Trafikktrygging 2010 2013

Foto: Statens vegvesen Trafikktrygging 2010 2013 Handlingsplan for Sogn og Fjordane www.sfj.no Profilhandbok 2010 1

Asplan Viak AS, Leikanger har vore utførande konsulent i revisjonsarbeidet.

FORORD Frå 2010 har fylkeskommunen fått ansvar for ein betydeleg større del av vegnettet. Med det følgjer eit endå tyngre ansvar for trafikktryggleiken, noko vegtrafikklova understrekar gjennom eit nytt ledd i 40A. Eg tykkjer det er viktig å sjå dette i samanheng med at fylkeskommunen frå same år har fått lovpålagd ansvar for folkehelse i eiga tenesteyting, forvalting og planlegging. Fylkeskommunen har også fått lovfesta ansvar for å ha ein pådrivar- og samordningsfunksjon for det sektorovergripande folkehelsearbeidet, regionalt og lokalt, med vekt på å understøtte kommunane sitt folkehelsearbeid. Eg meiner trafikktrygging er ein viktig del av folkehelsearbeidet, med førebygging av skader og ulykker. Ei dødsulukke i trafikken vart i 2009 kostnadsrekna til omlag 33 mill kr ifølgje Statens Vegvesen. Ei trafikkulukke der ein person vert hardt skadd vart kostnadsrekna til nær 10 mill kr. Dette er store samfunnskostnader. I lys av kva midlar som vert løyvd til trafikksikring er kostnadane dramatiske. Like fullt er dramatikken for dei som opplever ei trafikkulukke på nært hald så uendeleg mykje større. Sorg, sakn og liding kan ikkje talfestast i kroner og ører. Derfor er det eit alvorleg tankekors for meg at i perioden 2005-2009 krevde trafikken på norske vegar i gjennomsnitt 233 menneskeliv kvart år. Stortinget har vedteke visjonen om 0 drepne og 0 hardt skadde i trafikken. Trafikktryggingsutvalet i Sogn og Fjordane arbeider med denne visjonen som rettesnor. Fylkeskommunen har ikkje instruerande mynde overfor andre deltakarar i trafikktryggingsarbeidet. For å redusere ulukkestala er det likevel udiskutabelt at vi må jobbe systematisk og målretta ilag, og FTU inviterer gjennom handlingsplanen til dette. Bakover i planen får du innblikk i kva vi vil prioritere dei kommande 4 åra, saman med våre viktige og nødvendige samarbeidspartar. Å vere trafikant er ikkje ei privatsak. Det er eit stort samfunnsansvar, og gjennom våre aktivitetar kvar dag på vegen er vi rollemodellar for andre små og store medtrafikantar. Derfor kjære lesar - er det også opp til deg og meg som trafikantar kor godt vi kan lukkast med trafikktryggingsarbeidet vårt. Åshild Kjelsnes FTU-leiar 1

INNHALD 1 Innleiing, s.3 2 Visjon, overordna mål og val av satsingsområde, s.4 3 Satsingsområde : Unge, s.5 4 Satsingsområde : Foreldre, s.9 5 Satsingsområde : Arbeidsgjevarar, s.11 Del B bakgrunnsinformasjon - s.13 B1 Ulukkessituasjonen i Sogn og Fjordane statistikk, s.14 B2 Aktørar i trafikktryggingsarbeidet, s.23 B3 Andre planar som er viktige for trafikktryggingsarbeidet, s.25 B4 Totaloversyn over aktiviteten, s.26 Kart: Trafikkulukker dødsulukker) Sogn og Fjordane 2004-2008 Foto på framsida av rapporten: Statens vegvesen Foto side 1 og 12høgre): Sogn og Fjordane fylkeskommune Alle andre foto: Trygg Trafikk 2

1. INNLEIING Fylkeskommunen har etter vegtrafikklova 40A eit ansvar for å tilrå og samordne tiltak for å fremje trafikktrygginga i fylket. Fylkestinget har difor vedteke at det skal utarbeidast fireårig handlingsplan for trafikktrygging. Denne planen er den 6. i rekka og vart vedteken av Fylkestinget 08.06.2010. Frå 1/1 2010 kan departementet gje føreskrifter med nærare bestemmelsar om at fylkeskommunen vert pålagde å utarbeide og gjennomføre ulike tiltak knytt til trafikktrygging. Fylkeskommunen har frå 1/1 2010 gjennom folkehelselova fått ansvar for å fremje folkehelsa. Mellom anna skal fylkeskommunen førebyggje skade og liding. Dette ansvaret må sjåast i samanheng med det førebyggjande trafikktryggleiksarbeidet i fylkeskommunen. Satsingsområda i denne planen kom mellom anna fram gjennom ein arbeidskonferanse på Skei 2.og 3.juni 2009, der politikarar, offentlege etatar, kommunar, organisasjonar og forbund deltok. Kapittel 2 5 framstiller satsingsområda i planperioden og bakgrunn for desse. Bak i planen kap. B1 B4) er samla aktuell bakgrunnsinformasjon. Fylkeskommunen har ikkje instruerande mynde overfor andre deltakarar i trafikktryggingsarbeidet. Det er difor viktig å ha med aktuelle etatar, kommunar og organisasjonar i arbeidet så dei kan ta ansvar for tiltak innafor sine område. Det er mange aktørar i dette arbeidet. Jamfør kapittel B2 som gjev eit oversyn. Fylkeskommunen har gjennom trafikktryggingsarbeidet dei siste åra signalisert og erkjent kor viktig dette arbeidet er. Denne planen har som mål å vidareføre og styrke dette arbeidet. WHO si utnemning av Sogn og Fjordane som Trygt Fylke er i denne samanhengen både forpliktande og inspirerande. Det er ei målsetjing at denne handlingsplanen skal vere så konkret at den i dei komande fire åra kan nyttast som arbeidsverktøy. 3

2. VISJON OG OVERORDNA MÅL, VAL AV SATSINGSOMRÅDE VISJONEN ER: 0 DREPNE OG 0 VARIG SKADDE Dette er noko det er verd å streve for å oppnå, men Sogn og Fjordane vil ikkje kunne nå fram åleine. Heile landet må vere samde i at dette er ein felles visjon. Difor vil 0-visjonen krevje at ein endrar syn på trafikken i ein grad som gjennomsyrer heile samfunnet, og til det krevst standardar og regelverk på nasjonalt plan. Trafikktryggingsutvalet FTU) i Sogn og Fjordane er villig til å vere med å sette denne problemstillinga på dagsorden, og vi ønskjer med vår visjon å gi signal om dette. Målsetjinga for fylket er at tal på drepne og hardt skadde i vegtrafikken i 2020 skal vere redusert med minst ein tredel i høve til gjennomsnittleg tal på drepne og hardt skadde i åra 2005 2008. Målsetjinga tek utgangspunkt i tilsvarande målsetjing i nasjonal transportplan. I 4-årsperioden 2005 2008 var det 137 drepne og hardt skadde i trafikken her i fylket. Generelt syner statistikken at i ca 70 % av tilfella er det menneskelege feil som er hovudårsak til ei ulukke. I 15-25 % er årsaka ein kombinasjon mellom menneskeleg feil og veg/trafikkmiljø. Totalt er menneskelege feil såleis medverkande faktor i ca. 85-95 % av ulukkene. For å oppnå at færrast mogleg vert skadde og drepne i trafikken, må innsatsen på TRAFIKANTRETTA tiltak aukast og verte meir målretta, samstundes som det fysiske arbeidet på vegnettet må rettast mot trafikktrygging. FTU har difor spissa satsinga til 3 område, som alle er først og fremst trafikantretta: - Unge - Foreldre - Arbeidsgjevarar Alle konkrete tiltak er tekne inn i kapittel B4. Dette gjev såleis samla oversyn for det arbeidet ein ser føre seg i planperioden; både dei løpande oppgåvene, arbeid som er i gang og skal vidareførast, og nye tiltak som følgjer av satsingsområda. 4

3. SATSINGSOMRÅDE: UNGE UNGDOM ER MEST UTSETTE På bakgrunn av ulukkessituasjonen for unge, er denne aldersgruppa sett opp som eit eige satsingsområde. 900 800 700 600 500 400 300 200 tal skadde og drepne Figuren til venstre syner tal trafikkskadde i ulike aldersgrupper i perioden 1999 2008 for heile fylket. Tala byggjer på rapporterte ulukker i realiteten er det fleire skadde pga. mørketal jf. kap. B1) Figuren omfattar alle som vart skadde eller drepne i trafikken rapporterte ulukker). I aldersgruppa 15 24 var det 785 skadde, og mellom desse var det 19 drepne og 84 hardt skadde. Heile 10 av dei drepne var i alders-gruppa 18-20. 100 0 0-14 15-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65-74 75,over Aldersgruppa 15 24 skil seg ut med mange skadde. Heile 32,5% av alle skadde var i denne gruppa, som er risikoutsett i alle trafikantgrupper, men mest som bilførarar og passasjerar, sjå neste side. 6 5 4 3 2 1 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 tal drepne 15-24 år Som figuren over til venstre syner, auka talet på drepne i gruppa 15 24 både i 2007 og 2008. 5

UNGE FØRARAR OG PASSASJERAR ER UTSETTE Tabellen nedanfor syner tal skadde i snitt pr. årskull i heile perioden 1999 2008 for ungdomsgrupper rapporterte ulukker). Til samanlikning er teke med tal skadde i snitt pr. årskull for aldersgruppa 45 54. I gruppa 18 20 er det t.d. meir enn 4 gonger så mange skadde bilførarar og nærare 9 gonger så mange skadde bilpassasjerar samanlikna med gruppa 45-54. Tal skadde pr. årskull i tiårsperioden 1999 2008 Aldersguppe Alle trafikanttypar Bilførar Bil-passasjer Moped/MC Andre 15 17 68 5 31 23 8 18 20 111 65 35 4 7 21 24 83 50 22 8 4 45 54 26 15 4 3 3 Tal Trafikkskadde inkl. drepne) i fylket: periode 1999 2008 rapporterte ulukker) Politiet registrerer om det er mistanke om ruspåverknad ved ulukker. Det er spesielt natt til laurdag og natt til sundag det skjer mange promilleulukker. Risikoauken er større for yngre førarar enn for eldre. Promilleulukkene er gjennomgåande meir alvorlege enn gjennomsnittet. 6

3.1 MÅL: Redusere omfanget av risikofylt transport/køyring 3.1.1 STRATEGI: Tilby trygge skyssalternativ: Tiltak 1 Vidareføre ordninga med ungdomskort på same nivå som i dag 2 Vidareføre ordninga med heimkøyring av ungdom frå tettstad Trygt Heim for ein 50-lapp Ordninga skal gjelde heile Sogn og Fjordane. Fylkeskommunen dekkar kostnaden som er over 50 kr. pr. passasjer stille krav om bilbelte i køyretøya som skal brukast) 3 Støtte alternativ transport til/frå ungdomsarrangement på kveldstid stille krav om bilbelte i køyretøya som skal brukast) 4 Samordning av arrangement og transport stille krav til arrangørane) Bruk av politivedtektene, stille vilkår om alternativ transport til og frå arrangement 5 Fleksibel skuleskyss: Busskort knytt til skuleskyss skal kunne nyttast på andre ruter også. Ansvarleg/ samarbeidspartar Fylkeskommunen ansv.) Rutenæringa Fylkeskommunen ansv.) Taxinæringa, rutenæringa, kommunane, ungdomsråda, arrangørar Fylkeskommunen ansv.) Taxinæringa, rutenæringa, kommunane, ungdomsråda, arrangørar Politiet ansv.) Arrangørar Fylkeskommunen ansv.) Kommunar 3.1.2: STRATEGI Åtferdstrening Tiltak Ansvarleg/ samarbeidspartar 1 Sei i frå skal utførast i samsvar med kampanjeplan Statens vegvesen ansv.) /politiet 2 Jentenes trafikkaksjon sende info til jenter 16-18 år. Få jenter til å påverke gutane til å køyre trygt og fint. Trygg Trafikk ansv.) Fylkeskommunen 3 Møte med lærlingar og arbeidsgjevarar - orientere om trygg køyring, mengdetrening osv. Fylkeskommunen ansv.) Vidaregåande skule, Statens vegvesen 3.2 MÅL: Redusere uønska åtferd i trafikken 3.2.1: STRATEGI: Trafikkontroll, overvaking Tiltak Ansvarleg/ samarbeidspartar 1 Arbeide for auka ressursar til å få meir synleg politi på Fylkeskommunen ansv.) vegen. 2 Arbeide for å få gjeninnført UP-patrulje i S. og Fj. Fylkeskommunen ansv.) 3 Meir målretta kontrollar type kontroll, tid, stad, målgruppe), i samsvar med politiet og Statens vegvesen sine handlingsplanar Statens vegvesen ansv.) Politiet ansv.) 4 Planlegge, samarbeide og utføre glidelås- kontrollar med SVV. 5 Kunnskapsbasert kontrollverksemd 6 Målretta kontroll mot verstingar. 7 Prioritere kontrollar knytt til: RUS, FART, VERNEUTSTYR. 8 Kontroll/ informasjon retta mot utanlandske gjestearbeidarar Politiet ansv.) Statens vegvesen Rapportering til Fylkestrafikktryggingsutvalet FTU) skjer tilsvarande, og er lik den for Politidirektoratet POD). 7

3.3 MÅL: Gjere dei unge flinkare som trafikantar 3.3.1 STRATEGI: Informasjon/opplæring knytt til skulane Tiltak 1 Trafikkopplæring i ungdomsskulen og vidaregåande; Trafikk som tema i samsvar med Kunnskapsløftet. Skulane skal kjenne føringane i Kunnskapsløftet og kunne gjere seg bruk av trafikk og skule 2 Bruk av refleks, andre aktuelle informasjonstiltak hjelm/sykkel, ansvar i trafikken.) Mjuke trafikantar har også ansvar i trafikken Tiltak innafor ungdomsskulen 3a Påverke til at kommunane tilbyr trafikalt grunnkurs i skuletida obligatorisk kurs som grunnlag for lærekøyring) Tiltak innafor ungdomsskulen 3b Stimulere til utdanning av lærarar til trafikalt grunnkurs også stimulere til generell trafikkopplæring for lærarar 4 Årlege informasjonsmøte om føraropplæring - 16 åringar og føresette. Fokus på mengdetrening - m.a. informasjon om føraropplæring; lover/reglar og om korleis privat lærekøyring mengdetrening) bør skje Tiltak innafor ungdomsskulen 5 Handlingsplan for trafikktrygging 2010-2013 blir følgd opp i Strategisk handlingsprogram for opplæring Tiltak innafor vidaregåande opplæring 6 Det skal gå fram av skulane sine utviklings- og årsplanar korleis fokus på temaet trafikktryggleik skal ivaretakast og integrerast i opplæringa, t.d. gjennom temadagar, prosjektarbeid eller integrert i andre fag. Tiltak innafor vidaregåande opplæring 7 Spesielt opplegg for russen - byggje vidare på tidlegare erfaringar Tiltak innafor vidaregåande opplæring Ansvarleg/ samarbeidspartar Fylkeskomm. ansv. for vidareg.skule) Kommunane ansv. for ungdomsskulen) Fylkesmannen -underv.avd, Trygg Trafikk, politiet, Statens vegesen og fleire Trygg Trafikk, politiet, ansv.) Statens vegvesen, kommunane skulane), ev. organisasjonar Motororganisasjonar, Autoriserte trafikkskolers landsforbund osv) Trygg Trafikk ansv.) Statens Vegvesen, trafikkskulane, kommunane Trygg Trafikk ansv.) Statens Vegvesen, trafikkskulane, høgskulen, fylkeskommunen, kommunane Statens vegvesenansv.) Skulane kommunane), trafikkskulane, Trygg Trafikk, politiet Fylkeskommunen ansv.) Statens vegvesen, trafikk-skular, Trygg Trafikk og politiet Fylkeskommunen ansv.) Statens vegvesen, trafikkskulane, Trygg Trafikk og politiet. Folkehelsegruppa som er i drift ved kvar skule, bør ha ei sentral rolle. Fylkeskommunen ansv.) Kvar skule, russestyret, elevorganisasjonar, ungdomspolitisk utval, politiet, Statens vegvesen, Trygg Trafikk 3.4 MÅL: Auka dialog og forståing i/med ungdomsmiljø 3.4.1 STRATEGI: Leggje til rette for og delta på ungdomsarenaer Tiltak Ansvarleg/ samarbeidspartar 1 Livreddande vinterkolleksjon for å gjere bruk av refleksutstyr meir populært mellom dei unge 2 Rus Førebyggjande informasjon og opplæring: Alle skal ha informasjon om verknad og konsekvens av køyring i påverka tilstand t.d. prøve promillebriller, simulator ) 3 Tilby informasjon tilknytt spesielle trafikant/køyretøygrupper: Informasjon t.d. overfor motorsykkelmiljø, bilmiljø ombygde ungdomsbilar osv.) delta med informasjon på møte/samlingar. Fylkeskommunen ansv.) Fylkeskommunen ansv.) Trygg Trafikk, Statens vegvesen, politiet Statens vegvesen ansv.) Politiet, organisasjonar, arrangørar, fylkeskommunen, kommunane folkehelsekoordinator) 8

4. SATSINGSOMRÅDE: FORELDRE Foreldre og andre føresette har stor innverknad på born og unge si åtferd i trafikken. Dei skal påverke til, og leggje til rette for, trygg åtferd i trafikken og for sikker transport av borna under oppveksten. Vidare er dei føredøme for dei unge når det gjeld bilkøyring og haldningar i høve til dette. Døme kan vere foreldre si åtferd køyremåte) v/køyring til skule, barnehage, arrangement osv. Mange stader i fylket er det t.d. eit problem at borna vert køyrde heilt inn til skuledøra noko som skaper både trafikkproblem og fare for andre born. Foreldre/føresette vil og ha ei viktig rolle i trafikkopplæringa reint praktisk, t.d. ved å leggje til rette for mengdetrening ved føraropplæring. 4.1 MÅL: Foreldre/føresette skal vere gode førebilete og påverkarar 4.1.1 STRATEGI: Foreldrepåverknad, informasjon; ansvarleggjere foreldregruppa Tiltak Ansvarleg/ samarbeidspartar 1 Kunnskapsbygging/-føredøme - info.kampanjar, foreldremøte o.l. t.d.fartskampanjen...) 2 Oppmode om samarbeidsavtale foreldre-ungdom om mengdetrening Statens vegvesen ansv.) Trygg trafikk, politiet, fylkeskommunen, kommunane, idrett/kultur Fylkeskommunen ansv.) Statens vegvesen, Vidaregåande skular 4.2 MÅL: Alle born skal ha trygg transport i bil 4.2.1 STRATEGI: Fysisk sikring av born i bil Tiltak 1 Opplæring av foreldre i bruk av sikringsutstyr Informasjon knytt til svangerskapskurs, informasjon og opplæring i barnehagane, kampanjar 2 Kontroll av born i bil Fokus på dette under kontrollar; kontroll av tryggingsutstyr sete/belte), informasjon Ansvarleg/ samarbeidspartar Trygg Trafikk ansv.) Politiet, Statens vegvesen, fylkeslegen, kommunane folkehelsekoordinator, helsestasjonar) Statens vegvesen ansv.) Politiet 9

4.2.2 STRATEGI: Betre og tryggare koordinering av skyss Tiltak 1 Trygg transport til og frå fritidsaktivitetar, stimulere til innføring av lagsbuss jf. t.d. TS-avtalen med fotballkretsen.) Ansvarleg/ samarbeidspartar Fylkeskommunen ansv.) Idrettslag, fotballkretsen o.s.v. 4.3 MÅL: Alle born skal kome trygt til og frå skule/barnehage 4.3.1 STRATEGI: Gjere områda rundt barnehagar og skular tryggare Tiltak Ansvarleg/ samarbeidspartar 1 Uheldig biltrafikk bort frå skulane - Informasjonskampanje mot foreldre om å redusere køyring som kan vere farleg for trafikktryggleiken til fotgjengarar i skuleområdet 2 Kontrollaksjonar ved skulane for å motverke uheldig køyring Trygg Trafikk ansv.) Kommunane/skulane, foreldreråd, Statens vegvesen, politiet Politiet ansv.) Statens vegvesen 4.4 MÅL: Gjere born og unge flinkare som trafikantar 4.4.1 STRATEGI: Informasjon/opplæring - også av foreldre Tiltak 1 Informasjonsmøte i regi av skule osv. opp gjennom klassetrinna aktivisere foreldra Gå"- opplæring gå trygt), aktive skuleborn - følgje opp sentrale føringar Bussopplæring, reflekskampanje, sykkelopplæring Ansvarleg/ samarbeidspartar Trygg Trafikk ansv.) Skulane, kommunane, Statens vegvesen, politiet, ruteselskapa 2 Foreldre/føresette vert inviterte til informasjonsmøte med 16 åringar. Vegvesenet besøker alle ungdomsskular kvart år med informasjonsmøte om føraropplæring m.a. om lover/reglar og om korleis privat lærekøyring mengdetrening) bør skje, jf. 3.3.1-4 3 Foreldre/føresette får tilbod om å vere med på køyretimar for å få informasjon 4 Rus Førebyggjande informasjon og opplæring. Foreldregruppa/føresette vert innkalla til informasjonsmøte om dette, jf. 3.4.1-2 Statens vegvesen ansv.) Trafikkskulane, skulane kommunane), Trygg Trafikk, politiet Autoriserte trafikkskolers landsforbund/trafikkskulane ansv.) Statens vegvesen Fylkeskommunen ansv.) Trygg Trafikk, Statens vegvesen, politiet 10

5. SATSINGSOMRÅDE: ARBEIDSGJEVARAR Mange arbeidsplassar som til dømes transportbedrifter, handverksbedrifter, offentlege etatar eller heimesjukepleie, har køyring som større eller mindre del av verksemda, og mange arbeidstakarar er trafikantar i yrkessamanheng - i bil, traktor osv. - men også til fots og på sykkel. Bruk av køyretøy i teneste er truleg oftast den farlegaste delen av arbeidsoperasjonane. Det er difor naturleg at trafikktryggingstiltak er ein del av HMS-arbeidet, og det er ynskjeleg at instansar med ansvar for trafikktryggleik kjem på bana med informasjon, haldningsskapande arbeid og hjelp til konkrete tiltak. HMS-arbeidet knytt til trafikk kan t.d. vere å innarbeide gode rutinar som val av risiko, opplæring ved start av nye arbeidsoppgåver som inneber køyring, kartlegging og innmelding av moglege trafikkfarlege plassar. Vidare har mange offentlege instansar ansvar for innkjøp av transporttenester t.d. bussruter, skuleskyss, drosje, anleggsverksemd. Også i samband med dette er det relevant å stille krav om trafikktryggleik både når det gjeld transportutstyr og gjennomføring trygg køyring). 5.1 MÅL: Gjere tilsette til sikre trafikantar 5.1.1 STRATEGI: Informasjon/opplæring Tiltak Medverke ev. ved tilskot) til at trafikktrygging vert del av 1 HMS i bedrifter/institusjonar Døme på tiltak: - Temadagar i bedrifter om trafikktrygging/hms - Køyre/trafikk-kurs for tilsette - Alle skal m.a.ha informasjon om verknad og konsekvens av køyring i påverka tilstand 2 Temadag med fokus på trafikktrygging/-hms som del av Eit trygt lokalsamfunn. Kople tiltaket til Sogn og Fjordane sin status som trygt lokalsamfunn 3 Trafikktrygging inn som del av HMS-mappa i alle bedrifter/institusjonar - som prøveprosjekt i fylkeskommunen Ansvarleg/ samarbeidspartar Fylkeskommunen ansv.) Bedrifter off./priv.) Fylkeskommunen ansv.) Fylkeskommunen ansv.) 11

5.2 MÅL: Trygge køyretøy 5.2.1 STRATEGI: Fokus på standard og vedlikehald av køyretøy Tiltak Ansvarleg/ samarbeidspartar 1 Arbeide for at arbeidsgjevarar skal innføre: - Krav om standard og tryggleik ved innkjøp av bilar og utstyr - Til dømes krav om utstyr for fartsvarsling, alkolås og fartssperre - Rutiner for vedlikehald Fylkeskommunen ansv.) - del av 5.1.1 1 Bedrifter off./priv.) 2 Køyretøykrav skal vere ein del av HMS-mappa i prøveprosjektet til fylkeskommunen, 3 Påverke til innføring av alkolås ved at fylkeskommunen innfører det på sine bilar. I løpet av 4 år skal fylkeskommunen ha alkolås på køyretøya sine også stille krav som transportkjøpar Fylkeskommunen ansv.) - del av 5.1.1 3 Fylkeskommunen ansv.) 5.3 MÅL: Trygg offentleg transport passasjertrafikk og vare/anleggs-trafikk) 5.3.1 STRATEGI: Fokus på tryggleik ved innkjøp av transporttenester Tiltak Ansvarleg/ samarbeidspartar 1 Krav ved innkjøp av passasjertransport: - Krav til rutebileigarar om at rutetider ikkje medfører stresskøyring/høg fart - Krav til standard og vedlikehald av køyretøy - Tryggast mogleg køyretøy ved rute- og skuleskyss. - Alle bussar i rute- og skuletransport skal ha bilbelte til alle passasjerar innan 2014. 2 Som kjøparar av transporttenester skal fylkeskommunen og Statens vegvesen vere føredøme ved å setje krav til trygg transport. Fylkeskommunen ansv.) Fylkeskommunen ansv.) Statens vegvesen ansv.) 12

Del B BAKGRUNNSINFORMASJON B1 Ulukkessituasjonen i Sogn og Fjordane statistikk, s.14 B2 Aktørar i trafikktryggingsarbeidet, s.23 B3 Andre planar som er viktige for trafikktryggingsarbeidet, s.25 B4 Totaloversyn over aktiviteten, s.26 Kart: Trafikkulukker dødsulukker) Sogn og Fjordane 2004-2008 13

B1. ULUKKESSITUASJONEN I SOGN OG FJORDANE Dei ulukkestala vi presenterer baserer seg på ulukkesregisteret til vegvesenet. Her finst alle politirapporterte trafikkulukker med personskade. Alle trafikkulukker med personskade skal meldast til politiet. For at ei ulukke skal definerast som trafikkulukke, må det vere med minst eitt køyretøy. Det vil seie at eineulukke på sykkel er trafikkulukke, mens eineulukke med fotgjengar er det ikkje. Frå statistikkar frå ein del sjukehus veit vi at det er ein stor grad av underrapportering av ulukker. Det er rekna med at det er nær tre gonger så mange skadde i trafikken som det vi har registrert. Det er ulik grad av underrapportering av ulike ulukkestypar. Ulukker med sykkel og moped vert ikkje rapportert så ofte som ulukker med andre køyretøy. Det er også rekna med at det er mindre rapportering jo lettare skadane er. I Sogn og Fjordane har vi ikkje statistikk som kan seie oss korleis rapporteringsgraden er. Trass i manglane, er ulukkesregisteret det beste vi har. Det er det einaste registeret som seier noko om kor ulukkene har skjedd. Det er difor eit godt reiskap å nytte når ein skal vurdere tiltak mot trafikkulukker. Det vert ofte fokusert spesielt på drepne i trafikken. Dei siste 10 åra 1999 2008) har tal drepne variert mellom 2 og 13. Talet for 2002 2 drepne) var spesielt lågt, utan at vi kan forklare kvifor. Elles ligg tala innafor det som er statistiske normale variasjonar, sjå diagram nedanfor 14 12 10 8 6 4 2 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 tal drepne årleg 1999-2008 14

B.1.1 ULUKKESUTVIKLING Figuren nedom viser utviklinga i fylket dei siste 10 åra 1999 2008). Tal rapporterte ulukker har variert mellom 156 og 197 i snitt 174 ulukker årleg. Tal skadde har variert mellom 204 og 286. Det var 890 ulukker i første halvdel av perioden og 850 dei siste 5 åra. Summen av drepne og hardt skadde var derimot litt høgare i siste 5-årsperioden 177 mot 169 i første periode). 300 250 234 286 238 226 243 285 204 230 243 230 200 150 Tal ulukker Skadde/omkomne totalt 100 omkomne og hardt skadde 50 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 ÅRLEG SNITT I PERIODEN Periode Tal ulukker Skadde totalt Hardt skadde Drepne 1990 1998 9 år) 197 272 39 11 1999 2008 10 år) 174 242 27 8 I perioden 1990 1998 sjå tabellen over) var det eit årleg snitt på 197 ulukker, noko som indikerer ei positiv utvikling trass i ein trafikkauke på 1 2% årleg. Det også ein nedgang i tal skadde; frå 272 til 242 i årleg snitt.talet på hardt skadde og drepne er redusert med til saman 15 frå 50 til 35) dvs. 30% nedgang Ser vi på ulukker i høve til innbyggjartal, ligg vi omlag på same nivå som landet totalt eller litt under. 15

B.1.2 ULUKKESTYPAR Fig. Uhellskategori skadegrad Figuren til venstre viser tal ulukker fordelt på ulukkestypar for åra 1999-2008. Hovudtyngda av ulukkene skjedde ved utforkøyring nær 50 %) og møting ca. 17%). Under utforkøyring har ein også med påkøyring av sidehinder som til dømes rekkverk. Ulukkesmønsteret har halde seg ganske likt frå år til år. Figur og tabell: Fylket periode 1999 2008 Ulukker Drepne og hardt skadde Tal *% Tal **% Andre ulukker 84 4,8 24 6,9 Fotgjengarulukker 142 8,2 37 10,8 Kryssulukker 187 10,7 21 6,1 Møteulukker 298 17,1 105 30,4 Påkøyring bakfrå 184 10,6 17 4,9 Utforkøyring 845 48,6 141 40,9 SUM 1740 100 346 100 *prosentdel av alle ulukker **prosentdel av alle hardt skadde og drepne Samanlikna med landet elles har vi større del utforkøyringsulukker, men færre kryssulukker og påkøyring bakfrå. Dette kjem nok av at dei siste to ulukkestypane for det meste skjer i tettbygde område Av tabellen til venstre ser ein at møteulukker, fotgjengarulukker og andre ulukker er mest alvorlege med høvesvis fleire harde skadetilfelle. Møteulukkene er verst med berre ca.17% av ulukkene og over 30 % av dei drepne/hardt skadde. Utforkøyringsulukker utgjer ca.49% av ulukkene men berre ca.41% av drepne/hardt skadde. 16

B.1.3 TRAFIKANTGRUPPER Figuren til venstre og tabellen nedom viser fordeling av skadde og drepne etter trafikantgrupper. Bilførarar og passasjerar utgjer den største gruppa drepne/skadde, med nær 1900 personar i alt eller 78% av alle drepne/skadde. Det er såleis ikkje stor skilnad frå det vi har hatt før om åra. Dei andre gruppene har kvar under 10% av dei skadde. Figur og tabell: Fylket periode 1999-2008 Tal skadde totalt Drepne og hardt skadde Tal *% Tal **% Bilførar 1219 50,4 145 41,9 Bilpassasjer 671 27,7 77 22,3 Person på MC/moped 237 9,8 59 17,0 Person på sykkel 84 3,5 13 3,8 Fotgjengar 159 6,6 38 11,0 Akar 2 0,1 0 0 Andre 47 1,9 14 4,0 SUM 2419 100,0 346 100,0 *prosentdel av alle skadde **prosentdel av alle hardt skadde og drepne Person på MC/moped har under 10% av alle skadde, men likevel 17% av dei drepne og hardt skadde. Sameleis skil fotgjengarar og gruppa andre seg ut med forholdsvis stor del av dei drepne/hardt skadde. Fordelinga av skadde på trafikantgrupper er omlag som for landet totalt. 17

B.1.4 KØYRING I RUSPÅVERKA TILSTAND Politiet registrerer om det er mistanke om ruspåverknad ved ulukker. Dei skil ikkje mellom påverknad av alkohol, andre rusmiddel eller medikament. Ved ca 8 % av ulukkene i perioden 2004 2008 var det mistanke om ruspåverknad. Dette er om lag same talet som tidlegare år. Også for heile landet var det i 2004 2008 mistanke om ruspåverknad ved 8% av ulukkene. Ti av dei drepne i trafikkulukker i perioden 1999 2008, omkom i ulukker med mistanke om ruspåverknad. Det er over 12 % av dei drepne i perioden. 28% av dei rusrelaterte ulukkene i fylket 2004 2008) skjedde om natta mellom kl. 01.00 og 04.00, og heile 61% av alle rusrelaterte ulukker skjedde laurdag eller søndag. Det er spesielt natt til laurdag og søndag det skjer mange ulukker der rus er medverkande, og desse ulukkene skjer ofte der ungdom ferdast mange saman i kvar bil. 46% av alle bilførarar i rusrelaterte ulukker i perioden 2004 2008 var under 24 år. Auka risiko er avhengig av alder; ein 18 åring med høg rus har opp mot 900 gonger større risiko enn gjennomsnittsbilisten. B.1.5 KOR SKJER ULUKKENE? Dei fleste ulukkene skjer på riksvegane og europavegane. Det er naturleg då det er der vi har den største trafikken. Her i fylket Fjordane og Sogn distrikt 1999 2008), skuldast t.d. nesten 80% av dei harde skadetilfella og dødsfalla ulukker på slike vegar*. I Sogn distrikt skjedde 72% av ulukkene 1999 2008) som førde til drepne eller hardt skadde i 80-sone uavhengig av vegkategori). Tilsvarande tal for Fjordane distrikt var 60% På riksvegane* er det flest ulukker der trafikken er størst. Men ulukkene skjer likevel spreidde utan store opphopingar i punkt eller på strekningar. Vi har i siste 4-årsperioden ikkje hatt ulukkesstrekningar 10 eller fleire ulukker over 1 km på 4 år) i fylket. Vi har heller ikkje hatt ulukkespunkt 4 ulukker over 100 m på 4 år. Dødsulukker i fylket i perioden 2004 2008 går fram av kartvedlegget bak i rapporten. *Mange riksvegar er frå 01.01.10 omdefinerte til fylkesvegar 18

B.1.6 ALDER PÅ SKADDE OG DREPNE Figur: Drepne og skadde i Sogn og Fjordane 1999 2008, 5 års aldersgrupper Figur: Drepne i Sogn og Fjordane 1999-2008 Etter aldersgrupper: - 14 og yngre - 75 og eldre - elles 10 års aldersgrupper 20 15 10 5 0 0-14 15-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65-74 75,over Figuren til venstre syner skadeomfang for ulike aldersgrupper. Dei yngste og dei eldste er minst utsette for trafikkulukker, men det er også dei gruppene som er minst eksponerte i trafikken. Gruppa 15 19 er mest utsett, og også dei i alderen 20 24 er mykje meir utsette enn andre aldersgrupper I perioden 1999 2008 var det her i fylket svært mange eldre som vart hardt eller dødeleg skadde, sjå figuren til høgre tal drepne etter aldersgrupper). Ser ein på skadde og drepne i høve til køyrelengd, viser det seg m.a. at dei eldste førarane har høgare risiko enn middelaldrande. 19

DREPNE OG SKADDE ETTER ALDER OG TRAFIKANTGRUPPE Tabellen over syner alle drepne og skadde etter alder og trafikantgruppe. Risikoen for å verte skadd eller drepen i trafikkulukker er størst for aldersgruppa 15-24 år. Heile 32,5% av alle skadde var i den gruppa. Denne aldersgruppa er risikoutsett i alle trafikantgrupper, men mest som bilførarar og passasjerar og som moped/mc-trafikantar, slik det går fram av tabellen. Spesielt er 18-19 åringar utsette. Alle drepne og skadde Bilførar Bilpassasjer MC/- Syklist Fot- Andre Tal % moped gjengar 0 14 177 7,3 1 97 2 33 36 8 15 24 785 32,5% 362 269 102 11 30 17 25 34 418 17,3% 275 89 37 9 6 2 35 44 295 12,2% 180 40 40 9 16 5 45 54 258 10,7% 153 41 32 8 21 3 55 64 197 8,1% 110 43 10 5 13 6 65 74 142 5,9% 73 40 5 5 16 3 75, over 126 5,2% 58 42 1 3 17 5 Ukjent 21 0,9% 7 6 3 1 4 0 SUM 2419 100% 1219 671 237 84 159 49 Fylket periode 1999-2008 Tal drepne/skadde i snitt pr. årskull i heile 10-årsperioden 1999-2008 Aldersgruppe Alle trafikanttypar Bilførar Bilpassasjer Lett MC Annan MC Moped Sykkel/- fotgjengar Andre 15 173 årskull) 68 5 31 6 1 16 7 1 18 20 3 årskull) 111 65 35 1 2 1 4 3 21 24 4 årskull) 83 50 22 1 5 2 3 1 15 2410 årskull) 79 36 27 2 2 6 4 2 Tal trafikkskadde i fylket: periode 1999 2008 rapporterte ulukker) Tabellen over syner drepne og skadde i snitt pr. årskull etter alders-/trafikantgruppe. Ein ser at det er flest skadetilfelle i gruppa 18 20 år, dvs. gruppa med flest ferske bilførarar. Denne gruppa har 111 skadde pr. årskull, og 65 av desse var bilførarar. I gruppa 45 54 år var det til samanlikning berre 26 skadde pr. årskull - 15 av dei bilførarar. 20

B.1.7 NÅR SKJER ULUKKENE? 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 Tørr, bar veg Våt, bar veg Snø- eller islagt veg Delvis snøeller islagt veg Glatt ellers Ukjend Alvorleg skadde Drepne Figur; Talet på alvorleg skadde og drepne fordelt etter føreforhold i Region Vest 1999 08 Ulukkestala varierer frå månad til månad, men det skjer flest ulukker om sommaren når trafikken er størst. Då er det også flest skadde pr. ulukke. I 1999 2008 skjedde 32% av ulukkene her i fylket i perioden juni t.o.m. august. I desember t.o.m. februar skjedde berre litt over 21% av ulukkene, men desse vintermånadane kan kanskje likevel ha høgare ulukkestal enn trafikkmengda skulle tilseie. Av figuren til venstre henta frå ulukkesanalyse, Region vest) kan ein sjå at over halvparten 56 %) av ulykkene med alvorleg skadde og drepne skjedde på tørr veg. Det er relativt få alvorleg skadde/drepne på heilt eller delvis snø- eller islagd veg. Sett over veka er det skilnad på ulike ulukkestypar. Det er fleire utforkøyringar i helga enn på vanlege yrkedagar, medan andre ulukkestypar er meir jamt fordelt på dagane. B.1.8 ULUKKESÅRSAKER Tidlegare undersøkingar har vist at ved ca 70 % av trafikkulukkene er det menneskelege feil som er hovudårsak. Vegen eller trafikkmiljøet og tekniske feil ved køyretøyet er kvar årsak til 3-6 %. I 15-25 % er det kombinasjon mellom menneskeleg feil og veg/trafikkmiljø. Totalt er menneskelege feil medverkande faktor i opp til 95 % av ulukkene. Sjølv om menneskelege feil er årsak til dei fleste ulukkene, vil konsekvensen av ei ulukke vere avhengig av tilhøve ved vegen, trafikkmiljøet og nytta tryggingsutstyr. Difor har også styresmaktene ansvar for å tilby eit transportsystem som legg best mogleg til rette for sikker åtferd og som gjer at konsekvensane av ubevisste feilhandlingar vert minst mogleg. Som døme kan ein vise til at midtrekkverk på veg nærast vil eliminere møteulukker, og siderekkverk eller utbetring av sideterreng vil gjere konsekvensane av utforkøyring mykje mindre. Også personleg verneutstyr har mykje å seie for personskader. Ved bruk av bilbelte vil risikoen for dødsfall nesten halverast, og alle personskader vert redusert med om lag ein firedel. 21

B.1.9 ULUKKESKOSTNADER Tabellen nedanfor viser kostnader i kroner pr. person ved ulike skadetilfelle Drepne 33 072 000 Hardt skadde 9 734 000 Lettare skade 998 400 Berre materielle skader 60 000 Kjelde for kostnader ved drepne, hardt skadde og lettare skadde er: Statens vegvesen, ulukkeskostnader for ulike skadegrader i 2009- prisar. Kostnader ved berre materielle skader har stipulert 2009-nivå ut frå kjende tal i 2005. I årleg gjennomsnitt i perioden 1999 2008, var det i Sogn og Fjordane 174 registrerte personskadeulukker med 8 drepne, 27 hardt skadde og 207 lettare skadde. Talet på ulukker med berre materiell skade er rundt rekna 2000 pr år. Ut frå dette var ulukkeskostnadene her i fylket ca. 852 millionar kroner pr. år i 2009-prisar. Over halvparten er då kostnader knytt til velferdstap for trafikantane, medan resten fordeler seg på produksjonsbortfall, medisinske kostnader, materielle kostnader og administrative kostnader. Dei menneskelege tapa og lidingane som følgjer av trafikkulukker er likevel uråd å måla i pengar. Viss ein tek høgde for underrapportering av ulukker, kan det hende at årlege kostnader vert over ein milliard kroner berre her i fylket. 22

B2. AKTØRAR I TRAFIKKTRYGGINGSARBEIDET Ei rekkje lover og tilhøyrande forskrifter har innverknad på trafikktryggleiken. Her kan nemnast veglova, vegtrafikklova og plan- og bygningslova Samferdselsdepartementet styrer trafikktryggingsarbeidet gjennom Nasjonal transportplan NTP). Vegdirektoratet er det mest sentrale fagorganet for trafikktryggleik og har m.a. det overordna faglege og økonomiske ansvaret for vegsektoren. I oppfølginga av Nasjonal transportplan utarbeider Vegdirektoratet, i samarbeid med Politidirektoratet, Trygg Trafikk og Sosial- og helsedirektoratet, tiltaksplanar for trafikktryggingsarbeidet. Desse planane er retningsgjevande for Statens vegvesen, politiet, helsestyresmaktene, Trygg Trafikk, fylkeskommunane og kommunane. Fylkeskommunen og trafikktryggingsutvalet FTU) 40 A i Vegtrafikklova pålegg fylkeskommunen eit ansvar med å tilrå og samordne tiltak for å fremje trafikktrygginga i fylket. Hovudutval for Samferdsle har det politiske ansvaret for trafikktryggingsarbeidet. Dette er vidare delegert til trafikktryggingsutvalet FTU), som er eit underutval under Hovudutval for Samferdsle. Statens vegvesen har sekretariatet for FTU, og har med det også den praktiske oppgåva med å utarbeide handlingsprogrammet. I økonomiplanen for Sogn og Fjordane fylkeskommune er det sett av rammer til FTU-arbeidet. Frå og med 2010 overtek fylkeskommunen ansvaret for mange av riksvegane som dermed vert omklassifiserte til fylkesvegar. Fylkeskommunen får slik endå større ansvar for samferdsla og dermed trafikktryggingsarbeidet. Det er fleire avdelingar i fylkeskommunen som arbeider med trafikktrygging, mellom anna opplæringsavdelinga som m.a. arbeider med å få aktivisert dei vidaregåande skulane i trafikktryggingsarbeidet. Fylkeskommunen har også rettleiingsansvar overfor kommunane innan m.a. arealplanlegging eit felt som har konsekvensar for trafikktryggleik. Sameleis vil trafikktrygging i åra framover vere ein sentral del av fylkeskommunen sitt arbeid for folkehelsa. Trygg Trafikk Trygg Trafikk TT) er ein landsomfattande organisasjon for det frivillige trafikktryggingsarbeidet og fungerer som eit bindeledd mellom dette og dei offentlege myndigheitene. Trygg Trafikk arbeider for å oppnå best mogleg trafikktrygging for alle trafikantgrupper. Statens vegvesen Statens vegvesen planlegg og gjennomfører ei rekkje trafikktryggingstiltak på riks- og fylkesvegar. Midlane til riksvegar kjem frå staten, medan midlane til fylkesvegtiltak kjem frå fylkeskommunen. Frå og med 2010 vert mange av riksvegane omgjorde til fylkesvegar. Staten deltek også med tilskot til trafikktryggingstiltak på fylkesvegar og kommunale vegar. Trafikk- og køyretøyavdelinga har ansvar for trafikkmessige tilhøve ved køyretøy og trafikantar på alle vegar. 23

Politiet Politidistrikt, lensmannskontor og utrykkingspolitiet UP) arbeider med kontroll av førarar og køyretøy og med trafikkopplæring i barnehagar og skular. Politiet etterforskar og rapporterer trafikkulukker med personskader og har vedtaksmynde for ein del trafikkregulerande tiltak. Fylkesmannen Fylkesmannen si helseavdeling fylkeslegen) har kontakt mot kommunal helseteneste, og fylkesmannen si utdanningsavdeling er rådgjevar overfor skuleverket. Begge desse avdelingane har trafikktryggleik som del av sine arbeidsområde. Vidare har fylkesmannen eit ansvar knytt m.a. til kommunane si arealplanlegging, der trafikktryggleik ofte vil vere eit tema. Kommunane Kommunane har ansvar for trafikktryggingsarbeidet på kommunale vegar og for å fremje trafikktryggingsarbeidet på riks- og fylkesvegar. Kommunane har utarbeidd eigne trafikktryggingsplanar, der trygg og god skuleveg har høg prioritet. Kommunane har ansvaret for barne- og ungdomsskulane og den trafikkopplæringa som skjer der. Trafikkskulane Trafikkskulane gir føraropplæring og samarbeider med andre når det gjeld trafikkopplæring. Busselskapa/drosjenæringa Busselskapa/drosjenæringa står som den utøvande part i transport til og frå skulane, og er ansvarleg for å utføre skuleskyssen. Dei er ansvarlege for transport av personar og at standarden på transporten og bussane til ei kvar tid oppfyller dei krav og retningsliner som gjeld. Drosjenæringa har ei viktig oppgåve med trygg transport av spesielt unge og eldre. Friviljuge organisasjonar Mange friviljuge organisasjonar har trafikktryggleik som del av sine arbeidsområde. Mellom desse kan nemnast motororganisasjonar som MA, KNA, NAF og andre trafikantorganisasjonar som t.d. sykkelorganisasjonar. Det finst og eigne organisasjonar for trafikkskadde. 24

B3. ANDRE PLANAR SOM ER VIKTIGE FOR TRAFIKKTRYGGINGSARBEIDET Overordna: - Nasjonal transportplan NTP) 2010 2019 - Nasjonal strategi for forebygging av personskadeulykker 2009-2014 - Nasjonal tiltaksplan for trafikksikkerhet på veg - Plan for tiltak mot ungdomsulukker - Kunnskapsløftet m.a. læreplan grunn- og vidaregåande skule) Trygg Trafikk : - Strategiplan 2010-2013 - Årlige handlingsplanar - Policydokument: Trygg trafikk mener juni-09 Fylkeskommunen: - Handlingsprogram for fylkesvegnettet 2010 2013-19) - Fylkesplan og økonomiplan mv. - Strategisk samferdselsplan for Sogn og Fjordane under arbeid) - Rassikringsplan for fylkesvegane - Handlingsprogram 2008 2011 mål og strategiar for vidaregåande opplæring i Sogn og Fjordane Statens vegvesen: - Vegnormalar med krav til bygging og vedlikehald/drift av riks- og fylkesvegar - Oppfølging NTP: Handlingsprogram for regionane - Rassikringsplan for riksvegane i Sogn og Fjordane - Kampanjeplanar for Fartskampanjen og Sei i frå Politiet: - Strategiplan for politiets trafikktjeneste - Trafikk hovedordre årleg for S. og Fj. Politidistrikt - Eigne trafikkplanar m/måltal for samarbeidande lensmannsdistrikt Kommunane: - Kommunale trafikktryggingsplanar med rullering minst 4.kvart år 25

B4. TOTALOVERSYN OVER AKTIVITETEN - delt etter aktivitetstype/målgruppe Dette kapitlet gjev eit samla oversyn over innsatsen innan trafikktryggingsarbeid i Sogn og Fjordane. Oversynet omfattar både dei løpande oppgåvene tiltak som er i gang og skal vidareførast) og nye tiltak. Tiltak som er del av satsingsområde kap. 3, 4, og 5) er markerte med skuggelegging og tilvising til satsingsområde/tiltak 4.2.1-1 osv.) Forkortingar: Fylket sitt trafikktryggingsutval= FTU Autoriserte Trafikkskolers Landsforb. = ATL Trygg Trafikk = TT Noregs Automobilforbund = NAF Motorførernes Avholdsforbund = MA Transportbedriftenes landsforening= TL A: Tiltak innafor opplæring og trafikantpåverknad A.1: Informasjons- og opplæringstiltak i småbarnsalder/barnehagen ANSVARLEG SAMARBEIDSPARTAR 1 Opplæring av foreldre i bruk av sikringsutstyr Info knytt til svangerskapskurs, info./opplæring i barnehagane, kampanjar, 4.2.1-1 Trygg Trafikk Politiet, Statens vegvesen, fylkes-legen, Kommunane folkehelse-koordinator, helsestasjonar) 2 Foreldreopplæring, 4.4.1-1 Trygg Trafikk Politiet, Statens vegvesen m.fl. 3 Opplæringsmateriell Trygg Trafikk Politiet, Statens vegvesen A.2: Tiltak i barneskulen 1 Gå "- opplæring gå trygt), Aktive skuleborn - følgje opp sentrale føringar Trygg Trafikk Politiet, Statens vegvesen, fylkeslegen, fylkeskommunen, kommunane 2 Alle 6-åringane skal få bussopplæring Busselskapa, TL Politiet, Fylkeskommunen, Trygg Trafikk, kvar skule 3 Reflekskampanje Trygg Trafikk Politiet, Statens vegvesen, fylkeskommunen 4 Sykkelopplæring Trygg Trafikk Den einskilde skule, politiet, Statens vegvesen 5 Uheldig biltrafikk bort frå skulane - Informasjonskampanje mot foreldre om å redusere køyring som kan vere farleg for trafikktryggleiken til fotgjengarar i skuleområdet, 4.3.1-1 Trygg Trafikk Kommunane/skulane, foreldreråd, Statens vegvesen, politiet 26

A.3: Tiltak i ungdomsskulen ANSVARLEG SAMARBEIDSPARTAR 1 Trafikk som tema i samsvar med Kunnskapsløftet. Skulane skal kjenne føringane i Kunnskapsløftet og kunne gjere seg bruk av trafikk og skule, 3.3.1-1 Kommunane Fylkesmannen underv.avd), Trygg Trafikk, politiet, Statens vegvesen og fleire aktørar 4 Påverke til at kommunane tilbyr trafikalt grunnkurs i skuletida obligatorisk kurs som grunnlag for lærekøyring), 3.3.1-3a 5 Stimulere til utdanning av lærarar til trafikalt grunnkurs Også stimulere til generell trafikkopplæring for lærarar, 3.3.1-3b 6 Årlege informasjonsmøte om føraropplæring - 16 åringar og føresette, fokus på mengdetrening. M.a. gje informasjon om føraropplæring, lover/reglar og om korleis privat lærekøyring mengdetrening) bør skje, 3.3.1-4 og 4.4.1-2 7 Ledsager -støtta opplæring. Foreldre/føresette får tilbod om å vere med på køyretimar for å få informasjon, 4.4.1-3 A.4: Tiltak i/knytt til vidaregåande opplæring 1 Trafikk som tema i samsvar med Kunnskapsløftet. Skulane skal kjenne føringane i Kunnskapsløftet og kunne gjere seg bruk av trafikk og skule, 3.3.1-1 2 Handlingsplan for trafikktrygging 2010-2013 blir følgd opp i Strategisk handlingsprogram for opplæring, 3.3.1-5 3 Det skal gå fram av skulane sin utviklings- og årsplanar korleis fokus på temaet trafikktryggleik skal ivaretakast og integrerast i opplæringa, t.d. gjennom temadagar, prosjektarbeid eller integrert i andre fag, 3.3.1-6 2 Trafikk som "skal-tema" integrert i andre deler av undervisninga t.d.moped/ traktoropplæring) 3 Bruk av refleks, andre aktuelle informasjonstiltak hjelm/sykkel, ansvar i trafikken.) Mjuke trafikantar har også ansvar i trafikken, 3.3.1-2 Kommunane/- skulane Trygg Trafikk, politiet Trygg Trafikk Trygg Trafikk Statens vegvesen ATL- Trafikkskulane ANSVARLEG Fylkeskommunen Fylkeskommunen Fylkeskommunen Politiet, Statens vegvesen,trygg Trafikk Statens vegvesen, kommunane skulane), evt. organisasjonar MA, NAF, ATL osv) Statens Vegvesen, trafikkskulane, kommunane Statens Vegvesen, trafikkskulane, høgskulen, fylkeskommunen, kommunane Skulane kommunane), trafikkskulane, Trygg Trafikk, politiet Statens vegvesen SAMARBEIDSPARTAR Fylkesmannen underv.avd), Trygg Trafikk, politiet, Statens vegvesen og fleire aktørar Statens vegvesen, trafikk-skular, Trygg Trafikk og politiet Statens vegvesen, trafikkskulane, Trygg Trafikk og politiet. Folkehelsegruppa ved kvar skule bør ha ei sentral rolle 4 Spesielt opplegg for russen, Byggje vidare på tidlegare erfaringar, 3.3.1-7 Fylkeskommunen Kvar skule, russestyret, elevorganisasjonar, ungdomspolitisk utval, politiet, Statens vegvesen, Trygg Trafikk 5 Oppmode om samarbeidsavtale foreldre-ungdom om mengdetrening, 4.1.1-2 Fylkeskommunen Skulane, Statens vegvesen 6 Møte med lærlingar og arbeidsgjevarar - Orientere om trygg køyring, mengdetrening osv., 3.1.2-3 Fylkeskommunen Skulane, Statens vegvesen 27

A.5: Generell trafikantpåverknad ANSVARLEG SAMARBEIDSPARTAR 1a Sentrale kampanjar Statens vegvesen: Fartskampanjen vert utførd i samsvar med Statens vegvesen Politiet, Trygg Trafikk m.fl. kampanjeplan. 1b Sentrale kampanjar Trygg Trafikk: Sykkelkampanje, aktive skuleborn Trygg Trafikk Politiet, Statens vegvesen, kommunane m.fl. 2a 2b Kunnskapsbygging/-føredøme, info.kampanjar, foreldre møte o.l, t.d. fartskampanjen) 4.1.1-1 Informasjonsmøte i regi av skule osv. aktivisere foreldra gåopplæring gå trygt), aktive skuleborn, bussoplæring, reflekskampanje, sykkelopplæring 4.4.1-1 Statens vegvesen Trygg Trafikk 3 Sei i frå skal utførast i samsvar med kampanjeplan 3.1.2-1 Statens vegvesen Politiet 4 Livreddande vinterkolleksjon for å gjere bruk av refleksutstyr meir populært mellom dei unge, 3.4.1-1 Fylkeskommunen Fylkeskomm,Trygg Trafikk, politiet, Statens vegvesen Trygg Trafikk, Politiet, fylkeskommunen, kommunane, idrett/kultur Politiet, Statens vegvesen, skulane kommunane), ruteselskapa 5 Tiltak for generelt betre trafikkultur mellom mjuke trafikantar dei har og ansvar i trafikken Kommunane, organisasjonar 6 Rus Førebyggjande informasjon og opplæring, m.a. ansvarleggjere foreldregruppa Alle skal ha informasjon om verknad og konsekvens av køyring i påverka tilstand t.d. prøve Fylkeskommunen Trygg Trafikk, Statens vegvesen, politiet promillebriller, simulator ), 3.4.1-2 og 4.4.1-4 7 Tilby informasjon tilknytt spesielle trafikant/-køyretøy-grupper. Politiet, organisasjonar, arrangørar, fylkeskommunen, Informasjon t.d. overfor motorsykkelmiljø, bilmiljø ombygde ungdomsbilar osv.) delta Statens vegvesen kommunane folkehelse-koordinator) med informasjon på møte/samlingar, 3.4.1-3 8 Informasjon overfor innvandrarar Fylkeskommunen Kommunane, Statens vegvesen, politiet, Trygg Trafikk, andre organisasjonar 9 Jentenes trafikkaksjon sende info til jenter 16-18 år. Få jenter til å påvirke gutane til å køyre trygt og fint, 3.1.2-2 Trygg Trafikk A.6: Tiltak retta spesielt mot eldre trafikantar ANSVARLEG 1 Eldre i trafikken generell informasjon retta mot alle eldre ikkje berre bilførarar) Trygg Trafikk 2 Kurs for eldre bilførarar 65+ :Det bør vere tilbod i alle kommunar Sogn og Fjordane pensjonistlag 3 Informere om geografisk avgrensa førarkort for eldre og andre grupper. Styrka informasjon Fylkeskommunen, m.a. til lækjarane fylkeslegen Fylkeskommunen SAMARBEIDSPARTAR Politiet, motororganisasjonar, forsikringsselskap, pensjonistlag, fylkeskommunen Trafikkskulane, Fylkeslegen, politiet, Statens vegvesen, fylkeskommunen Politiet, Trygg Trafikk, Statens vegvesen, helsetenesta, hjelpemiddelsentralen 28

A.7 Trafikktryggingsarbeid som del av HMS Helse, miljø, tryggleik) ANSVARLEG SAMARBEIDSPARTAR Medverke ev. ved tilskot) til at trafikktrygging vert del av HMS i bedrifter/institusjonar 1 Døme på tiltak: - Temadagar i bedrifter om trafikk-trygging/hms - Køyre/trafikk-kurs for tilsette Fylkeskommunen Bedrifter off./priv.) - Alle skal m.a.ha informasjon om verknad og konsekvens av køyring i påverka tilstand - Krav om standard og tryggleik ved innkjøp av bilar og utstyr - Til dømes krav om utstyr for fartsvarsling, alkolås og fartssperre - Rutiner for vedlikehald av køyretøy 5.1.1-1, 5.2.1-1 2 Temadag med fokus på trafikktrygging/-hms som del av Eit trygt lokalsamfunn Kople tiltaket til Sogn og Fjordane sin status som trygt lokalsamfunn, 5.1.1.2 Fylkeskommunen 3 Trafikktrygging inn som del av HMS-mappa i alle bedrifter/-institusjonar - som prøveprosjekt i fylkeskommunen. Køyretøykrav skal vere ein del av HMS-mappa i prøveprosjektet til fylkeskommunen, 5.1.1.3, 5.2.1-2 4 Påverke til innføring av alkolås ved at fylkes-kommunen innfører det på sine bilar. I løpet av 4 år skal fylkeskommunen ha alkolås på køyretøya sine - Også stille krav som transportkjøpar, 5.2.1-3 5 Krav ved innkjøp av passasjertransport: - Krav til rutebileigarar om at rutetider ikkje medfører stresskøyring/høg hastigheit - Krav til standard og vedlikehald av køyretøy - Tryggast mogleg køyretøy ved rute-/skuleskyss, m.a. skal alle bussar i rute- og skuletransport ha bilbelte til alle passasjerar innan 2014, 5.3.1-1 6 Som kjøparar av transporttenester skal fylkeskommunen og Statens vegvesen vere føredøme ved å setje krav til trygg transport, 5.3.1-2 Fylkeskommunen Fylkeskommunen Fylkeskommunen Fylkeskommunen Statens vegvesen B: Fysiske tiltak B.1: Vedlikehald ut frå omsynet til trafikktryggleiken ANSVARLEG SAMARBEIDSPARTAR 1 Ta omsyn til trafikktryggleik ved drift og vedlikehald Statens vegvesen, fylkeskommunen, kommunane 29

B.2: Rassikring ANSVARLEG SAMARBEIDSPARTAR 1 Prioritere rassikring i fylkesvegplanen Politisk nivå stat/fylke, Statens vegvesen B.3: TS-synfaringar i kommunane ANSVARLEG SAMARBEIDSPARTAR 1 Gjennomføre trafikksikkerheitssynfaringar i kommunane - synfaring i alle kommunane med tre års intervall Statens vegvesen Kommunane, politiet, fylkes-kommunen, rutebilselskapa, Trygg Trafikk B.4: Fysiske tiltak for mjuke trafikantar, særleg born 1 Kvalitetssikre gangfelt Plassering, opplysing, skilting, sentrale retningsliner frå Statens vegvesen Statens vegvesen, fylkeskommunen og kommunane 2 Auka utbyggingstakt for gang- og sykkelvegar Auka løyvingar Politisk nivå, stat/-fylke, 3 Gang og sykkelvegar langs fylkesvegar Prioritere i fylkesvegplan 4 Auka bruk av redusert fartsgrense ved skular, bustadfelt og i sentrum av tettstader/byar. Differensiert bruk av 30, 40 og 50 km/t. Statens vegvesen Fylkeskommunen, Statens Vegvesen Statens vegvesen, fylkeskommunen, kommunar 5 Trygg utforming av trafikkområda ved skular Statens vegvesen, fylkeskommunen, kommunar Politiet Kommunane Kommunane Politiet Trygg Trafikk B.5: Fysiske tiltak mot møte- og utforkøyringsulukker ANSVARLEG SAMARBEIDSPARTAR 1 Oppsetjing av rekkverk Gjennomføre årleg program for oppsetting av rekkverk på riks- Europa- og fylkesvegnettet Statens Vegvesen fylkeskommunen 2 Trafikktryggingsrevisjon og analyse av dei farlegaste vegane, skal gjennomførast i samsvar med handlingsprogram for NTP. Statens vegvesen fylkeskommunen 3 Stopp-plassar/kvileplassar stopp og sov - der tyngre køyretøy og andre bilar kan stoppe. Dette vil og gje fleire plassar å køyre ut for å sleppe trafikk forbi Statens Vegvesen fylkeskommunen 30

C: kontroll og overvaking C.1: Kontroll/overvakings-aksjonar ANSVARLEG SAMARBEIDSPARTAR 1 Meir målretta kontrollar type kontroll, tid, stad, målgruppe), i samsvar med politiet og Statens vegvesen sine handlingsplanar, 3.2.1-3 Statens vegvesen Politiet 2 Arbeide for auka ressursar til å få meir synleg politi på vegen. 3.2.1-1 Fylkeskommunen 3 Arbeide for å få gjeninnført UP-patrulje i S. og Fj., 3.2.1-2 Fylkeskommunen 4 Planlegge, samarbeide og utføre glidelås- kontrollar med SVV, 3.2.1-4 5 Kunnskapsbasert kontrollverksemd., 3.2.1-5 6 Målretta kontroll mot verstingar., 3.2.1-6 7 Prioritere kontrollar knytt til: RUS, FART, VERNEUTSTYR., 3.2.1-7 8 Kontroll/ informasjon retta mot utanlandske gjestearbeidarar, 3.2.1-8 Politiet 9 Kontrollaksjonar ved skulane for å motverke uheldig køyring, 4.3.1-2 Politiet Statens vegvesen 10 Kontroll av born i bil, fokus på dette under kontrollar kontroll av tryggingsutstyr Statens vegvesen Politiet sete/belte), informasjon, 4.2.1-2 Statens vegvesen Rapportering til FTU skjer tilsvarande, og er lik den for POD) C.2: Informasjon om kontroll/overvaking ANSVARLEG SAMARBEIDSPARTAR 1 Informasjon og bruk av media, m.a. informere etter alle kontrollar Politiet, Statens vegvesen D: Tiltak retta mot kommunane D.1: Trafikktrygging i kommunale planar ANSVARLEG SAMARBEIDSPARTAR 1 Påverke til utarbeiding og revisjon av kommunale trafikktryggingsplanar få dette inn som Fylkeskommunen, Trygg Trafikk ein løpande aktivitet Statens vegvesen 2 Følgje opp prioriteringa og løyvingar til Aksjon skuleveg Fylkeskommunen Kommunane Auke dei årlege løyvingane 3 Samordne arealbruk med tanke på trafikktryggleik - redusere bilbruk t.d. nær skuleområde og gjere det lettare å få til trygge gang/ sykkelvegar Kommunane Fylkeskommune/statsetatar rettleiing og planhandsaming) 31

E: Alternative transporttiltak/lokale transporttilbod E.1 Transport for born og ungdom ANSVARLEG SAMARBEIDSPARTAR 1 Vidareføre ordninga med ungdomskort på same nivå som i dag 3.1.1-1 Fylkeskommunen Rutenæringa 2 Vidareføre ordninga med heimkøyring av ungdom frå tettstad Trygt Heim for ein 50- lapp. Ordninga skal gjelde heile Sogn og Fjordane. Fylkeskommunen dekkar kostnaden over 50 kr. pr. passasjer stille krav om bilbelte i køyretøya som skal brukast) 3.1.1-2 3 Støtte alternativ transport til/frå ungdomsarrangement på kveldstid stille krav om bilbelte i køyretøya som skal brukast) 3.1.1-3 4 Samordning av arrangement og transport stille krav til arrangørane) Bruk av politivedtektene, stille vilkår om alternativ transport til og frå arrangement, 3.1.1-4 5 Trygg transport til og frå fritidsaktivitetar, stimulere til innføring av lagsbuss jf. t.d. TSavtalen med fotballkretsen.), 4.2.2-1 Fylkeskommunen Fylkeskommunen Politiet. Fylkeskommunen Taxinæringa, rutenæringa,kommunane, ungdomsråda, arrangørar Taxinæringa, rutenæringa,kommunane, ungdomsråda, arrangørar Arrangørar Idrettslag, fotballkretsen o.s.v. E.2 Transport til skule ANSVARLEG SAMARBEIDSPARTAR 1 Fleksibel skuleskyss: Busskort knytt til skuleskyss skal kunne nyttast på andre ruter også Fylkeskommunen Kommunar 3.1.1-5 2 Organisering av samkøyring/busstransport av elevar som må køyrast til skulen. Stimulere til Kommunane Trygg Trafikk at dei som like godt kan gå/sykle gjer det. som eit ledd i aktive skuleborn, men det må ikkje gå ut over tryggleiken til den einskilde. 3 Tryggast mogleg køyretøy ved skuleskyss. Krav om sitjeplass for alle og bilbelte 5.3.1-1 Fylkeskommunen Ruteselskap og andre transportørar E.3 Transport for andre grupper ANSVARLEG SAMARBEIDSPARTAR 1 Transporttilbod for eldre og andre med særskilde behov Fylkeskommunen Pensjonistlag, Kommunane, Transportnæringa 32

Trafikkulykkerdødsulykker) i Sogn og Fjordane 2004-2008

Fylkesrådmannen Fylkeshuset Askedalen 2, 6863 Leikanger Telefon: 57 65 61 00 Telefaks: 57 65 30 20 E-post: mottak@sfj.no www.sfj.no fylkesmannen i sogn og fjordane