Saksframlegg. Saksnr Utval Type Dato 029/15 Tenesteutvalet PS 11.11.2015. Saksnr Utval Type Dato Eldrerådet

Saksframlegg Saksnr Utval Type Dato 029/15 Tenesteutvalet PS 11.11.2015 Saksnr Utval Type Dato Eldrerådet PS Saksnr Utval Type Dato Råd for menneske med nedsett funksjonsevne PS Saksnr Utval Type Dato Arbeidsmiljøutval PS Saksnr Utval Type Dato Formannskapet PS Saksnr Utval Type Dato Kommunestyre PS Sakshandsamar Arkiv ArkivsakID Thomas Martin Larsen FE - 150 15/908 Budsjett 2016 - Økonomiplan 2016-2019 Tilråding frå rådmannen: 1. Austevoll kommunestyre vedtek rådmannen sitt framlegg til budsjett for 2016 og økonomiplan 2016-2019 med følgjande endringar: 2. Austevoll kommunestyre vedtek rådmannen sitt framlegg til investerings- og finansieringsbudsjett for 2016-2019 med følgjande endringar: 3. Austevoll kommunestyre vedtek at det ved utskriving av skatt på formue og inntekt for 2016 vert høgste sats lagt til grunn. 4. Austevoll kommunestyre vedtek med tilvising til eigedomsskattelova 3 og 4 at det vert skreve ut eigedomsskatt på verk og bruk med 7,0 promille. Eigedomsskatten forfell i 2 terminar, mars månad og oktober månad.

5. Austevoll kommunestyre vedtek at renteinntekter frå fondsmidlar for 2016 ikkje vert lagt til fonda, men går inn i drifta. 6. Austevoll kommunestyre vedtek at det vert teke opp startlån på kr 4.000.000 for 2016 for vidare utlån. Rådmannen får fullmakt til å godkjenna lånevilkåra. 7. Austevoll kommunestyre vedtek av det vert teke opp lån på kr 91,3 millionar til investeringar. Rådmannen får fullmakt til å godkjenna lånevilkåra. Vedlegg: Rådmannen sitt budsjettframlegg 2016 Statsbudsjettet 2016 - kommuneopplegget Skjønnstilskot 2016 Søknad om kommunalt tilskot - Austevoll sokneråd 2016. Økonomiplan 2016-2018 Grunnlag - kommunalt tilskot. Partsbrev vedr. framlegg til budsjett kontroll og tilsyn Austevoll kommune for 2016 Søknad om økte ressursar til ergo og fysio Spesifikasjon utvida tenestebehov 2016 ergo - fysioterapi Spesifikasjon utvida tenestebehov 2016 - PPT Søknad om utvida tenestetilbod 2016 - brann og redning Søknad om utvida tenestebehov 2016 - bibliotek Oversikt over rammetilskot Bakgrunn for saka: Etter 44 i kommunelova skal kommunestyret vedta ein økonomiplan etter tilråding frå formannskapet. Første året i økonomiplanen vil vera årsbudsjettet for 2016. Årsbudsjett og økonomiplan vert difor lagt fram for kommunestyret som ei sak. Etter kommunen sitt økonomi- og finansreglement skal rådmannen leggja fram eit budsjett i balanse. Dette er fylgt opp. Årsbudsjettet og økonomiplan skal liggja ute til offentleg ettersyn i minst 14 dagar før førehaving i kommunestyret. Utlegging skal kunngjerast. Kommentarane til budsjett og økonomiplan er utarbeidd i samsvar med rådmannen si tilråding til budsjett og økonomiplan. Ytterlegare informasjon og detaljer kan hentast hos økonomisjefen. I vedlegg til saka følgjer innspel som rådmannen har fått frå einingsleiarar og andre. Innspela er satt opp i tabell som vedlegg 1 i Framlegg budsjett 2016 Økonomiplan 2016-2019 Innkomne merknader og uttaler til budsjett og økonomiplan vil verta lagt ved saka etter kvart som dei kjem inn. Vurdering: Det vert elles vist til rådmannen sin budsjettkommentarar og talbudsjettet som ligg ved. I budsjettkommentaren kjem det ikkje fram at rådmannen har lagt til grunn midlar til sponsoravtale med idrettsutøvar skal takast frå posten for idrettsmidlar. Idrettsmidlar som det kan søkjast om i 2016 blir såleis kr 250.000.

Sakshandsamar, innvalstelefon Håvard Rød, 5557 2143 Vår dato 07.10.2015 Dykkar dato Vår referanse 2015/12986 Dykkar referanse Kommunane i Hordaland STATSBUDSJETTET 2016 - KOMMUNEOPPLEGGET Fylkesmannen vil gi eit oversyn over hovudpunkta i framlegget til statsbudsjett for 2016. I brevet betyr kommunane primærkommunane, det vil seie ikkje kommuneforvaltninga samla. Det økonomiske opplegget for 2015 I revidert nasjonalbudsjett var det ein berekna skatteauke for kommunane i år på 4,6 prosent. Dei berekna skatteinntektene for inneverande år er ikkje endra frå revidert nasjonalbudsjett til no. Den samla pris og kostnadsveksten i kommunane (kostnadsdeflatoren) var i revidert nasjonalbudsjett 2,9 prosent. Av dette var berekna lønsvekst 3,2 prosent. Berekna pris- og lønsvekst er ikkje endra frå revidert nasjonalbudsjett til no. Regjeringa sitt framlegg for budsjettåret 2016 Det er rekna med ein nominell skatteauke for kommunane frå 2015 til 2016 med 7,4 prosent. Skatteøyret for kommunane er i 2015 11,35 prosent. Det er i statsbudsjettet lagt opp til at det kommunale skatteøyret blir 11,8 prosent for 2016. Årsaka til framlegget om auken i det kommunale skatteøyret frå 2015 til 2016 er at skattedelen av kommunane sine inntekter er redusert i 2015, som følgje av skattekompensasjonen i revidert nasjonalbudsjett i rammetilskotet, jf. målsetjinga om ein skattedel på 40 prosent av inntektene. Det er lagt opp til at skattedelen av kommunane sine samla inntekter skal vere om lag 40 prosent. Den samla pris og kostnadsveksten i kommunane (kostnadsdeflatoren) er i framlegget 2,7 prosent. Av dette utgjer pårekna lønsvekst også 2,7 prosent. Deflatoren blir nytta til prisjustering av statlege rammetilskot og øyremerka tilskot i statsbudsjettet. Frie inntekter - skatt og rammeoverføring samla Vedlagt tabell syner rammeoverføring og pårekna frie inntekter for 2016. Pårekna skatt og inntektsutjamning i tabell byggjer på kommunane sin reelle skatteinngang i 2014. I høve til dette grunnlaget er det justert for berekna skatteutvikling i 2015 og 2016. Statens hus Kaigaten 9, 5020 Bergen Telefon: 55 57 20 00 Telefaks: 55 57 28 51 Kommunal- og samfunnsplanavdelinga Postboks 7310, 5020 Bergen Org.nr: 974760665 E-post: postmottak@fmho.no Internett: www.fylkesmannen.no/hordaland

I berekning av skatteprognose for 2016 er det justert for same endring i prosent i høve til rekneskap 2014 for alle kommunane uavhengig av den lokale utviklinga i kvar kommune etter 2014. Denne skatteprognosen er nytta som grunnlag for pårekna inntektsutjamning. Kommunane må justera for lokale tilhøve knytte til skatteutviklinga. Folketalsutviklinga fram til 01.01.2016 vil dessutan påverka inntektsutjamninga i rammeoverføring. Veksten i rammeoverføring frå 2015 til 2016 vil variera mellom kommunane. Hovudårsakene er følgjande punkt som påverkar kommunane ulikt: - endra kriteriedata og befolkning - verknad av endringar i inntektssystemet - endring i fordelinga av skjønstilskot - endring i veksttilskot - endring i distriktstilskot. Endra kriteriedata, til dømes talet på psykisk utviklingshemma eller eldre, og befolkning er særleg viktig. Prisjustering frå 2015 til 2016 er innarbeidd i oversynet for dei frie inntektene. Samla vekst i frie inntekter Det er lagt opp til ein realvekst i dei frie inntektene for kommunane frå 2015 til 2016 på 4,2 mrd. Denne veksten er no den same både om ein reknar vekst frå inntektsnivået i år i revidert nasjonalbudsjett eller frå noverande pårekna inntektsnivå i år, då dette er det same 2015- nivået. Veksten er realauke, det vil seie at prisjustering til 2016 - kroner kjem som eit tillegg. Det er lagt opp til at auken i dei frie inntektene frå 2015 til 2016 skal dekka auka ressursinnsats i kommunane til: 1. Kr. 1,7 mrd. i pårekna meirutgifter som følgje av befolkningsutviklinga, både med omsyn til folkevekst og alderssamansetjing. Samla meirutgifter knytte til befolkningsutviklinga er pårekna å utgjere kr. 2,1 mrd. Heile denne utgiftsveksten er for primærkommunane. 2. Det er venta at pensjonskostnadene for kommunane vil auke ut over det som blir kompensert gjennom prisjustering av inntektene. For kommunane kan denne realveksten i utgiftene omtrentleg reknast til om lag kr. 0,8 mrd. Auken i pensjonskostnadene har samanheng med lønsutviklinga, låg rente, auka levealder og redusert amortiseringstid for premieavvik. 3. Delar av veksten i dei frie inntektene kan dessutan knytast til følgjande satsingsområde: -Kr. 400 mill. til auka satsing innan rusomsorg. Fordeling etter delkostnadsnøkkel for sosialhjelp i inntektssystemet. 2

-Kr. 200 mill. til auka satsing på helsestasjon og skulehelsetenesta. For 2016 vil tilskotsnivået med dette kome opp i samla kr. 667,7 mill. Fordelt mellom kommunane etter talet på innbyggjarar 0-19 år, minst kr. 100.000,- per kommune. -Kr. 400 mill. til meir fleksible barnehageopptak. Det er heilårsverknaden i 2016 av kompensasjon frå 2015. Utgjer for heile året opp mot kr. 750 mill. Fordeling etter delkostnadsnøkkel for barnehage i inntektssystemet. Det er rekna med ein nominell vekst i kommunane sine samla frie inntekter på landsbasis frå 2015 til 2016 med 4,3 prosent. Veksten er rekna i høve til noverande berekna inntektsnivå i år. Med berekna prisvekst i kommunesektoren på 2,7 prosent, svarar det til ein realauke på 1,6 prosent i frie inntekter for kommunane samla i landet frå 2015 til 2016. Auka rammeoverføring blir gitt for nye oppgåver og omfattar også heilårsverknader i denne samanhengen. Utrekna prosentvekst i dei frie inntektene er korrigerte for oppgåveendringar både for kommunane samla og kvar for seg, blant anna i vedlagt tabell. Endringar i rammeoverføring i denne samanheng inngår med andre ord ikkje i den utrekna prosentveksten. Det vil også omfatta innlemming i rammetilskotet av øyremerka tilskot, til dømes innlemming i 2016 i samband med døgnopphald for personar med behov for hjelp med ein gong. Tiltakspakke for auka sysselsetjing Regjeringa legg fram ein særskilt tiltakspakke for auka sysselsetjing. Som ein del av denne tiltakspakken er det framlegg om eit eige øyremerka eingongstilskot til kommunane for 2016 på til saman kr. 500 mill. Tilskotet skal nyttast til vedlikehald og rehabilitering av skular, sjukeheimar og omsorgsbustader. Tilskotet vil bli fordelt mellom kommunane med eit likt kronebeløp per innbyggjar utan søknad, om lag kr. 96,- per innbyggjar. Tilskotet kjem i tillegg til den signaliserte veksten i inntektene i framlegget frå 2015 til 2016. Prosjekt som blir finansierte av tilskotet må bli gjort ferdig i 2016. Tilskot vil berre bli gitt for arbeid på bygg som er eigd av kommunen eller kommunale føretak (KF). Kommunane må gi ei kort rapportering med omsyn til bruken av inntektene. Rutinane for rapportering vil bli avklart nærare. Barnehagar og skule Barnehagar Frå 2016 vil dei ikkje - kommunale barnehagane få den same finansieringa som kommunale barnehagar, det vil seie 100 prosent av tilskot kommunale barnehagar. Kommunane blir kompenserte med samla kr. 180 mill. i auke i rammetilskotet. Det blir gjort endring i forskrift om finansieringa av ikkje - kommunale barnehagar for å gi betre samsvar mellom reelle utgifter og tilskot frå kommunane. Det blir teke omsyn til at dei private barnehagane samla har lågare pensjonsutgifter enn dei kommunale. På den andre sia har dei private samla høgare kapitalutgifter enn dei kommunale. Det er rekna at dette gir ei netto innsparing samla på om lag kr. 338 mill. for kommunane som blir trekt ut av rammetilskotet. 3

Ny naturfagtime Det er framlegg om å auka timetalet i naturfag med ein veketime på 5. - 7. trinn frå hausten 2016. Kommunane blir kompenserte gjennom ein auke i rammetilskotet samla for 2016 med kr. 77,6 mill. Rentekompensasjon skulebygg og symjeanlegg Rentekompensasjonsordninga for lån til rehabilitering og nybygg av skular og symjeanlegg blir vidareført i 2016. Det er lagt opp til ei samla investeringsramme, som grunnlag for rentekompensasjon, på kr. 15 mrd. fordelt over åtte år frå og med 2009. For 2016 er ramma for skulebygg og symjeanlegg, som grunnlag for rentekompensasjon, kr. 1,5 mrd. Heile investeringsramma for perioden frå 2009 på kr. 15 mrd. blir med dette nytta. Investeringsramma omfattar både kommunane og fylkeskommunane. Ordninga blir administrert av Husbanken. Helse og omsorg Døgnopphald - hjelp Det blir ei plikt for kommunane frå 01. januar 2016 å tilby døgnopphald for personar med trong for hjelp med ein gong. Det har vore ei gradvis oppbygging for å sikre at kommunane skulle få tid til å bygge opp tenesta. 2015 er det siste året i opptrappingsplanen over fire år. Finansieringa har vore delt mellom halvdelen som øyremerka tilskot og halvdelen frå dei regionale helseføretaka når tilbodet var etablert. I 2016 blir både det øyremerka tilskotet og bidraga frå helseføretaka innlemma i rammetilskotet. Finansieringa av tenesta kjem med andre ord frå 2016 gjennom rammetilskotet til kommunane, til saman om lag kr. 1,2 mrd. Tilskotet blir fordelt mellom kommunane etter delkostnadsnøkkel for pleie og omsorg i inntektssystemet. Dagtilbod demente Regjeringa vil kome med framlegg til endring av helse- og omsorgstenestelova slik at kommunane frå 01. januar 2020 får plikt til å tilby dagaktivitetstilbod til heimebuande personar med demens. Det er lagt opp til utbygging av tilbodet fram mot år 2020. Det er framlegg om øyremerka tilskot i 2016 på til saman kr. 71,3 mill. for å leggje til rette for 1200 plassar i 2016. Tilskotet utgjer om lag 30 prosent av kostnadene med etablering og drift. Sjukeheimsplassar og omsorgsbustader For 2016 er det framlegg om å gi tilsegn om tilskot for om lag 2500 nye einingar med heildøgns omsorg, fordelt mellom omsorgsbustader og sjukeheimsplassar. Maksimalt berekningsgrunnlag av investering for kvar eining er i underkant av kr. 3,0 mill. (kr. 3,4 mill. i pressområde) i 2015. Dette grunnlaget blir prisjustert til 2016 - kroner. 4

I 2015 er tilskotssats 55 prosent av godkjent investeringsgrunnlag for sjukeheimsplassar og 45 prosent av godkjent investeringsgrunnlag for omsorgsbustader. Det er lagt opp til dei same tilskotssatsane i 2016 som i 2015. Målgruppa for ordninga er personar med behov for heildøgns helse- og omsorgstenester uavhengig av alder, diagnose og funksjonshemming. Tilskotet kan gå til bygging, kjøp eller utbetring. Ressurskrevjande tenester Ordninga med øyremerka tilskot for ressurskrevjande tenester gjeld for tenestemottakarar til og med det året dei blir 67 år. Utbetaling av tilskot til kommunane i 2016 er basert på direkte lønsutgifter i 2015 knytte til tenestemottakarar. Det er innarbeidd ei pårekna auke i det samla øyremerka tilskotet frå saldert budsjett 2015 til budsjettframlegget for 2016 med kr. 1,2 mrd., til i underkant av kr. 9,3 mrd. i 2016 (faktisk utbetaling kan bli høgare). Det er lagt opp til følgjande for 2016: - Kompensasjonsgraden blir vidareført med 80 prosent av netto utgifter ut over innslagsnivået. - Innslagsnivået for å få kompensasjon blir auka per brukar frå kr. 1043.000,- til kr. 1081.000,- for netto utgifter i 2015. Det er med dette lagt opp til ein auke i innslagsnivået på kr. 10.000,- utover prisjustering. - Kompensasjonen som blir utbetalt frå staten til kommunane i 2016 skal kommunane inntektsføra i sine rekneskap for 2015. Kommunane skal inntektsføra den pårekna kompensasjonen for det same året som utgiftene har vore. Tilskot for psykisk utviklingshemma (16 år og eldre), som del av rammetilskotet, blir trekt frå nettoutgiftene i berekningsgrunnlaget. Eventuelle øyremerka tilskot blir også trekt frå berekningsgrunnlaget. Inntektssystemet i 2016 Det vil kome eit høyringsnotat om inntektssystemet før jul. Inntektssystemet vil bli vurdert nærare i kommuneproposisjonen for 2017. Inntektsutjamninga er 60 prosent av skilnaden mellom kommunane sitt skattenivå og gjennomsnittleg skattenivå for landet. Tilleggskompensasjon, for kommunar med lågt skattenivå, er 35 prosent av skilnaden mellom kommunen sitt skattenivå og 90 prosent av skattenivå for landsgjennomsnittet. Overgangsordninga med inntektsgarantitilskot (INGAR) gir kompensasjon for ei utvikling i rammetilskotet meir enn kr. 300,- per innbyggjar under landsgjennomsnittet frå eit år til det neste. INGAR tek ikkje omsyn til endring i skatt, inntektsutjamning, veksttilskot og skjønstilskot. 5

INGAR tek omsyn til endringar i inntektssystemet, innlemming av øyremerka tilskot i rammeoverføring, oppgåveendringar, endringar i kriteriedata, bortfall av småkommunetilskot og nedgang i distriktstilskot. Telletidspunkt for innbyggjartal og aldersfordelinga i utgiftsutjamninga som grunnlag for rammeoverføring i 2016 vil vere 01.07. i år. For inntektsutjamninga i 2016 er telletidspunktet innbyggjarar per 01.01.2016. For andre kriterium i utgiftsutjamninga enn aldersfordeling er telletidspunktet 01.01.2015 for rammeoverføring i 2016. Småkommunetilskot Kommunar med under 3200 innbyggjarar får eit småkommunetilskot, dersom kommunen sitt skattenivå er under 120 prosent av landsgjennomsnittet, i gjennomsnitt dei siste tre åra. Det er ikkje lagt opp til å prisjustera småkommunetilskotet frå 2015 til 2016. Det vil seie at det er same nominelle tilskotsbeløp i 2016 som i 2015. Veksttilskot Det er lagt opp til ein auke i det samla veksttilskotet til kommunane. Dette blir gjort ved å redusera minstenivået for å få tilskot frå 1,6 prosent til 1,5 prosent. Kommunane må ha hatt, på same måte som for 2015, ein årleg gjennomsnittleg folkevekst i dei siste tre åra over minstenivået for å få tilskot. Tilskotet blir for kvar innbyggjar utover dette minstenivået prisjustert frå kr. 55.000,- i 2015 til kr. 56.485,- i 2016. Kommunane må ha eit skattenivå under 140 prosent av landsgjennomsnittet, i årleg gjennomsnitt dei siste 3 åra, for å få veksttilskot. Distriktstilskot Distriktstilskot for Sør - Noreg blir gitt med ein sats per kommune og ein sats per innbyggjar, begge delar differensiert etter distriktsindeks. Jo lågare indeks, jo større distriktsmessige utfordringar. Kommunane må ha distriktsindeks mellom 0 og 46 for å få tilskot. Kommunane må ha eit skattenivå under 120 prosent av landsgjennomsnittet, i årleg gjennomsnitt dei siste 3 åra, for å få distriktstilskot. Endring arbeidsgivaravgift Frå 01.juli 2014 blei 31 kommunar i landet tilbakeførte frå sone 1 til sone 2 for arbeidsgivaravgift. I Hordaland omfatta det kommunane Tysnes, Jondal og Kvinnherad. Desse kommunane har i 2015 fått eit trekk i rammetilskotet lik utrekna reduksjon i arbeidsgivaravgift. Det er lagt opp til at dette trekket i rammetilskotet blir trappa ned over fem år frå og med 2016. Skjønstilskot Fylkesmannen vil senda grunngjevinga for fordelinga av det ordinære skjønstilskotet for 2016 til kommunane. Kr. 400 mill. i årleg skjønstilskot blei innført frå og med 2011 til kommunar som årleg taper meir enn kr. 100,- per innbyggjar på endringane i inntektssystemet frå det same året. Kommunal- og moderniseringsdepartementet (KMD) har gjort utrekning med fordelinga av 6

tilskot mellom kommunane. Det kjem i tillegg til Fylkesmannen si fordeling av skjønstilskot. Fordelinga ligg fast med same årlege tilskotsbeløp til neste revisjon av kostnadsnøklane i inntektssystemet. Flyktningar og integrering Det er for 2016 framlegg om å styrka integreringstilskotet med kr. 50 mill. i ekstratilskot til kommunar ved busetjing av flyktningar. Kriteriet for å få dette tilskotet er at kommunen i 2016 buset fleire enn det dei blei oppmoda om i 2015. Tilskot blir gitt med kr. 50.000,- for kvar person kommunen buset utover dette i 2016. Det er framlegg om å styrka det særskilte tilskotet for busetjing av einslege, mindreårige flyktningar med kr. 25 mill. Tilskot blir utbetalt til kommunane når einslege, mindreårige flyktningar blir busett. Det er framlegg om å auka tilskotssats frå kr. 191.300,- i 2015 til kr. 207.000,- i 2016. Regjeringa vil leggje fram ein tilleggsproposisjon for 2016 - budsjettet i haust som følgje av det høge talet på asylsøkjarar. Kommunereform Vi har i vårt brev av 19. mai d.å. om kommuneproposisjonen omtalt dei økonomiske verkemidla i reformperioden. Det er ikkje lagt opp til endringar når det gjeld dette. Med helsing Lars Sponheim Rune Fjeld assisterande fylkesmann Vedlegg Brevet er godkjent elektronisk og har derfor inga underskrift 7

Sakshandsamar, innvalstelefon Håvard Rød, 5557 2143 Vår dato 17.09.2015 Dykkar dato 29.06.2015 Vår referanse 2015/9394 331.2 Dykkar referanse 15/1408 Kommunal- og moderniseringsdepartementet, Postboks 8112 Dep., 0032 Oslo Tilskot ved skjøn for 2016 Fylkesmannen har motteke brev av 29.juni d.å. frå departementet om ordinært skjønstilskot for 2016. Fylkesmannen har fordelt kr. 94,4 mill. av ei ramme på kr. 127,7 mill. Det vil seie at det er ei attståande ramme med kr. 33,3 mill. Den attståande delen av skjønsramma vil bli nytta til fornyings- og innovasjonsprosjekt og til generell fordeling i året der også uventa hendingar kan bli teke omsyn til, m.a. ekstraordinære utgifter for kommunar på grunn av busetjing av flyktningar. Store utgifter til språkdeling Vi tek omsyn til store utgifter til språkdeling for kommunar som har relativt lågt inntektsnivå. Det er teke omsyn til dette for kommunane Sveio, Fjell, Askøy, Os og Meland. Arbeidsgivaravgift (DAA) Det er tidlegare gitt kompensasjon til kommunar som vart overførte frå sone 2 til sone 1 for arbeidsgivaravgift frå og med 2004 og som ikkje er tilbakeførte til sone med lågare arbeidsgivaravgift seinare (2007). Kompensasjon for høgare arbeidsgivaravgift inngår i den samla basisramma frå og med 2015. På denne bakgrunn vart kompensasjonen knytt til arbeidsgivaravgift trappa noko ned for 2015 for dei aktuelle kommunane i fylket. Vi legg opp til ytterlegare nedtrapping av kompensasjon for 2016. Nedtrappinga av kompensasjon blir gjort slik at fordelinga av skjønsmidlane over tid skal vere rettferdig i høve til andre kommunar utan denne særskilte kompensasjonen. Vi legg opp til om lag like stor nedtrapping av kompensasjon for 2016 som i 2015. Nedtrappinga i 2016 kjem i tillegg til nedtrapping i 2015. Vi legg opp til følgjande for 2016: a) Kvinnherad kommune har høg årleg eigedomsskatt frå kraftanlegg. På denne bakgrunn vart kompensasjonen for arbeidsgivaravgift nesten halvert frå 2014 til 2015, det vil seie redusert frå kr. 14,3 mill. til kr. 7,2 mill. Vi legg opp til å ta kompensasjonen til Kvinnherad kommune heilt bort for 2016. b) For dei andre kommunane som har fått eigen kompensasjon for arbeidsgivaravgift (Etne, Bømlo, Tysnes, Jondal og Kvam) vil vi redusera kompensasjon for arbeidsgivaravgift mellom seks til sju prosent, av 2014 - kompensasjonen, frå 2015 til 2016. Statens hus Kaigaten 9, 5020 Bergen Telefon: 55 57 20 00 Telefaks: 55 57 28 51 Kommunal- og samfunnsplanavdelinga Postboks 7310, 5020 Bergen Org.nr: 974760665 E-post: postmottak@fmho.no Internett: www.fylkesmannen.no/hordaland

Det blir på denne bakgrunn lagt opp til følgjande nedtrapping av kompensasjon, i mill. kr. : Kompensasjon Nedtrapping Nedtrapping i 2014 i 2015 i 2016 Etne 3,6 0,25 0,25 Bømlo 9,5 0,66 0,66 Tysnes 3,6 0,25 0,25 Kvinnherad 14,3 7,1 7,2 Jondal 1,6 0,11 0,11 Kvam 9,4 0,66 0,66 Sum 42,0 9,0 9,1 Barnevernstiltak I departementet sitt brev er det vist til merknad i Innstilling 375 S (2014-2015) frå kommunal- og forvaltningskomiteen om barnevernstiltak i andre kommunar enn bustadskommune. Kommunane har hatt høve til å gi tilbakemelding til Fylkesmannen om spesielle tilhøve som det kan bli teke omsyn til i samband med fordelinga av skjønstilskot. Det vil også omfatte tilhøve knytt til barnevernstiltak. I Rogaland og Hordaland er det inngått avtale om refusjonsordning mellom kommunar for undervisning for barn i fosterheim i andre kommunar. Dersom eleven er registrert i folkeregisteret i den kommunen der eleven går på skule, blir det gjort trekk i refusjonsbeløpet. Det blir gjort fordi det vil vere denne kommunen som får innbyggjartilskotet frå staten for eleven. Refusjonsordninga vil med dette til ein viss grad ta omsyn til den problemstillinga som komiteen og departementet har vist til i samband med barnevernstiltak. Bergen tilskot 2015, kr. 15,8 mill. Kommunen har opphoping av levekårproblem i delar av byen. Det blir arbeidd med tiltak for å betre situasjonen, m.a. særskilte tiltak for barn og unge samt styrking av det kulturelle og sosiale miljøet. Talet på saker til barnevernstenesta er aukane. Det er auke i tenestebehovet innan barnevernet, psykiatri og ressurskrevjande omsorgstilbod. Kommunen viser til at auken er større enn det som følgjer av den demografiske utviklinga. Byrådet vedtok å stengje øvre delen av Nygårdsparken for rehabilitering frå 25.august 2014. Det var då etablert to nye mottaks- og omsorgssentre. Erfaringane viser at det har vore stor auke i besøk på MO - senterane. Kommunen har særskilte utfordringar med omsyn til å hjelpe menneske som har rusproblem. Kommunen gir som regionsenter tilbod også til innbyggjarar utanfor kommunen, blant anna innafor brannberedskap, kultur og nasjonale oppgåver til sikring av kulturminne. Tilskot 2016, kr. 16,2 mill. 2

Etne tilskot 2015, kr. 3,8 mill. Kommunen har frå og med 2004 vore plassert i sone for høgaste arbeidsgivaravgift. Det er gitt kompensasjon for høgare avgift til kommunen gjennom skjønstilskotet. Kompensasjon for høgare arbeidsgivaravgift inngår i den samla basisramma frå og med 2015. Kompensasjon for høgare arbeidsgivaravgift blir trappa ytterlegare ned i 2016, jf. innleiinga i brevet, med kr. 0,25 mill. Distriktstilskotet for Sør - Noreg er redusert mykje frå 2014 til 2015 som følgje av omlegginga av ordninga. Inntektsbortfallet blir teke omsyn til gjennom overgangsordninga INGAR, men denne kompensasjonen vil bli mindre år for år. Kommunen har hatt noko auke i folketalet i dei seinaste åra. Det har både samanheng med fødselsoverskot og innflytting frå utlandet. Kommunen har planlagt eit høgt investeringsnivå i dei neste åra med mellom anna nytt omsorgssenter. Kommunen har utfordringar knytte til plansida som følgje av mange kulturminne, dyrka jord og verna vassdrag. Det er viktig å ha beredskap knytt opp til tunnelane på E134 langs Åkrafjorden med omsyn til kompetanse og utstyr. Kommunen utvida eigedomsskatten frå verk og bruk til alle skattbare objekt frå og med 2015. Tilskot 2016, Sveio tilskot 2015, kr. 3,7 mill. kr. 3,8 mill. Kommunen har hatt høg folkevekst i dei seinaste åra. Det har gjort det nødvendig å auka kapasiteten innafor tenester som skule, barnehage og teknisk med meir. Kommunen har fått statleg veksttilskot i 2014 (kr. 0,8 mill.) og i 2015 (kr. 1,4 mill.). I skjønstilskotet er det teke omsyn til utgifter knytte til språkdeling i skulen. Det er om lag 2000 hytter i kommunen. Kommunen må yta heimetenester til hyttebrukarar som har behov for det, samt ha styrka brannberedskap knytt til fritidsbustadene. Det er stor gjennomgangstrafikk både på veg og sjø. Alvorlege ulykker har gjort det nødvendig med høg beredskap. Behovet for å oppretthalde høg beredskap er også knytt til den undersjøiske tunnelen til Stord. Tilskot 2016, Bømlo tilskot 2015, kr. 3,7 mill. kr. 10,4 mill. Kommunen har frå og med 2004 vore plassert i sone for høgaste arbeidsgivaravgift. Det er gitt kompensasjon for høgare avgift til kommunen gjennom skjønstilskotet. Kompensasjon for høgare arbeidsgivaravgift inngår i den samla basisramma frå og med 2015. Kompensasjon for 3

høgare arbeidsgivaravgift blir trappa ytterlegare ned i 2016, jf. innleiinga i brevet, med kr. 0,66 mill. Kommunen er ein tidlegare vertskommune for HVPU - reforma og har mange ressurskrevjande brukarar. Det er mange personar med utviklingshemming i eigen bustad med behov for hjelp. Kommunen opplyser at den har fleire brukarar som ligg like under innslagsnivået med omsyn til det øyremerka tilskotet for ressurskrevjande tenester. Kommunen viser til at den taper på omlegginga av finansiering bufellesskap for einslege mindreårige flyktningar. Kommunen har likevel støtta opp om dei statlege måla for mottak av einslege mindreårige flyktningar og har auka aktiviteten. tilskot 2016, Stord tilskot 2015, kr. 10,0 mill. kr. 1,9 mill. Kommunen sitt attståande rekneskapsunderskot vart dekt inn i årsrekneskapen for 2014. Kommunen er eit regionsenter og har stor innpendling av både arbeidstakarar til dei store verksendene og av studentar til høgskulen. Med mange mellombels busette i kommunen blir det eit stort press på bustadmarknaden, som blant anna fører til at sosialtenesta får vanskar med å skaffa bustad til vanskelegstilte på leigemarknaden. Kommunen har høge utgifter til rusomsorga. Det skuldast at relativt mange personar med rusproblem oppheld seg i kommunen. Det fører til auka kostnader for kommunen til blant anna å skaffa bustad og til sosialhjelp. Kommunen har eit stort udekt investeringsbehov. Dette omfattar både institusjonsplassar, skulebygg og gravplass. Det er etterslep på bygningsvedlikehald og behov for å utbetre kommunen si bygningsmasse. Kommunen innførte i 2012 eigedomsskatt på verk og bruk. Eigedomsskatten er i 2013 utvida til også bustader og fritidseigedomar. tilskot 2016, Fitjar tilskot 2015, kr. 2,0 mill. kr. 3,0 mill. Kommunen har relativt mange ressurskrevjande brukarar, også brukarar som på grunn av alderen ikkje lenger er i refusjonsordninga. Kommunen viser til aukande utfordringar med dei ressurskrevjande brukarane. Det er rekna med auka kostnader i denne samanheng i 2016. Kommunen viser til at fleire psykisk utviklingshemma, som ikkje kjem inn under tilskotsordninga for ressurskrevjande brukarar, får auka behov for tenester som følgje av alder og sjukdom. 4

Kommunen viser til aukande utgifter til barnevernet og til sosialhjelp, samt behov for å styrka demensomsorga med meir bemanning. Kommunen har frå og med 2009 utvida eigedomsskatten frå verk og bruk til faste eigedomar i heile kommunen. Innkomen eigedomsskatt har auka frå om lag kr. 6,3 mill. i 2012 til kr. 11,1 mill. i 2013 og kr. 14,4 mill. i 2014. Auken i eigedomsskatt skuldast at det er gjennomført utbygging med vindmøllar. Kommunen vil også i 2016 få småkommunetilskot. Kommunen har fått eit relativt høgt skjønstilskot i fleire år. tilskot 2016, Tysnes tilskot 2015, kr. 3,1 mill. kr. 4,5 mill. I kommunen er det registrert fleire fritidsbustader enn heilårsbustader. I delar av året, også i vanlege helger, er det stor folkevekst. Dette fører til auka behov for helsetenester, brannberedskap og utbygging av infrastruktur. Kommunen har ein rik historie og mange fornminne. Dette gir utfordringar blant anna i samband med arealspørsmål og planlegging av kommunale investeringar. Kommunen er langt på veg ein øykommune, noko som har gjort det vanskelegare å finna gode interkommunale løysingar blant anna legevaktsamarbeid. Kommunen står føre krevjande investeringar og det er behov for å styrka vedlikehaldet av infrastruktur, både kommunale vegar og kaiar. Kommunen innførte i 2009 eigedomsskatt på faste eigedomar i heile kommunen. Eigedomsskatten er auka frå 2 promille til 3,8 promille frå og med 2014. Kommunen har frå og med 2004 vore plassert i sone for høgaste arbeidsgivaravgift. Kommunen vart ført tilbake til sone 2 for avgift frå 01.juli 2014, med trekk i rammetilskotet (ikkje trekk skjønsramma). Det er gitt kompensasjon knytt til arbeidsgivaravgift gjennom skjønstilskotet. Kompensasjon inngår i den samla basisramma frå og med 2015. Kompensasjon i denne samanheng blir trappa ytterlegare ned i 2016, jf. innleiinga i brevet, med kr. 0,25 mill. tilskot 2016, Kvinnherad tilskot 2015, kr. 4,3 mill. kr. 7,2 mill. Kommunen har høg årleg eigedomsskatt frå vasskraftanlegg. Vi har difor ikkje gitt ordinært skjønstilskot utover kompensasjon knytt til arbeidsgivaravgift. Kommunen har frå og med 2004 vore plassert i sone for høgaste arbeidsgivaravgift. Kommunen vart tilbakeført til sone 2 for avgift frå 01.juli 2014. Det er gjennomført trekk i rammetilskotet i denne samanheng. 5

Kommunen har som nemnd fått kompensasjon for høgare arbeidsgivaravgift gjennom skjønstilskotet. Kompensasjon inngår i den samla basisramma frå og med 2015. Kompensasjon i denne samanheng til kommunen blir teke heilt bort for 2016. Det blir vist til innleiinga i brevet om kompensasjon knytt til arbeidsgivaravgift. Jondal tilskot 2015, kr. 2,0 mill. Kommunen deltek i barnevernssamarbeid i Hardanger og er godt nøgd med dette samarbeidet og tenestene. Kommunen sine utgifter til barnevernet har vore aukande i dei siste åra. Folgefonna er eit populært reisemål. For kommunen er det viktig å utbetre vegen til Folgefonna, og kommunen investerer i vegen for å ivareta tryggleiken for dei køyrande. Kommunen har hatt høge investeringsutgifter i 2014 og i år, i tillegg til vedlikehaldsutgifter på vegen. Kommunen har frå og med 2004 vore plassert i sone for høgaste arbeidsgivaravgift. Kommunen vart tilbakeført til sone 2 for avgift frå 01. juli 2014. Det er gjennomført trekk i rammetilskotet i denne samanheng. Kommunen har fått kompensasjon for høgare arbeidsgivaravgift gjennom skjønstilskotet. Kompensasjon inngår i den samla basisramma frå og med 2015. Kompensasjon i denne samanheng blir trappa ytterlegare ned i 2016, jf. innleiinga i brevet, med kr. 0,11 mill. tilskot 2016, kr. 1,9 mill. Odda Kommunen har hatt ei negativ utvikling i folketalet over lang tid. Hjørnesteinsverksemda Odda Smelteverk gjekk konkurs i 2003, og det har ført til fleire utfordringar for kommunen. Kommunen har ei alderssamansetjing med mange eldre, og det er behov for fleire plassar med heildøgnstilsyn innan pleie- og omsorg. I kommunen er det mange av dei same utfordringane som i større byar, blant anna knytte til rusomsorg. I skulen har om lag 2/3 av elevane nynorsk og 1/3 av elevane bokmål. Språkdelinga gjer det nødvendig med ekstra klassar. Kommunen har høg eigedomsskatt frå vasskraftanlegg. Vi finn difor ikkje å kunne gi ordinært skjønstilskot for 2016. Ullensvang tilskot 2015, kr. 2,5 mill. Kommunen har gjennomført fleire tiltak i dei siste åra med sikte på økonomisk balanse. Det er blant anna lagt ned to av dei seks barneskulane i kommunen, med full økonomisk verknad frå 2014. Frå og med 2014 er eigedomsskatt utvida frå verk og bruk (7 promille) til alle faste eigedomar (3 promille). 6

Kommunen er desentralisert med relativt mange kommunale bygg og mykje kommunal veg. Det er behov for å styrka vedlikehaldet. Det er krevjande å finna bustad til dei som vil busetje seg i kommunen. Det er ynskje om å opparbeide nye bustadfelt i fleire grender. Kommunen har enno utfordringar med radonstråling, som må følgjast opp. Kommunen er delt av ein fjord og må ha heimehjelp og legevakt på begge sider av fjorden. Dei to sjukeheimane i kommunen vart bygde på 1980 - talet. Det er no behov for ombygging og opprusting. Kommunen har ei svak inntektsutvikling. Det har blant anna samanheng med lågare kraftprisar. Det har også samanheng med befolkningsutviklinga med færre unge og eldre, som har høg vekt i utgiftsutjamninga i inntektssystemet. tilskot 2016, kr. 2,6 mill. Eidfjord Kommunen har høg eigedomsskatt frå vasskraftanlegg og høg naturressursskatt. Fylkesmannen finn ikkje å kunne gi skjønstilskot for 2016. Ulvik Kommunen har eit relativt godt inntektsgrunnlag med eigedomsskatt frå vasskraftanlegg. Ordinært skattenivå er relativt høgt som følgje av naturressursskatt. Kommunen har frå og med 2013 fått småkommunetilskot og vil få det også for 2016. Fylkesmannen finn ikkje å kunne gi skjønstilskot for 2016. Granvin tilskot 2015, kr. 1,4 mill. Kommunen har i fleire år hatt ei negativ utvikling i folketalet, men i dei siste to åra har utviklinga vore positiv. Prognosane syner likevel ny folketalsnedgang i dei komande åra. Det blir arbeidd aktivt med sikte på ei positiv folketalsutvikling, blant anna blir det tilrettelagt for to nye byggjefelt. Kommunen finn det no nødvendig å gå inn i ei interkommunal legevaktordning, blant anna for å sikre at tenesta har tilstrekkeleg bemanning. Det er venta at dette vil auka kommunen sine kostnader til legevakt. Kommunen samarbeider med NVE om flaumsikring av Granvinsvassdraget, som renn gjennom bygda. Ein stor del av kostnadene blir dekte av NVE, men kommunen må likevel dekka ein del av kostnadene. Det er viktig for kommunen å oppretthalde busetnaden i grendene og på gardane. Dei fleste grendene ligg rundt 200-300 meter over havet. Det er eit stort etterslep på vegvedlikehaldet, som er nødvendig for å oppretthalde busetnaden i grendene. tilskot 2016, kr. 1,5 mill. 7

Voss tilskot 2015, kr. 5,1 mill. Kommunen har gjennomført fleire omstillingstiltak i dei siste åra på bakgrunn av tidlegare ubalanse i økonomien. Det blir gjennomført omstillingstiltak i planperioden 2013-2016. Tiltaka er knytte opp mot investeringar i skulebygg. Kommunen har økonomiske utfordringar knytte til at det er mange eldre og ressurskrevjande brukarar. Kommunen har fleire ressurskrevjande brukarar som det ikkje blir gitt statleg tilskot for som følgje av aldersgrensa for tilskotsordninga. Kommunen har mange fritidsbustader. Dette fører blant anna til auka behov for helse- og omsorgstenester i periodar av året. Kommunen er regionsenter med fleire vidaregåande skular, også med elevar frå andre kommunar. Elevane har behov for kommunale tenester blant anna innan helse- og omsorg. Kommunen utvida eigedomsskatten frå verk og bruk til faste eigedomar i heile kommunen frå og med 2010. Den låge kraftprisen gjer at det er venta reduksjon i samla kraftinntekter frå eigedomsskatt, konsesjonskraft og utbytte frå kraftselskap. tilskot 2016, Kvam tilskot 2015, kr. 5,4 mill. kr. 9,6 mill. Kommunen har frå og med 2004 vore plassert i sone for høgaste arbeidsgivaravgift. Det er gitt kompensasjon for høgare avgift til kommunen gjennom skjønstilskotet. Kompensasjon for høgare arbeidsgivaravgift inngår i den samla basisramma frå og med 2015. Kompensasjon for høgare arbeidsgivaravgift blir trappa ytterlegare ned i 2016, jf. innleiinga i brevet, med kr. 0,66 mill. Kommunen hadde netto driftsunderskot i 2014 og det er venta netto driftsunderskot også i 2015. Ubalansen på drifta blir dekt med bruk av disposisjonsfond. Netto driftsunderskot har samanheng med lågare frie inntekter og lågare kraftinntekter. Kommunen har gjennomført innsparingstiltak med blant anna reduksjon i talet på skulebygg. Kommunen utvida eigedomsskatten frå verk og bruk til faste eigedomar i heile kommunen frå og med 2010. I økonomiplanen for dei komande åra er det vedteke årleg reduksjon i driftsutgiftene. Det har vore vekst i folketalet sentralt i kommunen medan det har vore fall i folketalet i indre og ytre strok. Samla for kommunen har det vore folketalsvekst, men dette har snudd til noko nedgang i siste del av 2014 og no i år. Kommunen har hatt vekst i talet på ressurskrevjande brukarar, også i 2014. tilskot 2016, kr. 9,1 mill. 8

Fusa tilskot 2015, kr. 4,8 mill. Kommunen har hatt eit stabilt folketal over ein relativt lang tidsperiode. I dei aller siste åra har det likevel vore noko nedgang i folketalet, som har samanheng med bortfall av arbeidsplassar og nedlegging av verksemder. Skatteutviklinga i kommunen var negativ både i 2014 og til no i år. Kommunen har ein desentralisert busetnad og mykje kommunal veg. Det er behov for å styrka vedlikehald og opprusting av vegane. Som følgje av den desentraliserte strukturen, har kommunen relativt stor eigedomsmasse. Tilstandsrapport syner at det er behov for å løyva midlar kvart år for å ta att etterslep på vedlikehald og gjennomføra utbetring av kommunale eigedomar. Kommunen har relativt mange ressurskrevjande brukarar. Ein av brukarane fell ut av tilskotsordninga frå og med 2015 som følgje av aldersgrensa for tilskot. Kommunen utvida eigedomsskatten frå verk og bruk til også andre eigedomar frå og med 2009. tilskot 2016, Samnanger tilskot 2015, kr. 4,9 mill. kr. 2,2 mill. Kommunen har framleis store utgifter knytte til ein ressurskrevjande brukar over 67 år. I 2014 hadde kommunen utgifter på om lag kr. 4,3 mill. for denne personen. Det er rekna med at utgiftene vil ligge på dette nivået også 2016. Kommunen har gjort vedtak om interkommunalt samarbeid på fleire fagområde for å få eit større og meir robust fagmiljø. På nokon fagområde har dette ført til auka utgifter for kommunen. Kommunen byggjer ny sjukeheim då den gamle sjukeheimen ikkje hadde tilfredsstillande standard. Både denne og andre investeringar vil kunne gi driftsinnsparingar. På kort sikt vil kommunen bli påført auka kapitalutgifter som følgje av investering. På denne bakgrunn har kommunen utvida eigedomsskatten frå verk og bruk til faste eigedomar i heile kommunen frå og med 2015. Låge kraftprisar har påført kommunen inntektstap. Det var ei negativ skatteutvikling (inntektsskatt) i 2014 og kommunen fekk meirforbruk på årsrekneskapen. tilskot 2016, kr. 2,4 mill. 9

Os tilskot 2015, kr. 0,9 mill. Kommunen har hatt høg folkevekst og difor eit stort investeringsbehov. Veksttilskotet til kommunen auka vesentleg frå 2014 til 2015, og det er venta at dette tilskotet vil bli nesten like høgt som i år i 2016 og 2017. Stor innflytting frå Bergen har gjort at mange foreldre ynskjer bokmål i skulen. Det fører til behov for ekstra skuleklassar som følgje av språkdeling. Det er planlagt eit nytt omsorgssenter med sjukeheimsdel og dementavdeling. Plassane er planlagde tekne i bruk gradvis i perioden 2017-2020. Driftsutgiftene i samband med auken i talet på plassar vil bli krevjande for kommunen. Opplysningsvesenets Fond eig ein stor del av sentrum og fleire store bustadfelt. Kommunen betaler festeavgift til fondet og har samtidig avtaler med bustadeigarane som betaler festeavgift til kommunen. Ordninga har utvikla seg til å gi kommunen økonomisk tap. Opplysningsvesenets Fond har regulert opp festeavgifta basert på marknadsverdi utan at kommunen har hatt høve til same regulering av avgifta frå bustadeigarane. Kommunen har ikkje innført noko eigedomsskatt, korkje på verk og bruk eller på andre faste eigedomar. tilskot 2016, Austevoll tilskot 2015, kr. 1,0 mill. kr. 1,9 mill. Kommunen har eit høgt ordinært skattenivå, som for ein stor del har samanheng med høg personskatt frå inntekt og formue. Tidlegare rekneskapsunderskot er dekt inn. Kommunen har mange fritidsbustader. Det fører til ekstra kommunale helsetenester og beredskap i delar av året. Kommunen fekk tidlegare eit høgt skjønstilskot som følgje av ein krevjande økonomisk situasjon. Vi har tidlegare gitt signal om at skjønstilskotet vil bli trappa ned til eit lågare nivå. Frå og med 2013 er eigedomsskatt på bustader, fritidseigedomar og næringseigedom teken bort. Eigedomsskatt er berre blitt vidareført for verk og bruk. Vi har åtvara kommunen mot dei høge låneopptaka for perioden 2014-2016. Det er ein risiko for at kommunen ikkje vil ha tilstrekkelege høge inntekter til å bere det framtidige høge gjeldsnivået. tilskot 2016, kr. 1,8 mill. 10

Sund tilskot 2015, kr. 0,9 mill. Kommunen har teke imot mange flyktningar. Av flyktningane er det fleire med hjelpebehov. Det vart innført eigedomsskatt på faste eigedomar i heile kommunen frå og med 2008. Kommunen har fått statleg veksttilskot frå og med 2011. Veksttilskotet i 2015 er om lag kr. 1,2 mill. Førebels utrekning syner at tilskotet vil bli redusert frå 2015 til 2016. tilskot 2016, Fjell tilskot 2015, kr. 1,1 mill. kr. 1,7 mill. Kommunen hadde kvart år i perioden 2010-2013 netto driftsunderskot. Underskotet var størst i 2011. Det er gjennomført innsparingstiltak slik at netto driftsunderskot er blitt redusert i dei siste par åra. Kommunen hadde netto driftsoverskot i 2014. Kommunen har hatt stor folkevekst over mange år. Kommunen har ei ung befolkningssamansetjing med mange innbyggjarar i aldersgruppene for barnehage og grunnskule. Det må påreknast stor vekst i dei eldre aldersgruppene i dei komande åra. Kommunen får veksttilskot i 2015, om lag kr. 10,4 mill. Kommunen har nynorsk som hovudmål. Ein stor del av foreldra vil ha bokmål for barna i skulen. Det er difor nødvendig å ha ekstraklassar som følgje av språkdeling. Kommunen har ikkje eigedomsskatt korkje på verk og bruk, næringseigedomar eller andre faste eigedomar. tilskot 2016, Askøy tilskot 2015, kr. 1,7 mill. kr. 1,7 mill. Kommunen har hatt høg folkevekst i mange år og har ei ung alderssamansetjing. Det er difor gjennomført store investeringar og kommunen har no eit høgt gjeldsnivå. Pårekna gjeldsvekst i økonomiplanperioden kan føra til eit høgare gjeldsnivå enn det kommunen kan bere med sine ordinære inntekter. Kommunen får veksttilskot kr. 9,3 mill. i år. Kommunen har mange ressurskrevjande brukarar. Det har samanheng med at den tidlegare HVPU - institusjonen Furuly var lokalisert i kommunen. Kommunen har ikkje eigedomsskatt korkje på verk og bruk eller på andre faste eigedomar. Kommunen sitt ordinære skattenivå, frå personinntekt og formue, er lågt. tilskot 2016, kr. 1,7 mill. 11

Vaksdal tilskot 2015, kr. 0,8 mill. Sysselsetjinga i private verksemder i kommunen er blitt mykje redusert i dei siste åra. Det er krevjande å skaffa arbeidsplassar som kan kompensera for bortfall av arbeidsplassar i den tradisjonelle industrien. Tekstilindustrien og trikotasje har lang tradisjon i kommunen. Kommunen har særskilte utfordringar som følgje av topografien, blant anna i samband med til rettelegging for busetnad og utvikling av næringsareal. Det er rasfarlege område som krev ekstra ressursar til førebyggjande tiltak. Kommunen må ha auka beredskap innafor brann og redning som følgje av den sterkt trafikkerte E16 som går gjennom kommunen. Ras og rasfare knytt til topografien bidreg også til auka utgifter til beredskap. Kommunen har relativt høg eigedomsskatt frå vasskraftanlegg. tilskot 2016, kr. 0,9 mill. Modalen Kommunen har høg naturressursskatt og eigedomsskatt frå vasskraftanlegg. Fylkesmannen finn ikkje å kunne gi skjønstilskot for 2016. Osterøy tilskot 2015, kr. 4,5 mill. Kommunen sitt tidlegare rekneskapsunderskot vart dekt inn i årsrekneskapen for 2014. Kommunen har i år starta opp fleire nye tiltak for yngre brukarar av helse- og omsorgstenester. Dette inneber kostnadskrevjande tiltak. Kommunen har ein desentralisert busetnad og store reiseavstandar. Dette fører til høgare kostnader til blant anna heimetenester, skuleskyss og vegvedlikehald. Det er eit stort vedlikehaldsetterslep, særleg på vegane, då dette er blitt nedprioritert. Kommunen opplyser at det er høge kostnader innan spesialundervisning og barnevern. Kommunen utvida eigedomsskatten frå verk og bruk til faste eigedomar i heile kommunen frå og med 2007. Det er vedteke å redusera eigedomsskatten for bustad- og fritidseigedomar frå seks promille i 2014 til fem promille i 2015. Vi har tidlegare gitt kommunen signal om at det høge skjønstilskotet til og med 2015 var mellombels for ein periode og knytt opp til den svake økonomien. tilskot 2016, kr. 4,4 mill. 12

Meland tilskot 2015, kr. 3,9 mill. Kommunen sitt tidlegare rekneskapsunderskot vart dekt inn i årsrekneskapen for 2013. Kommunen har hatt høg folkevekst over lang tid og det er ei ung befolkningssamansetjing. Det er pårekna at det også i dei komande åra vil vere ein høg vekst i folketalet. Kommunen får veksttilskot i 2015, om lag kr. 7 ½ mill. Kommunen har høg innflytting frå Bergen og det er mange av foreldra som ynskjer bokmål i skulen. Kommunen må ha ekstra skuleklassar som følgje av språkdeling. Kommunen har fleire private barnehagar men berre ein kommunal barnehage. Det er rekna med ein stor auke frå 2015 til 2016 i det samla kommunale tilskotet til dei private barnehagane. Det har i det siste året vore ein auke i rusrelaterte problem i kommunen. Kommunen kan ha særskilte utfordringar knytte til rusproblem som følgje av nærleiken til Bergen og som følgje av den generelle folkeveksten og tilflyttinga. Kommunen ligg høgt i arbeidsløyse blant innbyggjarane, noko som kan ha samanheng med at befolkninga er ung med relativt lågt utdanningsnivå. Kommunen utvida eigedomsskatten frå verk og bruk til faste eigedomar i heile kommunen frå og med 2009. Skattesatsen for eigedomsskatt på bustader og fritidseigedomar er redusert frå fem promille i 2014 til 3,5 promille i 2015. tilskot 2016, kr. 3,9 mill. Øygarden Kommunen har høg eigedomsskatt frå olje- og gassindustri. Kommunen hadde eigedomsskatt i 2014 med om lag kr. 143 mill. Fylkesmannen finn på denne bakgrunn ikkje å kunne gi skjønstilskot for 2016. Radøy tilskot 2015, kr. 3,2 mill. Kommunen har relativt mange innbyggjarar frå Polen og Litauen. Det fører til auka behov for tenester i blant anna barnehage og skule. Kommunen har mange PU - brukarar i høve til innbyggjartalet. I dei siste åra har talet på PU - brukarar auka, og kommunen har hatt aukande kostnader i denne samanheng. Kommunen har mange fritidsbustader og må difor yta ekstra kommunale tenester i periodar av året. 13

Kommunen har høgt sjukefråvær og utviklinga i kommunen har vore negativ i det siste året. Kostnadene til sosialhjelp har auka mykje i 2014 og i år. Kommunen er blant kommunane i fylket med høgast arbeidsløyse. Den økonomiske utviklinga i kommunen har vore negativ med netto driftsunderskot i 2014, dekt med bruk av disposisjonsfond. Kommunen har no i liten grad disposisjonsfond att og det blir gjort arbeid for å få innsparing i heile organisasjonen. Kommunen utvida eigedomsskatten i 2009 frå verk og bruk til faste eigedomar i heile kommunen. Kommunen søkjer om ekstraordinært tilskot kr. 300.000,- som skal nyttast til ekstern gjennomgang av organiseringa av tenestetilbodet innafor Omsut, som i hovudsak yter tenester til personar med utviklingshemming. Kr. 0,3 mill. av tilskotet til kommunen vil vere eingongstilskot knytt til dette føremålet. tilskot 2016, kr. 3,6 mill. Lindås Statoil sitt oljeraffinerianlegg ligg på Mongstad og gir høge eigedomsskatteinntekter, som i 2014 var om lag kr. 163 mill. På bakgrunn av dei høge eigedomsskatteinntektene frå anlegget, finn vi ikkje å kunne gi skjønstilskot for 2016. Austrheim tilskot 2015, kr. 1,8 mill. Kommunen har eit relativt godt inntektsgrunnlag, både som følgje av høg personskatt og eigedomsskatt frå Mongstad - anlegget (mindre del av anlegget). Kommunen fekk småkommunetilskot til og med 2013. Som følgje av at skattenivået har vore noko over 120 prosent av landsgjennomsnittet (gjennomsnitt av siste tre åra), har kommunen ikkje fått småkommunetilskot i 2014 og 2015. Det kan ikkje påreknast at kommunen vil få småkommunetilskot i 2016, men for 2017 vil kommunen kunne få dette tilskotet attende. Kommunen har ei svak skatteutvikling no i år. Utviklinga skuldast nedgangen i oljerelaterte næringar som kommunen har mykje av. Dei første sju månadene i år var skatteinngangen til kommunen 6,6 prosent lågare enn i den same perioden i fjor. Kommunen opplyser at den har store ekstra kostnader til ressurskrevjande elevar og minoritetsspråklege elevar i skulane. Kommunen viser også til ekstra bemanning i barnehagane for barn med særlege behov. Talet på barnevernssaker har auka vesentleg i 2014 og i år, med ekstrakostnader til konsulenthjelp. Kommunen har hatt auka kostnader til sosialhjelp, noko som kan ha samanheng med vanskane i oljerelaterte næringar. Fylkesmannen vil gi eit høgare skjønstilskot på bakgrunn av at kommunen heller ikkje for 2016 vil få småkommunetilskotet attende. Overgangsordninga INGAR vil for 2016 i denne samanheng gi mindre kompensasjon enn i 2014 og 2015. Kommunen har som nemnd også 14