Til: Aurland kommune Frå: Asplan Viak v/kjell Arne Valvik Dato: 2016-05-10 Oppdrag: 605659 Aurland barnehage AURLAND BARNEHAGE VURDERING KULTURMINNE Alternativa for ny barnehage i Aurland ligg på matrikkelgardane (Vinjo gnr. 8, Prestegarden gnr. 12 og Terum gnr. 14). Dette var alle sentrale gardar i førhistorisk tid. 0-ALTERNATIVET (A) VANGEN BARNEHAGE Det er kjend fleire førhistoriske kulturminne og gjenstandsfunn på garden Vinjo gnr. 8. Det er særleg jernalderen som er representert i funnmaterialet. Figur 1. Utsnitt som viser registrerte kulturminne i den nasjonale fornminnebasen «Askeladden» for det aktuelle området. Kjelde: www.askeladden.ra.no. Raud trekant syner SEFRAK-registrert bygning som er meldepliktig jf, kml 25. Asplan Viak AS - asplanviak.no
Freda kulturminne Det er ikkje kjende automatisk freda kulturminne innafor det aktuelle planområdet. Figur 2. Oversynbilete, alternativ 0 Vangen barnehage. Nyare tids kulturminne Det er kjend ein SEFRAK-registrert bygning (id 142110439) i plan og influensområdet. Dette er en lærarbustad, tidlegare skulehus, frå første halvdel av 1800-talet. Bygningen er meldepliktig jf. kml 25. Aurland barnehage Vurdering kulturminne 2
Figur 3. Lærarbustad, tidlegare skulehus, frå første halvdel av 1800-talet. Potensialvurdering Potensialvurderinga er gjort på grunnlag av tidlegare kjende førhistoriske kulturminnelokalitetar og undersøkingar, samt topografi i området. Plan- og influensområdet er synfare med tanke på potensialvurdering, identifisering av kjende kulturminnelokalitetar og avgrensing av kulturmiljø/kulturlandskap. Det aktuelle området er i stor grad nedbygd og potensialet for funn av hittil ikkje kjende automatisk freda kulturminne er difor vurdert som lite. ALTERNATIV B PRESTEGARDEN (FETANE), OMRÅDET MELLOM ABU OG VERKSTADEN PÅ SJH Det er kjend ei rad førhistoriske kulturminne og gjenstandsfunn på Prestegarden gnr. 12. Det er særleg jernalderen som er representert i funnmaterialet. Aurland barnehage Vurdering kulturminne 3
Figur 4. Utsnitt som viser registrerte kulturminne i den nasjonale fornminnebasen «Askeladden» for det aktuelle området. Kjelde: www.askeladden.ra.no. Raud trekant syner SEFRAK-registrert bygning som er meldepliktig jf, kml 25. Lokalitetar med nummer syner automatisk freda kulturminne. Freda kulturminne Det er ikkje kjende automatisk freda kulturminne innafor det aktuelle planområdet, men ein av dei største gravhaugane frå jernalderen i fylket (Askeladden id 25763) ligg på andre sida av vegen for det aktuelle planområdet på Fetane. Gravhaugen er 36 meter i tverrmål og 3-5 meter høg. Tidlegare har det stått ein bautastein i toppen av haugen. Haugen ligg i den nordlege delen av tunet, tett nord for vegen ved rektorbustaden. Det er godt utsyn både oppover og nedover dalen. I bakkant (aust) for tunet ligg det to gravfelt med gravhaugar frå yngre jernalder (Askeladden id 66697 og 36146). Aurland barnehage Vurdering kulturminne 4
Figur 5. Planområdet på Fetane sett frå vegen. Det er ingen synlege kulturminne på det aktuelle arealet. Figur 6. Den store gravhaugen frå jernalder (Askealdden id 25763) på Sogn jord- og hagebruksskule er mellom dei største kjende gravhaugane i fylket. Nyare tids kulturminne På Sogn jord- og hagebruksskule er det i tunet på Aurland prestegard (Urdal) registrert eit kulturhistorisk bygningsmiljø med fire SEFRAK-registrert bygningar (id 142110451, 142110452, 142110453, 142110454). Dette er eit bustadhus frå tidleg på 1900-talet, ein tidlegare forpaktarbustad (ikkje tidfesta), eit internat som tidlegare har vore kommunehus (ikkje tidfesta) og Maristova som var bustadhus på husmannsplass (ikkje tidfesta). Tre av bygningane er meldepliktig jf. kml 25. Innafor det aktuelle planområdet på Fetane er det ikkje kjende kulturminne frå nyare tid ut over restar av ein steingard og rydningar mot elva. Potensialvurdering Potensialvurderinga er gjort på grunnlag av tidlegare kjende førhistoriske kulturminnelokalitetar og undersøkingar, samt topografi i området. Plan- og influensområdet er synfare med tanke på Aurland barnehage Vurdering kulturminne 5
potensialvurdering, identifisering av kjende kulturminnelokalitetar og avgrensing av kulturmiljø/kulturlandskap. I det aktuelle området er potensialet for funn av hittil ikkje kjende automatisk freda kulturminne under flat mark vurdert som stort. Potensialet er vurdert som størst for funn av busetnadsspor og flatmarksgraver / restar av gravminne frå jernalderen i dyrka mark. Figur 7. Prestegarden, Vangen. Vi ser på biletet at gravhaugar frå jernalderen har lege på begge sider av vegen. Foto: Bergen Museum. Figur 8. Bergen Museum, 1938. Tre gravhaugar ute på flata på vestsida av vegen. Aurland barnehage Vurdering kulturminne 6
ALTERNATIV C DALEN PÅ TERUM Det er kjend fleire førhistoriske kulturminne og gjenstandsfunn på garden Terum gnr. 14. Det er særleg jernalderen som er representert i funnmaterialet. Figur 9. Utsnitt som viser registrerte kulturminne i den nasjonale fornminnebasen «Askeladden» for det aktuelle området. Kjelde: www.askeladden.ra.no. Raud trekant syner SEFRAK-registrert bygning som er meldepliktig jf, kml 25.Gul trekant ikkje meldepliktig etter kml 25. Freda kulturminne Det er ikkje kjende automatisk freda kulturminne innafor det aktuelle planområdet, men det er tidlegare meldt inn fleire gjenstandsfunn og kulturminnelokalitetar som er undersøkt av Bergen Museum på garden. Aurland barnehage Vurdering kulturminne 7
Figur 10. Tunet på Terum, gnr 14 bnr 4. Ein eldre veg som tidlegare har gått gjennom tunområdet ligg synleg i kulturlandskapet. Ingen av bygningane i tunet er frå før 1900-talet. Dalen skule til venstre i biletet. Nyare tids kulturminne Innafor det aktuelle planområdet ligg det SEFRAK-registrerte skulehuset på Tero (Dalen skule, SEFRAK id 142111021). Den kulturhistoriske bygningen er tidfesta til siste del av 1800-talet. Bygningen er ikkje meldepliktig etter kml 25. På Terum ved bruk 4 ligg restane etter ein eldre veg i kulturlandskapet. Den gamle vegen har gått ut av bruk etter at ny veg er bygd utanom tunet på garden. Inn mot berghammaren i aust er det spor etter rydningar og oppmuringar. I tunet på bruk nr 2, som ligg utanfor planområdet like vest for Dalen skule, er det SEFRAKregistrerte bygningar som samla utgjer eit kulturhistorisk bygningsmiljø. Dette er våningshuset, driftsbygningen og eldhuset på garden (SEFRAK id 142111017, 142111018 og 142111019). Alle bygningane er i frå 1800-talet. Bygningane er meldepliktige jf. kml 25. Potensialvurdering Potensialvurderinga er gjort på grunnlag av tidlegare kjende førhistoriske kulturminnelokalitetar og undersøkingar, samt topografi i området. Plan- og influensområdet er synfare med tanke på potensialvurdering, identifisering av kjende kulturminnelokalitetar og avgrensing av kulturmiljø/kulturlandskap. Aurland barnehage Vurdering kulturminne 8
I det aktuelle området, i hovudsak det flate jordbruksarealet aust for Dalen skule, er potensialet for funn av hittil ikkje kjende automatisk freda kulturminne under flat mark vurdert som stort. Potensialet er vurdert som størst for funn av busetnadsspor og gravminne frå jernalderen. Samanstilling Alt. Førhistoriske kulturminne Nyare tids kulturminne A Ingen Skulehus (meldepliktig) B Ingen, men Ingen registrerte stor gravhaug i nærområdet C Ingen Skulehus, bygningsmiljø (tun), gammal veg Kulturlandskap Funnpotensial Rangering Ingen Lite 1 Rest kulturlandskapselement Kulturhistorisk jordbrukslandskap med bevarte kulturlandskapselement Stort 2 Stort 3 Med omsyn på kulturminne og kulturmiljø kjem dei tre ulike alternativa nokså likt ut. Ingen av alternativa for ny barnehage har kjende automatisk freda kulturminne. I ei samla vurdering er likevel alternativ 0 (A) på Vangen vurdert som best. Dette alternativet vil i liten grad ha ytterlegare negativ innverknad på den meldepliktige (kml 25) lærarbustaden, og skulehuset. Alternativ B på Fetane er vurdert som nest best for kulturminne og kulturlandskap. Dette arealet er i dag fulldyrka og har få kulturlandskapskvalitetar att på det aktuelle arealet, og dette ligg nær allereie utbygde område (skule og idrettsanlegg). Ei utbygging vil ha noko negativ innverknad på kulturmiljøet på Prestegarden som ligg i influensområdet. Alternativ C Dalen på Terum er det arealet som er vurdert til å ha mest kulturlandskapskvalitetar att. Her er intakt tun med kulturhistorisk jordbruksareal der det framleis er synlege kulturlandskapselement, slik som bygningsmiljø (tun), gammal veg, rydningar og murar. Dette alternativet vil også ha negativ innverknad på Dalen skule. Aurland barnehage Vurdering kulturminne 9