehandsvarsling og offentleg høyring Søknaden har vore førehandsvarsla og lagt ut til offentleg gjennomsyn, jf. 36-7 i ureiningsforskrifta. Det har kome ein uttale til framlegget frå Førde kommune som ikkje hadde merknadar til søknadsdokumenta. Miljøpåverknad frå aktivitetane Avfallshandtering vil gje fleire ulike miljøpåverknader. Anlegget tar imot, sorterer, omemballerer og lagrar avfall for å få gunstige transportmengder og tilstrekkeleg reine fraksjonar. Handteringa vil føre til støy, støv og avrenning. Avfall vil også verte ført med vind utafor anlegget. Noko av avfallet kan ikkje lagrast i noko særleg tid på grunn av lukt. Ved handtering av avfall kan maskinar ha uhell frå oljeutslepp, eller tilgrisa (med olje) avfall kan lekke oljehaldig vatn. Slikt vatn skal førast til oljeutskiljar. Av di avfall kan verke skjemmande, er det krav om innbygging / inngjerding av delar av anlegget.

FYLKESMANNEN I SOGN OG FJORDANE 3 Fylkesmannen sine vurderingar og grunngjeving for fastsette vilkår Fylkesmannen har ved avgjerda av om utvida deponiløyve skal gjevast og ved fastsetjinga av vilkåra lagt vekt på dei ureiningsmessige ulemper ved tiltaket samanhalde med dei fordelane og ulempene som tiltaket elles vil føre med seg. Ved fastsetjinga av vilkåra har Fylkesmannen vidare lagt til grunn kva ein kan nå med beste tilgjengelege teknikkar. Løyvet omfattar både ordinært avfall og farleg avfall som kan handterast i samsvar med vilkåra i løyvet. Løyvet medfører plikt å ta imot alt farleg avfall som kundane ønskjer å levere. Det omfattar likevel ikkje dei farlege avfallstypane som andre styresmakter har tilsynsansvar for (omtalt i vedlegg 3 til løyvet). SUM må sjølv avklare med vedkomande styresmakt om og eventuelt korleis slikt avfall skal kunne handterast. Vi vil streke under at all ureining frå og innsyn til Hesjedalen frå offentleg område isolert sett er uønskt. Faktorane som vi vurderer har størst innverknad på miljøet, er regulerte gjennom dei spesifikke vilkåra. Utslepp som ikkje er regulert på denne måten, er omfatta av løyvet så langt opplysningar om slike utslepp vart lagde fram i samband med saksbehandlinga eller må reknast som kjende på anna måte då vedtaket vart gjort. SUM pliktar å halde alle utslepp på eit lågast mogleg nivå, og pliktar å rydde opp i eventuell ureining eller forsøpling så snart som råd, jf. dei generelle pliktane som følgjer av 7 og 28 i ureiningslova. Vi gjer spesielt merksam på at mange krav går direkte fram av lov/forskrift og er ikkje gjentekne i det vedlagte løyve. Når enkelte lovkrav er spesielt nemnde, har vi meint å informere om spesielt viktige krav, og i nokre høve presisere og tilpasse generelle reglar til anlegget. Ved tvil om tolking gjeld krav i lovverket over vedtak i løyvet, dersom lovteksten ikkje gir styresmakta heimel til særskild unntak eller skjerping. Nettstaden www.regelhjelp.no gir oversikt over dei viktigaste ureinings- og avfallshandteringskrav til ei lang rad verksemder i Norge. Plassering i risikoklasse i samsvar med 39-6 har mest å seie for når anlegget kan rekne med frekvensbasert, normal oppfølging frå tilsynsstyresmakta. Risikoklassa er ikkje endra frå tidlegare løyve. Det er lagt inn ein rad handteringskodar i vilkår 1. Kodane finn ein i utkast til nytt kap. 36 i ureiningsforskrifta - som igjen viser til komande endring av kap. 9 og 11 i avfallsforskrifta. Grensene som er omtalt i vilkår 1 omtalar ulike aktivitetar på anlegget etter venta ny inndeling av vedlegg 1 til endra kap. 36 i ureiningsforskrifta. Aktivitet som er større enn omtalte grenser eller har kapasitet til aktivitet som er høgare enn omtalt, vil verte omfatta av skjerpa krav når kap. 36 vert endra. Vi har vald å omtale grensene i vilkåra, men har ikkje fullt ut teke inn mogelege eller venta krav som ikkje er vedteke i lovverket. SUM bør likevel merke at venta endring av kap. 36 kan føre til at mellom anna vilkår 2.2 om "beste tilgjengelege teknikkar" inneber at BAT-referanse dokument vert meir bindande for omfatta aktivitet. Krav til internkontroll går fram av eige forskrift og plikta er presisert i vilkåra. Kravet føreset ein rad tiltak. Behovet for skriftleg dokumentasjon og oppfølging vil vere tydlegare for verksemda etter risikokartlegging av aktivitetar som kan ha følgjer for det ytre miljøet. Risikovurdering, eigne mål, handlingsplanar og skriftlege rutinar er sentrale dokument for HMS-styresmaktene sine tilsyn med verksemda. Merk at brot på løyvet (vilkåra) eller andre reglar etter ureinings- og avfallsregelverket må handsamast som avvik. Mottak av avfall som ikkje er omfatta av løyvet eller på annan måte ikkje er tillate å ta i mot, må også handsamast som avvik. Slikt avfall må snarast råd leverast til godkjent mottak og rett tilsynsstyresmakt bør ha særskild melding. Generell informasjon om internkontrollforskrifta er også teke inn til slutt i dette skrivet.

FYLKESMANNEN I SOGN OG FJORDANE 4 Nærmiljøet skal vere sikra mot ulempe. Nokre typiske sikringstiltak som gjerde, låsing, bekjemping av skadedyr, skadelege plantar, tiltak mot støy og støv, med meir er omtalte i vilkåra. Plikta til sikring er likevel vidare enn dei spesifikt omtalte vilkåra, og må sjåast i samanheng med krav som vert utløyste etter internkontrollforskrifta. Løyvehavaren pliktar alltid å halde sorteringsanlegget og områda omkring, inkludert nærmaste tilførslesvegar fri for forsøpling. Ryddeaksjonar må gjennomførast etter behov. Mellom anna bør ein ha skriftleg rutine for umiddelbar/løpande opprydding. Tiltak må heile tida vurderast opp mot det som er mogeleg basert på beste tilgjengelege teknikkar, risikovurderinga og samspel med representantar for nærmiljøet. Døme på tiltaksområde kan vere lys, lukt, støv, høgd/storleik sikringsvoll, spesifikk støydemping eller driftstider for spesiell støyande/støvande aktivitet. Løyvet inneheld fleire særskilde krav til informasjon. Generelt skal SUM informere tilsynsstyresmakta om drift med vidare, men skal også informere ålmenta årleg om miljøpåverknadar. Kvar kunde skal ha informasjon om kva for avfallstypar som kan leverast og kva for sorteringsordningar som bør gjennomførast. For tida er det også særleg viktig å informere godt om sorteringskrava for bygg- og anleggsavfall. Krav til kompetanse om handtering av farleg avfall er skjerpa inn i samsvar med tilsvarande krav til denne type verksemder. Med tilknytt kjemikompetanse som omtalt i vilkår 3.1 meiner vi ikkje at verksemda må ha tilsett person på staden, men SUM må kunne vise til avtale med firma / person med formell kompetanse om farlege eigenskapar ved avfall og korleis dette må handterast på lovleg måte. Mottak av avfall skal følgje hovudprinsippa i nasjonale føringar i avfallshierarkiet. Prinsippet er også vidareført som krav i løyvet. SUM er einaste avfallsselskap i Sogn og Fjordane som ikkje følgjer prinsippet når det gjeld materialgjenvinning av matavfall. Fylkesmannen oppmodar eigarkommunane å innføre materialgjenvinning av matavfall. SUM skal ha system som sikrar at fråsortert avfall tilfredsstiller krav som følgjer av etablerte ordningar for materialgjenvinning av avfall. Dersom det vert oppdaga avfall som ikkje lovleg kan deponerast, må dette sorterast frå og gjevast ei lovleg handtering. Avfallet kan berre returnerast til leverandør dersom det er sannsynleg at avfallet får lovleg handtering, eller så raskt som mogleg vert transportert til godkjent mottak i samsvar med ADR-reglane. Leverandøren og Fylkesmannen skal varslast om feilleveringa. Merk at avfall som kan ha farlege eigenskapar og som skal til sluttdeponering på ordinært deponi, må vere testa. Testing er nærare omtalt i kapittel 9 i avfallsforskrifta. Det er laga særskilte standardar for uttak av prøver, omfang og analyse som må følgast. Testing i form av utlekkingstesting skal ikkje utførast på avfall som er karakterisert og sannsynleggjort på anna måte som ordinært avfall. Lagring av avfall bør så langt råd berre skje på tett flate og som hovudregel under tak. Mottak av større einingar eller større mengd einsarta avfall som kreosot- eller CCAimpregnert materiale, metall og liknande kan ein av praktiske grunnar likevel mellomlagre ute. Det vert venta at slik lagring skal vere så kort som praktisk råd innafor rammene i løyvet. Vilkår 4 handlar om oppbygging og drift av både nytt deponiareal og det eksisterande inntil det vert fullt. Krava til sikring av det nye deponiarealet er sett i samsvar med vedlegg 1 til kap. 9 i avfallsforskrifta. Vi har akseptert framlegget frå søkjar om tekniske tiltak for botn- og sidesikring. Utgangspunktet for krav er dobbel sikring på nivået som går fram av forskrifta for både den geologiske barrieren og membran. På denne staden gir ikkje naturleg geologisk barriere tilstrekkeleg sikring, og den vil verte forsterka med ein kunstig geologisk barriere beståande av (kompaktert) morene, bentonitt og sikringslag. Sikringa stetter ikkje fullt ut

FYLKESMANNEN I SOGN OG FJORDANE 5 kravet til sikringsnivå. Fylkesmannen meiner likevel at dei to kunstige laga, saman med naturleg geologisk barriere og andre hydrauliske forhold, til saman vil gje tilstrekkeleg sikring. Vi har vidare skjerpa inn noko på krav til reinsing av sigevatnet i høve til førre utsleppsløyve. Der var hovudprinsippet å etablere eit (for)reinseanlegg med få krav til faktisk effektivitet. No vert kravet innskjerpa ved at anlegget skal dokumentere signifikant reduksjon av utfellbar ureining. Kravet er etter vårt syn ikkje spesielt strengt samanlikna med krav til andre industriutslepp. Ein kan rekne med at kravet kan verte ytterlegare konkretisert seinare. Søknaden om nedstenging av anlegget for deponigass er imøtekomen når anlegget har utslepp av deponigass mindre enn grenseverdiane i vilkår 7.1. I søknadsprosessen har SUM dokumentert at deponigassmengda er så liten at andre tiltak mot deponigassutslepp vil vere meir effektive. Alle verksemder brukar kjemikal i større eller mindre mengder. Kjemikal kan ein omtale som eit kvart stoff eller stoffblanding som er framstilt av menneske, eller vunne ut/samla opp og tiltenkt spesifikk bruk. Det er utvikla eit omfattande, felles europeisk regelverk (REACH) for kjemikal som kan ha helse- eller miljøeffekt. Regelverket for reine stoff er snart ferdig innført i Europa, og for stoffblandingar kjem det meste på plass innan 2015. SUM må sjølv syte for å kontrollere at eigen bruk av kjemikal er i samsvar med regelverket, og at hovudkrava er godt kjende av alle som handterer/brukar kjemikal på verksemda. Særleg viktig er verksemda si kunnskap om sikkerheitsdatablad, REACH-regelverket, disponering som avfall/farleg avfall og utbytting til mindre skadelege kjemikal (substitusjon). Merk at ved tilsyn vil vi mellom anna kontrollere at kunnskapen om databladet er tilstrekkeleg, og at bruk og sluttdisponering er forsvarleg. Vilkåret om kjemikal (vilkår 8) presiserer at kjemikal som vert nytta mellom anna må ha rett produktopplysningar i seksjon 12 (økologiske opplysningar) der kjemikal som er miljøfareklassifisert skal ha økotoksikologiske data som forklarar miljøfareklassifiseringa til kjemikalet seksjon 13 (instruksar ved disponering) der det skal spesifiserast at kjemikal skal disponerast som farleg avfall (leverast særskilt i farleg avfall systemet med rett deklarering) dersom kriteria vert oppfylt seksjon 15 (opplysningar om regelverket) der tilvising til norsk regelverk må gå fram. Kjemikal som ikkje verksemda lenger kan nytte, eller som ingen lenger kan nytte til sitt opphavlege føremål, må leverast som avfall i samsvar med kapittelet i sikkerheitsdatabladet om disponering (kapittel 13). Dei fleste kjemikal som inneheld helse- eller miljøfarleg stoff og som vert avfall, må leverast som farleg avfall. For tida er kriteria som krev at avfallet må handterast som farleg avfall under endring. Verksemda må såleis nøye følge med på eventuelle endringar, halde seg med oppdaterte sikkerheitsdatablad (på norsk) og syte for at oppdatert dokumentasjon finst i internkontrollen for det ytre miljøet. Løyvet omtalar fleire forhold som har økonomiske verknadar. Anlegget må vere innretta på å kunne ta imot på forsvarleg måte alt avfall som oppstår i hushaldning og mindre næring. Kostnadane med handtering av avfall frå private skal i hovudsak vere dekt av avfallsgebyret, og her gjeld sjølvkostprinsippet. Vidare er det ikkje tillate å krevje særskild betaling av hushaldning for levering av farleg avfall. Årsaka er målsettinga om at alt farleg avfall skal leverast inn til forsvarleg handtering, og at stykkpriskostnad for private kan kome til å redusere motivasjon til å levere lovleg. For næring bør kostnad med levering av farleg avfall vere lågast mogeleg av same årsak. Næringsavfall kan takast i mot på lik line og i konkurranse med andre, private avfallsanlegg. Rekneskapane for hushaldnings- og for næringsavfall må difor haldast strengt fråskilt. For sigevatn og grunnvatn skal prøvetaking og analysar gjennomførast i samsvar med vedlegg III i kap. 9 i avfallsforskrifta og rettleiar TA 2077/2005 (eller seinare utgåver).

FYLKESMANNEN I SOGN OG FJORDANE 6 Minimum parameterutval er også gitt i vedlegg 2. Utvida prøvetaking skal takast første gong innan 12 månader etter at løyvet tek til å gjelde. Overvakinga skal kunne avdekkje eventuelle sigevasslekkasjar eller endringar i vasstilførselen til deponiet. Tilhøva til naturmangfaldlova og vassforskrifta I tillegg til retningslinene i ureiningslova, er også prinsippa i 8-12 naturmangfaldlova lagde til grunn for vår vurdering. Arealbruken er i samsvar med endeleg vedtak etter plan- og bygningslova, og er opparbeidd til industriføremål. Naturmangfald vert difor i liten grad omfatta av denne utvidinga, og nærare vurderingar etter 9 12 er vurdert å vere unødvendig. Omsyn til miljøet er forsøkt ivareteke så langt det er mogeleg med fastsetjing av vilkåra for drifta. Det er ikkje grunn til å tru at utslepp frå verksemda vil kunne føre til lågare tilstand enn god i vassførekomsten Førdefjorden-midtre. Fylkesmannen vurderer at dei samla miljø- og helsemesige konsekvensane av utsleppa med dei vilkåra som er sette, vil vere akseptable. Konklusjon På bakgrunn av søknaden og etter ei heilskapleg vurdering av miljømessige, tekniske og økonomiske forhold vurderer Fylkesmannen at utsleppskonsesjon (utsleppsløyve) med dei tilhøyrande vilkåra som omtalt i løyvedokumentet kan gjevast. Vi har vald å skrive ut nytt løyve av di utforminga av løyveskriva har endra seg. Aktiviteten på anlegget er omfatta av ulike delar av ureiningsregelverket. Vi har samle løyvekrava for aktivitetane deponi, kompostering, handtering av farleg avfall og handtering av ordinært avfall i eitt dokument, for å gje ei betre samla oversikt over ureiningskrav til drifta. Der krav til handtering av farleg avfall og ordinært avfall er ulike, er det tydeleg markert i løyvedokumentet. Løyvedokumentet (utsleppskonsesjon) vert sendt saman med dette skrivet. Dei juridiske krava som elles ikkje går fram av lov- og forskriftsverket, eller som er presisert eller innskjerpa i høve til det generelle regelverket, er samla i løyvedokumentet. Fristar Tabellen nedanfor gir oversikt over fristar for gjennomføring av tiltak som løyvet krev: Tiltak Frist Tilvising til vilkår Miljørisikoanalyse og internkontroll bør vere på plass ved 2.3 oppstart, og må oppdaterast minst årleg Informasjon til kundar Kvar nye, elles jamleg 3.3 Lagringstid ordinært avfall Maks. 12 månadar 3.4 Lagringstid farleg avfall Maks. 6 månadar, 12 3.5.5 mndr. for avfall nemnd i vedlegg 4 Prøvetaking av olje i oljeutskiljar Min. 2 gonger per år 6.2 Prøvetaking av sigevatn frå deponi, overflatevatn, grunnvatn I samsvar med vedlegg 2 6.2

FYLKESMANNEN I SOGN OG FJORDANE 7 Prøvetaking av sigevatn frå I samsvar med tabell i 6.2 komposteringsanlegg vilkår 6.2 Vurdere utbytting av miljøfarlege kjemikal Min. årleg 8 (substitusjon) Øving av beredskap Min. årleg 10 Rapportering av deponidata via AltInn Etter utsending frå 11.1 AltInn Rapportering til Fylkesmannen Årleg innan 1.4 eller 11.2 særskild frist det enkelte året Oversikt over miljøpåverknad frå aktiviteten Årleg til ålmenta Miljøinformasjonslova Vedtak om gebyr Fylkesmannen si handsaming av søknader om nytt eller endra utsleppsløyve er omfatta av ei gebyrordning, jf. kap. 39 i ureiningsforskrifta. Vi viser til varsel om gebyrplikt datert 23.2.15, og vedtek med dette at verksemda må betale eit gebyr til staten på kr. 118 100,- for Fylkesmannen si handsaming av søknaden, jf. 39-4 sats 1 i ureiningsforskrifta. Faktura vert sendt ut seinare av Miljødirektoratet. Gebyret forfell til betaling 30 dagar etter mottak av faktura. Ressursbruk knytt til saksbehandlinga er lagt til grunn ved fastsetjinga. Vi har rekna med kostnadar medgått for gjennomgang av saksdokument, interne og eksterne møte, kontakt med søkjar og dykkar konsulent, gjennomføring av høyring og ferdigstilling av vedtak. Det generelle arbeidet med førebuing til nytt avfallsregelverk er ikkje teke med. Kostnadar verksemda har til annonsering m.m. er ikkje medrekna. Generelle føresetnader for løyvet og informasjon om regelverket Internkontroll Forskrift om systematisk helse-, miljø og sikkerhetsarbeid (internkontrollforskrifta) er eit felles regelverk for tilsynsetatane som er kjent som HMS-etatane. Regelverket og korleis ein generelt må arbeide for å stette krava, er nærare omtalt på www.regelhjelp.no. Krava om tiltak for ytre miljø (tiltak for vern mot ureining og ei betre handtering av avfall) gjeld alle verksemder som har minst ein tilsett. Plikta til internkontroll som gjeld det ytre miljøet er difor presisert i vilkåra. Forskrifta omtalar kva for oppfølging av krav som må dokumenterast skriftleg, og korleis ein bør organisere arbeidet. Den skriftlege dokumentasjonen må tilpassast type og omfang av ulike aktivitetar. Arbeid som ikkje er grunna på gjennomført, skriftleg og oppdatert risikovurdering med oppfølgande handlingsplan, vil ikkje stette minimumskrava i forskrifta. Verksemda må også sikre skriftlege rutinar for førebyggande vedlikehald av alt utstyr og produksjonsprosessar som kan føre til utilsikta utslepp. Driftsinstruksar og driftsjournalar må førast for alle prosessar og aktivitetar som vil ha noko å seie for det ytre miljøet. Det må t.d. også etablerast, vedlikehaldast og konkretiserast eigne mål for internkontrollarbeidet, dei tilsette må medverke og det må lagast og vedlikehaldast plan for kompetanseutvikling når det gjeld ytre miljø. Merk at det framleis er ei vanleg mistyding å berre omtale krav etter internkontrollforskrifta som gjeld indre miljø (dvs. arbeidsmiljøet) som HMS-krav (helse miljø sikkerheit), medan tilsvarande HMS-krav etter internkontrollforskrifta som gjeld ytre miljø (ureining og

FYLKESMANNEN I SOGN OG FJORDANE 8 avfallshandtering) vert omtala på annan måte. Vi vil såleis generelt presisere at HMS-krav etter internkontrollforskrifta gjeld fullt ut for det ytre miljøet. Endring eller tilbakekalling av løyvet Fylkesmannen kan gjere endringar i dette løyvet med heimel i 18 i ureiningslova. Endringar skal vere grunna på skriftleg saksbehandling og ei forsvarleg utgreiing av saka. Ein eventuell endringssøknad må difor liggje føre i god tid før endring kan gjennomførast. Tilsyn Verksemda pliktar å la representantar for ureiningsstyresmaktene eller den som desse gjev fullmakt, få inspisere anlegget til ei kvar tid jf. ureiningslova kap. 7. Tvangsmulkt, straff Brot på løyvet er straffbart etter ureiningslova 78 og 79. Også brot på krav som følgjer direkte av ureiningslova og produktkontrollova, samt forskrifter fastsett i medhald av disse lovene, er straffbart. Brot på ureiningsregelverket er som hovudregel underlagt offentleg påtale. Ureiningsstyresmakta vil likevel til vanleg krevje straff for alvorlege eller gjentekne brot på regelverket. For andre brot på regelverket og som verksemda ikkje straks/innan rimeleg tid rettar opp, kan Fylkesmannen gje pålegg om igangsetjing av tiltak, jf. ureiningslova 7, siste ledd. Dersom pålegget ikkje vert følgt opp vil til vanleg Fylkesmannen gjere vedtak om tvangsmulkt til staten jf. 73. Hastar det å gjennomføre nødvendig tiltak kan Fylkesmannen også sørgje for igangsetjing av tiltak for den ansvarlege si rekning, jf. ureiningslova 74. Erstatningsansvar At ureininga er tilleten, fritek ikkje verksemda frå eventuelle erstatningsansvar for skade, ulemper eller tap som følgje av ureininga, jf. ureiningslova 10 og kap 8 (spesielt 56), og grannelova 6, 7 og 8. Dette løyvet fritek ikkje søkjaren for ansvar etter anna lovverk som gjeld for denne verksemda, t.d. arbeidsmiljø-, helse- og brannvernreglar. Klagerett Vedtaket, kan klagast på til Miljødirektoratet av partane i saka eller andre med rettsleg klageinteresse innan 3 veker etter melding om vedtak er kome fram eller frå vedkommande fekk eller burde skaffa seg kjennskap til vedtaket. Ein eventuell klage skal oppgje nærare kva det vert klaga på og den eller dei endringane som ein ønskjer. Klagen bør grunngjevast, og andre opplysningar som har noko å seie for saka bør nemnast. Klagen skal sendes til Fylkesmannen. Ein eventuell klage fører ikkje automatisk til at gjennomføringa av vedtaket vert utsett. Fylkesmannen eller Miljødirektoratet kan etter oppmoding eller av eige tiltak avgjere at vedtaket ikkje skal gjennomførast før klagefristen er ute eller klagen er avgjort. Avgjerda av spørsmålet om gjennomføring kan ikkje påklagast. Med visse avgrensingar har partane rett til å sjå sakens dokumenter. Nærare opplysningar om dette kan ein få ved å vende seg til Fylkesmannen. Andre opplysningar om reglar som har noko å seie for saka vil Fylkesmannen også kunne gje på førespurnad. Offentleggjering av løyvet Vedtaket vert kunngjort offentleg for dykkar rekning, jf. 36-11 i ureiningsforskrifta. Kunngjeringa vil innehalde ei kort orientering om løyvet, kvar ein kan vende seg for å få

FYLKESMANNEN I SOGN OG FJORDANE 9 innsyn i saksdokumenta, og opplysningar om klageinstans og frist for ev. klage på vedtaket. Løyvet vert også publisert på Fylkesmannen si nettside.. Med helsing Nils Erling Yndesdal fylkesmiljøvernsjef Gøsta Hagenlund ass. fylkesmiljøvernsjef Brevet er godkjent elektronisk og har derfor ikkje underskrift. Sendt saman med dette brevet: Utsleppsløyvet med vilkår Kopi til: Miljødirektoratet Naustdal kommune Førde kommune Jølster kommune Gaular kommune Fjaler kommune Askvoll kommune Hyllestad kommune

Løyve etter ureiningslova for handtering av avfall m.m. på Hesjedalen avfallsplass Sunnfjord Miljøverk iks Løyvet er gitt i medhald av lov om vern mot forurensninger og om avfall av 13. mars 1981 nr. 6, 11 og 29, jf. 16, jf. forskrift om gjenvinning og behandling av avfall (avfallsforskrifta) kapittel 9 og 11-6 i avfallsforskrifta. Løyvet er gitt på grunnlag av opplysningar gitt i søknad av 11.7.05, søknad om stenging av gassanlegget av 21.11.12 og 11.6.13 og søknad om utviding sist oppdatert 12.5.15. Løyvet gjeld frå dags dato og på dei vilkåra som er gjevne i dette dokumentet. Verksemddata Verksemd Hesjedalen avfallsplass Ansvarleg Sunnfjord Miljøverk iks Stad/gateadresse Einestølen Gards- og bruksnr. 15/18, 15/17 (festeavtale), 16/6 i Førde kommune og 150/3 i Naustdal kommune Postadresse P.b. 349, 6802 Førde Kommune og fylke Førde i Sogn og Fjordane Org. nummer (verksemd) 974 286 173 Eigd av: 970 921 915 NACE-kode og bransje 90.000 Kloakk- og renovasjonsvirksomhet Deponikategori 1 Kategori 2: deponi for ordinært avfall Kategori for verksemda 2 5.4 (truleg fleire etter endring av kap. 36 i ureiningsforskrifta) Fylkesmannen sine referansar Arkivkode Anleggsnummer Aktivitet Løyvenr. Risikoklasse 3 471 06/2268 2008.0209.T 2 1433.013.03 1433.0013.01 1433.0013.04 1433.0013.05 Deponi Ordinært avfall Farleg avfall Kompostering Løyve gitt: 25.3.2008 Endringsnummer: 2 Sist endra: 3.7.2015 Nils E. Yndesdal fylkesmiljøvernsjef Gøsta Hagenlund assisterande fylkesmiljøvernsjef Brevet er godkjent elektronisk og har derfor ikkje underskrift. 1 Jf. avfallsforskrifta 9-5 2 Jf. ureiningsforskrifta kap 36, vedlegg 1 om behandling av tillatelser etter forurensningsloven 3 Jf. ureiningsforskrifta kap. 39 om gebyr til statskassen for arbeid med tillatelser og kontroll etter forurensningsloven Hovudkontor Landbruksavdelinga E-post og heimeside Njøsavegen 2, 6863 Leikanger Fjellvegen 11, 6800 Førde fmsfpost@fylkesmannen.no Telefon: 57 64 30 00 Postboks 14, 6801 Førde Internett: Org.nr 974 763 907 Telefon: 57 64 30 00 www.fylkesmannen.no/sfj

Side 2 av 27 Innhald 0. Føresetnader... 3 1. Handtering og rammer... 3 2. Generelle vilkår... 4 2.1. Plikt til å redusere ureining så langt som mogleg... 4 2.2. Beste tilgjengelege teknikkar... 5 2.3. Internkontroll, HMS-dokumentasjon for ytre miljø... 5 2.4. Tiltak ved auka ureiningsfare eller unormale driftsforhold... 5 2.5. Nærmiljø... 6 3 Mottak av avfall... 6 3.1. Bemanning og kompetanse... 6 3.2. Mottak og journalføring... 7 3.3. Informasjon til kundar... 7 3.4. Ordinært avfall... 8 3.5. Farleg avfall... 8 3.6. Eige avfall... 9 3.7. Motteke avfall til deponering... 9 4. Oppbygging og drift av avfallsdeponi...10 4.1. Deponikategori...10 4.2. Oppbygging og sikring av deponiet...10 4.3. Oppsamling og reinsing av sigevatn...11 4.4. Oppfylling og drift av deponiet...11 4.5. Oversikt over deponiet si utvikling og vassbalanse...11 4.6. Avslutting av deponi og deponicelle...12 4.7. Kompostering eller anna biologisk stabilisering av avfall...12 5. Andre forhold om ureining av grunn eller vatn...13 5.1. Ureina grunn...13 5.2. Tankar for flytande kjemikal eller avfall...13 6. Utsleppsgrenser og kontroll med utslepp til vatn...14 6.1. Utslepp til vatn...14 6.2. Utsleppsgrenser...14 6.3. Måleprogram for vatn og krav til usikkerheit i måleresultat...15 7. Utslepp til luft...16 7.1. Deponigass...16 7.2. Utslepp av støv...16 7.3. Støy...16 8. Kjemikal...17 9. Energileiing...18 10. Beredskap mot akutt ureining o.l...18 11. Rapportering og informasjon...18 11.1. Rapportering via nasjonale rapporteringssystem...18 11.2. Annan rapportering og informasjon...18 12. Større endringar...19 12.1. Utskifting av utstyr...19 12.2. Eigarskifte...19 12.3. Nedlegging eller lengre driftsstans...19 VEDLEGG 1 - Liste over prioriterte stoff, jf. punkt 2.1....20 VEDLEGG 2 Overvakingsprogram (årleg og 5-årleg) for vassresipientar...21 VEDLEGG 3 - Definisjonar...24 VEDLEGG 4 Avfallstypar som kan lagrast i inntil 1 år...26 VEDLEGG 5 Innhald i årsrapport...27 2

Side 3 av 27 0. Føresetnader Løyvet gjeld frå dags dato. Løyvet gjeld berre saman med dei vilkåra som er gitt i dette dokumentet. Vilkåra er særskilde juridiske krav til verksemda. Utfyllande kommentar til enkelte av vilkåra står i oversendingsbrevet, og dokumenta må lesast i samanheng. Nokre viktige omgrep er nærare forklart i vedlegg. Dersom verksemda ynskjer å gjere endringar i høve til opplysningar som er gitt i søknaden eller under saksbehandlinga, og desse endringane kan ha noko å seie for utforming av vilkår eller verknad for miljøet, må endringane avklarast skriftleg med Fylkesmannen på førehand. Anlegget har kapasitet til å lagre farleg avfall med total kapasitet meir enn 50 tonn før avfallet vert gjenvunne eller sluttbehandla. Anlegget har også kapasitet til å behandle farleg avfall i form av blanding eller ompakking med kapasitet meir enn 10 tonn per dag. Anlegget har kapasitet til å forbehandle ordinært avfall før gjenvinning eller sluttbehandling med kapasitet meir enn 50 tonn per dag. Anlegget har også kapasitet til å forbehandle ordinært avfall før forbrenning eller samforbrenning med kapasitet meir enn 75 tonn per dag Anlegget deponerer avfall meir enn 10 tonn per dag, eller har deponi med kapasitet meir enn 25 000 tonn avfall. Ombruk av material/stoff på staden eller innsamling av avfall er ikkje omfatta av dette løyvet. 1. Handtering og rammer Løyvet gjeld ureining og ulempe som følgje av handtering av ordinært avfall, visse typar farleg avfall og ureina masse på Einestølen (Hesjedalen avfallsplass) i Førde kommune. Årleg mengd avfall er avgrensa til: Ordinært avfall Farleg avfall Årleg mengd innvegd avfall 25 000 tonn Årleg mengd innvegd ureina massar 10 000 tonn Biologisk behandling av organisk avfall* 8 000 tonn - Maksimalt mellomlagra på anlegget, fast 2 000 tonn 500 tonn avfall Maksimalt mellomlagra på anlegget, 10 m 3 flytande avfall Årleg mengd deponert avfall 10 000 tonn 2 000 tonn** Årleg mengd deponert/sluttdisponert 10 000 tonn*** masse * Rein organisk og uorganisk masse for eventuell innblanding er ikkje avgrensa med ramme. ** Gjeld stabilt farleg avfall som tilfredsstillar mottakskriteria i pkt. 2.3 i vedlegg II til kap. 9 i avfallsforskrifta. *** Gjeld lett ureina masse eller ikkje-reaktivt stabil ureina masse som tilfredsstillar mottakskriteria i pkt. 2.3 i vedlegg II til kap. 9 i avfallsforskrifta. Løyvet gjeld ei årleg mengd motteke avfall, kompostråstoff og ureina masse på inntil 43 000 tonn. Av dette kan inntil 22 000 tonn sluttdisponerast (deponerast) i samsvar med krava i dette løyvet og ureiningsregelverket elles. Løyvet er basert på ei samla deponimengd på om lag 470 000 tonn, eit attverande totalt fyllingsvolum på om lag 670 000 m 3 (inklusive dekkmassar) rekna frå 2009 og avslutting av deponiet innan år 2070. 3

Side 4 av 27 Handteringa av ordinært avfall gjeld sluttbehandling og gjenvinning eller førebuing til slik handtering i dei nærare oppgitte operasjonane 4 Sluttbehandling D 1, D 9, D 13, D 14 og D15 som omfattar: inntransport, mottak, sortering, omemballering, omlasting, lagring og uttransport til godkjent mottakar. Handteringa omfattar ikkje anna behandling (til dømes biologisk eller termisk). Sluttdisponering kan finne stad innafor rammene og vilkåra som gjeld deponidelen i dette løyvet. Gjenvinning R 3, R 5, R 12 og R 13 som omfattar: inntransport, mottak, sortering, kverning, nedklipping/skjering, omemballering, lagring, omlasting og uttransport til godkjent mottakar. Handteringa omfattar også kompostering. Handteringa omfattar ikkje anna behandling (til dømes biologisk eller termisk). Handteringa av farleg avfall gjeld sluttbehandling og gjenvinning i dei nærare oppgitte operasjonane Sluttbehandling D 9, D 13, D 14 og D15 som omfattar: mottak, sortering, omemballering, lagring inkludert samlagring, omlasting og transport til godkjent mottakar. Gjenvinning R 5, R 12 og R 13 som omfattar: mottak, sortering, omemballering, lagring inkludert samlagring, omlasting og transport til godkjent mottakar. Handteringa omfattar ikkje anna behandling av farleg avfall (m.a. fortynning, biologisk eller termisk). Vilkåra gjeld også for handtering av produkt som har opphøyrd å vere avfall etter kriteria i kapittel 18A i avfallsforskrifta, så langt det kan verke skjemmande eller vere ein fare for ureining. 2. Generelle vilkår 2.1. Plikt til å redusere ureining så langt som mogleg Verksemda må arbeide kontinuerleg for å hindre at ureining oppstår eller aukar, for å avgrense ureining og for ei best mogeleg avfallshandtering. Jamvel om utsleppa vert haldne innafor fastsette utsleppsgrenser, pliktar verksemda å redusere sine utslepp så langt dette er mogleg utan urimelege og uforholdsmessige kostnader. For å unngå, eller avgrense ureining og avfallsproblem, skal de nytte den teknologien som ut frå ei samla vurdering også av økonomiske tilhøve, gir dei beste resultata for noverande og framtidig tilstand i miljøet. Plikta omfattar også utslepp av komponentar det ikkje er sett spesifikke grenser for. Utsleppskomponentar som er vurdert å ha størst effekt på miljøet, er uttrykkeleg omtalt eller regulert i vilkåra i dette løyvet. Løyvet tillet utslepp inntil fastsette grenseverdiar, midlingstider eller normverdiar, så lenge utsleppet ikkje vert vurdert å vere unødvendig i høve til nødvendig aktivitet. Utslepp som ikkje er uttrykkeleg regulert på denne måten, er omfatta av løyvet så langt opplysningar om slike utslepp vart lagt fram i samband med sakshandsaminga, eller på annan måte må sjåast på å vere kjend når dette løyvet vart vedteke. Utslepp av stoff oppført i vedlegg 1 er berre tillate dersom dette går tydeleg fram av vilkåra i løyvet, eller dei er så små at dei må sjåast på som uvesentlege for miljøet. 4 Kodane er teke frå rammedirektivet for avfall (08/98) og omtalt i vedlegg z 4

Side 5 av 27 2.2. Beste tilgjengelege teknikkar Verksemda pliktar å nytte seg av best tilgjengeleg teknologi som gjeld denne type verksemder. Dette gjeld for alle interne produksjonsprosessar samt reinsing av avløp. Verksemda pliktar å halde seg oppdatert om bransjen sin BAT-dokumentasjon. Som ein del av verksemda sin internkontroll skal det difor skje ei kontinuerleg vurdering og, dersom dette er tenleg, implementering av beste tilgjengelege teknikkar. Løyvet kan bli endra dersom vesentlege endringar i BAT gir høve til ein betydeleg reduksjon av utsleppa utan at dette medfører urimeleg store kostnader. Motteke avfall skal gjenvinnast der det er teknisk og økonomisk mogeleg. Materialgjenvinning skal prioriterast framfor energiutnytting. 2.3. Internkontroll, HMS-dokumentasjon for ytre miljø Verksemda skal gjennomføre ein miljørisikoanalyse 5 av aktiviteten sin. Analysen skal omfatte alle forhold ved verksemda som kan medføre fare for ureining eller avfallsproblem på verksemda sitt område eller utanfor. Ved modifikasjonar og endra produksjons- eller utsleppsforhold skal miljørisikoanalysen oppdaterast. Med grunnlag i analysen skal verksemda vurdere risiko og fastlegge akseptabel risiko for det ytre miljøet. Fylkesmannen kan overprøve verksemda sine vurderingar og konklusjonar. Verksemda sin internkontroll 6 for ytre miljø skal vere bygt opp etter resultat frå risikovurderingane, krav i dette løyvet og relevante krav elles etter ureiningsregelverket. Internkontrollen skal vere dokumentert og etterprøvbar i samsvar med dokumentasjonskrava i gjeldande forskrift. For gjentekne, uønskte hendingar skal verksemda ha etablere eit dokumentert system for registrering og eiga oppfølging. Plikta gjeld både for interne meldingar og melding/klage frå andre. Verksemda skal ha oversikt over dei miljøressursane som kan bli truga av akutt ureining og dei helse- og miljøkonsekvensane slik ureining kan føre med seg. For å halde dei ordinære utsleppa på eit lågast mogleg nivå og for å unngå utilsikta utslepp, skal verksemda syte for førebyggande vedlikehald av utstyr som kan gje negativ effekt på miljøet ved utslepp. System og rutinar for vedlikehald av slikt utstyr skal vere dokumentert. 2.4. Tiltak ved auka ureiningsfare eller unormale driftsforhold Dersom det som følgje av unormale driftsforhold eller av andre grunner oppstår fare for auka ureining, skjemmande aktivitetar eller liknande, pliktar verksemda å setje i verk dei tiltaka som er nødvendige for å fjerne eller redusere den auka faren, også om nødvendig å redusere eller innstille drifta. Verksemda skal straks informere 7 Fylkesmannen og nabolag når utsleppsmåling viser verdi over tillate utslepp når det er aktivitet som mellombels kan føre til at lukt, immisjon av støy eller nedfall av støv i omgjevnadane er høgare enn normalt, 5 Framgangsmåten bør følge NS 5814:2008 Krav til risikovurdering (eller seinare utgåve) 6 Jf. forskrift om systematisk helse-, miljø- og sikkerhetsarbeid i virksomheter av 06.12.1996 nr. 1127 eller seinare utgåve (internkontrollforskrifta) 7 Merk at verksemda også har varslingsplikt etter forskrift om varsling av akutt ureining eller fare for akutt ureining av 09.07.1992, nr. 1269. 5

Side 6 av 27 når mottak av avfall/råvarer viser seg å kunne gje uføresette utfordringar, i situasjonar der utstyr, maskinar eller anna kritiske installasjonar for vern mot utslepp sviktar, når avfall vert lagra lenger tid eller på annan måte enn normalt. Ved gjentekne hendingar skal verksemda etablere eit dokumentert system for registrering, eiga oppfølging og kommunikasjon med nabolag. Verksemda skal gje ei vurdering av årsak til hending, kva som har skjedd og tiltak som er sett i verk eller som er planlagt for å motverke og avgrense verknadar og hindre gjentaking.. 2.5. Nærmiljø Verksemda skal ha driftsrutinar som sikrar at ulemper frå utslepp til vatn og luft, lukt, støy, støv, skadedyr, framande plantar, innsyn, med meir, vert reduserte til eit minimum. Miljøet nær staden som omfattar mellom anna folk, husdyr, ville dyr, natur og vatn, skal såleis sikrast mot ulempe utover det som må reknast som nødvendig og tillate i dette løyvet. Det skal utarbeidast eige program for å hindre skadedyr eller etablering av framande, skadelege artar. Framande artar i kategoriane SE, HI og PH skal ikkje finnast på verksemdområdet eller areal i rimeleg nærleik. Anlegget skal vere inngjerda med minst 2 m høgt stålflette-gjerde. Utanom opningstider skal plassen vere stengd og låst. Ved inngongsparti skal det vere tydeleg skilt som opplysar om reglar for avfallslevering. Flygeavfall skal avgrensast mest mogeleg, om nødvendig med fangnett med tilstrekkeleg høgde. Verksemda skal syte for jamleg opprydding. Handtering av avfall som kan medføre fare for ureining eller elles kan vere særleg støyande, skal så langt råd skje innandørs. Køyretøy som har vore i kontakt med deponert avfall skal til vanleg vaskast når deponiområde vert forlate. Brenning av avfall er ikkje tillate. 3 Mottak av avfall 3.1. Bemanning og kompetanse Bemanninga ved anlegget skal vere tilstrekkeleg til at avfall vert forsvarleg teke hand om, mellom anna skal verksemda sikre at feil ved merking, sortering og lagring vert unngått. Dersom tilgang på kundar er større enn det dei tilsette kan handtere forsvarleg, må bemanninga aukast. Tilsette som handterer farleg avfall skal ha gjennomgått særskild opplæring av anerkjend nasjonalt kompetansemiljø, eller etter Fylkesmannen sine nærare krav. Opplæringa skal mellom anna bidra til å sikre at avfall vert rett klassifisert; at registrering, deklarering, merking og journalføring er korrekt; at ulike avfallstypar ikkje vert blanda; at emballasje er eigna og at det vert forsvarleg lagra fram til vidare levering. Tilsette som handterer avfall skal halde seg oppdatert om gjeldande reglar og normer og utvikle eigen kompetanse om stoff/avfall som kan takast i mot på anlegget. Verksemda skal ha ein plan for korleis kompetansen skal haldast vedlike og aukast. 6

Side 7 av 27 Det skal til ei kvar tid vere tilgjengeleg minst ein person med tilstrekkeleg kompetanse ved verksemda. Verksemda må ha tilknytt kjemikompetanse på minst bachelor-nivå, ved eigen tilsett eller avtale med kompetent person/verksemd. 3.2. Mottak og journalføring Alt motteke avfall skal registrerast på godkjent vekt. Kvar levering frå enkeltkunde skal så langt råd journalførast med eige løpenummer (lagernummer). All registrering må skilje tydeleg mellom avfall frå næring og avfall frå hushaldning. Behandla restavfall kan takast i mot for deponering i samsvar med vilkår 3.7. Av journalen skal minst framgå: Dato for mottak, avfallsprodusent, lagerplass/tank, mengd avfall, samt tal kolli/volum der det er relevant. For farleg avfall må ein i tillegg registrere: avfallstoffnummer, deklarasjonsnummer, og ved samdeklarering - overført samdeklarasjonsnummer. Avfallet skal vidare vere registrert etter type i samsvar med NS 9431 8, og etter opphav i samsvar med EAL-lista 9 så langt som råd. Verksemda skal til ei kvar tid ha oversikt over mengd og type avfall som er motteke, som er deponert, kor lenge avfallet er lagra, dato når avfall forlet anlegget og namn på godkjent mottakar. Journalen må vidare skilje mellom ulikt avfall minst etter inndelinga i vilkår 1. Nødvendige opplysningar om avfallet skal vere lett tilgjengelege ved kontroll. Tilsvarande opplysningar skal førast så langt det passar for avfall som etter handtering opphøyrer å vere avfall etter kap. 18 A i avfallsforskrifta. Journalane skal oppbevarast i minst 3 år, og skal vere lett tilgjengelege ved kontroll. Journaldata skal vere sikra med kopi lagra annan stad for å unngå tap ved uføresett hending. Orientering om mengd og plassering av brannfarleg avfall skal vere tilgjengeleg i brannsikker avstand frå lagerplass. Alt avfall som vert motteke for deponering skal kontrollerast. Kontrollen skal avdekke i kva grad det er samsvar mellom oppgitt avfall og faktisk levert avfall, og kva for handtering avfallet skal ha vidare. Prøvetaking og analyse av avfallet skal gjennomførast i samsvar med reglane i avfallsforskrifta kap. 9, vedlegg II. Verksemda pliktar å føre ein stikkprøvekontroll utover dette der det ligg føre ein mistanke om at avfallet som ein ønskjer deponert kan innehalde farleg avfall eller anna avfall i strid med avfallsforskrifta kap. 9 og dette løyvet. Fylkesmannen kan påleggje mottaksanlegget å sende kopi eller samandrag av alle journalar til Fylkesmannen eller andre. 3.3. Informasjon til kundar Verksemda skal gi kundane nødvendig informasjon om korleis avfall kan takast i mot ved anlegget. Det skal leggast særskilt vekt på informasjon som kan føre til auka innsamling av farleg avfall, EE-avfall og andre prioriterte avfallstypar. Mellom anna må det gjevast særskilt informasjon til abonnentar og næringskundar som har bygg-, anleggs- eller rivingsavfall. Informasjonen skal også bidra til å sikre best moglege sorteringsordningar hos kundane. Løyvet skal vere slått opp på mottaksstaden, vere publisert på verksemda si heimeside og kopi skal kunne leverast leverandør på førespurnad. 8 Norsk Standard med 4-sifra avfallskode (avfallstoffnummer) 9 EAL: Europeisk avfallsliste, kode med 6 siffer, tatt inn i avfallsforskrifta. 7

Side 8 av 27 3.4. Ordinært avfall Verksemda kan handtere ordinært avfall etter den inndelinga som til ei kvar tid gir best høve til materialgjenvinning eller gjenbruk av avfallstype eller avfallsstoff. Avfall som ikkje gir høve til materialgjenvinning eller gjenbruk skal handterast for å gi grunnlag for best mogleg energiutnytting. Tilsvarande skal verksemda syte for at føremålstenlege sorteringssystem vert tilbode kundane. Avfallet må takast imot og lagrast slik at høvet til materialgjenvinning eller energiutnytting ikkje vert forringa. Berre fråsortert restavfall som ikkje kan gjenbrukast, materialgjenvinnast eller energiutnyttast, kan leverast til godkjent sluttdisponering. Avfall som skal deponerast, må vere behandla i samsvar med 9-6 i avfallsforskrifta. Blanda/ikkje sortert avfall skal fråsorterast så snart som råd og seinast innan ei arbeidsveke. Så fremt fråsortert, ordinært avfall ikkje medfører lukt eller avrenning, verkar skjemmande eller materialverdien vert forringa, kan avfallet lagrast ved anlegget i inntil 12 månader, før vidarelevering til godkjente mottak. 3.5. Farleg avfall 3.5.1 Generelt om mottak av farleg avfall Verksemda skal vere registrert som aktør i farleg avfall - systemet, og skal ha alle nødvendige avtalar i det nasjonale farleg avfall - systemet 10 før farleg avfall kan takast imot. Verksemda pliktar å ta imot alle farlege avfallstypar omtalte i 11-4 i avfallsforskrifta. Området for handtering av farleg avfall skal vere fysisk skild frå annan aktivitet ved verksemda. Dersom mottak eller vidarelevering består av blanda farleg avfall og ordinært avfall og som ikkje praktisk kan skiljast forsvarleg, skal alt avfallet handterast som farleg avfall. 3.5.2 Mottak av farleg avfall frå næring Ved mottak av farleg avfall frå næring skal løyvehavaren sjå til - eller hjelpe til med, at avfallet er deklarert 11. Dersom ein leveranse inneheld fleire avfallstypar, må det vere minst ein deklarasjon for kvar avfallstype. Dersom dette ikkje er gjort må løyvehavar gi tilstrekkeleg informasjon, og mellom anna kunne levere ut deklarasjonsskjema til leverandøren. Den ansvarlege for mottaket må etter førespurnad frå Fylkesmannen informere om verksemder som ikkje deklarerer korrekt. 3.5.3 Mottak av farleg avfall frå husstand Ved mottak av farleg avfall frå husstandar er kommunen ansvarleg for deklarering. Verksemda kan utføre den praktiske registreringa på vegner av kommunen. Kommunen og løyvehavar må avtale kven som rapporterer og har oversikt over farleg avfall frå hushaldningar og mindre næringsliv i kommunen. Det kan ikkje krevjast økonomisk vederlag for mottak av farleg avfall frå husstand (private) inntil mengdegrense som går fram av farleg avfalls regelverket 12. Kostnadsdekking inntil sjølvkost kan verte dekt av ordinært avfallsgebyr. 10 For tida avtalar med NORSAS og innsamlar/ar 11 Gitt alle relevante opplysningar skriftleg på deklarasjonsskjema godkjent av Miljødirektoratet 12 For tida: inntil 400 kg farleg avfall per år og inntil 500 kg kasserte PCB-holdige vindauge per år 8

Side 9 av 27 3.5.4 Lagring av farleg avfall Farleg avfall skal lagrast på ein slik måte at det ikkje oppstår ureining. Lagra farleg avfall skal til ei kvar tid ha tilstrekkeleg tilsyn. Som eit minimum skal følgjande tiltak vere oppfylt: Farleg avfall skal ikkje blandast med anna avfall. Blanding av ulike typar farleg avfall som ikkje kan samdeklarerast, er ikkje tillate. All lagring skal vere basert på dokumentert risikovurdering. Lagringa skal vere sikra slik at uvedkomande ikkje får tilgjenge. Avfallet skal lagrast på fast dekke under tak - eller på anna måte vere skjerma mot nedbør, dersom det ikkje kan dokumenterast at annan lagring ikkje medfører større ureiningsfare eller problem ved vidare handtering. Emballasjen skal vere varig merkt med avfallsstoffnummer og avfallstype. Faren for søl eller lekkasje frå motteke avfall skal vere minimal, og i samsvar med dokumentert akseptnivå. Eventuelle uhellsutslepp skal samlast opp straks. Oppsamlings- og absorberande utstyr skal i mengd og storleik vere tilpassa avfallstypane og maksimal lagringsmengd. Fortynning av motteke farleg avfall for å unngå farleg avfall - klassifisering er ikkje tillate. Stoff som ikkje kan samlastast etter ADR-reglane, skal lagrast på fysisk skilde område. Verksemda skal ha kart over lager av avfallet der det går fram kor dei forskjellige typane avfall er lagra. 3.5.5. Tiltak ved vidarelevering av farleg avfall Før avfallet vert levert vidare til eller henta av aktør, skal løyvehavar sikre at emballasje er: rein og uskadd og eigna for lagring og transport av det aktuelle avfallet, merkt med deklarasjonsskjemaet sitt løpenummer påført med vérbestandig merking, merkt med avfallstoffnummer (eller annan tilsvarande eintydige opplysning om avfallstype) påført med vérbestandig merking, merkt i samsvar med regelverket om transport av farleg gods. Deklarasjonsskjema skal følgje med alt farleg avfall som forlet anlegget. Med unntak av avfallstypar lista i vedlegg 3, skal alt motteke farleg avfall vere levert til godkjent mottak innan 6 månader. For dei nærare spesifiserte avfallstypane og mengdene i vedlegg 3, kan lagringstida vere inntil eitt år. 3.6. Eige avfall Verksemda pliktar så langt det er mogleg utan urimelege kostnader eller ulemper å unngå at det vert danna restavfall som følgje av drifta. Verksemda må skilje mellom eige, farleg avfall som avfallsprodusent og avfall dei handterer for andre som aktør. 3.7. Motteke avfall til deponering Restavfall som vert teke i mot for deponering skal vere registrert i samsvar med vilkår 3.2, 3.4 og 3.5. Avfallet må ikkje vere omfatta av deponiforbodet i 9-4 i avfallsforskrifta. Avfallet må vere behandla, med mindre behandling ikkje kan fremje samfunnsøkonomisk lønsam gjenvinningstiltak og redusere helse- og miljøskadane knytt til avfallet. Avfallet må vidare vere basiskarakterisert 13 og kontrollert i samsvar med vedlegg II til kap. 9 i avfallsforskrifta. I deponicelle på særskilt avsett og merkt stad (både i terrenget og på kart) kan ein ta imot (nummereringa viser til vedlegg II til kap. 9 i avfallsforskrifta): Asbestavfall etter kriteria i pkt. 2.3.3. 13 Avfallsforskrifta kap. 9, vedlegg II, pkt. 1.1 1.4 9

Side 10 av 27 Gipsavfall som ikkje kan materialgjenvinnast, kan deponerast etter kriteria i pkt. 2.2.1 i deponicelle som ikkje mottek biologisk nedbrytbart avfall og som er særskilt merkt i terreng og på kart. Stabilt farleg avfall som har eit utlekkingspotensial etter både riste- og kolonnetesting under grenseverdiane i pkt. 2.3.1 og 2.3.2. Fylkesmannen kan for enkelte avfallsleveransar godkjenne at deponiet kan ta imot avfall med inntil tre gonger høgare utlekkingspotensial enn oppgitt i pkt. 2.3.1. Unntak vil ikkje vert gjort for parameter lista i pkt 2.5 bokstav a) til c). Ureina massar i tilstandsklasse 2 5, likevel slik at multiureina masse der to eller fleire parameter har verdiar i klasse 5 må vurderast om kan deponerast i samråd med Fylkesmannen. For ureina massar som kan deponerast, gjeld ikkje avgrensingane til innhald av TOC. Avfall levert for deponering, men som har manglande dokumentasjon, må takast i mot og mellomlagrast ved anlegget inntil tilstrekkeleg dokumentasjon er lagt fram. Avfallsleveranse til deponering der dokumentasjonen viser at avfallet ikkje oppfyller kriteria for deponering, skal straks varslast til Fylkesmannen 14. Løyvehavar skal som hovudregel sjølv syte for levering av slikt avfall til godkjent mottakar. Publikum skal ikkje ha tilgang til deponiområdet, men fråsortere avfall på avsett areal. Sams avfall skal tippast på sorteringsplate eller i sorteringshall. 4. Oppbygging og drift av avfallsdeponi 4.1. Deponikategori Anlegget vert klassifisert som kategori 2: deponi for ordinært avfall, jf. 9-5 i avfallsforskrifta. 4.2. Oppbygging og sikring av deponiet Verksemda skal hindre innsig og inntrenging av grunn- og overflatevatn og gjennomføre nødvendige tiltak for å redusere vassinntrenging til deponiet. Reint overflatevatn frå tilstøytande areal eller innsig av reint grunnvatn skal ikkje førast til sigevassnettet, men leiast separat utanom deponiet. Dersom reint overflatevatn vert ført under deponiet, skal drenssystemet ha eit dobbelt sett, uavhengig røyr som kvar har hydraulisk kapasitet svarande til maksimal avrenning i eit normalår. Alle deponiceller etablert etter 1.5.2002 skal ha ein effektiv oppsamling av alt sigevatn. Jord, grunnvatn og overflatevatn skal sikrast med ein geologisk barriere mot botn og sider kombinert med ein konstruert barriere som kvar for seg sikrar permeabilitet mindre enn K 15 1,0 x 10-9 m/s. Oppbygginga skal vere min: morenemasse/silt/leire som naturleg geologisk barriere mot botn og sider, konstruert geologisk barriere med komprimert morene min. 0,5 m og bentonittmembran min. 6 mm lagt oppå min. 0.2 m vernelag av finsand el.l. kunstig tettingsmembran min. 2,5 mm lagt ut og sveist saman av firma med dokumentert kompetanse for slikt arbeid Dreneringslag av singel el.l. lagt oppå masseseparasjonsskille og min. 0,2 m vernelag av finsand el.l. over tettingsmembran min. 0,5 m Krav til deponi med deponiområde kor det er gitt dispensasjon: 14 På epost til fagansvarleg hos Fylkesmannen 15 K = mineralsjiktet si hydrauliske leiingsevne målt i meter per sekund (m/s) 10

Side 11 av 27 For eksisterande deponiceller, har Fylkesmannen gitt dispensasjon frå krava til dobbel botntetting i høve til vedtak av 20.12.2004. 4.3. Oppsamling og reinsing av sigevatn Sigevatn frå alle deponiceller, anten dei er i bruk til deponering av avfall eller vert rekna som avslutta deponiareal, skal samlast opp og førast til reinseanlegg. Oppsamlingseffektiviteten av sigevant skal vere nær 100 %, og skal dokumenterast ved kontinuerleg måling av sigevassmengd og nedbørmengd (om det ikkje er nærliggande meteorologisk målestasjon). På bakgrunn av nedbør, avrenning og fordamping, skal verksemda dokumentere vassbalansen minst for det arealet som er avsett til deponi. Oppsamlingssystemet skal vere operativt inntil Fylkesmannen godkjenner opphøyr av jamleg vedlikehald. Sigevatn som overstig grenseverdiar basert på PNEC-verdiar 16 skal reinsast lokalt, i samsvar med prinsippet om beste tilgjengeleg teknologi. Reinsinga skal signifikant redusere konsentrasjon av utfellbar ureining. Reinseanlegget skal dimensjonerast med ein hydraulisk kapasitet svarande til maksimal avrenning i eit normalår, og ha overløp for avrenning utover dette. Behandla sigevatn kan repumpast til deponiet eller førast til sjø slik at vatnet ikkje når overflata. Sigevassediment kan redeponerast. 4.4. Oppfylling og drift av deponiet Plassering av avfall skal skje slik at avfallsmassen er stabil og slik at det ikkje vert skade på tilknytte strukturar på grunn av setningar, utgliding eller andre stabilitetsbrot. Så lenge det vert deponert nedbrytbart avfall på deponiet, eller tidlegare deponert avfall i same celle vedvarande produserer gass, skal oppfyllinga og drifta leggje til rette for ei best mogleg gassoppsamling og behandling med bruk av best tilgjengeleg teknologi. Areal som vert nytta aktivt til deponering skal vere så lite som mogeleg. Deponert avfall skal komprimerast jamleg. Deponiet skal delast opp i separate celler som kvar skal innehalde maksimalt ein nærare definert mengd i samsvar med oppfyllingsplan. Kvar celle skal avsluttast og overdekkast før ei ny celle vert teken i bruk. Deponiceller som er i bruk og som kan ha synleg nedbrytbart avfall skal dekkast til dagleg, elles minimum slik at det ikkje fører til flygeavfall eller tiltrekk seg fugl. Både komprimeringsgrad og frekvens på tildekkinga av avfallet må vere tilpassa avfallstype i høve til risiko for miljøulemper, innverknad på gassproduksjon i deponiet og klimatiske forhold. Massar/duk som vert nytta til mellombels tildekking av avfallet skal vere eigna til å skjule avfallet frå fugl. Det skal gjerast jamlege registreringar og utbetringar av setningar i deponiet både under aktiv drift og i etterdriftsfasen. 4.5. Oversikt over deponiet si utvikling og vassbalanse Verksemda skal årleg lage ei oversikt over deponiet si utvikling. Oversikten skal vise kor mykje areal som er teke i bruk, avfallsvolum og avfallssamansetjing, deponeringsmetodar, varigheit av deponeringa og deponiet sin attverande kapasitet. 16 Jf. SFT-rapport Miljøgifter i sigevatn 2006, eller seinare Miljødirektorat-standard. 11