HORDALAND FYLKESKOMMUNE

HORDALAND FYLKESKOMMUNE Fylkesrådmannen Juridisk seksjon Kommunal- og regionaldepartementet Kommunalavdelinga Postboks 8129 Dep. 0032 OSLO Vår ref: (nyttastved korrespondanse ) Dykkar ref: Bergen, 29. september 2008 200807333-4/000/SAAR Høyringsuttale - forslag til endringar i vallova og kommunelova Det blir vist til brev datert 27 juni 2008. Fylkesutvalet behandla i møte 23.09.08 sak 228/08 Høyringsuttale- forslag endringar tili vallova og kommunelova, og gjorde slikt samrøystes vedtak: Hordaland fylkeskommune stør i hovudsak Kommunal- og regionaldepartementet sine forslag til endringar i vallova slik dei kjem fram i "Høyringsnotat om endringar i vallova og kommunelova" og høyringsbrev datert 27.06.08. Det blir elles vist til fylkesrådmannen sine merknader i saksframlegget. Kopi av saksframlegg og særutskrift ligg ved. (grid Q elene Aardal Besøksadresse: Agnes Mowinckels gale 5 - Postadresse: Postboks 7900. 5020 Bergen - Telefon 55 23 90 10 -Telefaks 55 31 09 28 Direkte telefon: E-postadresse: sigrid-hclcnc.aarclal@post.hlk.no

HORDALAND FYLKESKOMMUNE Fylkesrådmannen Juridisk seksjon SÆRUTSKRIFT Arkivsak 200807333 Arkivnr. 000 Sakshandsamar Aardal, Sigrid Helene Saksgang Møtedato Fylkesutvalet 23.09.08 Saknr. 228/08 HØYRINGSUTTALE - FORSLAG TIL ENDRINGAR I VALLOVA OG KOMMUNELOVA Fylkesutvalet 23.09.08 Fylkesrådmannen sitt forslag vart samrøystes vedteke. VEDTAK Hordaland fylkeskommune stør i hovudsak Kommunal- og regionaldepartementet sine forslag til endringar i vallova slik dei kjem fram i "Høyringsnotat om endringar i vallova og kommunelova" og høyringsbrev datert 27.06.08. Det blir elles vist til fylkesrådmannen sine merknader i saksframlegget. RETT UTSKRIFT: DATO: 26. september 2008 FYLKESRÅDMANNEN I M0R!:;ALAP,!:

HORDALAND FYLKESKOMMUNE SAKNR. 228/08 MØTEDATO 23.09.08 Saksgang Møtedato Saknr Saksordførar Fylkesutvalet 23.09.08 228/08 Høyringsuttale - Forslag til endringar i vallova og kommunelova Forslag til innstilling, sjå saksframlegg. 4

HORDALAND FYLKESKOMMUNE F Ikesrådmannen Juridisk seksjon Arkivsak 200807333-2 Arkivnr. 000 Saksh, Aardal, Sigrid Helene Saksgang Møtedato Fylkesutvalet 23.09.2008-24.09.2008 HØYRINGSUTTALE FORSLAG TIL ENDRINGAR I VALLOVA OG KOMMUNELOVA SAMANDRAG Kommunal- og regionaldepartementet kommunelova. har sendt på høyring forslag til enkelte endringar i vallova og Departementet har sett høyringsfristen til 30. september 2008. Ein del av lovforslaga er ei oppfølging av forslaga til regjeringa i St.meld. nr. 33 (2007-2008) Eit sterkt lokaldemokrati, som vart lagd fram 20. juni 2008. I høyringsnotatet legg departementet fram forslag til desselovendringane: Forslag om å innføre ei ordning med "tidlegrøysting", det vil seie at veljarane frå 1. juli skal ha høve til å vende seg til kommunen og be om å få røyste før den ordinære førehandsrøystinga tek til 10. august. Forslag om at kommunen kan fastsetje at vallokala på valdagen skal halde ope til kl. 21.00. Det blir føreslått at ein tredel av medlemmene i kommunestyret kan bestemme at vallokala skal halde ope til kl. 21.00. Forslag om at ein tredel av medlemmene i kommunestyret kan bestemme at kommunen skal halde todagars val. Forslag om innføring av lovbrotsgebyr ved brot på vallova 9-9. Forslag om heimel for valobservasjon. Forslag om ei prinsippføresegn i kommunelova om rådgivande lokale folkerøystingar og heimel for innsamling av data om slike folkerøystingar.

FORSLAG TIL VEDTAK Hordaland fylkeskommune stør i hovudsak Kommunal - og regionaldepartementet sine forslag til endringar i vallova slik dei kjem fram i "Høyringsnotat om endringar i vallova og kommunelova" og høyringsbrev datert 27.06.08. Det blir elles vist til fylkesrådmannen sine merknader i saksframlegget Paul. Nilsen grid Ikene Aardal Vedlegg: Forslag til lovendringar i vallova og kommunelova Som uprenta vedlegg : Høyringsnotat om forslag til endringar i vallova og kommunelova av 27.06.08 Vedlegget er å finna på www.regjeringen.no 2

FYLKESRÅDMANNEN, 01.09.2008: Kommunal- og regionaldepartementet har sendt på høyring forslag til enkelte endringar i vallova og kommunelova. Departementet har sett høyringsfristen til 30. september 2008. Ein del av lovforslaga er ei oppfølging av forslaga til regjeringa i St.meld. nr. 33 (2007-2008) Eit sterkt lokaldemokrati, som vart lagd fram 20. juni 2008. I høyringsnotatet legg departementet fram forslag til desse lovendringane: Forslag om å innføre ei ordning med "tidlegrøysting", det vil seie at veljarane frå 1. juli skal ha høve til å vende seg til kommunen og be om å få røyste før den ordinære førehandsrøystinga tek til 10. august. Forslag om at kommunen kan fastsetje at vallokala på valdagen skal halde ope til kl. 21.00. Det blir føreslått at ein tredel av medlemmene i kommunestyret kan bestemme at vallokala skal halde ope til kl. 21.00. Forslag om at ein tredel av medlemmene i kommunestyret kan bestemme at kommunen skal halde todagars val. Forslag om innføring av lovbrotsgebyr ved brot på vallova 9-9. Forslag om heimel for valobservasjon. Forslag om ei prinsippføresegn i kommunelova om rådgivande lokale folkerøystingar og heimel for innsamling av data om slike folkerøystingar. I tillegg er det i høyringsnotatet teke opp og vurdert andre aktuelle problemstillingar utan at ein har funne å gjera endringar. I saksutgreiinga vert det gjeve eit kort samandrag av dei tema og problemstillingane som er teke opp av departementet i høyringa. Lovendringane som vert foreslått føljer som vedlegg til saka. Førehandsrøysting. Stad o nin stid for førehandsrø stin Departementet har sett på om det bør gjerast endringar i lova i høve til kvar ein skal kunna førehandsrøysta og kva opningstid lokala for slik røysting skal ha. Vallova 8-3 fastset at røystinga skal gå føre seg i såkalla eigna lokale. Valstyret avgjer sjølv kvar ein skal ta imot førehandsrøyster og å fastsetje opningstider, men er forplikta til å ta imot røyster på helseog sosialinstitusjonar. Lova byggjer på ein føresetnad om at det kvar dag (måndag - fredag). i heile perioden skal vere mogleg å røyste på førehand på minst ein stad. Valforskrifta 26 fastset at valstyret skal leggje førehandsrøystinga til lokale som er lett tilgjengelege, og der alle veljarar kan ta seg inn utan at dei må be om hjelp. Departementet meiner at det ikkje bør lovfestast førehandsrøysting på bestemte stader og til bestemte opningstider no, men vil sjå nærmare på dette etter valet i 2009. Fylkesrådmannen sluttar seg til departementet sine vurderingar på dette punktet. Perioden for førehandsr stin Vallova fastset i 8-1 at førehandsrøystinga innanriks (bortsett frå på Svalbard og Jan Mayen) tek til 10: august og blir avslutta siste fredag før valdagen. Røystinga utanriks, på Svalbard og på Jan Mayen startar 1. juli og blir avslutta nest siste fredag før valdagen. Ein veljar som held til utanfor riket og ikkje har høve til å oppsøkje ein røystemottakar, kan røyste ved brevpost utan at ein røystemottakar er til stades når han eller ho røystar (vallova 8-1 (3)). Både departementet og nokre kommunar har fått spørsmål frå veljarar om å få røyste tidlegare enn 10. august. Det er særleg fiskarar, personar som arbeider i utanriksfart og utanlandsstuderande, som meiner at perioden er for kort. 3

Førehandsrøysting alt frå 15. juli innanriks er det ikkje mogleg å gjennomføre i praksis utan ein del andre endringar i regelverket. Ei rekkje fristar i vallova er påverka av datoen for når førehandsrøystinga startar. Det vil vere mange praktiske utfordringar som er knytte til det å skyve på datoen. Omsynet til veljarane taler for at ein opnar for å røyste tidlegare enn 10. august. Departementet meiner likevel at det å påleggje kommunane brei tilrettelegging vil vere å overdimensjonere i høve til behove Departementet har derfor vurdert ei alternativ ordning der veljarar som ikkje kan røyste på førehand i den ordinære perioden innanriks og heller ikkje på valdagen, får høve til å vende seg til kommunen f å røyste ei viss tid før førehandsrøystinga tek til, såkalla "tidlegrøyster". For å unngå for mange fristar å halde seg til bør ei slik røysting byrje 1. juli, som fell saman med tidspunktet for når førehandsrøystinga tek til utanriks, og halde fram til og med 9. august (fram til ordinær førehandsrøysting startar 10. august). Departementet føreslår derfor at det i lova blir teke inn reglar om "tidlegrøyster" i kapittel 8 om førehandsrøystinga. Røystene bør bokførast særskilt i valprotokollen. Fylkesrådmannen ser positivt på ordninga med "tidlegrøyster", då dette gjer at fleire får høve til å nytta retten til å stemma. Ambulerande røystemottak Vallova fastset i 8-3 sjette ledd at veljarar som held til innanriks, bortsett frå på Svalbard og Jan Mayen, og som på grunn av sjukdom eller uførleik ikkje kan røyste i eit vallokale, etter søknad til valstyret kan be om å få røyste på førehand der dei held til. Valstyret skal sjølv fastsetje ein frist for når søknaden må ha komme inn til kommunen. Lova har som føresetnad at det er ambulerande røystemottak mens førehandsrøystinga framleis skjer i kommunen. Det er ikkje etablert tilsvarande ordningar for veljarar som blir akutt sjuke og blir lagde inn på sjukehus valdagen. Departementet har vurdert om det bør leggjast til rette for ambulerande røystemottak på valdagen, og komme til at det vil vera vanskeleg å gjennomføra dette i kommunane. Det vil vera vanskeleg å avgjera om vedkommande er forhindra til å stemma, og det kan vera eit utal av årsaker til dette. Departementet har komme til at det ikkje bør etablerast ei særskild ordning for ambulerande røystemottak på valdagen/valdagane. Fylkesrådmannen meiner dette vil vera ein ordning som vert vanskeleg å gjennomføra og sluttar seg t departementet sine vurderingar på dette punktet. Opningstid på valdagen Vallova 9-3 (2) gir valstyra heimel til å fastsetje tid og stad for røystinga. Lova fastset at vallokala skal stengje seinast kl. 20.00 på valdagen måndag. Det er ikkje noko forbod mot at lokala stengjer tidlegare. Lova inneheld ingen andre føresegner når det gjeld opningstida for vallokala. Departementet har vurdert om opningstida bør utvidast til kl.2 1.00. Dersom lokala held ope ein time seinare, kan ein få meir spreiing på dei veljarane som ønskjer å røyste om kvelden. Mange veljarar opplever eit tidspress i kvardagen ved at dei har mykje å gjere og far dårleg tid etter at arbeidsdagen slutt. Dette kan føre til at dei ikkje prioriterer å gå til eit røystelokale. Lengre opningstid vil kunne gi veljarane betre tid og føre til at dei finn betre rom for å kunne røyste. Særleg i dei største byane vil lengre opningstid kunne ha ein positiv effekt. Dersom vallokala stengjer ein time seinare, vil dette føre til at valresultata blir klare seinare. Dette må likevel vere mindre viktig. Det avgjerande må vere at flest mogleg veljarar får høve til å røyste. Departementet vil føreslå at det blir mogleg for kommunane å fastsetje at vallokala skal ha ope til kl. 21.00, og at vallova 9-3 andre leddet blir endra i samsvar med dette 4

I lokaldemokratimeldinga signaliserte departementet bg at vallova burde endrast slik at dersom minst ein tredel av kommunestyrerepresentantane krev det, må vallokala halde ope til kl. 21.00 på valdagen. Det er eit generelt prinsipp i gjeldande lover at det er fleirtalet i eit organ som står bak vedtak dette organet gjer. Dette prinsippet meiner departementet skal hegnast om. Det kan likevel vere at det i nokre samanhengar er rett å styrkje mindretalsrettar og gi mindretal i organet auka innverknad. Departementet meiner bg at det kan vere gode demokratiske grunnar til å leggje avgjerande vekt på kva mindretalet meiner i ei slik sak. Departementet meiner derfor at vallova bør endrast slik at vallokala må vere opne til kl. 21.00 dersominst ein tredel av kommunestyrerepresentantane krev det. Dersom tidspunktet for når lokala seinast kan stengje, blir endra, må og reglane om offentleggjering av valresultat og prognosar endrast. Det same gjeld tidsfrist for innkomne førehandsrøyster og utanriksrøyster. Når det gjeld utvida opningstid på valdagen til kl.21.00 ser ikkje fylkesrådmannen at dette har dei store innverknadane. Det som kan vera ei ulempe er at ein kjem seinare i gang med valoppgjeret og det vil kunna ha innverknad for det vidare arbeidet med å gjera ferdig valet. Todagars val Det følgjer av vallova 9-1 at Kongen fastset valdagen til ein måndag. Kommunestyret kan likevel sjølv vedta at det skal vere mogleg å røyste på ein eller fleire stader i kommunen også på søndagen før den offisielle valdagen. Dersom eit mindretal ( ein tredjedel) i kommunestyret meiner at det er behov for å halde val også på søndag, meiner departementet det kan vere god grunn til at demokratiske prinsipp om brei deltaking tilseier at ein bør leggje avgjerande vekt på meininga mindretalet har her. Departementet føreslår derfor at vallova blir endra, slik at det skal gjennomførast val i kommunen også på søndag, dersom minst ein tredel av kommunestyrerepresentantane krev det. Når ein opnar for at eit mindretal (ein tredjedel) i kommunestyret kan avgjera at det skal haldast val søndagen og vil dette binda opp kommunen. Å ha val to dagar vil gje større utgifter for kommunen. Fylkesrådmannen meiner at ein bør vera varsam med å la eit mindretal få ein slik rett då det får innverknad på kommunen sin økonomien. Røystesetlar som kan nyttast i vallokala Det er ikkje påbode å bruke dei røystesetlane valmyndigheitene let trykkje. Vallova 10-3 fastset kva krav som gjeld for å kunne godkjenne røystesetlar. Krava til godkjenning av røystesetlar er mindre strenge enn det som galdt før, og talet på forkasta røystesetlar er.redusert monaleg som,følgje av dette. Det har vore stilt spørsmål ved om dei reglane som gjeld i dag, opnar for at det kan skje valfusk, til dømes ved at ein røystestyremedlem eller ein valfunksjonær deler ut røystesetlar som er ferdig retta til ei gruppe av veljarar. Vedkommande kan deretter nytte seg av den funksjonen han eller ho har i vallokalet, til å kontrollere om desse røystesetlane blir brukte. Det har vorte hevda etter valet i 2007 at dette kan ha hendt i nokre vallokale. Departementet meiner at det i prinsippet vil vere mogleg å innføre reglar om at røystesetlar skal handsamast som ei form for verdidokument og berre vere tilgjengelege for veljarane inne i røysteavlukka Konsekvensen av ei slik ordning ville vere at andre røystesetlar som måtte bli nytta, måtte forkastast. Ulempene ved eit slikt system vil åg vere av både prinsipiell og praktisk art når det gjeld sjølve gjennomføringa av røystinga. Departementet meiner at ein røystesetel ikkje bør reknast som eit verdidokument. Eit krav om at ein berre skal godkjenne røystesetlar som er produserte av valmyndigheitene og gjorde tilgjengelege der røystinga føre går seg, er eit drastisk tiltak som vil vere til stor ulempe for veljarane. 5

Fylkesrådmannen stør departementet sitt syn i dette spørsmålet. Ei slik ordning vil kunna få konsekvensar for veljarane i høve mogelegheit til å foreta rettingar og såleis innverka på frammøteprosenten. Krav til røystestyremedlemmer og valfunksjonærar Vallova 4-2 fastset at eit røystestyre på minst tre medlemmer skal administrere røystinga i kvart vallokale dersom røystinga går føre seg på fleire stader. Kommunestyret - eller valstyret etter delegering - vel røystestyra. Det er ikkje gitt nærmare reglar om valførleik til røystestyra. Dei vanlege reglane om val til kommunale nemnder. Hovudregelen er at alle som har røysterett til kommunestyreval og fylkestingsval, er valføre. Det har vore stilt spørsmål ved om aktive politikararog listekandidatar bør ha oppgåver i samband med avviklinga av val. Somme vil meine at aktive politikarar ikkje har - eller kan mistenkjast for ikkje å ha - den nøytraliteten som må vere eit krav til den som offisielle har plikter i samband med avviklinga av val. Ei innskrenking av kven som er valføre, kan skape problem når det gjeld å skaffe nok personar til å sikre ei forsvarleg gjennomføring av valet. Departementet finn at det ikkje ligg føre sterke nok grunnar til at ein bør gå inn for å lovfeste avgrensingar med omsyn til kven som kan sitje i røystestyra eller fungere som valfunksjonærar. Departementet vil peika på at ein bør prøve å avgrense bruken av listekandidatar, og ein bør søkje å unngå dei mest sentrale kandidatane. Samstundes bør ein gi røystestyra ei breiast mogleg politisk samansetjing. Etter fylkesrådmannen sitt syn bør ein vera forsiktig med å utelukka personar frå desse så verva, lenge dei er valføre. Om røystesetelkonvoluttar. Det har vore reist spørsmål om manglande røystesetelkonvolutt på valtinget er i strid med prinsippet om hemmelegval. Det har vorte peikt på at veljarane i ein del tilfelle har bretta røystesetlane feil, slik at det er synleg for andre i vallokalet kva for ei valliste setelen gjeld. Det har åg vorte hevda at valfunksjonærane i nokre tilfelle skal ha opna den samanbretta røystesetelenfor å kontrollere at det ikkje ligg fleire setlar inni kvarandre. Vidare har det vorte reagert på at det er mogleg å sjå at veljarar ikkje røystar til fylkestingsvalet når det er tydeleg at dei berre leverer røystesetel til kommunestyrevalet. Prinsippet om hemmeleg val er eit grunnleggjande prinsipp i ei demokratisk valordning. Dette inneber at valmyndigheitene er forplikta til å leggja forholda til rette på ein slik måte at røystegjevinga vert hemmeleg. Det at det ikkje vert nytta røystesetelkonvolutt på valtinget kan etter departementet si vurdering ikkje i seg sjølv vere det same som at kravet til hemmeleg val ikkje er oppfylt. Etter departementet si vurdering kan ein stille spørsmål ved om tilrettelegginga for å sikre kravet til hemmeleg røysting har vore praktisert godt nok. Dette vil departementet setje serleg fokus på føre neste val. Departementet kan likevel ikkje sjå at vi med dei krav til hemmeleg røysting som er nedfelt i lov, føresegner og rutinar bryt med nasjonale og internasjonale krav, sjølv om det ikkje vert nytta røystesetelkonvoluttar på valtinget. Den noverande ordninga inneber eit raskare og enklare valoppgjer enn det som var tilfellet under ordninga med bruk av røystesetelkonvoluttar. Ein slepp og problemet med røystesetlar som må forkastast fordi dei ligg lause i urna. Tilbakemeldingane frå kommunane er tydelege på at talet på brettefeil har gått ned. Det er grunn til å tru at ordninga etter kvart vil bli meir innarbeidd blant veljarane, samt at meir informasjon til veljarane kan redusere tilfeller av feiltretting. Departementet vil fram til neste val sjå på om det bør gjerast endringar i reglane i valforskrifta om røystesetlar. 6

Departementet meiner våre krav til hemmeleg røysting er i samsvar med dei krava som vert sett internasjonalt og finn ikkje grunn til å gå til attende til ordninga med krav om bruk av røystesetelkonvolutt ved røystegjeving på valdagen. Fylkesrådmannen stør departementet sitt standpunkt om ikkje å innføra røystekonvoluttar att. Det har vist seg at talet på feilbretting har gått ned og det viktigaste er å gje god informasjon til veljarane om dette på førehand. Sanksjon for brot på vallova 9-9. Etter vallova 9-9 er det forbode å offentleggjere valresultat og prognosar som er laga på grunnlag av undersøkingar ein har gjort den dagen eller dei dagane valet går føre seg, før alle vallokale er stengde kl. 20.00 på valdagen. Ei offentleggjering er eit lovbrot, men er ikkje straffesanksjonert. Ved stortingsvalet i 2005 vart det offentleggjort resultat frå ei valdagsmåling før kl. 20.00 på valdagen og ved eit mistak røpa opplysningar frå innrapporterte valresultat før kl. 20.00. Departementet meiner på bakgrunn av dette at det kan vere grunn til å vurdere om brot på 9-9 bør sanksjonerast slik at forbodet blir mest mogleg effektivt. Vallova vernar om viktige demokratiske verdiar i samfunnet, og forbodet i 9-9 er ein måte å sikre at ein følgjer det som er formålet i lova. Departementet ser samstundes at forbodet i 9-9 og ei sanksjonering av brot på denne paragrafen reiser både viktige og vanskelege spørsmål i samband med ytringsfridomen, spesielt med tanke på at viktig side av ytringsfridomen nettopp er pressefridomen. Departementet har gjort ei grundig gjennomgang av den europeiske menneskerettsfråsegna art. 10 og føresegnene i Grunnlova om ytringsfridom i høve dette spørsmålet og funne at, ikkje er brot på EMK art. 10 nr. 2, eller Grunnlova 100. Departementet har vurderar om det naudsynt med ein straffesanksjon, eller om det er nok med ein administrativ sanksjon. Med straff legg departementet til grunn formell straff, dvs reaksjonar som er definerte som straff i straffelova. Med administrative sanksjonar er det på den andre sida meint sanksjonar som forvaltningsorgan, som ved lov er tildelt kompetanse til å bruke sanksjonar, kan dømme nokon til. Departementet kjem på bakgrunn av ei heilskapleg vurdering fram til at den mest tenlege reaksjonsforma ved brot på forbodet i 9-9 vil vere ein administrativ sanksjon, der gebyr vert nytta. Når det gjeld storleiken på lovbrotsgebyret, meiner departementet at dette må fastsetjast på bakgrunn av ei skjønnsmessig vurdering, avgrensa oppover til kr. 2.000.000,-. Medietilsynet bør ha myndet til å gje lovbrotsgebyr, og skuldkravet bør vere vanleg (simpel) aktløyse Fylkesrådmannen ser det som positivt at det vert knytt sanksjonar til eit brot på vallova 9-9. Dette viser at ein ser det som svært viktig at dette forbodet vert respektert. Valobservasjon. Gjeldande vallovgjeving har ingen føresegner om valobservasjon. Departementet har dermed ingen heimel verken til å skrive ut akkreditering for observatørar, til å leggje til rette for valobservasjon eller til å påleggje kommunane å ta imot observatørar. Slik departementet ser det, er det likevel ikkje tvilsamt at Noreg gjennom forpliktingane sine i mellom anna OSSE og Europarådet er forplikta til å leggje til rette for slik valobservasjon. Departementet har i utgangspunktet ikkje mynde til å bestemme at valobservatørar kan få vere til stades i vallokala når det blir røysta. Det er kvar enkelt kommune som er ansvarleg for avviklinga av val i eigen kommune. Slik departementet ser det, er det viktig at vi får ei eiga føresegn i vallova som fastset kva forpliktingar Noreg har på dette området, og kva som kan krevjast av kommunane. 7

Departementet føreslår derfor ein ny 15-10 der departementet far heimel til å påleggje kommunane ei plikt til å ta imot både nasjonale og internasjonale valobservatørar, slik Noreg er forplikta til. Departementet får og mynde til å gi utfyllande forskrifter om korleis valobservasjon skal gå føre seg i praksis. Fylkesrådmannen ser positivt på at det vert lovfesta at valobservasjon vert ei plikt for kommunane å imot valobservatørar når departementet pålegg dette. Lokale folkerøystingar Verken vallova eller kommunelova inneheld føresegner om lokale folkerøystingar. Fordi kommunelova baserer seg på prinsippet om at innbyggjarane blir representerte ved kommunestyret o andre folkevalde organ, kan ikkje kommunestyret fråskrive seg si pålagde plikt til å gjere vedtak på vegner av kommunen. Dermed kan kommunestyret ikkje vedta at ei sak skal bli bindande avgjord i ei folkerøysting utan heimel i lov. Sidan spørsmålet om folkerøystingar ikkje er regulert i kommunelova eller i vallova, står kommunane i dag så og seie heilt fritt til å avgjere om det skal haldast lokale rådgivande folkerøystingar Spørsmålet om å innføre bindande lokale folkerøystingar vart vurdert av departementet i Ot. Prp. Nr. 44 (2004-2005) om endringar i vallova. Departementet konkluderte i proposisjonen med å ikkje ville rå til å lovfeste ein heimel for å gjennomføre bindande lokale folkerøystingar. I Innst. O. Nr. 60 (2004-2005) slutta fleirtalet i kontroll- og konstitusjonskomiteen seg til vurderinga frå departementet. Departementet vurderte samstundes spørsmålet om ei lovregulering av ordninga med rådgivande folkerøystingar. Departementet meinte ordninga med rådgivande fokerøystingar fungerte tilfredsstillande, og at ho gav kommunane den fleksibiliteten dei måtte ha for å gjennomføre folkerøystingar etter behov og ønske når det var aktuelt. Departementet meinte derfor at det ikkje var aktuelt å regulere korleis slike folkerøystingar skulle gjennomførast. Lokale rådgivande folkerøystingar har ein lang tradisjon i Noreg. Denne tradisjonen har utvikla seg sjølv om vi ikkje har hatt eit generelt regelverk for slike val. Departementet vil no føreslå å lovfeste prinsippet om den retten kommunane har til å halde lokale rådgivande folkerøystingar. Ein slik regel har sin naturlege plass i kommunelova samen med reglane om innbyggjarinitiativ. Ei lovregulering må vere generell for å femne om alle typar av tilhøve, slik at ho ikkje blir opplevd som ei hindring for kommunane i gjennomføringa. Det er derfor framleis ikkje aktuelt å lovfeste korleis slike folkerøystingar skal gjennomførast i praksis, sjølv om det kan vere naturleg at kommunane tek utgangspunkt i regelverket i vallova. Utgangspunktet for ei folkerøysting bør vere eit spørsmål eller ei sak som gjeld lokale tilhøve innanfor kommunen, og at det er ein type spørsmål som eignar seg til å b svart på i ei folkerøysting. Informasjon om lokale folkerøystingar blir ikkje registrert i Noreg i dag, og det er inga komplett oversikt over omfanget. Departementet føreslår derfor at det blir etablert ein heimel for innsamling av data om lokale folkerøystingar. Departementet går inn for at Statistisk sentralbyrå med utgangspunkt ny lovheimel og statistikklova skal samle inn denne typen data og slik gjere valstatistikken meir komplett. Fylkesrådmannen sluttar seg til departementet sine vurderingar på dette punktet. Oppsummering Fylkesrådmannen finn spørsmåla og problemstillingane om endringar i vallova og kommunelova grundig og godt utreidde, og kan i stor mon vere samd i dei konklusjonane som vert trekte. Fylkesrådmannen tilrår difor at fylkesutvalet sluttar seg til dei føreslåtte endringane. 8