FSIT Språklære for mellomtrinnet Til læraren Språklære er ein serie hefte som gir systematisk trening i grunnleggjande tema innanfor grammatikk og teiknsetjing. Hefta kan brukast til innlæring, øving og repetisjon. Språklære skal gi elevane større forståing for korleis språket er bygd opp, og hjelpe dei til å sjå samanhengar mellom grammatikalske former og rettskriving. rbeid med språklære er eit viktig ledd i utviklinga av ein heilskapleg skrivekompetanse og skriving som grunnleggjande dugleik. Kvart oppslag i boka inneheld eit spesielt tema innanfor språklære. Mange av temaa kjem igjen fleire gonger, men i utvida form. Slik får elevane både repetert og utvida læringa. I kvart oppslag får elevane varierte oppgåver som skal gi dei forståing for og erfaring med det aktuelle temaet. Kvart hefte blir avslutta med eit oppslag med repetisjonsoppgåver, som også kan brukast som ein test. Oppsummeringa er kortfatta og oversiktleg, og ho kan òg vere nyttig for dei føresette. Forslag til arbeidsmåte rbeid med kvart kapittel i ein periode på ei eller to veker. Læraren går gjennom temaet som blir teke opp, viser med eksempel og forklarer det som står i regelruta først i kvart kapittel. Nokre lærarar vil velje å bruke Språklære tidleg i arbeidet med kvart tema, andre vil avslutte eit tema med at elevane arbeider i boka. Oppgåvene er langt på veg sjølvinstruerande. Kommentarer til sentrale tema som blir behandla i Språklære Substantiv levane lærer om samnamn og særnamn og riktig bruk av stor forbokstav. ei lærer om kva kjønn substantiva kan ha, og om bøying i tall og form, om konkrete og abstrakte substantiv og om substantiv som ikkje kan stå i fleirtal. ei får også trening i å finne oppslagsforma av substantiv, noko som er nødvendig å kunne for å slå opp i ei ordliste. djektiv levane blir kjende med samsvarsbøying og gradbøying av adjektivet og lærer omgrepa positiv, komparativ og superlativ. Verb levane lærer å setje verb i infinitiv og bøye verbet i presens, preteritum, presens perfektum og preteritum perfektum. Personleg pronomen levane lærer om riktig form av personleg pronomen i eintal og fleirtal. igedomsord levane lærer om riktig form av eigedomsord i eintal og fleirtal. Preposisjonar levane lærer dei vanlegaste preposisjonane og knyter dei til riktig form av personleg pronomen. ruk av og/å levane lærer å skilje mellom bruken av og/å. lfabetisering I fleire av oppslaga får elevane trening i alfabetisering. 1
Teiknsetjing levane lærer om riktig bruk av punktum, spørjeteikn og ropeteikn. ei lærer nokre sentrale kommareglar, som komma ved oppramsing, framfor men, etter utropsord og svarord og før og etter eit innskote ledd. ei lærer også bruk av hermeteikn, forskjell på direkte og indirekte tale og bruk av utsegnsverb. Fasit til oppgavene 1 Substantiv kjønn, form og tal ski, skirenn, mål, konkurranse, ballar, kurv, kompass, skog, pil, poeng, basseng, pokal ei brygge, ein bølgje, eit hav, ein drope, ein fot, ein fisk, ei hand, eit skjel Hytta, sjøen, ferien, bryggja, krabbar, gonger, makrell, båten, sola, grillen, vennene, minutt, sanninga, sommaren. ei hytte, hytta, hytter, hyttene ein sjø, sjøen, sjøar, sjøane, ein gong, gongen, gongar, gongane, eit minutt, minuttet, minutt, minutta eit fotballag, eit band, ei gruppe, eit kor Hugs! Framfor dei fleste substantiv kan vi skrive ein, ei eller eit. 2 Substantiv samnamn og særnamn Toyota, Volvo, Fiat, Saab, udi, Honda ambulanse, buss, drosje, traktor, truck, varevogn Nils Ruud, Ferrari, Italia, Saab, Sverige, Suzuki, Nina, Mercedes, Tyskland. Italia, Nils, Nina, Ruud, Sverige, Tyskland I Tyskland lagar dei udi, Mercedes og Opel. Mazda, Mitsubishi og Toyota er japanske bilmerke. To kjente svenske bilmerke er Volvo og Saab. åde Fiat og Ferrari blir laga i Italia. Kjende franske bilmerke er Renault og itroën. Hugs! Vi deler substantiv inn i samnamn og særnamn. Særnamn skriv vi med stor forbokstav. 2
3 djektiv gradbøying store stor naturlege naturleg gode god skarpe skarp brun, stor, kraftig, tung, liten, flott, smidig, kjapp, listig, rask, mindre, snar smidig mjuk rolig fredeleg kraftig sterk kort, kortare, kortast Tigeren har gjerne kortare kropp enn løva. spiss, spissare, spissast Hjørnetennene er spisse. skarp, skarpare, skarpast Kattedyr har skarpere klør enn andre pattedyr. stor, større, størst Sibirsk tiger er det største kattedyret. lang, lengre, lengst akbeina er lengre enn frambeina. tung, tyngre, tyngst Hanntigeren er tyngre enn hotigeren. gammal, eldre, eldst Tigrar blir sjeldan eldre enn 15 år. god, betre, best Tigrane kan symje betre enn dei klatrar. liten, mindre, minst Hoa er mindre enn hannen. Hugs! djektivet beskriver eit substantiv. Gradbøying er en form for sammenlikning. 4 Verb infinitiv, presens, preteritum rører, siktar, har, hakkar, blandar, legg, set, steikjer, smaker, lovar å røre, rører, rørte å sikte, siktar, sikta å ha, har, hadde å hakke, hakkar, hakka å blande, blandar, bland å leggje, legg, la å setje, set, sette å steikje, steikjer, steikte å smake, smaker, smakte 3
å love, lover, lovde/lova Først sikta eg mjølet og varma mjølka litt. eretter blanda eg alt sammen. g knadde deigen mjuk og smidig. g dekte til deigen og lot han heve i 30 minutt. g sette ovnen på 250. Så delte eg deigen i passe bitar og kjevla kvar bit flat. g steikte dei i omtrent 8 minutt til dei blei gylne. g pakka dei inn i eit reint handklede mens eg steikte resten. ei smakte utruleg godt! å gå, går, gjekk å springe, spring, sprang å syngje, syng, song å strekkje, strekk, strakk å sitje, sit, sat å sjå, ser, såg å ta, tek/tar, tok Hugs! Verb som har ending i preteritum, kallar vi svake verb. Verb som ikkje har ending i preteritum, og som også ofte endrar vokal, kallar vi sterke verb. 5 Skiljeteikn hermeteikn og utsegnsverb Læraren fortalde at det er lava i alle vulkanar. et er lava i alle vulkanar. Tor sa at lava er smelta stein. Lava er smelta stein. va sa at opninga i ein vulkan blir kalla krater. Opninga i ein vulkan blir kalla krater. Læraren sa at ein vulkan kan ha fleire krater. in vulkan kan ha fleire krater. Lava inneheld gassbobler, forklarte læraren. Læraren forklarte at lava inneheld gassbobler. g har høyrt at lava kan bli til pimpstein, sa va. va sa at ho hadde høyrt at lava kan bli til pimpstein. Pimpstein har så mange hòl at han flyt på vatn, sa læraren. Hòla er fulle av luft. Læraren sa at pimpstein har så mange hòl at han flyt på vatn, og at hòla er fulle av luft. et var i år 79 vulkanen Vesuv hadde utbrot, fortalde læraren. Tenk at alle som budde i byen Pompeii, ble nedgravne i oske! utbraut va. in aktiv vulkan kan visst få utbrot når som helst, sa Tor. Ja, og utan forvarsel, sa læraren. et er vulkanar på havbotnen òg, sa læraren. irekte tale. Island blei danna av ein vulkan, sa va. irekte tale. Indirekte tale. Indirekte tale. et sprutar varmt vatn ut av ein geysir, forklarte læraren. irekte tale. Indirekte tale. 4
I sommar var eg i Italia, fortalde læraren. Vi var der i fjor, sa va. esøkte de Pompeii? spurde Tor. Ja, det var veldig spennande! sa va. Pompeii blei gjenoppdaga i 1748, fortalde læraren. Hugs! Ved direkte tale bruker vi alltid hermeteikn. Utsegnsverbet begynner med liten bokstav. 6 Personlige pronomen grunnformer sparkesykkelen, tyskaren, setet, pedalane, framhjulet, sykkelkjeda, unlop Sykkelen med stort framhjul velta lett. en var ikkje så trygg. I dag er syklane annleis. ei er lette å styre, og dei har gir. et gjer at ein utnyttar pedalkrafta betre. it kjent sykkelritt er Tour de France. et blei etablert i 1903. ei som deltek der, må vere i god form. Thor Hushovd har delteke fleire gonger. Han har gode resultat. Julian og nna har kjøpt tandemsykkel. en er blå. ei trakkar i veg, særleg Svein. Han blir sveitt. nna ler. Vi samarbeider bra, ler ho. u syklar, og eg styrer! 1. person, eintal 3. person, eintal 3. person, eintal 1. person, fleirtal 2. person, eintal 3. person, eintal 2. person, fleirtal Hei! Vil de vere med til parken? g må berre hente sykkelen først. Vi ventar på hjørnet. Tora kjem òg, dersom ho rekk det. Hugs! it personleg pronomen står i staden for eit substantiv. Grunnformene er eg, du, han, ho, den, det, vi, de, dei. 7 djektiv meir om gradbøying fantastisk, berømt, raud, romantisk, utruleg, fargerik, flink glatt, glattare, glattast stor, større, størst forbausa, meir forbausa, mest forbausa berømt, meir berømt, mest berømt vond, verre, verst fantastisk, meir fantastisk, mest fantastisk 5
praktisk, meir praktisk, mest praktisk liten, mindre, minst Ho var eldre enn han. Han var yngst av alle. Han bar den tyngste sekken. Ho var meir interessert i engelsk. ny, morosamt, rare, fine, flinkare, stor, sterke, beste ny, nyare, nyast morosamt, meir morosamt, mest morosamt rar, rarare, rarast fin, finare, finast flink, flinkare, flinkast stor, større, størst sterk, sterkare, sterkast god, betre, best ette er det beste biletet mitt. Fargane er det mest interessante. Fargane får alt til å verke meir romantisk. Her er det dårlegaste biletet mitt. g veit eg kan måle betre. ette er det minste biletet mitt. et er lite, men likevel veldig spesielt. Hugs! Vi gradbøyer adjektivet i positiv, komparativ og superlativ. 8 Skiljeteikn ved direkte og indirekte tale Kor mange gonger om dagen ser du på klokka? Han spurde henne kor mykje klokka var. Når fekk du den første klokka di? Kor mykje er klokka? Har vi lita tid? g lurer på om vi har lita tid. Kvar kom soluret eigentleg frå? spurde Nina. Stemmer det at det kom frå det gamle gypt? spurde Mari. Korleis kunne soluret vise tida? spurde Nina. Var det skuggen som viste tida? lurte Mari. Korleis verkar eit solur? spurde Mari. in kan setje ein pinne på ein solfylt stad, svarte urmakaren. Korleis kan ein vite tida ved å sjå på skuggen? spurde Nina. Vi må dele sirkelen rundt pinnen inn i felt, svarte urmakeren. Korleis verkar eit solur? in kan setje ein pinne på ein solfylt stad. Korleis kan ein vite tida ved å sjå på skuggen? Vi må dele sirkelen rundt pinnen inn i felt. 6
Har du komme for seint nokon gong? spurde Mari. g kom i grevens tid ein gong, fortalde han. Kva meiner du med det? spurde Nina. et betyr at ein kjem i siste liten, eller i den rette augeblinken, svarte han. Hugs! it direkte spørsmål sluttar med spørjeteikn. it indirekte spørsmål sluttar ikkje med spørjeteikn. 9 Preposisjonar av, bak, blant, etter, for, frå, gjennom, hos, i, innanfor, med, mellom, mot, om, omkring, over, på, rundt, til, under, utan, utanfor, ved Gå ikkje over bekken etter vatn. Ingen røyk utan eld. Å sjå gjennom fingrane. Hovmod står for fall. et er betre med éin fugl i handa enn ti på taket. u skal ikkje skode hunden på håra. plet fell ikkje langt frå stammen. På køyretøyet skal storfolk kjennast. Kleda heng på snora. økene er frå biblioteket. Gutten står utanfor huset. Skatten låg i hòla. Toget køyrde under brua. allen trilla mot bilen. Fuglen flaug over treet. Hunden sprang frå gutten. g bor ved skolen. Ho fann nokon penger på veien. Han sette frå seg sekken innanfor døra. Ho sende ei pakke til jenta. ei sumde frå land. g har gøymt brevet ditt mellom bøkene. Fotballen suste mot mål. om natta, i munn, utan unntak, av ei lommebok, for pengar, på bordet på havet, under trærne, i senga, framfor sola, over skapet, etter bilen, til huset, blant venner Hugs! Preposisjonar står gjerne saman med eit substantiv eller eit pronomen. 10 Personlege pronomen fleire former Ring rundt: du, han, han, han, ho, dei, han, dei, du, oss, dei, han, dei, han, dei, han, ho, henne, dei, han, dei, dei Ring rundt: frå, på, til, framfor, frå, av, av, til Robin høyrde stemmer frå nokre ryttarar. Han fikk auge på dei samtidig som ryttarane la merke til han. Robin stilte seg framfor dei. u kan ikkje stjele pengane frå oss, sa ein av mennene. Robin lo av han og sa: en som vil komme levande herfrå, må gi pengane sine til meg. dykk, dykk, de, dykk 7
Han liker å gå på jakt. Vil de komme til oss i morgon? Fann du beskjeden eg la igjen til deg i treet? g skulle gjerne blitt med dei til Sherwoodskogen. er er det fint for henne å leve i skjul. Hugs! tter preposisjonar skriv vi ikkje eg og du, men meg og deg. 11 Verb presens perfektum og preteritum perfektum å bruke, les, las, har lest, hadde lest å hente, hentar, henta, har henta, hadde henta å finne, finn, fann, har funne, hadde funne å bake, baker/bakar, bakte, har bakt, hadde bakt et har vore sol i heile dag. Ho har varma godt. Temperaturen har stige til 18. et er første dagen på lenge at det ikkje har regna. Vi har sete altfor mykje inne i sommar. arna har lengta etter å bade. lle har klaga på regnet. et har blitt vått overalt. et var ein kald haustkveld. Mons Madsen hadde arbeida ekstra lenge. et hadde blitt seinare enn han hadde planlagt. i tett skodde hadde komme sigande. Mons hadde tenkt å ta ein snarveg heim å snorke, snorkar, snorka, har snorka, hadde snorka å sparke, sparkar, sparka, har sparka, hadde sparka å få, får, fekk, har fått, hadde fått å ta, tar/tek, tok, har tatt/teke, hadde tatt/teke å finne, finn, fann, har funne, hadde funne å skjere, skjer, skar, har skore, hadde skore å le, ler, lo, har ledd, hadde ledd å springe, spring, sprang, har sprunge, hadde sprunge å skrive, skriv, skreiv, har skrive, hadde skrive å snakke, snakkar, snakka, har snakka, hadde snakka et har vore ein stabil vêrtype med mykje nedbør. I går regna det over det meste av landet. ei neste dagane blir vêret lettere. it høgtrykk har bygd/bygt seg opp i aust. et hadde vore fint om høgtrykket gav oss sommarvêr. Hugs! esse tre tidene av verba fortel om fortida: preteritum, presens perfektum, preteritum perfektum. 12 Skiljeteikn ved utrop og svar Hei, du må stanse! ropte ridelæraren. Hjelp, eg klarer ikkje det! ropte Sandra. Oi, sjå på Prins! ropte mamma. Ja, han er leiken, sa ridelæraren. Å, den hesten er søt! sa Lisa. 8
Ja, du kan godt få strigle han, sa ridelæraren. Hugs å børste riktig! sa ridelæraren. g gler meg til å ri! ropte Fredrik. Hurra. Vi skal ri! ropte Lisa. Ja, det skal vi, sa Fredrik. Hallo, kom hit! ropte trenaren. Oi, vi må forte oss, lo Lisa. r det vanskeleg å ri i galopp? Stå stille! u er flink! Ja, litt. Oi, så pen den er! u, den kom borti meg! Kan eg klappe den? Gjorde det vondt? Nei, det gjekk bra. Sjå på meg! ropte Sara. Ja, vi ser på deg, sa Fredrik. Huff, så redd eg blir, sukka mamma. lir du alltid redd? spurde Lisa. Nei, ikkje alltid, svarte mamma. Hurra, eg kan ri! jubla Sara. r det snart min tur? maste Fredrik. Ja, no må det vere din tur, mumla mamma. Hugs! egynner eit utrop med eit utropsord, set du komma etter utropsordet. Slik er det også etter svarord. 13 Substantiv abstrakt og konkret konkrete substantiv ei kyrkje ein gladiator ein pave ein slave ein ruin ein keisar ei løve ein båt ein gondol abstrakte substantiv ein konflikt ei glede ei oppdaging ein smerte ein kamp ei oldtid ein kjærleik ei liding ein siger Ring rundt: Marco, Polo, Venezia, reise, Kina, år, jobb, keisaren, besøket, familien, krig, krigsfange, fengselet, opplevingane, medfange, menneske, mellomalderen. Særnamna: Marco, Polo, Venezia, Kina Konkrete substantiv: keisaren, krigsfange, medfange, menneske, familien, fengselet 9
bstrakte substantiv: reise, år, jobb, besøket, krig, opplevingane, mellomalderen en som er sterk, har styrke. Når nokon græt, høyrer ein gråt. en som er modig, har mot. Når nokon ler, høyrer ein latter. en som er redd, er fylt av redsle. Når nokon bråkar, høyrer vi bråk. en som er svolten, kjenner svolt. Når du smiler, ser eg eit smil. verb: bråkar, græt, ler, smiler adjektiv: modig, redd, sterk, svolten Hugs! Substantiv som vi ikkje kan ta eller sjå på, kallar vi abstrakte. 14 igedomsord Ring rundt: din, mine, hennar, dykkar, vårt, dine, hans, ditt, hennar, deira, mi. Han fann ikkje skorne sine. Vi pakka sakene våre. g sølte på genseren min. Har de vaska kleda dykkar? u får hente stolen din. g las ut boka mi. Ho likte den nye frisyren sin. Vi reiste til hytta vår. Han henta blada sine. Ho åt eplet sitt. mamma ei anna nokon andre gutane pappa ein annan Rød ring: vi, vi, oss, oss, du, eg, meg, du, det, deg, meg, den, eg, dere, eg, meg, eg lå ring: vår, si, hennar, mitt, di, hans, deira, min, mitt Hugs! Ord som fortel kven som eig noko, kallar vi eigedomsord. 15 Skiljeteikn nokre viktige kommaregler en 3. august 1492 segla olumbus av stad med tre skip: Pinta, Niña og Santa Maria. Skipa var lasta med sardinar, plommer, mandlar, salt og honning. et var mykje mat, men kosten blei for lite variert. Kosthaldet, dårleg luft og dårleg hygiene førte til sjukdommar. olumbus kom til ahamas, uba og Haiti. Han trudde han var i India, men han var i merika. et var derfor han kalla innbyggjarane indianarar. olumbus var modig, men han var også dumdristig. Mange seier han oppdaga merika, men ikkje alle er einige. Han kom til eit ukjent land, men det budde folk der. Somme trur dei første amerikanarane kom frå Sibir, men andre seier ustralia. 10
Kristoffer olumbus blei fødd/født i Genova, sjøfartsbyen, omkring år 1451. Han visste, som dei fleste med utdanning, at jorda var rund. it aktuelt spørsmål, særleg på denne tida, var å finne sjøvegen til India. olumbus, sjøfararen, streva i ti år med å få pengar nok til reisa. Ferdinand og Isabella, Spanias kongepar, betalte til slutt for eventyret. Santa María, flaggskipet, forliste julaftan 1492. olumbus drog tilbake til Spania, hjemlandet sitt, i 1493. olumbus dro til merika fleire gonger, fire i alt, og trudde kvar gong han var like ved Kina og Japan. Ingen hadde lenger tru på han, den store sjøfararen, etter den siste reisa. olumbus, ein gløymd og svikta mann, døydde i 1506. olumbus blei kjend, men gløymt. I dag blir han hugsa for oppdagingstrong, mot og viljestyrke. Vi les om han, den store oppdagaren, i historiebøkene. Hugs! Vi set alltid komma framfor men. 16 Substantiv som ikkje kan teljast Ring rundt: salt, leire, grus, gras, krut, sølv ubestemt form eintal ved sand krut mjøl marmor smør bestemt form eintal veden sanden krutet Mjølet marmoren smøret g la veden på bålet. Ho laga eit slott i sanden. ei sprengde med krut. Vi treng mjøl for å bake brød. enken er laga av ekte marmor. Kan du sende meg smøret? Ring rundt: jern, gruve, Narvik, tunnel, Røros, Kongsberg, tog, gull, jord, kopar, vogn, Noreg 11
særnamn samnamn du kan setje ein, ei eller eit framfor, og som du kan setje i fleirtal Narvik gruve jern Røros tunnel gull Kongsberg tog jord Norge vogn kopar samnavn du ikkje kan setje ein, ei eller eit framfor eller bøye i fleirtal F Ring rundt: lfred, Nobel, ingeniør, dynamitten, hjelpemiddel, gruvedrift, sprenging, tunellar, formuen, nobelprisane, nobelprisen, litteratur, fredsprisen Kor mange substantiv fann du? Tretten. To (obs. i boka står det tre) av fellesnamna skriv vi ikkje i fleirtal. ynamitt, litteratur, (gruvedrift). Hugs! Nokre substantiv kan vi ikkje setje ein, ei eller eit framfor. 17 Og/å gut og jente kopp og skål syster og bror elskar å synge hund og katt begynte å springe slutta å snakke jakke og bukse står og smiler liker å danse sommar og sol prøvde å stupe Ho føler seg trøytt og sliten. I sekken har eg mat og drikke. Pappa er alltid blid og tøysete. På hylla står glas og koppar. Til middag et vi kylling og ris. Ho er både glad og lykkeleg. Ho har på seg lue og vottar. Ring rundt: å regne, å syngje, å tenkje, å prøve, å sitje, å begynne, å flakse, å sjå, å drikke 12
I kva tider er verba som du ikkje sette ring rundt? Presens og preteritum. Ho bruker å komme for seint. Ho brukte å komme for sent. Ho ryddar og vaskar. Ho rydda og vaska. Polly klarer å snakke. Polly klarte å snakke. Han begynner å springe. Han begynte å springe. Vi sit og et. Vi sat og åt. Han elskar å symje. Han elska å symje. Ho ligg og søv. Ho låg og sov. ei sluttar å skrive. ei slutta å skrive. Han lærer å teikne. Han lærte å teikne. andet syng og speler. andet song og spelte. Lars og rik kom springande. Vi begynte å le. ei pleide alltid å komme i siste liten. ei hadde gløymt å ta med seg mat og drikke. Heldigvis hadde Ola og eg med oss både bollar og saft. Ola elska å ete. Han brukte å seie at han var nøydd til å fylle på med ekstra energi. Han var tynn og lang, så han tolte visst å ete mykje. Han likte å trene. et hjelpte nok. Hugs! Vi set å berre framfor verb i infinitiv. 18 Repetisjon Raud ring: Mads, brev, kontakt, menneske, land, kjensle, gonger, svar, dag, konvolutt, Spania, postkassa, autografen, fotballspelar, ramme, senga. Grøn ring: lange, forskjellige, mange, god, spennande, liten, tynn, stor, fin eit brev, brevet, brev, breva ein kontakt, kontakten, kontaktar, kontaktane eit menneske, mennesket, menneske, menneska eit land, landet, land, landa ei kjensle, kjensla, kjensler, kjenslene ein gong, gongen, gonger/gongar, gongene/gongane eit svar, svaret, svar, svara ein dag, dagen, dagar, dagane ein konvolutt, konvolutten, konvoluttar, konvoluttane ei postkasse, postkassa, postkasser/kassar, postkassene/kassane ein autograf, autografen, autografar, autografane ein fotballspelar, fotballspelaren, fotballspelarar, fotballspelarane ei ramme, ramma, rammer, rammene ei seng, senga, senger, sengene lang, lengre, lengst forskjellig, meir forskjellig, mest forskjellig 1mange, fleire, flest 13
god, betre, best spennande, meir spennande, mest spennande liten, mindre, minst tynn, tynnare, tynnast stor, større, størst fin, finare, finast like, skrive, få, gi, finne, ligge, henge å like, liker/likar, likte/lika, har likt, hadde likt å skrive, skriv, skrev, har skrevet, hadde skrevet å få, får, fikk, har fått, hadde fått å gi, gir, ga, har gitt, hadde gitt å motta, mottar, mottok, har mottatt, hadde mottatt å ligge, ligger, lå, har ligget, hadde ligget å henge, henger, hang, har hengt, hadde hengt Ring rundt: eg, vi, han, han, meg, dere, ho, oss, du, ho, eg, eg, det, det, du, han 14