Retningslinjer FOR LOKALT GITT EKSAMEN VED VIDAREGÅANDE OPPLÆRING I HORDALAND 2009
HORDALAND FYLKESKOMMUNE Opplæringsavdelinga Til dei offentlege og private vidaregåande skolane i Hordaland Vår ref: (nyttast ved korrespondanse) Dykkar ref: 200802234-18/522/AUTV Bergen, 16. januar 2009 Revisjon av retningslinjer for lokalt gitt eksamen 2009 Retningslinjene blei utarbeidd skoleåret 07/08. Dei har no vore revidert, og den nye versjonen skal gjelde for eksamen våren 2009. Revisjonen er basert på innspel frå skolane, både dei fylkeskommunale og private, FAU/Faggrupper og eksamensoppgåvenemnder. Arbeidsgruppa som har stått for revisjonen har vore slik samansett: Audhild Tveiterås, Eirik Fjørtoft, Henning Galtung, Bente Gimmestad, Svanhild Drøsdal, Anne Bjørnestad og Frank Fosse. Retningslinjene vil bli årleg revidert. Frist for å gje innspel er 30. juni. Besøksadresse: Agnes Mowinckels gate 5 - Postadresse: Postboks 7900. 5020 Bergen - Telefon 55 23 92 30 - Telefaks 55 23 92 39 Direkte telefon: E-postadresse: postmottak.opplæring@post.hfk,no Bankgironr. 5201 06 74239 - Foretaksnr. NO 938 626 367 mva.
RETNINGSLINJER FOR LOKALT GITT EKSAMEN VED VIDAREGÅANDE OPPLÆRING I HORDALAND 1. INNLEIING... 3 OM RETNINGSLINJENE... 3 2. ANSVARSFORDELING... 4 HORDALAND FYLKESKOMMUNE... 4 REGIONANE V/REGIONSKOORDINATOR... 4 SKOLANE V/REKTOR... 4 PRIVATSKOLANE... 4 3. SKRIFTLEG EKSAMEN... 5 OPPGÅVENEMNDER FOR LOKALT GITT SKRIFTLEG EKSAMEN... 5 4. MUNNLEG EKSAMEN... 5 5. MUNNLEG-PRAKTISK EKSAMEN... 6 6. PRAKTISK EKSAMEN... 6 OPPGÅVENEMNDER FOR LOKALT GITT PRAKTISK EKSAMEN FOR YRKESFAG... 6 7. VURDERINGSKRITERIUM... 7 8. GJENNOMFØRING AV MUNNLEG EKSAMEN FOR ELEVAR... 8 HOVUDMODELL MED LANG FØREBUINGSDEL - INNTIL 48 TIMAR... 8 MODELLAR FOR ULIKE FAG MED KORT FØREBUINGSDEL INNTIL 1 TIME... 8 Samfunnsfaga... 8 Realfaga... 8 Norsk... 9 Engelsk og Framandspråk I og II... 9 9. MUNNLEGE EKSAMENAR FOR PRIVATISTAR... 10 GENERELL DEL... 10 FAGSPESIFIKK DEL... 10 Samfunnsfaga... 10 Norsk... 10 Kjemi, fysikk, biologi og naturfag... 11 Engelsk og Framandspråk I og II... 11 10. KRONOLOGISK GJENNOMGANG AV SENSOR OG FAGLÆRAR SITT ARBEID MED MUNNLEG EKSAMEN... 12 1. SENSOR FÅR MELDING OM OPPNEMNING... 12 2. KVA SKAL SENSOR OG FAGLÆRAR GJERE I VEKA FØR EKSAMEN?... 12 3. SENSOR OG FAGLÆRAR SI ROLLE UNDER EKSAMEN... 13 4. SENSOR SI ROLLE VED KARAKTERFASTSETJINGA... 14 5. SENSOR GJEV ELEVEN RESULTATET... 15 6. SENSOR SITT ANSVAR VED EVENTUELL KLAGEHANDSAMING... 15 1
11. GJENNOMFØRING AV YRKESFAGLEG PRAKTISK EKSAMEN... 16 FØREBUING FOR LÆRAR OG SENSOR... 16 FØREBUINGSDEL... 16 EKSAMEN... 17 MODELLER FOR DEI ULIKE FAGA... 18 Bygg- og anleggsfag... 18 Elektrofag... 19 Helse- og sosialfag... 19 Medium- og kommunikasjon... 19 Naturbruk... 20 Restaurant- og matfag... 20 Service og samferdsel... 20 Teknologi og industriell produksjon... 21 12. STUDIEFØREBUANDE FAG MED PRAKTISK ELLER MUNNLEG-PRAKTISK EKSAMEN... 22 Formgjevingsfag... 22 Idrettsfag... 22 Musikk Dans og Drama... 22 Realfag... 22 13. KLAGEHANDSAMING... 23 KLAGEHANDSAMING VED SKRIFTLEG EKSAMEN... 23 KLAGEHANDSAMING VED MUNNLEG EKSAMEN... 23 KLAGEHANDSAMING VED PRAKTISK EKSAMEN... 23 2
1. INNLEIING Definisjon Lokalt gitt eksamen er alle eksamenar som ikkje er laga av Utdanningsdirektoratet. Føremål Desse retningslinjene er utarbeidde for å få ei betre og meir eins gjennomføring av lokalt gitt eksamen i Hordaland. Gjennomføring av lokalt gitt eksamen skal bidra til at: - elevane får vist breidde og djupne i kompetansen sin i faget - det er samsvar mellom elevane sine arbeidsmåtar gjennom året og korleis elevane blir prøvde til eksamen - elevane blir sikra mest mogeleg kjende og likeverdige forhold ved eksamen - elever, føresette, arbeidsgjevarar og utdanningsinstitusjonar skal få påliteleg og gyldig informasjon om elevane sin kompetanse Teikn på kvalitet Det er teikn på kvalitet når: 1. Opplæringsavdelinga gir klare og eintydige retningslinjer for lokalt gitt eksamen. 2. Elevane i god tid er kjende med rammene for eksamen 3. Det blir brukt like vurderingskriterium ved dei vidaregåande skolane i Hordaland 4. Rektor sitt trekk til lokalt gitt eksamen er i samsvar med retningslinjene 5. Opplæringsavdelinga og eksamensansvarlege ved skolane årleg oppsummerer erfaringane ved eksamen 6. At 2. sensor kjem frå ein annan skole i regionen eller frå ein annan region Om retningslinjene Desse retningslinjene gjeld frå og med eksamen våren 2009 for alle vidaregåande skolar i Hordaland, både fylkeskommunale og private. Retningslinjene er bindande. I samsvar med desse retningslinjene utarbeider skolane sin eigen instruks for elevane om gjennomføring av lokalt gitt eksamen. Retningslinjene er forankra i sentrale føringar for gjennomføring av eksamen, læreplanverket for Kunnskapsløftet og i erfaring frå fleire års arbeid med ulike prøveformer. Eksamen og vurdering i vidaregåande opplæring er heimla i kap. 4 og 5 i Opplæringslova og i Privatskolelova, og forskriftene til desse lovene. Frå forskrift til opplæringslova, 4-19. Lokalt gitt eksamen Fylkeskommunen har ansvaret for gjennomføringa av alle lokale eksamenar. Faglæraren har plikt til å utarbeide forslag til eksamensoppgåver. Eksamen kan organiserast i to delar, der første delen er ei førebuing og andre delen er sjølve eksamen. Førebuingsdelen kan vere på inntil 2 dagar og skal normalt ikkje inngå i vurderingsgrunnlaget. Fylkeskommunen kan likevel bestemme at eksamen skal organiserast slik at den første delen blir vurdert og inngår i karakteren til eksamen. Dersom det er tvil om karakteren, skal ein leggje mest vekt på den andre delen. Rammene for eksamen eksamensdagen skal vere a) skriftleg eksamen inntil 5 timar b) munnleg eksamen inntil 30 minutt pr. elev eller privatist c) munnleg-praktisk eksamen inntil 45 minutt pr. elev eller privatist d) praktisk eksamen inntil 5 timar Det er læreplanane i Kunnskapsløftet som seier kva eksamensordning (ramme for eksamen) kvart enkelt fag skal ha. 3
2. ANSVARSFORDELING Hordaland fylkeskommune Sentrale arbeidsoppgåver med lokalt gitt eksamen ligg til Opplæringsavdelinga ved Eksamenskontoret. - Lage retningslinjer for lokalt gitt eksamen. - Gjennomføre privatisteksamenar, inklusive oppnemning av sensorar. - Legge til rette for at det blir gitt nødvendig informasjon til faglærarar/sensorar. Regionane v/regionskoordinator - Legge til rette for regional skolering ved behov, evt. i samarbeid med opplæringsavdelinga. - I samarbeid med skolane fordele eksamensdagar på skolane i regionen. - Medverke til fordeling av eksterne sensorar til skolane og etablering av sensorringar, evt. på tvers av regionane. Skolane v/rektor - Utarbeide eigen instruks for elevane om gjennomføring av eksamen ved skolen der det inngår mellom anna lengda på førebuingsdelen og kva hjelpemiddel den enkelte elev kan nytte - Rektor står for trekk av fag og parti og fordeler faga over dei dagane skolen har fått tildelt som eksamensdagar. - Gjennomføre lokalt gitt eksamen for elevar, evt. i samarbeid med andre skolar - Sende brev til sensor om formell oppnemning. - Legge til rette for at alle faglærarar og sensorar får nødvendig informasjon om dei fylkeskommunale retningslinjene. - Faglærar utarbeider eksamensoppgåver til sine eigne elevar. Oppgåvene blir utarbeidde både på bokmål og nynorsk, om det er elevar på skolen som har krav på det. - Rektor har ansvar for at oppgåveforslaga er utarbeidde i samsvar med kompetansemåla i læreplanen og med nasjonale og fylkeskommunale retningslinjer. - Rektor avgjer etter søknad frå elev eller foreldre/føresette kva tilrettelegging som er nødvendig. Rektor kan krevje uttale frå ein sakkunnig instans. - Faglærar som er foreslått som sensor, må vere ledig for sensoroppdrag. - Skolar som periodeles fag (ploging) og har lokalt gitt eksamen i desember eller januar, oppnemner sjølv sensorar og organiserer eksamen. - Om ein elev byter skole, er det skolen eleven kjem frå som har ansvaret for å informere om og arrangere ny, utsett eller særskild eksamen. Gjeld det lokalt gitt eksamen, har skolen eleven kjem frå ansvar for å lage eksamensoppgåvene. Skolane blir oppfordra til å samarbeide om eksamensoppgåver og eksamensavvikling. - Protokolltilførsel frå eksaminator eller sensor skal oppbevarast ved eksamensskolen i eitt år. Privatskolane - Privatskolane følgjer dei fylkeskommunale retningslinjene for gjennomføring av lokalt gitt eksamen. - Alle punkt for skolane v/rektor gjeld og for dei private skolane. - Dei private skolane deltek i regionalt samarbeid rundt eksamen og evt. sensorringar på tvers av regionane. 4
3. SKRIFTLEG EKSAMEN Lokalt gitt skriftleg eksamen skal avviklast ved den enkelte skolen, som og er ansvarleg for å skaffe og oppnemne sensorar. Faglærar har plikt til å utarbeide forslag til eksamensoppgåver til ordinær lokalt gitt skriftleg eksamen. Rektor skal godkjenne eksamensoppgåva. Rektor har og ansvar for at det blir utarbeidd oppgåver til ny, utsett og særskild eksamen. Opplæringsavdelinga har etablert ei ordning med felles lokal skriftleg eksamen for elevar og privatistar innan nokre fag i Kunnskapsløftet Oppgåvenemnder for lokalt gitt skriftleg eksamen Norsk Vg2 og matematikk Vg1 for yrkesfaglege utdanningsprogram Oppgåvenemnder for NOR1206, MAT1001 (praktisk) og MAT1006 (teoretisk) lagar ein felles eksamensdel for heile fylket som utgjer halvparten av eit oppgåvesett. Den andre halvdelen lagar kvar skole slik at yrkesretting og lokal tilpassing vert ivareteke. Det blir laga oppgåver i dei same faga til ny, utsett og særskild eksamen om hausten. Her vert det valfritt om skolane vil bruke heile settet eller berre halvdelen og yrkesrette den andre halvdelen. Dei som brukar heile settet, nyttar dei sensorane fylket har oppnemnt. Dei andre skaffar sensorar sjølve. Hjelpemiddel - Norsk: Alle hjelpemiddel tillatne, med unntak av Internett og kommunikasjon med andre - Matematikk: Oppgåvenemnda i matematikk avgjer kva hjelpemiddel som er tillatne på fellesdelen. Skolen står fritt til å avgjere kva hjelpemiddel som skal brukast på del to, innanfor dei rammene som gjeld for faget. Treningslære 1 i utdanningsprogram for idrettsfag Oppgåvenemnd for IDR2004 Treningslære 1 utarbeider eit heilt oppgåvesett. Framdrift (årshjul) for våreksamen Skolane leverer oppgåveforslag til fellesdelen Oppgåvenemndene utarbeider fellesdel Eksamenskontoret sender fellesdelen til rektorane Faglærarane utarbeider lokal/yrkesretta del Rektor godkjenner eksamenssettet desember januar mars mars/april april/mai 4. MUNNLEG EKSAMEN Eksamenstid: inntil 30 minutt. Her er to hovudmodellar. 1. Eksamen med lang førebuingsdel på inntil 48 timar. Her er alle hjelpemiddel tillatne i førebuingstida. 2. Eksamen med kort førebuingsdel på inntil 1 time. Denne eksamenen skal gjennomførast med nærare definerte tillatne hjelpemiddel. Hovudmodell 2 har ulike modellar for ulike fagområde. I begge modellane må ein vurdere bruk av digitale hjelpemiddel, særleg om elevane er vane med å nytte dei i undervisninga. Kvifor velje ein eksamensmodell med inntil 48 timars førebuingsdel? Elevane får betre høve til å vise brei fagleg kompetanse Elevane kan prøvast i fleire mål enn ved tradisjonell munnleg eksamen Elevane får betre høve til å vise i kva grad dei kan nytte faglege kunnskapar og ferdigheiter i meir komplekse og autentiske arbeidssituasjonar 5
Elevane får høve til å hente inn og nytte informasjon frå ulike kjelder i arbeidet med eksamensoppgåva Bruk av IKT kan integrerast i eksamensarbeidet Elevane får høve til å fordjupe seg i, reflektere over og drøfte fagstoff i langt større grad enn ved tradisjonelle eksamensformer Elevar som har gjennomført denne eksamensforma, seier ho er mindre stressande enn tradisjonelle eksamensformer utan førebuingsdel eller med kort førebuing. Eksamensresultatet er i mindre grad avhengig av å ha flaks/uflaks med eksamensoppgåva, ettersom eleven får 48 timar til førebuing Det er høve til tettare samarbeid mellom faglærar og sensor Eleven får vist den digitale kompetansen sin Kven vel eksamensmodell? Utgangspunktet er at faglærar avgjer kva for eksamensmodell(ar) som kan godtakast i det aktuelle faget. Dersom faglærar kan akseptere begge modellane, kan elevane velje eksamensmodell. Dette inneber at ein i ei og same gruppe kan gjennomføre eksamen etter begge modellane. Det er viktig at kvar elev er blitt godt kjend med dei aktuelle modellane i løpet av skoleåret. For privatistar avgjer eksamenskontoret eksamensmodell. 5. MUNNLEG-PRAKTISK EKSAMEN Eksamenstid: inntil 45 minutt. Her er to hovudmodellar. 1. Eksamen med lang førebuingsdel på inntil 48 timar. Her er alle hjelpemiddel tillatne i førebuingstida. 2. Eksamen med kort førebuingsdel på inntil 1 time. Denne eksamenen skal gjennomførast med nærare definerte tillatne hjelpemiddel. Modellar for realfaga er gjort greie for på s. 9, og for formgjeving og idrettsfag på s. 23. 6. PRAKTISK EKSAMEN Nokre fag i studieførebuande utdanningsprogram skal ha praktisk eller munnleg-praktisk eksamen. I yrkesfaglege utdanningsprogram skal alle elevar ved Vg2 ha tverrfagleg praktisk eksamen (unntak Brønnfag og Flyfag). Her er mogeleg med fleire modellar der det kan variere kor stort innslag eksamen skal ha av munnleg dialog/vurderingssamtale og evt. skriftleg innslag. Oppgåvenemnder for lokalt gitt praktisk eksamen for yrkesfag Faglærarane utarbeider forslag til eksamensoppgåve til ordinær lokalt gitt tverrfagleg eksamen. For å kvalitetssikre oppgåvene som skolane har laga har Opplæringsavdelinga etablert oppgåvenemnder innan dei yrkesfaglege utdanningsprogramma. Forslaga til eksamensoppgåver blir vurderte av oppgåvenemndene. Dei vil dekke dei mest vanlege programområda. For programområde dei ikkje sjølv dekker, skal dei søke å få inn kompetanse utanfor nemnda. Alle skolane kan ikkje rekne med å få vurdert sine oppgåver kvart år. Oppgåvenemndene gir si faglege vurdering til Opplæringsavdelinga, som godkjenner eksamensoppgåvene/gir pålegg om endringar. Opplæringsavdelinga gir melding til skolane om oppgåveforslaga er godkjende av oppgåvenemnda slik dei ligg føre, eventuelt om kva endringar som må gjerast. Rektor har ansvar for at skolen endrar oppgåveforslaga slik at dei er i samsvar med oppgåvenemnda si tilråding. Skolen sender ein kopi av den endelege oppgåva til oppgåvenemnda. 6
Framdrift (årshjul) Lærarane utarbeider oppgåver, evt. i samarbeid med andre skolar (sensorring) Oppgåveforslaga blir sende til oppgåvenemndene Oppgåvenemndene vurderer oppgåvene fagleg, tekstmessig, omfang, layout m.m. Opplæringsavdelinga gir melding til skolane om oppgåvene er tilfredsstillande eller om dei må endrast Rektor sørgjer for at oppgåver som skal endrast blir endra, og nytt forslag blir sendt til oppgåvenemndene. Rektor godkjenner den enkelte oppgåva februar mars mars/april april april/mai april/mai 7. VURDERINGSKRITERIUM Elevane skal vere kjende med vurderingskriteria i god tid før eksamen. Faglege krav til eksamen må sjåast i samanheng med lengda på førebuingstida, bruk av hjelpemiddel og utforming av oppgåva. Med vurderingskriterium meiner vi det vi legg vekt på når vi vurderer elevane. 7
8. GJENNOMFØRING AV MUNNLEG EKSAMEN FOR ELEVAR Det er to hovudmodellar for munnleg eksamen. Med faglærar meiner vi 1. sensor. Med omgrepet sensor meiner vi ekstern sensor. HOVUDMODELL MED LANG FØREBUINGSDEL - inntil 48 timar Eksamen er todelt. Først får eleven inntil 15 min utan avbrot til ein presentasjon der han/ho legg fram resultatet av arbeidet i førebuingsdelen. Deretter følgjer ein samtale mellom elev, faglærar og sensor. Eksamen kan vare inntil 30 minutt. Presentasjonen skal ikkje lesast opp frå eit ferdigskrive manus, men framførast munnleg med utgangspunkt i ein kort disposisjon eller ei momentliste eleven har med. Disposisjonen/momentlista kan leggjast fram for faglærar og sensor. I engelsk og framandspråk må desse tre elementa vere til stades: 1) Lytteforståing 2) Munnleg produksjon 3) Spontan samhandling. Om eleven ønskjer det, kan det til dømes brukast tavle, lysark, IKT, bilete eller gjenstandar for å illustrere stoffet. (Val av utstyr må avklarast med skolen på førehand) Resten av eksamenstida vil bli brukt til ein vidare diskusjon og samtale i faget med utgangspunkt i presentasjonen. Alle læreplanmåla kan bli trekte inn i denne samtalen. MODELLAR FOR ULIKE FAG MED KORT FØREBUINGSDEL inntil 1 time Dette er ein av to hovudmodellar for munnleg eksamen. Faglærarar som ynskjer ein meir omfemnande bruk av hjelpemiddel skal nytte modellen med lang førebuingstid - 48 timar. Samfunnsfaga Førebuingstid: inntil ein time Hjelpemiddel: Statistiske tabellar, lovtekster, forskrifter, rekneskapsstandardar, formlar, kart, kalkulator, skole-pc utan internettilgang med programvare (og brukarmanualar) som vert nytta i undervisninga. Eksamen: inntil 30 minutt Eleven får utdelt ei eller fleire kjelder med spørsmål til kjeldene, emnet/emna og andre nærliggjande emne. I samtalen under eksamen legg eleven fram svara på spørsmåla ut frå notata frå førebuingsdelen. Dessutan skal eleven få høve til å kome med utfyllande kommentarar og svare på nye spørsmål frå faglærar om emnet/emna og andre nærliggjande emne. Realfaga Matematikk Førebuingstid: inntil 30 minutt. Hjelpemiddel: Relevante tabellar og formlar, kalkulator, og eventuelt ein skule-pc utan nettilgang med programvare som elevane er kjende med frå undervisninga. Oppgåve: Eit naturleg avgrensa emneområde i faget, gjerne supplert med konkrete oppgåver. Instruks: Eleven skal førebu seg på å visa sin kompetanse innanfor det trekte emneområdet. Eksamen: inntil 30 minutt. 8
Eleven gjer greie for arbeidet med det trekte emneområdet og svarar på oppfylgingsspørsmål. Eleven blir eksaminert i eit anna naturleg avgrensa emneområde i faget. Til saman skal dei to emneområda femna vidt og djupt nok til at alle elevar har høve til å syna kompetansen sin i faget. Hjelpemiddel under eksamenstida er dei same som under førebuingstida. Kandidaten kan ta med notatark frå førebuingsdelen. Kjemi, fysikk, biologi og naturfag (Munnleg-praktisk eksamen) Denne eksamensforma skal ha eit praktisk innslag Til vanleg maksimalt 5 kandidatar. Førebuingstid: inntil 45 minutt. Hjelpemiddel: Relevante tabellar og formlar, laboratorierapportar godkjende av faglærar, kalkulator og eventuelt ein skule-pc utan nettilgang med programvare som elevane er kjende med frå undervisninga. Oppgåve: Eit naturleg avgrensa emneområde i faget, gjerne supplert med konkrete oppgåver. Instruks: Eleven skal førebu seg på å visa sin kompetanse innanfor det trekte emneområdet. Eksamen: inntil 45 minutt (inklusiv tid til å utføre praktisk arbeid). Eleven gjer greie for arbeidet med det trekte emneområdet og svarar på oppfylgingsspørsmål. Eleven blir eksaminert i eit anna naturleg avgrensa emneområde i faget. Det praktiske arbeidet skal integrerast som ein naturleg del av eksaminasjonen i anten det kjende eller det ukjende emneområdet. Til saman skal dei to emneområda femna vidt og djupt nok til at alle elevar har høve til å syna kompetansen sin i faget. Hjelpemiddel under eksamenstida er dei same som under førebuingstida. Kandidaten kan ta med notatark frå førebuingsdelen. Geofag, informasjonsteknologi og teknologi og forskningslære. Desse faga skal ha lang førebuingsdel på inntil 48 timer Norsk Førebuingstid: inntil 30 minutt Oppgåve: Eleven førebur seg på å vise kompetansen sin innanfor hovudområdet og i tekstanalyse Hjelpemiddel: Læreplanen i norsk og evt. ordbok Eksamen: 30 minutt Eleven gjer greie for oppgåva frå førebuingsdelen og svarar på oppfølgingspørsmål. Eleven blir eksaminert i ei oppgåve knytt til leselista, med spørsmål som kan kome frå alle hovudområde i læreplanen Engelsk og Framandspråk I og II For engelsk blir eksamen med lang førebuingsdel tilrådd brukt Førebuingstid: inntil ein time Oppgåve: Eleven trekker ei oppgåve som baserar seg på eitt eller fleire tema som elevane har arbeidd med gjennom året. Eksaminator og sensor må ha samarbeidd om eksamensoppgåvene for å sikre at det dekker eit breitt utval av kompetansemål Hjelpemiddel: læreplan, ordbok el. elektronisk ordbok og grammatikk Eksamen: Eleven skal ha ei prøve som testar lytteforståing (lytteprøve/anna audiovisuelt materiale). I tilknytning til dette må ein og teste eleven si evne til spontan samhandling (samtalen tek utgangspunkt i temaet i lytteprøve/av-materiale) I tillegg til lyttetesten vert eleven eksaminert i den trekte oppgåva (munnleg produksjon) Nærliggjande tema kan trekkjast inn i eksaminasjonen Formgjevingsfag og Idrettsfag Desse er omtala under pratktisk eksamen s. 22. 9
9. MUNNLEGE EKSAMENAR FOR PRIVATISTAR Generell del Alle kandidatar må vise gyldig legitimasjon. Førebuingstid: 20 minutt (for nokre fag 30 min, sjå fagspesifikk del) Alle trykte og skrivne hjelpemiddel er tillatne. Under førebuinga kan det gjerast notat som kan nyttast som støtte under eksaminasjonen. Kommunikasjon under førebuingsdel er ikkje tillate. Eksamen kan vare inntil 30 minutt. Først får du tid utan avbrot til ein presentasjon der du legg fram resultatet av arbeidet i førebuingsdelen. Presentasjonen skal ikkje lesast opp frå eit ferdigskrive manus, men framførast munnleg med utgangspunkt i ein kort disposisjon eller ei momentliste du har med. Disposisjonen/momentlista kan leggjast fram for eksaminator og sensor. Eksaminator gir beskjed om når presentasjonsdelen er over og eksamineringa tek til. Resten av eksamenstida vil bli brukt til ein vidare diskusjon og samtale i faget. Alle læreplanmåla kan bli trekte inn i denne samtala. Eksaminator og sensor vil i samråd einast om karakteren. Når privatisten får karakteren, kan han be om ei grunngjeving der og då. Denne grunngjevinga blir gitt munnleg. Fagspesifikk del Samfunnsfaga Førebuingstid: 20 min Oppgåve: kandidaten trekkjer emne frå eit hovudområde i læreplanen. Instruks: kandidaten førebur seg på å vise kompetansen sin innanfor det trekte emneområdet Eksamen: om lag 20 minutt Kandidaten gjer greie for arbeidet med det oppgjevne emneområdet og svarar på oppfølgjingsspørsmål. Kandidaten vert óg eksaminert i andre naturleg avgrensa emneområder i faget Norsk Kandidatane må levere leseliste til eksamenskontoret innan ei veke etter oppmelding. Førebuingstid: 30 minutt. Oppgåve: Kandidaten får utlevert ein ukjent tekst eller ei anna oppgåve frå eit hovudområde i læreplanen. Instruks: Kandidaten førebur seg på å vise kompetansen sin innanfor hovudområdet og i tekstanalyse. Eksamen: om lag 30 minutt. Kandidaten gjer greie for det sjølvvalde fordjupningsemnet sitt. Kandidaten gjer greie for oppgåva frå førebuingsdelen og svarar på oppfølgjingsspørsmål. Kandidaten blir eksaminert i ei oppgåve knytta til leselista, m/spørsmål om t.d. innhald, tema/bodskap, litterære verkemiddel, litteraturhistorisk samanheng. Kandidaten kan også få spørsmål om språkhistorie, målføre og norrønt. 10
Kjemi, fysikk, biologi og naturfag Desse fag har ein munnleg-praktisk eksamen I NAT1001 må kandidatane levere temaliste til eksamenskontoret innan ei veke etter oppmelding. Førebuingstid: 30 minutt Oppgåve: kandidaten trekkjer emne frå eit hovudområde i læreplanen Instruks: kandidaten førebur seg på å vise kompetansen sin innanfor det trekte emneområdet Eksamen: om lag 30 minutt, inklusiv tid til å utføre praktisk arbeid Kandidaten gjer greie for arbeidet med det oppgjevne emneområdet og svarar på oppfølgjingsspørsmål. Kandidaten vert eksaminert i andre naturleg avgrensa emneområder i faget Kandidaten skal utføre eller beskrive førsøk (også rekneoppgåver) I naturfag VG1401 og NAT1002 vil karakteren vere ei samla vurdering av den skriftlege og munnlege delen. I geofag REA3008 og REA3009/3010 skal kandidaten ha med seg ei prosjektoppgåve innan hovedområdet i læreplanen som heiter Geoforskning. Tema for prosjektoppgåva må sendast eksamenskontoret innan 10.februar/1.oktober. Engelsk og Framandspråk I og II Kandidatane må levere leseliste til eksamenskontoret innan ei veke etter oppmelding. Førebuingstid: 20 min Oppgåve: kandidaten trekkjer emne frå eit hovudområde i læreplanen.det er vanleg at privatisten får ein ukjend tekst til førebuinga. Instruks: kandidaten førebur seg på å vise kompetansen sin innanfor det trekte emneområdet Eksamen: om lag 20 minutt. Kandidaten gjer greie for arbeidet med det oppgjevne emneområdet /teksten og svarar på oppfølgjingsspørsmål. Kandidaten vil bli eksaminert med utgangspunkt i innlevert leseliste. Leselista skal sendast til eksamenskontoret innan 10.februar/1.oktober. Dersom leseliste ikkje er levert, kan eksaminator eksaminere kandidaten etter eksamenskontoret sitt forslag til leseliste 11
10. KRONOLOGISK GJENNOMGANG AV SENSOR OG FAGLÆRAR SITT ARBEID MED MUNNLEG EKSAMEN 1 Sensor får melding om oppnemning 2 Kva skal sensor gjere i veka før eksamen? 3 Sensor og faglærar si rolle under eksamen 4 Sensor si rolle ved karakterfastsetjing 5 Sensor gir eleven resultatet 6 Sensor sitt ansvar ved eventuell klagehandsaming 1. SENSOR FÅR MELDING OM OPPNEMNING Faglærar og sensor får melding normalt minst to veker før eksamen. (Ikkje-normale situasjoner kan oppstå i samband med sjukdom, streik o.l.) Alle lokalt vedtekne reglar for eksamensmodellen skal leggjast ved oppnemninga I fag der det er naturleg, kan det leggjast ved lærestoffliste eller andre oversikter som viser kva elevane har arbeidd med Faglærar tek straks kontakt med sensor Vanlege spørsmål: Kva om faglærar ikkje tek kontakt? Sensor må sjølv ta kontakt med faglærar eller eksamensskolen dersom han ikkje har høyrt noko etter to dagar. 2. KVA SKAL SENSOR OG FAGLÆRAR GJERE I VEKA FØR EKSAMEN? Sensor må setje seg inn i styringsdokument og rettleiingsdokument for denne eksamensmodellen Faglærar kjem med framlegg til eksamensoppgåve(r), og sensor og faglærar drøftar oppgåveframlegget og blir einige om endeleg utforming Sensor passar på at oppgåva/ene er i tråd med måla i læreplanen og femner vidt nok Sensor og faglærar diskuterer og blir samde om kjenneteikn på måloppnåing ved vurdering av ein eksamensprestasjon i faget Faglærar informerer sensor om skolen sin instruks for korleis eksamen skal gjennomførast Sensor blir informert om skoleadministrasjonen sitt arbeid med å kvalitetssikre eksamen (til dømes: samordning med andre skolar, informasjon til elevane, opplæring av lærarkollegiet, tilrettelegging i førebuingsdelen med tilgang til bibliotek, IKT, arbeidsrom mm) Vanlege spørsmål: Kva om faglærar og sensor ikkje blir einige om utforminga av oppgåvene? Sensor har siste ordet når det gjeld kva eleven skal eksaminerast i, men dette betyr ikkje at sensor skal overkøyre faglærar og forlange ei heilt anna oppgåve enn det faglærar gjer framlegg om. Eleven trekkjer tema, og faglærar må sørgje for at eleven kan trekkje blant tema som til saman dekker kompetansemåla, og som gjer det mogeleg for eleven å få vist både brei kompetanse og evne til å fordjupe seg i eit stoff eller eit fagleg område. Kan sensor kreve endringar i eksamensopplegget? Nei, skolen vedtek reglane som gjeld for eksamen, som skal vere i samsvar med sentrale og fylkeskommunale retningslinjer. Det er berre eksamensoppgåva sensor kan påverke. 12
Om skolen har vedteke reglar som er i strid med desse retningslinjene, må dette takast opp av sensor. Kva om sensor insisterer på endringar i opplegg og oppgåveutforming som bryt med det elevane ventar seg? Av og til kan det oppstå usemje mellom faglærar og sensor om gjennomføringa av eksamen. Rektor på eksamensskolen har eit overordna ansvar for eksamen og skal trekkjast inn om slik usemje oppstår. Skal faglærar kontakte sensor etter at elevane har fått utlevert oppgåvene? Faglærar tek kontakt i god tid før sjølve eksamen dersom det er informasjon sensor bør ha. Kva er faglærar si rolle under førebuingsdelen? Faglærar bør vere tilgjengeleg ved utleveringa av oppgåva/oppgåvene og vidare i førebuingsdelen - innanfor dei rammene som arbeidsavtalen set. Faglærar kan svare på spørsmål om praktisk gjennomføring, men ikkje undervise. Kor mykje rettleiing ein elev skal få, må avgjerast av det profesjonelle skjønnet hos faglæraren. Det kan i alle høve vere fornuftig å avtale eit møte neste dag med elevar som ønskjer det. 3. SENSOR OG FAGLÆRAR SI ROLLE UNDER EKSAMEN Vanlege spørsmål for hovudmodell med lang førebuingstid (48 t): Kan eksaminasjonen gjerast i par eller grupper? Ja, det er ingen regel som hindrar dette. Eksamenstida blir då forlenga utover dei vanlege 30 min pr. elev. Vurderinga skal alltid vere individuell. Det er ikkje høve til å gje felles karakter. Er det vanskeleg å vurdere fleire elevar samstundes? Erfaring viser at det ikkje er problematisk å skilje mellom elevane sine prestasjonar, men at det kan vere noko meir krevande å vere eksaminator. Forsøk har likevel vist at det kan vere vanskeleg å gje ei rettferdig vurdering dersom gruppa er sett saman av meir enn tre elevar. Vanlege spørsmål om presentasjonen: Kan sensor avbryte eleven under presentasjonen? Nei, ikkje når det står i skolen sin instruks at eleven har inntil 15 minutt utan avbrot. Kva om eleven tek til å lese opp frå eit manus? For å hjelpe eleven til ein betre prestasjon bør faglærar eller sensor straks gjere eleven merksam på at det ikkje er meininga at kandidaten skal lese opp frå eit ferdig manus. Eleven skal vite kva som står om dette i instruksen. Kan sensor be eleven legge bort notata? Nei, instruksen seier at eleven har rett til å ha med seg notatark. Om eleven likevel held fram med å lese opp, eller er sterkt avhengig av notata sine, får dette innverknad på vurderinga av prestasjonen. 13
Kva om eleven ikkje er ferdig etter avtalt tidsbruk? Eleven bør informerast om når det er eitt minutt igjen, og stoppast om presentasjonen ikkje er ferdig 1-2 min over tida. Dette kan seiast til eleven før eksamen startar. Bør sensor halda seg passiv under presentasjonen? Nei, elevar er ofte nervøse i ein slik situasjon, så både faglærar og sensor må gjennom kroppsspråk (augekontakt, smil, nikk) vise at dei følgjer med og er positive til eleven si framlegging. Vanlege spørsmål om samtalen etterpå: Kan sensor delta i samtalen? Ja, det er ingen sentralt gjevne retningslinjer som forbyr dette. Det bør i kvart enkelt tilfelle vurderast kva som er best for eleven. Denne eksamensmodellen legg opp til at sensor bør delta på linje med faglærar. Skal samtalen berre dreie seg om temaet i presentasjonen? Nei, i samtalen etterpå skal eleven kunne setje emnet inn i ein større samanheng. Samtalen tek utgangspunkt i presentasjonen og kan gå djupare inn i emnet eller gradvis gå over i andre emne.. Ein skal ikkje brått stille spørsmål om noko heilt anna for å kontrollere at eleven kan pensum. Skolen må heller ikkje lage eit reglement som seier at samtalen berre skal dreie seg om emnet for presentasjonen. Skal eleven få bruke notata sine i samtalen? Ja, når instruksen seier at eleven har høve til å ha med seg notatark til framføringa si, har eleven høve til å bruke dei under heile eksamen. Dersom eleven er for avhengig av notata, får dette innverknad når karakteren skal fastsetjast. Vanleg spørsmål for begge hovudmodellane Kva om eleven ikkje kan svare på eit spørsmål? Då kan spørsmålet omformulerast eller det kan stillast eit nytt spørsmål. Faglærar og sensor skal ikkje ta til med å undervise ved å forklare kva eleven burde ha svart. Det er eleven som skal disponere tida for å vise kompetansen sin i faget. Faglærar og sensor skal nøye seg med å stille korte og klare spørsmål. 4. SENSOR SI ROLLE VED KARAKTERFASTSETJINGA For hovudmodell med lang førebuingstid inntil 48 timar Når samtalen er over, blir eleven beden om å vente utanfor mens faglærar og sensor fastset karakteren Sensor og faglærar skal saman drøfte eleven sin prestasjon og bli einige om kva karakter eleven skal ha Ved usemje, avgjer sensor Vanlege spørsmål: Skal presentasjonen og samtalen telje likt når karakteren blir fastsett? Det skal ikkje lagast ei prosentfordeling mellom presentasjon og samtale, men karakteren blir fastsett etter ei heilskapsvurdering. Det er eleven sin faglege kompetanse som skal vere avgjerande for karakteren. Skal framføringa telje med, eller er det berre innhaldet som skal vere grunnlaget for karaktersetjinga? Utgangspunktet er kompetansemåla i læreplanen. Om faget har mål som har med framføring å gjere t.d. i norsk skal framføringa telje med. 14
Skal hjelp og rettleiing i førebuingsdelen ha innverknad på vurderinga? Nei, arbeid i førebuingsdelen blir ikkje vurdert. Det er berre prestasjonen på sjølve eksamen som er grunnlaget for karaktersetjinga. Vanlege spørsmål for begge hovudmodellane Kva skal det leggjast vekt på når karakteren blir fastsett? Karakteren skal vise eleven sin kompetanse i faget. Det er svært viktig at faglærar og sensor på førehand har diskutert og blitt samde om kjenneteikna på måloppnåing. Kva om sensor og faglærar ikkje blir einige om karakteren? Dersom dei ikkje blir samde, er det sensor som tek den endelege avgjerda. Kan eleven kome inn igjen for å få tilleggsspørsmål? Om det gjennom drøftinga av prestasjonen kjem fram moment som gjer det vanskeleg for sensor å ta ei endeleg avgjerd om karakteren, kan eleven kallast inn igjen. Det er opp til sensor om dette skal gjerast. Skal eleven få resultatet før neste elev blir kalla inn? Ja, vurderinga skal vere målrelatert og ikkje grupperelatert 5. SENSOR GJEV ELEVEN RESULTATET Etter at karakteren er fastsett i samtalen mellom faglærar og sensor, blir eleven kalla inn igjen Før eleven blir kjend med karakteren, må eleven få ei god grunngjeving. Vanleg spørsmål: Kva er ei god grunngjeving? Ei grunngjeving er ikkje det same som ein karakteristikk av svaret/prestasjonen. Det er ikkje nok t.d. å seie at Du var flink og presterte godt, så du får karakteren 5. Sensor må vise til konkrete døme frå prestasjonen og knyte desse opp mot vurderingskriteria og grad av måloppnåing i faget. 6. SENSOR SITT ANSVAR VED EVENTUELL KLAGEHANDSAMING Sensor må lage fyldige notat om både gjennomføringa og karaktergrunnlaget Sensor må passe på at det ikkje skjer formelle feil Vanlege spørsmål: Kor lenge skal notata takast vare på? Notata skal takast vare på eitt år etter at eksamen er gjennomført. Kvifor skal notata takast vare på så lenge? Det hender at karakterar blir førde feil på karakterskjemaet og at dette ikkje blir oppdaga før eleven på eit seinare tidspunkt klagar. Notata vil då kunne dokumentere korrekt karakter. Kva er ein formell feil? Ein formell feil er at gjeldande retningslinjer ikkje blir følgde. Kva skal stå i sensor sin kommentar til klagen frå eleven? Sensor og faglærar er pliktige til å gje skriftlege kommentarar til eleven si klage. Sensor må kommentere den konkrete formelle feilen eleven klagar på, ikkje berre skrive at Det blei ikkje gjort formelle feil. 15
11. GJENNOMFØRING AV YRKESFAGLEG PRAKTISK EKSAMEN I tråd med læreplanane for yrkesfaglege utdanningsprogram på Vg2 skal det vere ein lokalt gitt tverrfagleg praktisk eksamen. Utdanningsdirektoratet har definert det slik at praktisk eksamen og kan ha eit munnleg og evt. skriftleg element. Innanfor utdanningsprogram for idrettsfag og musikk, dans og drama er det fleire fag som skal ha praktisk eller munnleg-praktisk eksamen. Desse retningslinjene vil i hovudsak og gjelde for dei. Det same gjeld for fag innan formgjeving i studiespesialiserande utdanningsprogram. Førebuing for lærar og sensor Utarbeiding av oppgåve Skolen har ansvar for utarbeiding av oppgåver. Det ligg til læraren sitt arbeidsområde. Om elevane skal ha eksamen på ulike dagar, må det lagast fleire oppgåver, slik at alle får like lang førebuingstid. Førebuingstida skal ikkje overstige 48 timar. Laurdag og søndag skal ikkje telje med. Oppgåva Oppgåva kan vere ein situasjonsomtale (case), ein arbeidsordre, eit tema med konkret oppgåve/teikning eller liknande. Alle felles programfag skal trekkjast inn i oppgåva/tema, dvs. kompetansemål frå alle felles programfag. I enkelte fag vil det pga oppbygging av læreplanen (og utstyr/verkstadtilhøve) vere nødvendig å velje blant programfaga til den praktiske prøven. Då må alle fag likevel dekkjast inn på eksamensdagen, t.d. i den munnlege eksaminasjonen. Ulike oppgåver vil til saman normalt dekkje alle kompetansemåla. Elevane trekkjer oppgåve. I oppgåva står det kva kompetansemål ho dekkjer, evt. med vurderingskriterium. Prosjekt til fordjuping skal ikkje vere med. Observasjonsskjema Det skal utarbeidast eit "observasjonsark" som sensor nyttar under eksamen. Skjemaet inneheld eksamensnummer for alle kandidatane og ulike område som skal vurderast, til dømes: planlegging, utføring, hygiene, sjølvstende, HMT, m.m. Sensorar Kvar skole må sørgje for at det er tilstrekkeleg med sensorar for dei enkelte gruppene. For dei fleste faga bør det ikkje vere meir enn 8 kandidatar i kvar gruppe. Det må sikrast at sensorane får observere eleven i praktisk arbeid. Kvar elev skal ikkje ha lengre eksamen enn 5 timar. Kontakt mellom faglærar og ekstern sensor Faglærar tek kontakt med sensor normalt minst to veker før eksamen. (Ikkje-normale situasjonar kan oppstå i samband med sjukdom, streik o.l.) Førebuingsdel Tid Maksimalt 2 døgn frå utlevering av oppgåve til sjølve eksaminasjonen. Læraren sin rolle Læraren skal vere til stades/tilgjengeleg i delar av førebuingstida. Lærar kan rettleie, men skal ikkje undervise. Med det meiner ein at eleven kan få hjelp til å nytte tida på ei fornuftig måte, men ikkje hjelp til faglege spørsmål. Det kan vere aktuelt at elevar skal bruke maskiner for å gjere klart materiale o.l. Då må lærar vere til stades. Sensor si rolle Sensor er ikkje til stades i førebuingstida. 16
Arbeidsform under førebuingsdelen Skolen må bestemme kva alternativ som gjeld, til dømes: - I kva grad elevane skal arbeide åleine eller i grupper. Om dette evt. er valfritt - I kva grad dei kan eller skal vere på skolen deler av tida Om elevane skal førebu seg i grupper, er det viktig at gruppene vert etablert i god tid før eksamen. Dei må ha erfaring i å jobbe saman. Hjelpemiddel Alle hjelpemiddel er tillatne. Dette vil også innebere hjelp frå andre. Produktet og vurdering av produktet Førebuingsdelen skal i dei fleste tilfella ikkje takast med i vurderinga til eksamen. Arbeidet skal vere til hjelp for gjennomføringa og eit grunnlag for individuell eksaminasjon. Til dømes: - val av råvarer/materiell - klargjering av materiell - val og tilrettelegging av verktøy/maskiner - planar/skisser - planlegging og øving på rollespel Deler av førebuingstida som foregår på skolen kan telje med. I Medium og kommunikasjon og Restaurant og matfag skal elevane levere inn eit arbeid etter skoletid dagen før eksamen. Det som blir innlevert, er eit utgangspunkt for eksamen. Det vil verke inn på karakteren, men skal ikkje ha eigen karakter. I Design og handverk, modell 2 og ved munnleg-praktisk eksamen i formgjeving vil arbeidet frå førebuinga telle direkte med ved karaktergjevinga. Eksamen Generelt: Med tverrfagleg eksamen meiner ein at eksamen skal dekke alle programfaga. Dvs. at elevane skal få vist kompetanse som famnar kompetansemål frå alle felles programfag, om enn ikkje i likt omfang. Om ikkje alle felles programfag er dekt i oppgåva dei har førebudd seg på, skal elevane få tilleggsoppgåve slik at eksamen totalt sett dekker alle faga. Kompetansemål frå prosjekt til fordjuping skal ikkje telje med. Eksamensforma må vere utprøvd og kjend før eksamensdagen. Eksamensform Praktisk eksamen skal prøve elevane i praktisk kompetanse i tråd med kompetansemåla i læreplanen. Den praktiske utføringa kan vere i gruppe eller individuelt. Sensor vil normalt vere i munnleg dialog med kvar elev. Dette kan delvis skje under den praktiske utføringa. I dei fleste tilfella vil det vere ein munnleg, individuell eksaminasjon/dialog på ca 20 minutt etter den praktiske delen. Her vil eleven kunne gjere greie for arbeidet både frå førebuingsdelen og frå eksamensdelen. Eleven vil og få nye spørsmål med utgangspunkt i tema. Nye kompetansemål kan trekkast inn for å sikre breidde i vurderinga. Særleg om den munnlege eksaminasjonen: - Det skal vurderast i kva grad eleven har eit eigarforhold til stoffet og evt. presentasjonen. - Eleven må få høve til å rette opp manglar i presentasjonen - Både sensor og faglærar skal ha ei aktiv rolle i utspørjinga Tid Tida for kvar elev skal etter forskrifta vere ½ time 5 timar. Dette tyder at tida frå eleven kjem til eksamen er avslutta, ikkje skal overstige 5 timar. Tida inkluderer individuell, munnleg høyring, normalt 20-30 min. 17
Hjelpemiddel Elevane har med seg notat frå førebuingsdelen. Utstyr, verktøy og anna som trengs for gjennomføring av eksamen, må vere til stades i eksamenslokalet. Det må vere tydeleg kva som vert venta at elevane evt. sjølv ordnar og tar med. Vurdering Den praktiske gjennomføringa skal vurderast i høve til kompetansemål som er knytt til tema/oppgåva og eleven sine planar/skisser frå førebuingstida. Karakteren for praktisk eksamen blir fastsett på grunnlag av prestasjonen på eksamensdagen. MODELLER FOR DEI ULIKE FAGA I tillegg til desse retningslinjene er det for nokre programområde utarbeidd ein konkret mal for gjennomføring av eksamen. Desse er tilgjengeleg på faggruppa sitt område i It s learning. I førebuingstida er alle hjelpemiddel tillatne. Her er nemnt hjelpemiddel på sjølve eksamensdagen. Skolane må vurdere bruk av digitale verktøy for kvar enkelt eksamen. Bygg- og anleggsfag Førebuingstid: 48 timar Ved ulike oppgåver skal elevane trekkje oppgåve. Dei kan ikkje velje eit spesielt yrke som case. Elevane lagar arbeidsplanar og evt. teikningar, skisser og liknande. Planane skal innehalde utføring, kvalitetssikring, HMS, utstyr og verktøybruk. Planane skal takast med til eksamen. Dei vil fungere som hjelpemiddel til praktisk utføring og utganspunkt for eksaminasjonen. Eksamenstid: inntil 5 timar inkl. 30 min individuell presentasjon og eksaminasjon/dialog Hjelpemiddel: Planen frå førebuingsdelen, verktøy, materiell og liknande Elevane arbeider praktisk på verkstaden, sensor går rundt og eksaminerer arbeidet undervegs. Design og handverk Alternativ A: Førebuingstid: 48 timar Elevane planlegg og førebur ein produksjon i tråd med oppgåva. Dei arbeider individuelt. Eksamenstid: 5 timar Hjelpemiddel: Planen frå førebuingsdelen, verktøy, materiell og liknande 4,5 timar til produksjon (og dokumentasjon). Sensor kan vera til stades under arbeidet. Avsluttast med ein presentasjon/dokumentasjon med spørsmål frå sensor i høve til oppgåva. Dette krev at elevane starter til ulike tidspunkt. Alternativ B: Førebuingstid: 48 timar Elevane får ei praktisk oppgåve som skal løysast i førebuingstida. Arbeidet går føre seg på skolen og elevane arbeider individuelt. Hjelpemiddel: Alle hjelpemiddel er tillatne i førebuingstida. Det er ikkje tillate å ta arbeid med heim eller bringe arbeid til skolen. Eksamenstid: 5 timar Arbeid i førebuingstida utført på skolen, skal takast med i vurderinga. Eksamensdagen nyttast til klargjering og presentasjon. I tillegg til det praktiske arbeidet skal det leverast ein kort skriftleg presentasjon med grunngjeving av idear, prosess, planløysing, materialar og fargeval. Denne modellen har ikkje munnleg eksaminasjon. Sensor skal ikkje vere til stades under eksamen. 18
Elektrofag Til vanleg maksimalt 6 kandidatar Førebuingstid: 48 timar Elevane lagar arbeidsplanar og evt teikningar, skisser og liknande. Planane bør innehalde utføring, kvalitetssikring, HMS, utstyr og verktøybruk. Planane skal takast med til eksamen. Dei vil fungere som hjelpemiddel til praktisk utføring og utgangspunkt for eksaminasjonen, men skal ikkje i seg sjølv vurderast. Eksamenstid: 2 til 5 timar, inkl. munnleg eksaminasjon. 30 min individuell presentasjon og eksaminasjon/dialog i høve til oppgåva Hjelpemiddel: Planen frå førebuingsdelen, verktøy, materiell og liknande Fleire kandidatar bør kunne prøvast samstundes. Eleven utfører/monterer arbeidet. Det bør innehalde utrekningar og feilsøking. Til slutt utfører eleven sluttkontroll og nødvendig dokumentasjon. Dokumentasjon kan vere utfylling av skjema og arbeidsordre og/eller ein kortfatta skildring/logg for gjennomføring og feilsøking. Helse- og sosialfag Barne- og ungdomsfag (BU) og Helsearbeiderfaget (HEA): Til vanleg maksimalt 6-8 elevar Førebuingstid: 48 timar. Eleven får utlevert ei tverrfagleg situasjonsbeskriving som er typisk for arbeidskvardagen for yrket. Skriftleg dokumentasjon på førebuing er berre aktuelt der læreplanen har konkrete mål om planlegging og gjennomføring (t.d. Barne- og ungdomsfaget). Dei praktiske oppgåvene på eksamensdagen skal ikkje vere kjende for elevane med mindre eksamensoppgåva krev at elevane skal planlegge særskilde aktivitetar (har mål frå læreplanen om planlegging og gjennomføring). Elevane kan velje å gå opp i gruppe eller individuelt. Elevane er markørar for kvarandre der det er aktuelt Eksamenstid: maksimalt 45 min. inklusiv praktisk gjennomføring. Hjelpemiddel eksamensdagen: - For HEA: ingen - For BU: Skriftlig plan for gjennomføring/aktivitetsplan Ambulansefag, Helsesekretær og Hudpleie Her er eigne modellar utarbeidde ved dei aktuelle skolane, og i nokre høve i samarbeid med andre fylke. Medium- og kommunikasjon Førebuingstid: 48 timar (innlevering etter 30 timar) Elevane gjennomfører ein praktisk produksjon frå kl 09.00 den første dagen og leverer kl 15.00 den andre dagen. Resten av førebuingstida kan dei bruke til å førebu seg til eksamensdagen. Elevane kan arbeide einskildvis eller i grupper. Alle hjelpemiddel er tillatne i førebuingstida. Faglærar og sensor ser gjennom produksjonen frå førebuingstida før sjølve eksamen. Denne produksjonen er eit utgangspunkt for eksaminasjonen. Han skal ikkje ha eigen karakter i forhold til den endelege eksamenskarakteren. Karakteren blir fastsett på grunnlag av prestasjonen på eksamensdagen, men vurderinga av produksjonen kan brukast til justering. Eksamenstid: 45 minutt. 10-15 minutt blir brukt til ein praktisk del. Det kan vere ein presentasjon av produksjonen frå førebuingstida eller ei fjernsyns- eller radiosending. Dette vil gå fram av ordlyden i oppgåva. Deretter blir det munnleg eksaminasjon einskildvis eller i grupper. Hjelpemiddel: Det som er naudsynt for gjennomføringa av den praktiske delen. Til den munnlege delen kan dei ha med eit ark med stikkord. 19
Naturbruk Førebuingstid: 48 timar Elevane får eit tema og oppgåve som kan innebere praktisk førebuing og klargjering av utstyr. Ved lang eksamenstid skal dei laga eit notat (1 ark) som støtte for eksamen. Ved kort eksamenstid skal dei planlegge og utføre ei oppgåve, eventuelt produsere noko skriftleg. Førebuinga kan vere individuelt eller i grupper. Eksamenstid: inntil 5 timar inkl. 30 min individuell presentasjon og eksaminasjon/ Hjelpemiddel: Planen/arbeidet frå førebuingsdelen, verktøy, materiell og liknande Ved kort eksaminasjon skal arbeidet frå førebuingstida forsvarast i gruppe og individuelt. Ved lang eksaminasjon får eleven ei praktisk oppgåve som gjerne blir lagt til produksjonsstad (fiskeoppdrettsanlegg, og liknande). Eleven flyttar seg rundt på ulike postar for ulike oppgåver. Restaurant- og matfag Kokk/servitør Til vanleg maksimalt 6 elevar. Ved gruppeeksamen, til vanleg maksimalt 3 elevar i kvar gruppe. Førebuingstid: 24 timar (innlevering etter 6 timar) Individuell eller gruppeoppgåve. Elevane får utlevert tema (case) og råvareliste, samt kompetansemål og vurderingskriteria. Dei planlegg ein meny med drikkevarar, råvareliste, køyreplan og arbeidsplan, evt. utrekningar. Dei førebur seg saman om det er gruppeeksamen. Innlevering etter skoleslutt (kl. 15.00) dagen før eksamen. Eksamenstid: 5 timar, inkl. 20 min evalueringssamtale Dei skal lage mat, dekke og servere ut frå gitte læremål og eigen plan. Ved gruppeeksamen vil eleven trekke si rolle. Sensor spør undervegs og etterpå ut frå innlevert plan og prestasjonane. Matfag Førebuingstid: 24 timar med innlevering etter 6 timar Gruppe- eller individuell oppgåve Elevane får utdelt kompetansemål for eksamen, råvareliste med tilgjengelege råvarer, vurderingskriterium og anna materiell som plakatar og kalkyleskjema som kan inngå i oppgåva. Deler av oppgåva kan planleggjast med reseptar, råvarer og produksjonsprosessar. Alle hjelpemiddel tillatne i førebuingstida Eksamenstid: 5 timar, inkl. inntil 20 min evalueringssamtale Hjelpemiddel: Arbeid innlevert frå planleggingsdagen Elevane får utlevert konkrete oppgåver knytt til kompetansemål utlevert på planleggingsdagen. Elevane ferdigstiller reseptar og produksjonsmetodar og gjennomfører aktivitetane. Plakatar og kalkyler skal leggast fram dersom dette inngår i oppgåva. Ferdige produkt skal setjast fram for vurdering Sensor kan stille spørsmål undervegs frå læreplanen i faga. Service og samferdsel Sal, service og tryggleik, Reiseliv og Ikt-driftsfagg Førebuingstid: 48 timar Elevane får utdelt ei oppgåve som dei skal løyse i grupper. Oppgåva kan bestå av ein case eller ei problemstilling og skal dekke alle dei ulike programfaga. Gruppedeltakinga er obligatorisk. Skolen vel om gruppene får same oppgåva eller ulike oppgåver. Kvar gruppe utarbeider eit kort notat som viser kompetansemåla som gruppa har valt å arbeide med. I tillegg til notatet skal kvar elev levere ein individuell logg som viser korleis eleven har jobba i førebuingstida. Notat og logg skal leverast til sensor og eksaminator seinast kl. 15.00 dag 2. Innleveringa er obligatorisk og skal ikkje vere ein del av vurderingsgrunnlaget. Eksamenstid: Gruppepresentasjonen må ikkje vare lenger enn 20 min, og den individuelle eksaminasjonen/dialogen skal ikkje overstige 15. min. pr. elev. Gruppa vel sjølv presentasjonsform. Alle gruppemedlemmane skal delta på presentasjonen. Kopi av presentasjon skal vere tilgjengeleg for sensor og eksaminator under presentasjonen 20
Transport og logistikk Førebuingstid: 24 timar Eksamenstid: 3 timar Hjelpemiddel: Ark frå førebuingstida Teknologi og industriell produksjon Førebuingstid: 48 timar Elevane lagar arbeidsplanar, og evt teikningar, skisser og liknande. Planane skal innehalde utføring, kvalitetssikring, HMS, utstyr og verktøybruk. Planane skal takast med til eksamen. Dei vil fungere som hjelpemiddel til praktisk utføring og utganspunkt for eksaminasjonen. Produksjons- og industriteknikk Eksamenstid: 3-5 timar praktisk på verkstad. 20 min. munnleg eksaminasjon (med tverrfaglege oppgåver) Hjelpemiddel: Planen frå førebuingsdelen, verktøy, materiell og liknande Fleire verkstader kan takast i bruk, elevgruppene har ulike oppgåver avhengig av kva verkstad dei er på. Kvar verkstad har lærar til stades, sensor går rundt og observerer/stiller spørsmål om prosessen. Køyretøy Eksamenstid: 5 timar praktisk på verkstad. Hjelpemiddel: Planen frå førebuingsdelen, verktøy, materiell og liknande Elevane arbeider praktisk på verkstaden, ulike stasjonar med ulike oppgåver. Sensor går rundt og evaluerer arbeidet undervegs. 21