Møkster gnr. 23 bnr. 7, 18 og 20

Møkster gnr. 23 bnr. 7, 18 og 20 Kulturhistoriske registreringar reguleringsplan for hyttefelt på Møkster Rapport 40 2010

Forord Etter omorganiseringa av kulturminnevernet i 1990 vart ansvaret for automatisk freda kulturminne i plansaker overført til fylkeskommunane. I Hordaland fylkeskommune er det Seksjon for kulturminnevern og museum ved Kultur- og idrettsavdelinga som utfører det kulturminnefaglege arbeidet. Planområda vert sjekka ut i høve til arkivopplysingar om kjente automatisk freda kulturminne. Det vert og gjort ei kulturminnefagleg vurdering om det må gjerast arkeologiske registreringar i felt. Den arkeologiske registreringa i felt har som mål å finne ut om eit planlagd tiltak vil komma i konflikt med automatisk freda kulturminne (eldre enn 1537). I den grad tiltaket vil verka inn på nyare tids kulturminne vil desse bli kort omtalte. Denne rapporten er utarbeidd på bakgrunn av arkeologisk registrering i felt. Rapporten gjev opplysingar om arbeidsomfang, utstrekning og karakter av registrerte kulturminne, og om framlagde planar er i konflikt med kulturminne.

Innhaldsliste 1. Samandrag... 1 2. Bakgrunn... 1 3. Området... 2 4. Kulturminne og kulturmiljø nokre sentrale omgrep... 3 5. Tidlegare registreringar og funn i området... 4 6. Målsetjing og metode... 5 7. Undersøkinga... 6 7.1 Automatisk freda kulturminne... 8 Askeladden nr. 133624, gravrøys... 8 Askeladden nr. 133630, gravrøys... 8 Askeladden nr. 133635, lok. 1 Heggevik, busettings- og aktivitetsområde frå stein- og jernalder. 9 7. 2 Nyare tids kulturminne... 15 8. Konklusjon... 16 Figurliste: Figur 1. Området... 1 Figur 2. Reguleringsplanområdet... 2 Figur 3. Arkeologiske periodar... 3 Figur 4. Utskrift av kart frå Askeladden... 5 Figur 5. Planområdet med kulturminne avmerka...7 Figur 6. Gravrøys, Askeladden id nr. 133624... 8 Figur 7. Røys, Askeladden id nr. 133630 til venstre i bilde... 9 Figur 8. Planteikning av Askeladden nr. 133635, lok. 1 Heggevik... 10 Figur 9. Oversiktsfoto av Askeladden nr. 133635, lok. 1 Heggevik... 11 Figur 10. Funnliste... 11 Figur 11. Skår av spannforma keramikk... 12 Figur 12. Prøvestikkskjema, PS 1-4... 13 Figur 13. Prøvestikkskjema. PS 5... 14 Figur 14. Strandforskuvingskurve frå Austevoll (etter Lohne 2006)... 15 Figur 15. Rydningsrøyser nord for gravrøysene... 16 Figur 16. Tuft og rydningsrøyser... 16 Vedlegg: Utskrift frå Riksantikvaren sin database Askeladden. Lokalitetsskisse, original Fotoliste C14-dateringar

1. Samandrag Hordaland fylkeskommune, Kultur- og idrettsavdelinga gjennomførte 24. november og 1. desember 2009 ei arkeologisk registrering på Møkster del av gnr. 23 bnr. 7, 18 og 20 i Austevoll kommune. Under registreringa vart det påvist tre automatisk freda kulturminne, to gravrøyser og ein førhistorisk buplass med funn datert til yngre steinalder og eldre jernalder. Arbeidet i felt vart utført av arkeologane Vigdis Berge og Atle Jenssen, etterarbeidet er utført av Vigdis Berge. Gravrøysene og buplassen er automatisk freda kulturminne, jf, 4 i Kulturminneloven. Dei er lagt inn i Riksantikvaren sin database Askeladden med id nr. 133624, 133630 og 133635. 2. Bakgrunn Bakgrunn for den arkeologiske registreringa er reguleringsplan for fritidsbustader på Møkster del av gnr. 23, bnr. 7, 18, 20 (saksnummer 200709338) i Austevoll kommune. Då planen kom på offentleg ettersyn 22.06.09 vart planområdet vurdert til å ha potensial for funn av automatisk freda kulturminne. Hordaland fylkeskommune varsla i brev av 11.08.09 krav om arkeologiske registreringar. Kostnadsoverslaget vart godkjend av tiltakshavar 23.09.09. Figur 1. Området 1

3. Området Planområdet ligg heilt vest i Austevoll kommune på øya Møkster. Planområdet er lokalisert heilt sør på Møkster og omfattar del av Møkster gnr. 23 bnr. 7, 18 og 20. Planområdet er rett sørvest for Naustvåg, kor snøggbåten legg til og butikken på øya ligg. Butikken ligg innanfor reguleringsplangrensa. Området består av eit sørvendt høgt nes, kor store delar av strandsona er bratt og lite tilgjengeleg. Med unntak av eit mindre område nord i planområdet, som er ei flat myr, består området av knausar og fjell med lite vegetasjon, mest gras og einer. Området er i dag utmark, men har vore nytta til beite. Figur 2. Reguleringsplanområdet 2

4. Kulturminne og kulturmiljø nokre sentrale omgrep Kulturminne er konkrete spor etter menneskes liv og virke. Dei omfattar òg stader det er knytt historiske hendingar, tru eller tradisjonar til, jf. Kulturminneloven 2 fyrste ledd. Kulturminne kan til dømes vere hus, gravhaugar, tufter, båtar eller vegfar. Desse kan vere frå tidlegare tider eller frå vår eiga tid. Arkeologiske kulturminne er ein ikkje-fornybar ressurs, og det vert rekna som eit nasjonalt ansvar å ta i vare på dei som vitskapleg kjeldemateriale. Med kulturmiljø er meint eit område der kulturminne dannar ein samanheng. Kulturmiljø kan til dømes vere ein bydel, eit gardstun med landskapet ikring, eit fiskevær eller eit industriområde med fabrikkar og bustader, jf. Kulturminneloven 2 anna ledd. I forvaltinga av kulturminne og i Kulturminneloven er det skilt mellom automatisk freda kulturminne (eller fornminne) og nyare tids kulturminne. Kulturminneloven inneheld ein omfattande opplisting av kulturminne som er automatisk freda, jf. 4. Dette er kulturminne som er verna gjennom sin høge alder. I utgangspunktet gjeld dette alle kulturminne som er eldre enn reformasjonen, dvs. frå før 1537, samt ståande bygningar eldre enn 1650. Lova inneheld òg eigne lovføresegner om freding knytt til samiske kulturminne og skipsfunn. Tidsalder Periode C14 alder BP Kalender alder Eldre Tidligmesolittikum (TM) 10000-9000 BP 9200-8050 f.kr steinalder Mellommesolittikum (MM) 9000-7500 BP 8050-6400 f.kr Seinmesolittikum (SM) 7500-5200 BP 6400-4000 f.kr Yngre Tidlegneolittikum (TN) 5200-4600 BP 4000-3300 f.kr steinalder Mellomneolittikum A (MNA) 4600-4100 BP 3300-2800 f.kr Mellomneolittikum B (MNB) 4100-3800 BP 2800-2400 f.kr Seinneolittikum (SN) 3800-3500 BP 2400-1800 f. Kr Bronsealder Eldre bronsealder (EBA) 3500-2900 BP 1800-1000 f.kr. Yngre bronsealder (YBA) 2900-2500 BP 1000-500 f.kr Jernalder Førromersk jernalder (FRJA) 2500-2010 BP 500 - Kr.f. Romertid (RT) 2010-1680 BP Kr.f - 400 e.kr Folkevandringstid (FVT) 1680-1500 BP 400-570 e.kr Merovingartid (MVT) 1500-1210 BP 570-800 e.kr Vikingtid (VT) 1210-1050 BP 800-1030 e.kr Middelalder (MA) 1050-320 BP 1030-1537 e.kr Nyare tid 320 BP - 1537 e.kr - Figur 3. Arkeologiske periodar 3

Den mest vanlege typen automatisk freda kulturminne er gravminne, steinalderlokalitetar, ulike typar tufter i tillegg til ymse groper (eldstader, stolpehol, kokegroper o.l.) grave ned i undergrunnen. Dei aller fleste av dei automatisk freda kulturminna er enno ikkje registrert. Dette skuldast at dei ligg under dagens jordoverflate, og ikkje er synlege. Men det fins òg synlege automatisk freda kulturminne som enno ikkje er registrert. Dette kan skuldast at ein aldri har leita etter kulturminne i desse områda, eller at dei er så overgrodd at dei ikkje lenger er synlege. Så lenge kartfesting og registrering av automatisk freda kulturminne aldri vil verte fullstendig, vil ein i offentleg forvalting og arealplanlegging vere avhengig av den informasjonen og dei data kulturminnevernet kan få fram gjennom registreringsarbeidet sitt. Ved planlegging av offentlege og større private tiltak pliktar den ansvarlege å undersøke om tiltaket vil virke inn på automatisk freda kulturminne, jf. Kulturminneloven 9. Om ei planlagd utbygging kjem i konflikt med automatisk freda kulturminne, må område med det eller dei automatisk freda kulturminne regulerast til bevaring med heimel i Plan- og bygningsloven, eller det kan søkjast om dispensasjon frå Kulturminneloven, jf. 8 første og fjerde ledd. Kulturminne frå nyare tid (yngre enn 1537) har meir eller mindre stor verneverdi, men er med unntak av ståande bygningar eldre enn 1650 i utgangspunktet ikkje automatisk freda. Dei kan verte freda etter 15 i Kulturminneloven eller verte regulerte til bevaring med heimel i Planog bygningsloven. I Sefrak-registeret er kulturminne frå før 1900 (hovudsakleg ståande bygningar) registrert. I ein del tilfelle er òg kulturminne frå etter 1900 tatt med i Sefrakregisteret. 5. Tidlegare registreringar og funn i området Det er ikkje frå før kjend automatisk freda kulturminne innanfor planområdet. På øya og garden Møkster er det kjend fem automatisk freda kulturminne, eit gravfelt med fire graver (Askeladden nr. 25766), ei gravrøys (Askeladden nr. 6690), ei bygdeborg (Askeladden nr. 111682), ei nausttuft (Askeladden nr. 111683) og ein audeåker (Askeladden nr. 25767). Det er også registrert eit område på øya med anlegg av murar og inngjerdingar av uviss alder og funksjon (Askeladden nr. 118555). I tillegg er kyrkjestaden på Møkster frå mellomalder (Askeladden nr. 85084). Alle dei tidlegare registrerte faste kulturminna er ikkje eldre enn bronsealder, men lausfunn av ein skeiforma skraper (Bergen museums nr. B6639) viser at det 4

har vore aktivitet på Møkster også i siste del av yngre steinalder (Fett og tilvekstkatalogen: http://www.arkeoland.uib.no/fastmfs.htm; Riksantikvaren sin database Askeladden, publikumsversjon: http://www.kulturminnesok.no/) Figur 4. Utskrift av kart frå Askeladden 6. Målsetjing og metode Det var ikkje kjend automatisk freda kulturminne i planområdet, men det var kjend fleire automatisk freda kulturminne i området. Målet med ei slik registrering er å påvise om det er automatisk freda kulturminne innanfor planområdet, det vil seie spor etter menneskeleg aktivitet frå tidsrommet før reformasjonen, 1537. Sidan førhistoriske spor etter menneske ofte er usynlege på markoverflata, vil valt registreringsmetode vanlegvis innebere graving manuelt med spade, prøvestikking eller ved hjelp av gravemaskin, maskinell flateavdekking. I område kor ein reknar med funn av synlege kulturminne vert det føretatt overflateregistrering. Ofte vert ulike metodar nytta på ei og same registrering. Kva metode som vert valt er avhengig av topografien i området, og kva type kulturminne ein reknar med å kunne påvise. 5

Under registreringa på Møkster vart det overflateregistrert i heile planområdet, sondert med sonderbor og prøvestukke manuelt i utvalde område. Til dokumentasjon vart det nytta GPS, digital fotografi og teikning. Lokalitetane er målt inn som punkt med GPS. 7. Undersøkinga Den arkeologiske registreringa på Møkster, gnr. 23 bnr. 7, 18 og 20 i Austevoll kommune vart gjennomført 24.11.09 og 01.12.09 av arkeologane Vigdis Berge og Atle Jenssen ved Kulturog idrettsavdelinga, Hordaland fylkeskommune. På bakgrunn av kunnskap om terrenget, nærleik til sjøen og andre fornminne i nærområdet kunne ein venta å finne spor frå alle periodar i førhistorisk tid. Planområdet vart først overflateregistrert for å kartlegge eventuelle synlege kulturminne og for flater med potensiale for funn av steinalderbuplassar. Topografisk var det to flater som peika seg ut for prøvestikking. Til saman vart det tatt 12 prøvestikk på desse flatene. Jord- og sandmassen frå prøvestikka vart vannsålda. Fem av prøvestikka var funnførande. Det vart påvist tre automatisk freda kulturminne innanfor planområdet, ein buplass datert til yngre steinalder og eldre jernalder, Askeladden nr. 133635, og to gravrøyser truleg frå jernalder, Askeladden nr. 133624 og 133630. Av nyare tids kulturminne vart det registrert eit stort tal med rydningsrøyser og to tufter i planområdet. Den eine tufta ligg på flata kor buplassen frå steinalder og jernalder er registrert. 6

Figur 5. Planområdet med kulturminne avmerka 7

7.1 Automatisk freda kulturminne Askeladden nr. 133624, gravrøys Gravrøysa ligg på toppen av det høge neset mellom Heggevik i nord og Avlaupvik i sør, ca 25 meter over havet. Her veks det gras, lyng og noko einer. Frå røysa er det vidt utsyn over Møkster og i alle retningar. Røysa er lett synleg i terrenget, ikring 1 meter høg, ca 10 meter lang og ca 6 meter brei. Avlang til oval i forma. Røysa er bygd opp av uregelmessige steinar. Røysa er noko tilvaksen med mose og gras. Figur 6. Gravrøys, Askeladden id nr. 133624 Askeladden nr. 133630, gravrøys Gravrøysa ligg nær toppen av det høge neset mellom Heggevik i nord og Avløpvik i sør, ca 25 meter over havet. Gravrøysa ligg ikring fem meter sørvest for gravrøysa, Askeladden nr. 133624. Her veks det gras, lyng og noko einer. Frå røysa er det vidt utsyn over heile Møkster og i alle retningar. Røysa er låg, oval i forma og måler ca 6 x 4 meter. Røysa er bygd opp av uregelmessige steinar. 8

Figur 7. Røys, Askeladden id nr. 133630 til venstre i bilde Askeladden nr. 133635, lok. 1 Heggevik, busettings- og aktivitetsområde frå stein- og jernalder Lokaliteten er ein open buplass som ligg sør på Møkster, søraust for Heggevik i overkant av 100 meter vest sørvest for butikken i Naustvåg. Lokaliteten ligg på ei mindre flate som er avgrensa av ei større myr i søraust og av berg i dagen i nord, vest og sør. Lokaliteten ligg ca 12-13 meter over havet. Vegetasjonen er gras og mose, samt einer. Utstrekninga på lokaliteten er om lag 13 x 22 meter. Lokaliteten er avgrensa av funntomme prøvestikk og av ei djup myr i søraust og av berg og bergknaus frå vest til nord. Det vart tatt åtte prøvestikk på lokaliteten, kor fem var funnførande. På lokaliteten ligg ei tuft, denne er ca 4 x 5 meter (sjå figur 8 og 9), det er uviss om tufta kan settast i samanheng med dei forhistoriske funna. Midt i tufta var det ein jordfast stein. I denne låg det skjørbrent stein. Desse vart fjerna for å sjå om det var kol som kunne daterast ved C14 analyse. Det vart ikkje påvist kol, men under den skjørbrente steinen vart det funne isopor. Tufta har uviss alder, men ut i frå funn av isopor under skjørbrent stein er staden eller tufta nytta i nær fortid. 9

Figur 8. Planteikning av Askeladden nr. 133635, lok. 1 Heggevik PS 1 til 5 er positive, prøvestikk med kryss er negative, dvs. utan funn. 10

Figur 9. Oversiktsfoto av Askeladden nr. 133635, lok. 1 Heggevik Det vart grave åtte prøvestikk på lokaliteten. Figur 9 viser foto av lokaliteten. Ein spade står i PS 3 og personen på bilde grev PS 2. Til saman vart det gjort 19 funn i fem av prøvestikka. Av desse er det fire skår av spannforma keramikk. Resten av funna er kjernar, avslag og bitar av flint, kvarts, bergkrystall og rhyolitt (sjå figur 10). Alle funna er frå bøttelag 1-2. PS Bøttelag Type Tal Råstoff Merknad To store skår av spannforma keramikk, to PS 1 BL 1 Keramikkskår 4 mindre. Magra med grov kvarts. PS 1 BL 1 Mikroavslag 1 Flint PS 1 BL 1 Bit 2 Flint PS 2 BL 1 Mikroavslag 2 Flint Brent PS 3 BL 1-2 Kjerne 1 Flint PS 3 BL 1-2 Bit 1 Flint PS 3 BL 1-2 Avslag 1 Kvarts PS 3 BL 1-2 Pimpstein 1 PS 4 BL 1 Avslag 1 Rhyolitt Råstoffet er ikkje frå Siggjo, blå på farge. PS 4 BL 2 Bit 2 Flint Ein av bitane er vassrulla PS 5 BL 1 Bit 1 Flint PS 5 BL 1 Kjerne 1 Bergkrystall PS 5 BL 1 Kjerne 1 Kvarts Figur 10. Funnliste 11

Dei fire skåra av spannforma keramikk består av to store skår og to små. Dei to store skåra kan settast saman (figur 11). Skåra har ein storleik på respektivt 3,6 x 3,0 cm og 3,9 x 2,1 cm, dei to minste skåra er under 1 cm i diameter. Keramikken har ei fin glatta ytterside utan nokon form for dekor. Keramikken er magra med grove kvartskorn. Spannforma keramikk er ein særleg type for Vestlandet og opptrer frå siste del av romertid på 300-talet og går ut av bruk i slutten av folkevandringstid på slutten av 500-talet. Skåra indikerer eit sylinderforma kar og er utan dekor. Karet har difor truleg ei tidleg datering til siste del av romertid og fyrste del av folkevandringstid, dvs frå 300-talet til ut 400-talet (Bøe 1931; Schetelig 1904). Figur 11. Skår av spannforma keramikk Med unntak av råstoffet rhyolitt er dei andre funna ikkje diagnostiske og kan difor berre daterast generelt til steinalder. Råstoffet rhyolitt vert tatt i bruk tidlig i neolitikum og minkar i bruk i fyrste del av mellomneolitikum (Alsaker 1987; Olsen 1992). Råstoffet er av ein anna type rhyolitt enn den som kjem frå det kjente steinbrotet på Siggjo på Bømlo. Det er funne rhyolitt på fleire buplassar som stammar frå ukjende brotstader (jf. Johannessen 2004; Berge 2005). Det er sendt inn ei C14 prøve som er tatt frå PS 1 lag 2. Denne er datert til Cal BC 2300-2120 (Cal BP 4250-4070) og Cal BC 2090-2040 (Cal BP 4040-3990), dvs. seinneolitikum (sjå figur 12 og vedlegg). 12

Figur 12. Prøvestikkskjema, PS 1-4 13

Figur 13. Prøvestikkskjema. PS 5 14

Lokaliteten ligg 12-13 meter over havet, om ein har budd ikring to meter over havnivået fortel strandforskuvingskurva at buplassen kan ha vore i bruk rundt 9000 f. Kr og etter ca 4000 f. Kr. (sjå figur 14), dvs. i fyrste del av eldre steinalder og frå yngre steinalder. Strandforskyvningskurve for UTM 282595 Ø, 6664478 35 30 25 20 15 Høyde 10 5 0 11000 10000 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0-1000 -2000 Tid (kalender år: + tall = f.kr, - tall = e.kr) Figur 14. Strandforskuvingskurve frå Austevoll (etter Lohne 2006) Det er ingenting i funnmaterialet som tyder på at buplassen er frå tidlegmesolitikum. Strandforskuvingskurva, funn av råstoffet rhyolitt og C14 dateringa viser at plassen var busett i fyrste del av yngre steinalder og i siste del av yngre steinalder. Det vil sei i to periodar i yngre steinalder, i tidlegneolitikum og i seinneolitikum. Funn av skår av spannforma keramikken viser også at staden var i bruk i eldre jernalder. Tufterestane på staden er ikkje mogleg å datere, men er truleg frå nyare tid. Funn av isopor under skjørbrent stein midt i ein jordfast stein i tufta viser at staden også nyleg har vore i bruk. 7. 2 Nyare tids kulturminne Det vart registrert to områder med ein del rydningsrøyer, eit på toppen av det høge neset mellom Heggevik og Avlaupvik, noko nord for dei registrerte gravrøysene og eit ved sørvest enden av den store myra i planområdet, her vart det også påvist ei stor tuft (sjå figur 15 og 16). I tillegg vart det som nemnd ovanfor på Heggevik lokalitet 1 registrert ei mindre tuft (Sjå figur 9). 15

Figur 15. Rydningsrøyser nord for gravrøysene Figur 16. Tuft og rydningsrøyser 8. Konklusjon Det vart ved den arkeologiske registreringa på Møkster gnr. 23 bnr. 7, 28 og 20 i Austevoll kommune påvist tre hittil ikkje kjende automatisk freda kulturminne, to gravrøyser Askeladden nr. 133624 og 133630 truleg frå jernalder samt ein buplass frå yngre steinalder og eldre jernalder, Askeladden nr. 133635. Slik planforslaget ligg føre er det i konflikt med automatisk freda kulturminne. Litteratur Alsaker, S. 1987: Bømlo Steinalderens råstoffsentrum på sørvestlandet. Arkeologiske avhandlinger 4. Historisk museum, Universitetet i Bergen. Berge, V. 2005: Arkeologiske undersøkelser, Dolvik gbnr. 34/2 mfl.,bergen kommune, Hordaland. Upublisert rapport, Universitetet i Bergen, Bergen Museum, Seksjon for ytre kulturminnevern Bøe J. 1931: Jernalderens keramikk i Noreg. Bergens Museums Skrifter. Nr. 14. Bergen Johannessen, L. 2004: Arkeologiske undersøkelser på steinalderboplassen Trones. Sæbø gnr. 16

194/6, Kvinnherad kommune, Hordaland. Upublisert rapport, Universitetet i Bergen, Bergen Museum, Seksjon for ytre kulturminnevern Lohne, Ø. 2006: SeaCurve_v1 Teoretisk beregning av strandforskyvningskurver i Hordaland fra UTM koordinater (excel-ark). Olsen, A. B. 1992: Kotedalen en boplass gjennom 5000 år. Bind I. Fangsbosetning og tidlig jordbruk i vestnorsk steinalder. Nye funn og nye perspektiver. Arkeologiske avhandlinger og rapporter fra Universitetet i Bergen Rommundset, A. 2005: Strandforskyvning og isavsmelting i midtre Hardanger. Masteroppgåve, Geologisk institutt, Universitetet i Bergen. Schetelig, H. 1904: Spandformede lerkar fra folkevandringstiden. Ab. 1900. Kristiania Vasskog, K. 2006: Holosen strandforskyvning på sørlige Bømlo. Masteroppgåve, Geologisk institutt, Universitetet i Bergen. Vedlegg: Utskrift frå Riksantikvaren sin database Askeladden. Fotoliste Dateringsrapport, C14-datering Beta-Analytic 17

Vedlegg

Kart frå Riksantikvaren sin database Askeladden

Lokalitet - 133624 - Arkeologisk lokalitet - Gravminne - Møkster - Gravrøys (2009) Side 1 av 4 Lokalitet - 133624 - Arkeologisk lokalitet - Gravminne - Møkster - Gravrøys (2009) Klassifisering Kategori: Arkeologisk lokalitet Art: Gravminne Stedfesting Fylke: Kommune: Gårdsnavn: Museumsdistrikt: Hordaland Austevoll Møkster Bergen Museum Eiendomsopplysninger Eiendom 1 MØGSTER ANDERS KARL Bnr: 7 Seksjonsnr: 0 Eiendom 2 FJELDSTAD RUNE ØKLAND ADA HELENE FJELDSTAD JAN ATLE FØRDE ELIN HELLAND GRO STOREBØ VIBECKE Bnr: 18 Seksjonsnr: 0 Bruksnavn: FJELDSTAD Eiendom 3 MØGSTER ARNE Bnr: 20 Seksjonsnr: 0 Bruksnavn: UTSIKTEN Eiendom 4 MØGSTER ANDERS KARL Bnr: 7 Seksjonsnr: 0 Eiendom 5 FJELDSTAD RUNE ØKLAND ADA HELENE FJELDSTAD JAN ATLE FØRDE ELIN HELLAND GRO STOREBØ VIBECKE Bnr: 18 Seksjonsnr: 0 Eiendom 6 MØGSTER ARNE http://159.162.103.56/vis/lokaliteteksport.jsp?minneid=926799&minnetype=lokalitet... 10.01.2011

Lokalitet - 133624 - Arkeologisk lokalitet - Gravminne - Møkster - Gravrøys (2009) http://159.162.103.56/vis/lokaliteteksport.jsp?minneid=926799&minnetype=lokalitet... Side 2 av 4 10.01.2011 Bnr: 20 Seksjonsnr: 0 Geometri Koordinatsystem: (23) UTM sone 33 (EUREF89/WGS84) Nord: 6699220.65 Øst: -50241.514 Metadata på digital stedfesting: Geometri datert: 23.11.2009 Oppretting og ansvar Registrert Dato: 23.11.2009 Ansvarlig etat: Hordaland fylkeskommune Utført av: Registreringstype: Vigdis Berge og Atle Jenssen Reguleringsplan Instans: Hordaland fylkeskommune Utfyllende opplysninger Tilgjengelighet: Ikke tilrettelagt Beskrivelse: Røysa er lett synleg i terrenget, ikring 1 meter høg, ca 10 meter lang og ca 6 meter brei. Avlang til oval i forma. Røysa er bygd opp av uregelmessige steinar. Røysa er noko tilvaksen med mose og gras. Terrengbeskrivelse: Gravrøysa ligg på toppen av det høge neset mellom Heggevik i nord og Avlaupvik i sør, ca 25 meter over havet. Her veks det gras, lyng og noko einer. Frå røysa er det vidt utsyn over Møkster og i alle himmelretningar. Tilhørende enkeltminner 1 Gravrøys AUT Tilstand registrert den Tilstand: Årsak: Arealbruk: Registrert dato: Registrert av: Utførende instans: Oppdragsgiver: Vernestatus for lokalitet Vernetype: Automatisk fredet Vernedato: 23.11.2009 Lovgrunnlag: Kulturminneloven av 1978 Tinglystdato: Paragraf: 4 Sikringssone Beskrivelse: Sikringssone på: 5 meter Vernetype: Automatisk fredet Vernedato: 23.11.2009 Lovgrunnlag: KML Paragraf: 6 Enkeltminne - 133624-1 - Arkeologisk enkeltminne - Gravrøys -

Lokalitet - 133624 - Arkeologisk lokalitet - Gravminne - Møkster - Gravrøys (2009) http://159.162.103.56/vis/lokaliteteksport.jsp?minneid=926799&minnetype=lokalitet... Side 3 av 4 10.01.2011 Klassifisering Kategori: Arkeologisk enkeltminne Art: Gravrøys Opprinnelig funksjon: Gravminne Hovedgruppe: Religion/tradisjon/hendelse Status: Stedfesting Fylke: Hordaland Kommune: Austevoll Eiendomsopplysninger Eiendom 1 MØGSTER ANDERS KARL Bnr: 7 Seksjonsnr: 0 Eiendom 2 FJELDSTAD RUNE ØKLAND ADA HELENE FJELDSTAD JAN ATLE FØRDE ELIN HELLAND GRO STOREBØ VIBECKE Bnr: 18 Seksjonsnr: 0 Eiendom 3 MØGSTER ARNE Bnr: 20 Seksjonsnr: 0 Geometri Koordinatsystem: (23) UTM sone 33 (EUREF89/WGS84) Nord: 6699220.65 Øst: -50241.514 Metadata på digital stedfesting: Datering Datering: Jernalder Metode: Eksakt datering: Kvalitet: Sannsynlig Utfyllende opplysninger Tilstand registrert den 23.11.2009 Tilstand: Intakt Registrert dato: 23.11.2009 Årsak: Registrert av: Vigdis Berge og Atle Jenssen

Lokalitet - 133624 - Arkeologisk lokalitet - Gravminne - Møkster - Gravrøys (2009) http://159.162.103.56/vis/lokaliteteksport.jsp?minneid=926799&minnetype=lokalitet... Side 4 av 4 10.01.2011 Arealbruk: Utførende instans: Hordaland fylkeskommune Oppdragsgiver: Hordaland fylkeskommune Vernestatus for enkeltminne Vernetype: Automatisk fredet Vernedato: 23.11.2009 Lovgrunnlag: Kulturminneloven av 1978 Tinglystdato: Paragraf: 4 Sikringssone Beskrivelse: Sikringssone på: 5 meter Vernetype: Automatisk fredet Vernedato: 23.11.2009 Lovgrunnlag: KML Paragraf: 6

Lokalitet - 133630 - Arkeologisk lokalitet - Gravminne - Møkster - Gravrøys (2009) Side 1 av 3 Lokalitet - 133630 - Arkeologisk lokalitet - Gravminne - Møkster - Gravrøys (2009) Klassifisering Kategori: Arkeologisk lokalitet Art: Gravminne Stedfesting Fylke: Kommune: Gårdsnavn: Museumsdistrikt: Hordaland Austevoll Møkster Bergen Museum Eiendomsopplysninger Eiendom 1 MØGSTER ARNE Bnr: 20 Seksjonsnr: 0 Bruksnavn: UTSIKTEN Eiendom 2 FJELDSTAD RUNE ØKLAND ADA HELENE FJELDSTAD JAN ATLE FØRDE ELIN HELLAND GRO STOREBØ VIBECKE Bnr: 18 Seksjonsnr: 0 Bruksnavn: FJELDSTAD Eiendom 3 MØGSTER ANDERS KARL Bnr: 7 Seksjonsnr: 0 Bruksnavn: MØGSTER Eiendom 4 MØGSTER ANDERS KARL Bnr: 7 Seksjonsnr: 0 Eiendom 5 FJELDSTAD RUNE ØKLAND ADA HELENE FJELDSTAD JAN ATLE FØRDE ELIN HELLAND GRO STOREBØ VIBECKE Bnr: 18 Seksjonsnr: 0 Eiendom 6 MØGSTER ARNE http://159.162.103.56/vis/lokaliteteksport.jsp?minneid=926827&minnetype=lokalitet... 10.01.2011

Lokalitet - 133630 - Arkeologisk lokalitet - Gravminne - Møkster - Gravrøys (2009) http://159.162.103.56/vis/lokaliteteksport.jsp?minneid=926827&minnetype=lokalitet... Side 2 av 3 10.01.2011 Bnr: 20 Seksjonsnr: 0 Geometri Koordinatsystem: (23) UTM sone 33 (EUREF89/WGS84) Nord: 6699214.05 Øst: -50251 Metadata på digital stedfesting: Geometri datert: 23.11.2009 Oppretting og ansvar Registrert Dato: 23.11.2009 Ansvarlig etat: Hordaland fylkeskommune Utført av: Registreringstype: Vigdis Berge og Atle Jenssen Reguleringsplan Instans: Hordaland fylkeskommune Utfyllende opplysninger Beskrivelse: Røysa er låg, oval i forma og måler ca 6 x 4 meter. Røysa er bygd opp av uregelmessige steinar. Terrengbeskrivelse: Gravrøysa ligg nær toppen av det høge neset mellom Heggevik i nord og Avløpvik i sør, ca 25 meter over havet. Gravrøysa ligg ikring fem meter sørvest for gravrøysa, Askeladden nr. 133624. Her veks det gras, lyng og noko einer. Frå røysa er det vidt utsyn over heile Møkster og i alle himmelretningar. Tilhørende enkeltminner 1 Gravrøys AUT Vernestatus for lokalitet Vernetype: Automatisk fredet Vernedato: 23.11.2009 Lovgrunnlag: Kulturminneloven av 1978 Tinglystdato: Paragraf: 4 Sikringssone Beskrivelse: Sikringssone på: 5 meter Vernetype: Automatisk fredet Vernedato: 23.11.2009 Lovgrunnlag: KML Paragraf: 6 Enkeltminne - 133630-1 - Arkeologisk enkeltminne - Gravrøys - Klassifisering Kategori: Arkeologisk enkeltminne Art: Gravrøys Opprinnelig funksjon: Gravminne Hovedgruppe: Religion/tradisjon/hendelse Status: Stedfesting Fylke: Hordaland Kommune: Austevoll

Lokalitet - 133630 - Arkeologisk lokalitet - Gravminne - Møkster - Gravrøys (2009) http://159.162.103.56/vis/lokaliteteksport.jsp?minneid=926827&minnetype=lokalitet... Side 3 av 3 10.01.2011 Eiendomsopplysninger MØGSTER ANDERS KARL Bnr: 7 Seksjonsnr: 0 Datering Datering: Jernalder Metode: Eksakt datering: Kvalitet: Utfyllende opplysninger Tilstand registrert den Tilstand: Årsak: Arealbruk: Registrert dato: Registrert av: Utførende instans: Oppdragsgiver: Vernestatus for enkeltminne Vernetype: Automatisk fredet Vernedato: 23.11.2009 Lovgrunnlag: Kulturminneloven av 1978 Tinglystdato: Paragraf: 4 Sikringssone Beskrivelse: Sikringssone på: 5 meter Vernetype: Automatisk fredet Vernedato: 23.11.2009 Lovgrunnlag: KML Paragraf: 6

Lokalitet - 133635 - Arkeologisk lokalitet - Bosetning-aktivitetsområde - Møkster - L... Side 1 av 5 Lokalitet - 133635 - Arkeologisk lokalitet - Bosetningaktivitetsområde - Møkster - Lok. 1, Heggevik Klassifisering Kategori: Arkeologisk lokalitet Art: Bosetningaktivitetsområde Stedfesting Fylke: Kommune: Gårdsnavn: Museumsdistrikt: Hordaland Austevoll Møkster Bergen Museum Eiendomsopplysninger Eiendom 1 MØGSTER ARNE Bnr: 20 Seksjonsnr: 0 Bruksnavn: UTSIKTEN Eiendom 2 FJELDSTAD RUNE ØKLAND ADA HELENE FJELDSTAD JAN ATLE FØRDE ELIN HELLAND GRO STOREBØ VIBECKE Bnr: 18 Seksjonsnr: 0 Bruksnavn: FJELDSTAD Eiendom 3 MØGSTER ANDERS KARL Bnr: 7 Seksjonsnr: 0 Bruksnavn: MØGSTER Eiendom 4 MØGSTER ARNE Bnr: 20 Seksjonsnr: 0 Eiendom 5 FJELDSTAD RUNE ØKLAND ADA HELENE FJELDSTAD JAN ATLE FØRDE ELIN HELLAND GRO STOREBØ VIBECKE Bnr: 18 Seksjonsnr: 0 Eiendom 6 http://159.162.103.56/vis/lokaliteteksport.jsp?minneid=926859&minnetype=lokalitet... 10.01.2011

Lokalitet - 133635 - Arkeologisk lokalitet - Bosetning-aktivitetsområde - Møkster - L... http://159.162.103.56/vis/lokaliteteksport.jsp?minneid=926859&minnetype=lokalitet... Side 2 av 5 10.01.2011 MØGSTER ANDERS KARL Bnr: 7 Seksjonsnr: 0 Geometri Koordinatsystem: (23) UTM sone 33 (EUREF89/WGS84) Nord: 6699354.1 Øst: -50232.068 Metadata på digital stedfesting: Geometri datert: 23.11.2009 Oppretting og ansvar Registrert Dato: 23.11.2009 Ansvarlig etat: Hordaland fylkeskommune Utført av: Registreringstype: Vigdis berge og Atle Jenssen Reguleringsplan Instans: Hordaland fylkeskommune Utfyllende opplysninger Kilder (litteratur m.m.): Møkster gnr. 23 bnr. 7, 18 og 20. Austevoll kommune. Kulturhistoriske registreringar. Reguleringsplan for hyttefelt Møkster gnr. 23 bnr. 7 mfl. Rapport 40-2010 Beskrivelse: Utstrekninga på lokaliteten er om lag 6 x 12 meter. Lokaliteten er avgrensa av funntomme prøvestikk og av ei djup myr i søraust og av berg og bergknaus frå vest til nord. Det vart tatt åtte prøvestikk på lokaliteten, kor fem var funnførande. På lokaliteten ligg ei tuft, denne er 2,5 x 3 meter. Det er uviss om denne kan settast i samanheng med dei forhistoriske funna. Midt i tufta var det ein jordfast stein. I denne låg det skjørbrent stein. Desse vart fjerna for å sjå om det var kol som kunne daterast ved C14 analyse. Det vart ikkje påvist kol, men under den skjørbrente steinen vart det funne isopor. Tufta har uviss alder, men ut i frå funn av isopor under skjørbrent stein er staden eller tufta nytta i nær fortid. Terrengbeskrivelse: Lokaliteten er ein open buplass som ligg sør på Møkster, søraust for Heggevik i overkant av 100 meter vest sørvest for butikken i Naustvåg. Lokaliteten ligg på ei mindre flate som er avgrensa av ei større myr i søraust og av berg i dagen i nord, vest og sør. Lokaliteten ligg ca 12-13 meter over havet. Vegetasjonen er gras og mose, samt einer. Funnreferanse: Det vart grave åtte prøvestikk på lokaliteten. Til saman vart det gjort 19 funn i fem av prøvestikka. Av desse er det fire skår av spannforma keramikk. Resten av funna er kjernar, avslag og bitar av flint, kvarts, bergkrystall og rhyolitt. Alle funna er frå bøttelag 1-2. Strandforskuvingskurva, funn av råstoffet rhyolitt og C14 dateringa (Cal BC 2300-2120 (Cal BP 4250-4070) og Cal BC 2090-2040 (Cal BP 4040-3990))viser at plassen var busett i fyrste del av yngre steinalder og i siste del av yngre steinalder. Det vil sei i to periodar i yngre steinalder, i tidlegneolitikum og i seinneolitikum. Funn av skår av spannforma keramikken viser også at staden var i bruk i eldre jernalder. Tufterestane på staden er ikkje mogleg å datere, men er truleg frå nyare tid. Funn av isopor under skjørbrent stein midt i ein jordfast stein i tufta viser at staden også nyleg har vore i bruk. Tilhørende enkeltminner 1 Bosetningsspor AUT Tilstand registrert den Tilstand: Årsak: Arealbruk: Registrert dato: Registrert av: Utførende instans: Oppdragsgiver:

Lokalitet - 133635 - Arkeologisk lokalitet - Bosetning-aktivitetsområde - Møkster - L... http://159.162.103.56/vis/lokaliteteksport.jsp?minneid=926859&minnetype=lokalitet... Side 3 av 5 10.01.2011 Vernestatus for lokalitet Vernetype: Automatisk fredet Vernedato: 23.11.2009 Lovgrunnlag: Kulturminneloven av 1978 Tinglystdato: Paragraf: 4 Sikringssone Beskrivelse: Sikringssone på: 5 meter Vernetype: Automatisk fredet Vernedato: 23.11.2009 Lovgrunnlag: KML Paragraf: 6 Enkeltminne - 133635-1 - Arkeologisk enkeltminne - Bosetningsspor - Klassifisering Kategori: Arkeologisk enkeltminne Art: Bosetningsspor Opprinnelig funksjon: Bolig, bosetning Hovedgruppe: Ikke næringstilknyttet/privat Status: Stedfesting Fylke: Hordaland Kommune: Austevoll Eiendomsopplysninger Eiendom 1 MØGSTER ARNE Bnr: 20 Seksjonsnr: 0 Eiendom 2 FJELDSTAD RUNE ØKLAND ADA HELENE FJELDSTAD JAN ATLE FØRDE ELIN HELLAND GRO STOREBØ VIBECKE Bnr: 18 Seksjonsnr: 0 Eiendom 3 MØGSTER ANDERS KARL Bnr: 7 Seksjonsnr: 0 Eiendom 4 MØGSTER ARNE

Lokalitet - 133635 - Arkeologisk lokalitet - Bosetning-aktivitetsområde - Møkster - L... http://159.162.103.56/vis/lokaliteteksport.jsp?minneid=926859&minnetype=lokalitet... Side 4 av 5 10.01.2011 Bnr: 20 Seksjonsnr: 0 Eiendom 5 FJELDSTAD RUNE ØKLAND ADA HELENE FJELDSTAD JAN ATLE FØRDE ELIN HELLAND GRO STOREBØ VIBECKE Bnr: 18 Seksjonsnr: 0 Eiendom 6 MØGSTER ANDERS KARL Bnr: 7 Seksjonsnr: 0 Geometri Koordinatsystem: (23) UTM sone 33 (EUREF89/WGS84) Nord: 6699354.1 Øst: -50232.068 Metadata på digital stedfesting: Geometri datert: 19.01.2010 Datering Datering: Yngre steinalder Metode: Radiologisk (C 14) Eksakt datering: Cal BC 2300-2120 (Cal BP 4250-4070) og Cal BC 2090-2040 (Cal BP 4040-3990) Kvalitet: Dokumentert Utfyllende opplysninger Beskrivelse: Funn av avslag i rhyolitt daterar buplassen til tidlig i neolitikum og ut i fyrste del av mellomneolitikum (Alsaker 1987; Olsen 1992:77). Det er sendt inn ei C14-prøve som er tatt frå PS 1 lag 2. Denne er datert til Cal BC 2300-2120 (Cal BP 4250-4070) og Cal BC 2090-2040 (Cal BP 4040-3990), dvs. seinneolitikum. Funn av fire skår av spannforma keramikk, to store skår og to små. Dei to store skåra kan settast saman. Skåra har ein storleik på respektivt 3,6 x 3,0 cm og 3,9 x 2,1 cm, dei to minste skåra er under 1 cm i diameter. Keramikken har ei fin glatta ytterside utan nokon form for dekor. Keramikken er magra med grove kvartskorn. Skåra indikerer eit sylinderforma kar og er utan dekor. Karet har difor truleg ei tidleg datering til siste del av romertid og fyrste del av folkevandringstid, dvs frå 300-talet til ut 400-talet (Bøe 1931; Schetelig 1904). Tilstand registrert den Tilstand: Årsak: Arealbruk: Registrert dato: Registrert av: Utførende instans: Oppdragsgiver: Vernestatus for enkeltminne

Lokalitet - 133635 - Arkeologisk lokalitet - Bosetning-aktivitetsområde - Møkster - L... http://159.162.103.56/vis/lokaliteteksport.jsp?minneid=926859&minnetype=lokalitet... Side 5 av 5 10.01.2011 Vernetype: Automatisk fredet Vernedato: 23.11.2009 Lovgrunnlag: Kulturminneloven av 1978 Tinglystdato: Paragraf: 4 Sikringssone Beskrivelse: Sikringssone på: 5 meter Vernetype: Automatisk fredet Vernedato: 23.11.2009 Lovgrunnlag: KML Paragraf: 6

2009-228-51.JPG Oversiktsbilde 2009-228-50.JPG Oversiktsbilde 2009-228-02.JPG Utsikt over sørleg del av planområdet 2009-228-01.JPG Tuft på Heggevik lokalitet 1 2009-228-06.JPG Utsnitt av tuft på Heggevik lok. 1 2009-228-05.JPG Utsnitt av tuft på Heggevik lok. 1 2009-228-04.JPG Utsnitt av tuft på Heggevik lok. 1 2009-228-03.JPG Utsnitt av tuft på Heggevik lok. 1 2009-228-49.JPG Heggevik lokalitet 1 2009-228-48.JPG Oversiktsbilde

2009-228-47.JPG Oversiktsbilde 2009-228-46.JPG Oversiktsbilde 2009-228-45.JPG Oversiktsbilde 2009-228-44.JPG Oversiktsbilde 2009-228-43.JPG Oversiktsbilde over Heggevik Lokalitet 1 2009-228-42.JPG Oversiktsbilde over Heggevik Lokalitet 1 2009-228-41.JPG Oversiktsbilde over Heggevik Lokalitet 1 2009-228-40.JPG Tuft ved Heggevik Lokalitet 1 2009-228-39.JPG Prøvestikk 2009-228-38.JPG Prøvestikk

2009-228-37.JPG Tuft Person står i tufta 2009-228-36.JPG Rydningsrøyser 2009-228-35.JPG Tuft Person står i tufta 2009-228-34.JPG Tuft Person står i tufta 2009-228-33.JPG Tuft 2009-228-32.JPG Tuft Person står i tufta 2009-228-31.JPG Tuft Stikkstang står i tufta 2009-228-30.JPG Oversiktsbilde 2009-228-29.JPG Oversiktsbilde 2009-228-28.JPG Tuft og rydningsrøyser

2009-228-27.JPG Tuft og rydningsrøyser 2009-228-26.JPG Tuft og rydningsrøyser 2009-228-25.JPG Tuft og rydningsrøyser Tuft midt i bilde 2009-228-24.JPG Tuft og rydningsrøyser Tuft midt i bilde 2009-228-23.JPG Rydningsrøyser 2009-228-22.JPG Rydningsrøyser 2009-228-21.JPG Rydningsrøyser 2009-228-20.JPG Rydningsrøyser 2009-228-19.JPG Rydningsrøyser 2009-228-18.JPG Rydningsrøyser

2009-228-17.JPG Rydningsrøyser 2009-228-16.JPG Gravrøys, Askeladden 133630 2009-228-15.JPG Gravrøys, Askeladden 133630 Atle Jenssen måler inn gravrøysa med gps 2009-228-14.JPG Gravrøys, Askeladden 133630 Atle Jenssen måler inn gravrøysa med gps 2009-228-13.JPG Oversiktsbilde over sørlege del av planområdet 2009-228-12.JPG Gravrøys, Askeladden 133624 2009-228-11.JPG Gravrøys, Askeladden 133624 2009-228-10.JPG Gravrøys, Askeladden 133624 2009-228-09.JPG Gravrøys, Askeladden 133624 2009-228-08.JPG Gravrøys, Askeladden 133624

2009-228-07.JPG Gravrøys, Askeladden 133624

Itfi:l BETAANALYTIC lnc. PH, DR. M.A. TAMERS and MR. D.G. HOOD 4985 S.W. 74 COURT MIAMI, FLORIDA, USA 33155 305-667-51 67 FAX: 305-663-0964 beta@radiocarbon.com REPORT OF RADIOCARBON DATING ANALYSES Dr. Vigdis Berge Report Date:7/I6120L0 Hordaland Fylkeskommune Material Received: 7 17 12010 Sample Data Measured Radiocarbon Age r3c/12c Ratio Conventional Radiocarbon Age(*) Beta - 281617 SAMPLE: MOKSTERVPI ANALYSIS : AMS-Standard delivery 373O +l- 4OBP -22.5 oloo 3770 +l- 40BP MATERIAI-/PRETREATMENT : (charred material): acid/alkali/acid 2 SIGMA CALIBRATION : Cal BC 2300 to 2120 (CalBP 4250 to 4070) AND Cal BC 2090 to 2040 (Cal BP 4040 to 3990) Dates are reported as RCYBP (radiocarbon years before present, "present" = AD 1950). By internalional convention. the modern reference standard was 95% the 14C activity of the National lnst tute of Standards and Technology (NIST) Oxalic Acid (SRM 4990C) and calculated using the Libby 14C hâlf-l fe (5568 years). Quoted errors represent 1 relative standard deviation statistics (687o probability) counting errors based on the combined measurements of the sample, background, and modern reference standards. Measured 13Cl12C ratios (delta '13C) were calculated relative to the PDB-1 standard. The Convenlional Radiocarbon Age represents the Measured Radiocarbon Age corrected for isotopic fiactionation. calculated using the delta 13C. On rare occasion where the Conventional Radiocarbon Age was calculated using an assumed delta 13C, the ratio and the Conventional Radiocarbon Age will be followed by ".". The Conventional Radiocarbon Age is not calendar calibrated. When available, the Calendar Calibrated result is calculated from the Conventional Radiocarbon Age and is listed as the "Two Sigma Calibrated Resulf'for each sample. Page 2 of 3

Kultur- og idrettsavdelinga Agnes Mowinckels gt 5 Postboks 7900 N-5020 BERGEN Telefon: 55 23 90 00 www.hordaland.no