Miljørapport 2486-09 - Nordfjord Havn IKS - Olden okt 2009: side 1 av 13. RAPPORT MILJØUNDERSØKING NORDFJORD HAVN IKS OLDEN J.nr. 2486-09 UNDERSØKING AV BOTNSEDIMENT OKT. 2009 Cruisebåtkaia i Olden, til høgre i biletet [foto: www.norgeibilder.no].
Miljørapport 2486-09 - Nordfjord Havn IKS - Olden okt 2009: side 2 av 13. MILJØUNDERSØKING Innhald Bakgrunn 3 Kart 4 Foto - lokalitet 7 Metode, Prøvepunkt og Granskingar 8 Foto sediment 9 Resultat Feltundersøking av botnsediment 10 Kjemisk laboratorieanalyse av botnsediment 10 Diskusjon 11
Miljørapport 2486-09 - Nordfjord Havn IKS - Olden okt 2009: side 3 av 13. Bakgrunn Ved eit feltarbeid utført av NIVA i 2008 for Fylkesmannen i Sogn og Fjordane er det påvist særs høge konsentrasjonar av tributyltinn (TBT) i sediment like ved cruisebåtkaia i Olden. På denne bakgrunn ble Nordfjord Hamn IKS kontakta og tilskrevet av Fylkesmannen si miljøvernavdeling med krav om innsamling og analyse av ytterlegare prøver i området omkring kaia. Det er antyda at kjelda til ureininga kan vere vedlikehald av cruisebåtar som ligg ved kai. Nordfjord Hamn IKS kontakta for å få eit forslag til oppfølgjande gransking. I samråd med Fylkesmannen si miljøvernavdeling utarbeidde Fjord-Lab eit slikt forslag til Nordfjord Havn IKS datert 14.10.2009. Under feltarbeidet synte det seg at ein ikkje kunne nytte prøvepunkta slik dei var planlagt, dette sidan cruisebåtkaia ikkje ligg heilt der den er innteikna på digitalt sjøkart. Posisjon på nord- og sørsissen av kaia ble fastlagt i felt, og syner at kaia ligg lenger sør enn kartet tilseier (sjå kart nederst side 6). Basert på dette ble nye prøvestasjonar fastsett i felt, samstundes som det ble lagt inn ein ekstra prøve midtfjords, dvs. totalt 6 stk i staden for 5 stk. For å beskrive lokalisering av prøvepunkta korrekt i høve til cruisebåtkaia er Kystverket sitt web-baserte kart (på www.kystverket.no) nytta, med omrekning av GPS-posisjonar til EPGS (lengde/breddegrader). Føreliggande rapport gjer også ein vurdering av resultata opp mot Veileder for risikovurdering av forurenset sediment (TA-2230/2007), jfr. tiltaksvurdering m.v. Måløy, 06.01.2010 Jan Arne Holm Cand.real.
Miljørapport 2486-09 - Nordfjord Havn IKS - Olden okt 2009: side 4 av 13. Kart Oversiktskart over Nordfjorden, som er om lag 100 km lang. Olden og Oldevika ligg heilt inst i fjorden. [GarminMapSource 6.9.2 - BlueChartAtlantic 8.0] Detaljkart frå inste del av Nordfjorden, med Innvik, Stryn, Loen og Olden. [GarminMapSource 6.9.2 - BlueChartAtlantic 8.0]
Miljørapport 2486-09 - Nordfjord Havn IKS - Olden okt 2009: side 5 av 13. Satellittfoto frå indre del av Nordfjorden (oppe) og inste del av fjorden med Loen og Olden (nede). [www.norgeibilder.no]
Miljørapport 2486-09 - Nordfjord Havn IKS - Olden okt 2009: side 6 av 13. Kart med posisjonar for prøvepunkt: NIVA (oppe: M2, SC, SS) og (nede: 1 6 + N og S + GPS-logg). Merk at kaia er feil innteikna på sjøkartet, korrekt posisjon er angitt med N (nord) og S (sør).
Miljørapport 2486-09 - Nordfjord Havn IKS - Olden okt 2009: side 7 av 13. Foto - lokalitet Mot Olden i sør.. Mot Loen i nordaust.. Mot sørvest.. Sett mot cruisebåtkaia, på austsida av Oldevika.. [foto: J.A.Holm, okt.09]
Miljørapport 2486-09 - Nordfjord Havn IKS - Olden okt 2009: side 8 av 13. Metode, Prøvepunkt og Granskingar Miljøundersøkinga er planlagt i samråd med Fylkesmannen si miljøvernavdeling, og godkjent av oppdragsgjevar ved hamnedirektør Håkon Ivar Olsen i forkant av oppstart. Feltarbeidet er utført den 22.10.2009, med bruk av hurtig båt frå Måløy ( Uttern 64S ) og to personar frå Fjord-Lab. Alle prøver er teke frå båten med liten van Veen botngrabb (areal: 0,025 m 2 ), og prøvepunkta er posisjonsbestemt (GPS). Værtilhøva var gode for prøvetaking, dvs. ikkje vind eller nedbør. Kart med GPS-posisjonar for prøvepunkt for NIVA (SC), Fjord-Lab (1-6), og nord + sørspiss av kaia (N, S). [www.kystverket.no/jah] For å redusere risiko for kontaminering mellom prøver, er grabb/prøvetakingsutstyr grundig vaska og skylt mellom kvart prøvepunkt. Prøvepunkta lengst ute er dessutan prøveteke først (prøve nr 6 først), og deretter suksessivt innover mot kaia (prøve nr 2 prøveteke sist). I felt var botnsediment på alle prøvestasjonar fortløpande fotografert og vurdert visuelt. Det øvre 0-3 cm av sedimentlaget var prøveteke, og overført til eigna prøveglas. Prøvane var oppbevart på kjølerom, og sendt neste dag kjølig til laboratorium (underlev.) for analyse mhp. TBT. Tab. 1 Klassifisering av tilstand i sedimenter ut frå innhald av Tributyltinn (TBT) (ref. SFT TA-2229/2007)
Miljørapport 2486-09 - Nordfjord Havn IKS - Olden okt 2009: side 9 av 13. Foto - sediment Foto av sedimentprøver (nr 1 6) frå Olden. Direkte sollys på prøve nr 6 gjer denne ein meir gylden /brun farge [foto JAH okt.09]
Miljørapport 2486-09 - Nordfjord Havn IKS - Olden okt 2009: side 10 av 13. Resultat Feltundersøking av botnsediment Sedimentprøvane (frå: 20-55 m djup) var generelt luktfri, mjuke og finpartikulærte (gråleire). Alle grabbprøver med om lag ¾ full grabb, forutan noko mindre volum i prøve nr 1 og 2 som inneheldt noko fastare sediment, skjelrastar m.v. Foto av alle sedimentprøver på forrige side. Kjemisk laboratorieanalyse av botnsediment Tab. 2 Prøvepunkt, sedimentbeskriving, djup, posisjon og analyseresultat: Tributyltinn (TBC) 1. Prøvepkt. Sedimenttype Djup N Ø TCB 1 Lys gråbrun leire, luktfri 23 m 61 0 50.596 6 0 48.545 6,0 μg/kg 2 Lys grå leire, skjelrestar luktfri 20 m 61 0 50.612 6 0 48.605 13,0 μg/kg 3 Lys grå leire, luktfri 37 m 61 0 50.659 6 0 48.574 16,0 μg/kg 4 Lys grå leire, luktfri 48 m 61 0 50.658 6 0 48.460 < 2,0 μg/kg 5 Lys grå leire, luktfri 45 m 61 0 50.621 6 0 48.434 < 2,0 μg/kg 6 Lys grå leire, luktfri 55 m 61 0 50.637 6 0 48.364 < 2,0 μg/kg 1 Analyse utført akkreditert ved underleverandør, Eurofins (analysedokument vedlagt). Sedimentgransking i Olden, NIVA 2008: I 2008 utførte NIVA miljøgransking i indre deler av Nordfjorden. Frå m.a. 3 stasjonar i Oldevika (sjå kart) blei sediment samla med van Veen grabb (prøveareal 0,1 m 2 overflatesediment), og frå inspeksjonsluka i grabben var prøver frå 0-1 cm og 0-5 cm teke. Analyseresultat frå dei 3 stasjonane i Oldevika er gitt i tabell 3 (eigen NIVA-rapport inkluderer også andre parametere). Tab. 3 Analyse av prøvane påviser særs ulikt innhald av TBT i sedimentet på dei ulike prøvepunkta (Tab. 2 og 3). Mest vert påvist ved sørspissen av cruisebåtkaia: NIVA, punkt CS (13 m djup): 1400 μg/kg, tilsvarande SFT tilstandsgruppe V, Svært dårleg tilstand. Dette er 14 x over ein grenseverdi på 100 μg/kg (ref. Tab. 1).
Miljørapport 2486-09 - Nordfjord Havn IKS - Olden okt 2009: side 11 av 13. Vesentleg mindre innhald av TBT vert påvist i botnsediment noko lenger ut frå kaia: Fjord-Lab punkt 1, 2, 3 (20 37 m djup): 6-16 μg/kg, tilsvarande tilstandsgruppe III, Moderat tilstand. Også sedimentinnhaldet av TBT i småbåthavna noko lenger sør / inne i vika tilhøyrer denne tilstandsgruppa: NIVA, punkt SS (3 m djup): 7,5 μg/kg (sjå kart side 13). Lågast innhald av TBT vert påvist på dei djupaste prøvepunkta, lengst unna cruisebåtkaia: NIVA, punkt M2 (68 m djup): 4,4 μg/kg, og Fjord-Lab, punkt 4, 5, 6 (45 55 m djup): < 2,0 μg/kg tilsvarande tilstandsgruppe II, God tilstand. Dei 3 sistnemnde prøvepunkta kan like gjerne tilhøyre tilstandsgruppe I, Bakgrunn, sidan deteksjonsgrensa for analysen er sett til 2 μg/kg. Grenseverdi for tilstandsgruppe I: < 1 μg/kg, og tilstandsgruppe II: 1-5 μg/kg. Kart med GPS-posisjonar over prøvepunkt ved cruisebåtkaia i Olden: 1-6 (Fjord-Lab okt. 2009), og SC (NIVA 2008). Miljøtilstand mhp. TBT er angitt med farge: grøn = God, gul = Moderat og raud = Svært dårlig tilstand (SFT). [www.kystverket.no/jah] Diskusjon Om ein føreset at hovudkjelda til TBT i sedimentet ved cruisebåtkaia er frå store båtar som utfører ytre vedlikehald av skutesida medan dei ligg til kai, vil konsentrasjonane vere høgast der båtane ligg (like under skipssida). Slikt arbeid blir gjerne utført i godvær, dvs. når det er lite vind/straum, og det meste av botnfall (pussestøv m.v.) vil då gjerne sedimentere lokalt ( punkt-
Miljørapport 2486-09 - Nordfjord Havn IKS - Olden okt 2009: side 12 av 13. utslepp ). Om pussestøvet blir liggande på overflata, jfr. låg eigenvekt og stor overflatespenning (kohesjonskrefter), kan slike støvflak gjerne drive avgarde eit godt stykke før sedimentering. Båtar som har låge oppankra ute i fjorden (før cruisebåtkaia var etablert, eller i nyare tid fordi dei er for store m.v.), vil ha lokalt punktutslepp lenger ute. Sedimentet i Oldevika (jfr. prøve 1 6) er rimeleg finpartikulært (leire), og indikerer lite straum ved botn, og dermed generelt relativt lite spreiingspotensiale. Utslepp på djupt vatn (75-175 m djup midtfjords) vil imidlertid generelt gje større spreiing enn ved utslepp på grunt vatn (13 m djup ved cruisebåtkaia, punkt SC). Prøvetaking på stasjon SC var vanskeleg grunna mykje stein her (pers. med. Karl Norling, NIVA), noko som kan indikere at sedimentprøva som er analysert er teke frå eit hol mellom steinar på botn ved kaia, ein slags sedimentfelle. Dette kan vere årsak til at konsentrasjonen av TBT i sedimentet var særs høg her. Sediment ut forbi kaifyllinga (1, 2, 3) har vesentleg lågare TBT-konsentrasjon, og kan delvis skuldast at botntopografien her er jamn, at botnsediment ligg meir ope, og at botnfall her dermed blir fordelt over eit noko større område. Kart med prøvepunkt angitt med SFT-tilstandsgrupper er gitt på føregåande + neste side. I hht. Veileder for risikovurdering av forurenset sediment (TA-2230/2007) er grenseverdiar for ubetydeleg risiko i Trinn 1 basert på kunnskap om toksisitet av dei ulike stoff og kva som er akseptabel eksponering for miljøet (blir stadig meir standardisert og harmonisert internasjonalt). Grenseverdi i Trinn 1 tilsvarer grensa mellom Klasse II og Klasse III i gjeldande versjonen av SFT si klassifisering av miljøkvalitet for marine sediment m.h.p. miljøgifter (SFT TA 2229/2007). Disse grenseverdiane er basert på økologiske effekter av stoffa, ikkje effekter på human helse. Om risikovurdering knytt til human helse skal vurderast må i Trinn 2 gjennomførast. TBT utgjer eit særproblem i risikovurderinga, då stoffet truleg er særs giftig for fleire typar marine organismar. Grenseverdi for økologiske effektar er derfor satt så lågt som 0,002 μg/kg i sediment (Bakgr.dok., Del B). Så låge verdiar er nesten umuleg å analysera, og sida stoffet berre er moderat nedbrytbart i sediment vil ein omtrent overalt få overskriding. Mykje tyder også på at ein ennå ikke har kontroll over kjeldene til TBT i det marine miljø og det er derfor i mange tilfelle liten nytte å gjennomføre sedimenttiltak berre på grunn av TBT. SFT har derfor inntil vidare sett grenseverdi i Trinn 1 til 35 μgtbt/kg, sjølv om dette avvik frå grensa mellom Klasse II og III i klassifiseringssystemet (5 μgtbt/kg).
Miljørapport 2486-09 - Nordfjord Havn IKS - Olden okt 2009: side 13 av 13. Berre prøven ved sørspissen av kaia (NIVA, SC) overskrid grenseverdi på 35 μgtbt/kg, medan alle øvrige prøver i Oldevika ligg under grensa. På denne bakgrunn har ein vurdert det ikkje naudsynt å tiltaksvurdere området ved Oldevika i hht. Trinn 1 (SFT TA 2229/2007). Kart med GPS-posisjonar over prøvepunkt i Oldevika: 1-6 (Fjord-Lab okt. 2009), og M2, SC, SS (NIVA 2008). Miljøtilstand mhp. TBT er gitt med farge: grøn = God, gul = Moderat og raud = Svært dårlig tilstand (SFT). [www.kystverket.no/jah]
Eurofins Norsk Miljøanalyse AS, avd. Moss F. reg. 965 141 618 MVA Møllebakken 50 NO-1506 Moss Tlf: +47 69 00 52 00 Fax: +47 69 27 98 10 PB. 7 6700 MÅLØY Attn: Monica Kråkenes ANALYSERAPPORT AR-09-MM-002649-01 EUNOMO-00003359 Í%R$!ÂÂ%9U+Î Prøvemottak: Temperatur: Analyseperiode: Referanse: 27.10.2009 27.10.2009-12.11.2009 Nordfjord havn - Olden (2486:1-6) Prøvenr.: 439-2009-10270370 Prøvetakingsdato: 26.10.2009 Prøvetype: Prøvemerking: Sedimenter 2486-1 Prøvetaker: Uttakssted: Analysedato: Oppdragsgiver 27.10.2009 Analyse: Resultat: Enhet: MU Metode: LOQ: a) Tributyltinn-Sn (TBT-Sn) 6.0 µg/kg TS GC-MS 2 Prøvenr.: 439-2009-10270371 Prøvetakingsdato: 26.10.2009 Prøvetype: Prøvemerking: Sedimenter 2486-2 Prøvetaker: Uttakssted: Analysedato: Oppdragsgiver 27.10.2009 Analyse: Resultat: Enhet: MU Metode: LOQ: a) Tributyltinn-Sn (TBT-Sn) 13 µg/kg TS GC-MS 2 Prøvenr.: 439-2009-10270372 Prøvetakingsdato: 26.10.2009 Prøvetype: Prøvemerking: Sedimenter 2486-3 Prøvetaker: Uttakssted: Analysedato: Oppdragsgiver 27.10.2009 Analyse: Resultat: Enhet: MU Metode: LOQ: a) Tributyltinn-Sn (TBT-Sn) 16 µg/kg TS GC-MS 2 Prøvenr.: 439-2009-10270373 Prøvetakingsdato: 26.10.2009 Prøvetype: Prøvemerking: Sedimenter 2486-4 Prøvetaker: Uttakssted: Analysedato: Oppdragsgiver 27.10.2009 Analyse: Resultat: Enhet: MU Metode: LOQ: a) Tributyltinn-Sn (TBT-Sn) <2.0 µg/kg TS GC-MS 2 Tegnforklaring: * : (Ikke omfattet av akkrediteringen) < : Mindre enn, > : Større enn, LOQ : Kvantifiseringsgrense, MPN : Most Probable Number, cfu : Colony Forming Units Opplysninger om måleusikkerhet fås ved henvendelse til laboratoriet. Rapporten må ikke gjengis, unntatt i sin helhet, uten laboratoriets skriftlige godkjennelse. Resultatene gjelder kun for de(n) undersøkte prøven(e). Side 1 av 2
Prøvenr.: 439-2009-10270374 Prøvetakingsdato: 26.10.2009 Prøvetype: Prøvemerking: Sedimenter 2486-5 Prøvetaker: Uttakssted: Analysedato: AR-09-MM-002649-01 EUNOMO-00003359 Í%R$!ÂÂ%9U+Î Oppdragsgiver 27.10.2009 Analyse: Resultat: Enhet: MU Metode: LOQ: a) Tributyltinn-Sn (TBT-Sn) <2.0 µg/kg TS GC-MS 2 Prøvenr.: 439-2009-10270375 Prøvetakingsdato: 26.10.2009 Prøvetype: Prøvemerking: Sedimenter 2486-6 Prøvetaker: Uttakssted: Analysedato: Oppdragsgiver 27.10.2009 Analyse: Resultat: Enhet: MU Metode: LOQ: a) Tributyltinn-Sn (TBT-Sn) <2.0 µg/kg TS GC-MS 2 Utførende laboratorium/ Underleverandør: a) DS/EN ISO/IEC 17025 DANAK 168 - Eurofins Environment A/S (Vejen) Moss 12. november 2009 Anna Anderson Kubberød ASM Tegnforklaring: * : (Ikke omfattet av akkrediteringen) < : Mindre enn, > : Større enn, LOQ : Kvantifiseringsgrense, MPN : Most Probable Number, cfu : Colony Forming Units Opplysninger om måleusikkerhet fås ved henvendelse til laboratoriet. Rapporten må ikke gjengis, unntatt i sin helhet, uten laboratoriets skriftlige godkjennelse. Resultatene gjelder kun for de(n) undersøkte prøven(e). Side 2 av 2