1
Innhald Innleiing... 3 Del 1 Målgrupper, føringar og roller... 4 1.1 Definisjon av målgrupper... 4 1.2 Statlege lovverk og føringar... 5 1.3 Fordeling av roller og ansvar... 5 Del 2 Status og behov... 8 2.1. Status for det bustadsosiale arbeidet i Time... 8 2.2 Kartlegging og behov... 10 Del 3 Utfordringar... 13 Del 4 Handlingsplan... 16 2
Innleiing Bustadsosial handlingsplan er forankra i Time kommune sin kommuneplan, og skal rullerast i kvar kommunestyreperiode. Planen skal fungera som eit styringsverktøy for å møta behova til enkelte av innbyggjarane våre. Innbyggjarane i Time har sjølv ansvar for å finna ein plass å bu. Likevel kan økonomiske, psykiske og fysiske utfordringar gjera at enkelte har problem med å skaffa eller behalda eigen bustad. Time kommune har eit tilretteleggingsansvar for at alle skal kunna bu i ein eigna bustad. Vidare har kommunen plikt til å skaffa mellombels husvære for dei som har eit akutt behov for dette. I Bustadsosial handlingsplan 2016-2019 skal følgjande målgrupper prioriterast: Personar med bakgrunn som flyktningar Personar som er avhengige av rusmiddel Personar med nedsett funksjon Personar med alvorleg psykisk liding Andre utan evne til å skaffa seg bustad Overordna strategi for det bustadsosiale arbeidet i Time kommune er: Alle i Time skal bu trygt og godt Strategien sitt bakteppe er kommuneplanen sin samfunnsdel og stortingsmeldinga «Bustad for velferd nasjonal strategi for boligsosialt arbeid (2014-2020)». Hovudmåla for det bustadsosiale arbeidet i Time kommune er: Gje hjelp til dei som har vanskar med å koma seg inn på bustadmarknaden på grunn av høgt prisnivå på kjøp og leige. Nytta bustadsosiale verkemiddel frå Husbanken til dei som fyller vilkåra for dette. Ha utleige- og omsorgsbustadar til dei som fyller vilkåra for å få dette, og redusera ventelistene i alle målgruppene Gje rusmiddelavhengige som manglar buevne hjelp til å halda på bustaden, og å ha eit godt forhold til nabolaget. Ha særleg merksemd på å dekka behovet for bustadar for menneske som er avhengige av rus, og som ikkje greier å skaffa bustad sjølv. 3
Del 1 Målgrupper, føringar og roller 1.1 Definisjon av målgrupper Målgruppene er personar og familiar som er utan eigen bustad, står i fare for å mista bustaden sin eller bur i ueigna bustad eller bumiljø. Vanskar med å skaffa eigna bustad kan skuldast: Manglande økonomisk grunnlag for finansiering av bustad Redusert evne til å ivareta eigne interesser i bustadmarknaden Behov for særleg tilrettelagt bustad Vanskar med å behalda bustad kan skuldast: Ikkje tilstrekkeleg inntekt til å dekka løpande utgifter Behov for råd og rettleiing i forhold til plikter som bustadeigar eller leigetakar Manglande evne til å bu sjølvstendig Time kommune vèl å definera målgruppene i Bustadsosial handlingsplan 2016-2019 slik: Personar med bakgrunn som flyktningar: Menneske som har fått opphald i Noreg på politisk eller humanitært grunnlag, og som vert busette i Time kommune etter avtale med Integrerings- og mangfaldsdirektoratet (IMDI) Personar som er avhengige av rusmiddel: Menneske som på grunn av alvorleg rusavhengigheit har vanskar med å etablera eller oppretthalda stabilitet i den ordinære bustadmarknaden Menneske med samtidig alvorleg psykisk liding og alvorleg rusmiddelavhengigheit Personar med nedsett funksjon: Menneske med fysisk funksjonssvikt som gjer at dei har behov for omfattande hjelp Menneske med psykisk funksjonssvikt og/eller utviklingshemming Menneske med store tilknytings- og åtferdsvanskar Personar med alvorleg psykisk liding: Menneske med alvorlege psykiske lidingar som på grunn av nedsett funksjonsnivå gjer dei ute av stand til å skaffa seg bustad på eiga hand. Lidinga påverkar m.a. framferd og veremåte, tankar/kognisjon og kjensler, og kan få store følgjer for dagleglivet og omgjevnadane Andre utan evne til å skaffa seg bustad: Menneske som ikkje disponerer eigd eller leigd bustad, men som er viste til tilfeldige eller mellombels butilbod, for eksempel hos familie, venner eller kjente Menneske som er underlagt kriminalomsorga eller som er i institusjon og skal setjast fri eller skrivast ut innan to månader, og ikkje har bustad Menneske som manglar stad å opphalda seg komande natt 4
1.2 Statlege lovverk og føringar Følgjande statlege lovverk og føringar er relevante i Time kommune sitt bustadsosiale arbeid: Bustad for velferd (2014-2020) Nasjonal strategi for bustadarbeidet Rom for alle NOU 2011/15 Lov om kommunale helse- og omsorgstenester m.m. 3-7 Lov om sosiale tenester i arbeid- og velferdsforvaltningen 15 og 27 ROP-retningslina Saman om meistring Bustadar for vanskelegstilte Bustadar til vanskelegstilte og midlertidig butilbod Nasjonal fagleg retningslinje for utredning, behandling og oppfølging av personar med samtidig rusliding og psykisk liding «ROPlidingar» Rettleiar i lokalt psykisk helsearbeid og rusarbeid for vaksne 1.3 Fordeling av roller og ansvar Regjeringa sin strategi «Bustad for velferd» (2014-2020) skal bidra til å tydeleggjera ansvar, oppgåver og forventningar i det bustadsosiale arbeidet. Strategien skal samla og målretta den offentlege innsatsen overfor vanskelegstilte på bustadmarknaden. Samarbeid på tvers av sektorar og forvaltningsnivå er avgjerande for resultatet. Husbanken si rolle Husbanken er staten sin forlenga arm på bustadfeltet, og gjev den enkelte kommune råd og hjelp til å utvikla heilskaplege løysingar i forvaltning av bustadar. På det bustadsosiale feltet løyver Husbanken midlar og gjev bistand til kommunane i å gjera nytte av startlån, bustadtilskot og bustønad retta mot dei som treng hjelp på bustadmarknaden. Husbanken bidrar til at regjeringa sin nasjonale strategi for bustadsosialt arbeid skal stimulera til utvikling og innovasjon, og medverka til at kommunane på ein betre og meir effektiv måte kan gje hjelp til vanskelegstilte på bustadmarknaden. 5
Husbanken sine økonomiske verkemiddel Startlån Startlån er ei låneordning for dei som slit med å etablera seg på bustadmarknaden eller har vanskar med å verta buande i bustaden. Statlege midlar vert overførte til kommunen etter politisk vedtak. Kommunen behandlar søknad etter eigne retningslinjer. Bustønad Husstandar med låg inntekt kan søka om bustønad, og få dekt delar av utgiftene til husleige. Statleg ordning som vert forvalta av kommunen. Tilskot Det finst tilskot til etablering, utbetring, tilpassing i bustad, rampe/heis, ombygging og prosjektering. Tilskotsmidlane er i hovudsak statlege midlar overført til kommunen etter søknad. Kommunen behandlar tildeling til innbyggjarar etter eigne retningslinjer. Kommunen si rolle Kommunen har hovudansvaret for den praktiske gjennomføringa av bustadpolitikken, for eksempel strategiske oppgåver som å laga handlingsplan med langsiktige mål, utvikla tiltak og verkemiddel for å nå desse måla, setja av økonomiske og faglege ressursar til arbeidet, og avgjera kvar og av kven dei ulike operative oppgåvene skal løysast. Kommunen har nærleik til og kunnskap om lokale variasjonar og individuelle behov. Erfaringar syner at samarbeid på tvers av sektorar og forvaltningsnivå er avgjerande for å lukkast i det bustadsosiale arbeidet. Det bustadsosiale feltet må inngå som ein del av utviklinga for kommunen og den langsiktige samfunnsplanlegginga. I Time er dei operative oppgåvene som for eksempel råd og rettleiing, praktisk bistand til daglige gjeremål, ta hand om bustaden, deltaking i arbeid og fritidsaktivitetar og økonomihandtering, stort sett delt mellom kommunalområda samfunn og omsorg, m.a. eigedomsavdelinga, NAV Time, rus og psykisk helse, miljøtenesta og fleirkulturelle tenester. Kommunen har eit bustadutval som tildeler bustadar og følgjer opp retningslinjene for forvalting av kommunen sine utleige- og omsorgsbustadar. Kommunen sine bustadsosiale verkemiddel Realisera målsettingane i det bustadsosiale arbeidet Sørga for areal, infrastruktur og til dels stimulera til bygging av nye bustadar, og vedlikehalda eksisterande bygningsmasse Gje råd og rettleiing for å leiga og eiga privat bustad Hjelpa til finansiering i form av startlån og bustadtilskot Skaffa kommunale utleigebustadar som vert leigde ut for eit avgrensa tidsrom på tre år Byggja kommunale omsorgsbustadar som vert leigde ut for ein lengre periode utan tilsyn og personalbase Byggja samlokaliserte omsorgsbustadar og bufellesskap med tilsyn eller personalbase Skaffa mellombels husvære for dei som har eit akutt behov for dette, for eksempel hospits Vurdera andre buformer for leigetakarar med treårskontraktar for å sjå om dei kan kjøpa eigen bustad eller leiga privat bustad, når kontraktane går ut 6
Gje husstandar som har vanskar med å etablera seg i eigen bustad på den opne marknaden, hjelp til å kjøpa sjølveigarbustadar Gje oppfølging og tenester i heimen, og hjelpa den enkelte til å meistra buforholdet Setja i verk bu- og nærmiljøtiltak 7
Del 2 Status og behov 2.1. Status for det bustadsosiale arbeidet i Time Kommunal bustadmasse Kommunen har i dag 206 kommunale utleigebustadar. Bustadane er delte inn i 119 kommunale utleigebustadar, 87 omsorgsbustadar og 13 bustadar som er leigde inn frå det private. Utleigebustadane vert leigde ut for eit avgrensa tidsrom med husleigekontrakt på tre år. Av ulike årsaker treng mange likevel å forlenga kontraktane ut over treårsperioden. Omsorgsbustadane er meinte for eldre menneske og personar som treng hjelp frå eininga rus og psykisk helse og miljøtenesta. Time kommune har i alt 31 omsorgsbustadar/bukollektiv for eldre menneske. Eldre er ikkje ei av målgruppene i denne handlingsplanen. Eininga for rus og psykisk helse har to døgnbemanna bufellesskap: eit for psykisk helse med fire bustadar, og eit for både rus og psykiske helse (ROP ) med fem bustadar. Her er det òg fire bustadar tett knytt opp til bufellesskapet. Miljøtenesta har tre døgnbemanna bufellesskap med fem til sju bustadar i kvart bufellesskap, og eit døgnbemanna samlokalisert bustadområde med 24 bustadar. Miljøtenesta har i tillegg 22 bustadar der dei hjelper med timebaserte tenester. Med utgangspunkt i den bustadsosiale handlingsplanen 2009-2012 er følgjande tiltak gjennomførte: Tiltak Stad Målgruppe Fullført Bufellesskap døgnbemanna seks bueiningar Holmebakken, Kvernaland Unge med tilknyting- og åtferdsvanskar Tatt i bruk 2012 Bufellesskap døgnbemanna fem bueiningar + fire småhus Svertingstad, Bryne Psykisk helse og rus Tatt i bruk 2014 Omsorgsbustadar døgnbemanna fire plassar Kolheia, Bryne Psykisk helse Tatt i bruk 2014 Bustadar - sjølveigar åtte bustadar Smørblomvegen, Lyefjell Husstandar med varig nedsett inntekt Tatt i bruk 2014 Andre tiltak Busetting av åtte flyktningar i 2014 og 10 syriske flyktningar i 2015 i tillegg til ordinær vedtatt kvote på 20 personar eksklusiv familiesameinte kvart år i perioden 2013-2015. Ved utgangen av 2015 er følgjande kommunale areal og tomter avsette til bustadsosiale formål: 8
Tomter til kommunale utleigebustadar: Lerkevegen 16 og Rugdevegen 6 på Lye, Bjønnholen 16 og Torkelholsvegen på Undheim, Vestre Håbakken 28 på Rosseland, Gamle Åslandsvegen på Kvernaland Avsett kommunalt areal til bustadformål på Re, felt B2, og Lyefjell, felt BL3-2, skal vurderast til utbygging av sjølveigarbustadar retta inn mot sal til særskilde målgrupper Areal til å byggja nær eksisterande bufellesskap for psykisk sjuke i Kolheivegen 10, med fire bueiningar. Kommunen har stort fokus på rotasjon i dei kommunale bustadane. Eit viktig mål har vore å få leigetakarar med faste inntekter ut i eigne bustadar. I perioden 2010-2015 har Time kommune gitt 39 husstandar hjelp med å kjøpa sin eigen bustad med startlån og tilskot. Av dei 39 husstandane: heldt 31 til i kommunale bustadar frå før stod 8 på venteliste til kommunal bustad Av dei 39 husstandane er: 17 familiar 4 einslege forsørgjarar 18 einslege Av dei 39 husstandane har: 7 kjøpt bustaden som dei allereie leigde av kommunen 32 kjøpt ein annan bustad enn der dei leigde/budde frå før Av dei 39 husstandane er 18 flyktningar. Finansieringsbistand i form av startlån og bustadtilskot har vist seg å vera viktige verkemiddel når kommunen skal få leigetakarar frå kommunale bustadar eller omsorgsbustadar, over i sjølveigar- eller privatleigd bustad. Mange vert buande i kommunale bustadar fordi leigemarknaden har vore pressa med høge prisar. Det har vore stor rift om bustadane, noko som gjer at personar med trygd eller ustabil inntekt, ikkje vert prioriterte av huseigarar. Mange i målgruppa har ikkje eigenkapital, og får ikkje lån i vanleg bank. Time kommune har ikkje hatt tap på startlån dei siste åra. Risikoen for tap på startlån er delt mellom kommunen og staten. Kommunen har ansvaret for dei første 25 % av restgjelda på tapstidspunktet, medan staten har ansvaret for resten, altså 75 %. Det er lite tap knytt til startlånet både i Time kommune og resten av landet. Dei fleste greier å betena lånet. Det er både eit nasjonalt og kommunalt mål at flest mogleg skal eiga sin eigen bustad. Å koma inn på bustadmarknaden så tidleg som råd, er viktig for å byggja opp eigenkapital som vidare kan nyttast til bustadformål. For å møta denne utfordringa, oppførte Time kommune i 2014 åtte sjølveigarbustadar for prioriterte målgrupper i Smørblomvegen på Lyefjell. Bygginga av desse åtte bustadane har gjeve oss høve til å hausta erfaringar om ein slik metode kan passa i Time. Me vil òg over tid kunna sjå om 9
dette fører til eit lågare kostnadsnivå for kjøparen. Alt etter kva erfaringar me får frå dette prosjektet, kan me vurdera å bruka same modellen på andre bustadfelt. Så langt har tiltaket vore vellukka. 2.2 Kartlegging og behov Me har sett ein positiv trend dei siste åra med ein nedgang i talet av personar på venteliste for kommunale bustadar og omsorgsbustadar. Årsaka til nedgangen er bygging av fleire kommunale utleige- og omsorgsbustadar, og meir aktiv bruk av Husbanken sine bustadsosiale verkemiddel. Som tidlegare nemnt, har det vore viktig å få leigetakarar av kommunale bustadar til å leiga privat, eller å kjøpa bustad sjølv. Å ha ei fast inntekt er ofte nøkkelen til å greia seg sjølv på bustadmarknaden. Ei oppgåve har vore, og vil framleis vera, å motivera og bevisstgjera leigetakarane om eige ansvar for bustad. Dei må få ei forståing av at leige av kommunal bustad som oftast berre er for ein periode. Personar med bakgrunn som flyktningar Time kommune har eit politisk vedtak om å busetta 20 flyktningar ekskl. familiesameinte årleg i perioden 2013-2015. Det vart gjort tilleggsvedtak om å busetta åtte ekstra flyktningar i 2014 og 10 ekstra syriske flyktningar i 2015. Hausten 2015 skal det gjerast eit nytt politisk vedtak om mottak av flyktningar for perioden 2016-2018. Dei siste åra har det vorte tildelt i gjennomsnitt sju bustadar årleg i samband med busetting av flyktningar. Kommunen har òg leigd inn nokre private bustadar. Personar som er avhengige av rusmiddel Til kartlegging av behov på rusfeltet, har kommunen tatt i bruk kartleggingsverktøyet BrukarPlan. Kartlegginga er utført av NAV, Bryne legesenter, Sandtangen legesenter og kommunen si psykisk helse- og rusteneste. Kartlegginga i BrukarPlan viser at: Sju personar er bustadlause og/eller bur i mellombels bustad eller hospits ved utgangen av 2013 Tre personar er bustadlause og/eller bur i mellombels bustad eller hospits ved utgangen av 2014 Bustadutvalet har følgjande opplysningar om målgruppa hausten 2015 : Seks personar står på venteliste til kommunal bustad ved utgangen av 2015. To av disse er i institusjon Fem personar bur i for tette bumiljø ved utgangen av 2015, og treng eit meir skjerma tilbod. Fire personar har i perioden 2010-2015 kjøpt seg eigen bustad med hjelp av startlån og tilskot. Personar med alvorleg psykisk liding Time har saman med dei andre kommunane i sør-rogaland inngått samarbeidsavtale med Helse Stavanger HF om å bidra til å skaffa til veie bustadar til personar som har vore innlagde til behandling, og ikkje har eigen bustad ved utskriving. Avtalen gjeld menneske med ruslidingar og psykiske lidingar. 10
Fire personar har behov for varig bustad med tilsyn i perioden 2015-2019 Personar med fysisk og/eller psykisk funksjonssvikt Felles for alle i denne målgruppa er at dei med heimel i Lov om helse og omsorgstenesta i kommunen har rett på omfattande hjelp. Mange treng tilsyn eller hjelp døgnet rundt, og har derfor behov for bufellesskap med personalbase. Andre kan bu i ordinære bustadar med noko tilsyn. Sju personar har i perioden 2010-2015 kjøpt seg eigen bustad ved hjelp av startlån og tilskot Seks personar i alderen frå 16 år og oppover har behov for omsorgsbustad med tilsyn ved utgangen av 2015. Då har ein ikkje tatt med dei sju som skal vera med i det foreldreinitierte sjølveigarprosjektet på Kvernaland Sju personar treng omsorgsbustad ved utgangen av 2015. To av desse kan vurderast for å kjøpa eigen bustad Andre personar utan evne til å skaffa seg bustad Barn og unge er prioriterte i denne målgruppa. I utleigebustadar for barnefamiliar må ein leggja vekt på trygge bumiljø. Dei fleste som får vedtak om kommunal bustad i denne målgruppa er einslege eller einsleg forsørgjar. Fire personer på venteliste ved utgangen av 2015. Gjennomsnittleg butid for dei ulike målgruppene Per i dag bur flyktningar i gjennomsnitt seks år i kommunale utleigebustadar. Av dei 119 kommunale utleigebustadane, bur det flyktningar i 71 av bustadane. Personar som er avhengige av rus, personar med alvorlige psykiske lidingar og personar med fysiske og/eller psykisk funksjonssvikt treng alle ein trygg og varig bustad. Det fungerer ofte dårleg å leiga bustad for disse på den private leigemarknaden. Derfor vert dei fleste buande, gjerne livet ut, i kommunal bustad eller omsorgsbustad. Dei seinare åra har likevel fleire i desse målgruppene greidd å kjøpa seg eigen bustad ved hjelp av tilskot og startlån. Personar frå målgruppa «Andre utan evne til å skaffa seg bustad» bur gjennomsnittleg 6,5 år i kommunale utleigebustadar. Det bur personar frå målgruppa i 37 av dei 119 kommunale utleigebustadane. 11
Behov for kommunale utleigebustadar og omsorgsbustadar for dei ulike målgruppene: Buform Bueiningar per år Venteliste per 2015 2016 2017 2018 2019 Utleigebustadar for 7* 7* 7* flyktningar med vedtak om busetting Bustadar for 14 6 3 2 3 rusmiddelavhengige Bufellesskap med tilsyn for personar med fysisk og/eller psykisk funksjonssvikt (18 år +) Omsorgsbustadar for personar med fysisk og/eller psykisk funksjonssvikt Bufellesskap for personar med alvorlege psykiske lidingar Utleigebustadar for andre utan evne til å skaffa seg bustad 6 7** 3 2 7** 7 2 3 2 4 4 4 4 4*** 4*** 4*** Samla tal på bueiningar 42 22 26 13 14 * Bueiningar ved mottak av 25 flyktningar i perioden 2016-2018. Dersom det vert vedtatt auke i mottak, vert det behov for fleire bueiningar ** Sjølveigarprosjektet på Kvernaland (foreldreinitiativ) ***Forventa behov dei neste åra. 1 12
Del 3 Utfordringar Innleiingsvis i denne planen går det fram at både økonomiske, psykiske og fysiske utfordringar kan liggja til grunn for at enkelte menneske har problem med å skaffa eller behalda eigen bustad. Men òg forhold rundt personen vil spela inn. Frå 2014 til 2015 auka folketalet i Time med 2,3 %, og er med det ein av dei kommunane i Rogaland med størst vekst i folketalet. Gjennomsnittet for Rogaland var i same periode 1,5 %. Dette gjer mellom anna at etterspurnaden på bustadar er større i vårt område enn gjennomsnittet elles. Denne tabellen viser gjennomsnittleg auke i folketalet i Time på 2,6 % dei siste fem åra. 2010 2011 2012 2013 2014 Folketal per 1.1 Folketal 31.12 Folkevekst i % 16077 16450 16769 17437 17897 16450 16769 17437 17897 18306 2,3 % 1,9 % 4,0 % 2,6 % 2,3 % Personar med bakgrunn som flyktningar Flyktningsituasjonen me opplever i verda i dag, fører til at det kjem fleire asylsøkjarar og overføringsflyktningar til Noreg. Dette kan igjen føra til større press framover frå styresmaktene om å auka kvoten på mottaket av flyktningar til kommunen. Auka mottak krev fleire bustadar. Mange flyktningar kjem frå krigsområde. Viss dette er personar med posttraumatiske lidingar eller reaktive tilknytingsforstyrringar, kan dette påverka kva buform personane kan få tilbod om ut frå det hjelpebehovet dei vil ha krav på. Dei siste åra har høge leigeprisar og stort press på den private leigemarknaden gjort at flyktningane som bur i Time har hatt vanskar med å skaffa seg leigebustad. Viss prisnivået held fram som før, vil dette auka presset på dei kommunale bustadane. Går prisane ned, slik tendensen er nå, kan dette føra til at fleire flyktningar etter kvart flyttar ut av kommunal bustad for å leiga eller eiga privat. Fleire leigebustadar på marknaden kan òg føra til at flyktningar sjølv skaffar seg privatleigd bustad før dei får busetting i Time kommune. Føresetnaden er at kommunen og Integrerings- og mangfaldsdirektoratet (IMDI) har godkjent busettinga før leigekontrakten mellom flyktning og huseigar vert signert. Sjølv om målet er å få flyktningar over i eigne bustadar, er det ikkje alle som har moglegheit for det. Arbeidsgjevarar krev at tilsette snakkar norsk godt nok. Me ser at enkelte flyktningar ikkje greier å læra norsk godt nok til at dei vert vurderte som aktuelle i arbeidsmarknaden. Mange vert derfor buande i kommunale bustadar på grunn av manglande inntekt. Personar som er avhengige av rusmiddel Langvarig bruk av rusmiddel inneber ofte ein vanskeleg økonomisk situasjon for den det gjeld. Å ta opp lån til kjøp av eigen bustad, vil derfor ikkje vera aktuelt for dei fleste i denne målgruppa. 13
Huseigarar som leiger ut privat, krev ofte depositum som svarar til ein eller to månaders husleige som garanti for leigeforholdet. Dersom leigetakar mottar sosialstønad, er det lite sannsynlig at vedkomande har oppsparte midlar som kan dekka depositumet. Ein eventuell garanti for depositum via NAV, gjer ofte huseigar betenkt. Mange personar med rusavhengigheit vert derfor avviste allereie under visinga. Enkelte i målgruppa vil ha vanskar med å bu i ordinære bustadområde. Folk kan vera skeptiske til å ha dei som naboar på grunn av avvikande åtferd. Ei utfordring er å leggja til rette for bustadar som er nok skjerma for denne gruppa, men som samtidig ikkje ligg usentralt til. Erfaringar viser at ein heller ikkje bør samla for mange personar med alvorlege rusproblem på same staden, då dette kan føra til at dei påverkar kvarandre negativt. Time kommune har ikkje eit rusfritt butilbod til avhengige som ønskjer eit liv utan rus. Dette kan gjelda dei som kjem frå rusbehandling, fengsel eller anna institusjonsbehandling. I dag vert desse busette i ordinære bustadar, gjerne i nærleiken av andre som ikkje har ønske om å slutta med rusmidlar. Dette er inga god løysing for den som ønskjer å koma bort frå rusmiljøet. Mange som bur i eigen bustad har behov for oppfølging og bistand for å sikra eit stabilt buforhold. I tillegg kan dei ha utfordringar med å behalda bustaden, og å ivareta eit godt forhold til naboane. Manglande oppfølging kan føra til negativ utvikling av den psykiske helsa, og auka rusmisbruk. Dette kan igjen føra til at brukaren vert avhengig av meir omfattande tenester, og kanskje må leggjast inn i institusjon for å få nødvendig hjelp. Tilsette i kommunale tenester erfarer dagleg at brukarane ikkje kan gjera seg nytte av dei tilgjengelege tiltaka fordi dei ikkje har den nødvendige tryggleiken som ein føreseieleg busituasjon gjev. Personar med nedsett funksjon Utfordringa her ser me i hovudsak hos unge menneske med åtferds- og tilknytingsforstyrringar som har behov for bustad med oppfølging av personell. Fleire av desse treng mykje oppfølging, men vèl ofte bort den hjelpa kommunen tilbyr, sjølv om behovet er stort. Oppfølginga er tufta på frivilligheit, og dei unge treng i prinsippet ikkje ta imot tenestene. Nokon brukar rusmiddel, noko som kan skapa særlege utfordringar. Miljøtenesta treng bustadar for brukarar med utfordrande eller avvikande åtferd. Her vil det vera viktig å tenka plassering i forhold til nabolag. Ei anna utfordring er at nokon av dei som er busette i døgnbemanna samlokaliserte omsorgsbustadar, kunne greidd seg i ordinær bustad. Nokon av desse gjer seg ofte ikkje nytte av den tenesta dei har fått tildelt, og andre mottar ingen tenester. Samtidig er det andre som bur heime i ordinær bustad som har behov for tilsyn heile døgnet. Framover vil det derfor vera viktig å vurdera nøye kva bustad som er rett for den enkelte ut frå behov for tenester. Me har menneske med utviklingshemming som vert eldre og vil trenga eit høgare omsorgstilbod enn dei har per i dag. Dei vil trenga bufellesskap meir enn eigne leilegheiter. Det vert utrygt å bu «åleine» for fleire. I dag må utviklingshemma som for eksempel utviklar demens, flyttast til sjukeheim fordi dei bur i omsorgsbustadar som vert for utrygge for dei. Personar med alvorleg psykisk liding Plan for psykisk helsearbeid slår fast at det trengst fleire tilrettelagde kommunale bustadar for menneske med alvorlege psykiske lidingar. Ei utfordring her vil vera å ha ein variert bustadmasse som i stor nok grad tar omsyn til dei behova målgruppa har, dvs. både leilegheiter, hus og bufellesskap med og utan døgnbemanning. 14
Fleire personar som har budd i institusjon i lang tid, manglar butrening. Desse treng ofte oppfølging heile døgnet når dei kjem til kommunen. For å oppnå tryggleik rundt busituasjon og tenester, bør enkelte brukarar få moglegheit til å bu i bufellesskap livet ut. Personar som har psykiske lidingar med alvorlege tilleggslidingar, for eksempel rus, treng eigne tilpassa bustadar. Denne brukargruppa har eit særleg behov for ein trygg og stabil kvardag. Andre utan evne til å skaffa seg bustad Enkelte menneske fell utanfor bustadmarknaden fordi evna til økonomistyring ikkje er til stades. Ei utfordring for desse er å få etablert ein trygg og stabil busituasjon, særleg i tilfelle der barn er involverte. Kommunen må sørga for å ha nok tilgjengelege ressursar til å gje nødvendig bistand til målgruppa, for eksempel ved gjeldsrådgjeving via NAV, startlån eller liknande. Oppsummering av utfordringar Høgt prisnivå på nye og brukte bustadar gjer det vanskeleg for mange å koma seg inn på bustadmarknaden Ha nok bustadsosiale verkemiddel til å gje bistand til dei som fyller vilkåra for å få dette Ha kommunale utleige- og omsorgsbustadar til dei som fyller vilkåra for å få dette Setja av nok areal til bygging av kommunale utleige- og omsorgsbustadar i framtida Gje rusmiddelavhengige som manglar buevne hjelp til å halda på bustaden, og ha eit godt forhold til nabolaget Leggja til rette for kommunale bustadar som eignar seg til rusmiddelavhengige For å handtera desse utfordringane er det ein føresetnad å ha eit tverrfagleg, godt organisert og samordna bustadsosialt arbeid i Time. 15
Del 4 Handlingsplan Hovudmål 1: Gje hjelp til dei som har vanskar med å koma seg inn på bustadmarknaden grunna høgt prisnivå på kjøp og leige Arbeidsmål Aktivitet Målgruppe Tid Forslag til Vidare tilbod om sjølveigar-bustadar til prioriterte husstandar Vidare planlegging og bygging av sjølveigarbustadar: Re, felt B2, plan 0442.00. Omlag 6-10 bustadar. Innbyggjarar med varig nedsett inntekt Lyefjell, felt BL3-2 2019 finansiering 2016-2019 Lån i private bankar, startlån og eventuelt tilskot til etablering frå kommunen/ Husbanken 2016/2017 Hovudmål 2: Nytta bustadsosiale verkemiddel frå Husbanken til dei som fyller vilkåra for å få dette Arbeidsmål Aktivitet Målgruppe Tid Forslag til Hjelpa så mange som råd av kommunen sine innbyggjarar som i følgje Lov om helseog omsorgstenestene 3-7, treng hjelp til å skaffa seg eigen bustad Få rotasjon i kommunen sine utleige- og omsorgsbustadar slik at desse vert frigjort for andre Aktivt nytta Husbanken sine bustadsosiale verkemiddel som startlån og tilskot til etablering Gje aktiv bistand i form av råd, rettleiing og hjelp med finansiering i form av startlån og tilskot til etablering Gje råd og rettleiing om å leige private utleigebustadar Innbyggjarar med særskilte behov Husstandar i kommunale utleige- og omsorgsbustadar finansiering 2016-2019 Finansiering ved hjelp av Husbanken 2016-2019 2016-2019 Finansiering ved hjelp av Husbanken Bidra til at husstandar som har personar med nedsett funksjon så langt det er råd kan få hjelp til å tilpassa bustaden og halda fram med å bu i denne Gje aktiv bistand i form av råd, rettleiing og hjelp med finansiering i form av startlån og tilskot til tilpassing Husstandar som har personar med nedsett funksjon 2016-2019 Finansiering ved hjelp av Husbanken 16
Hovudmål 3: Ha utleige- og omsorgsbustadar til dei som fyller vilkåra for å få dette, og redusera ventelistene i alle målgruppene Arbeidsmål Aktivitet Målgruppe Tid Forslag til Utleige- og omsorgsbustadar til målgruppa i samsvar med behov Byggja utleigebustadar på tilgjengeleg kommunalt areal og tomter Seks bustadar i Lerkevegen 16 og Bjønnholen 16 Få rotasjon i kommunale utleigeog omsorgsbustadar slik at desse vert frigjorte for andre Familiar og einslege som har rett på hjelp med å skaffa bustad. Flyktningar Flyktningar 2016-2019 Kjøpa bustadar Flyktningar 2016-2019 finansiering 2016-2017 Lån og tilskot frå Husbanken Utleige- og omsorgsbustadar for rusmiddelavhengige i samsvar med behov Utleige- og omsorgsbustadar for personar med nedsett fysisk og/eller psykisk funksjon i samsvar med behov Bufellesskap for personar med alvorleg psykisk liding i samsvar med behov Kommunalt tomteareal til å kunna dekka framtidig behov for kommunale utleige- og omsorgsbustadar Finna alternative bustadar Byggja sju sjølveigarbustadar med personalbase og fellesareal på Kvernaland (Foreldreinitiativ) På Lyefjell (BL3-2) På Undheim, Torkelhols-vegen (OU3) Planlegga bufellesskap med fire bueiningar. Vurdera utviding av Kolheia 10 Tas med i revisjon av areal- og kommuneplan ved oppkjøp av areal til vidare utbygging Personar med store rusproblem Personar med nedsett fysisk og/eller psykisk funksjon Personar med alvorleg psykisk liding Vanskelegstilt e på bustadmarknaden 2016-2017 Lån og tilskot frå Husbanken 2016-2019 Lån og tilskot frå Husbanken 2019 Lån og tilskot frå Husbanken 2019 17
Hovudmål 4: Gje personar som er avhengige av rusmiddel og som manglar buevne hjelp til å halda på bustaden og å ha eit godt forhold til nabolaget Arbeidsmål Aktivitet Målgruppe Tid Forslag til Gje hjelp til å halda på ein bustad, ta vare på denne og ivareta forholdet til nabolag m.m Sikra at oppfølgingskontraktane i kommunale bustadar vert haldne Nytta statlege tilskotmidlar på rusfeltet Førebyggja helsesvikt og andre skadar som følgjer av rusmiddelmisbruk fremja rusmeistring Oppfølging i eigen bustad med to stillingar i tenesteeininga psykisk helse og rusabeid (samarbeid med eigedomsavdelinga) Utarbeida plan for dagen og veka med den enkelte, og gje støtte/hjelp i å gjennomføra planen Opplæring i praktiske gjeremål som reingjering, matlaging, klesvask og andre gjeremål i bustaden Formidla aktivisering/ sysselsetting og fritidstilbod og følgja opp dette Gje bistand i høve kontakt med NAV, Rogaland A-senter, JDPS og andre offentlege instansar og private aktørar Administrera tilskotsmidlar frå fylkesmannen Vidareføra Time si deltaking i ACTteam i samarbeid med Hå, Klepp og JDPS Rusmiddelavhengige med manglande buevne Frå og med 2015 finansiering Statleg tilskot med eitt årsverk i 2015 og inntil tre år Eitt årsverk i kommunen sin økonomiplan f.o.m. 2015 Økonomiplanen - tenesteområde Omsorg 18
Hovudmål 5: Ha særleg merksemd på å dekka behovet for bustadar for menneske som er avhengige av rus, og som ikkje greier å skaffa bustad sjølv Arbeidsmål Aktivitet Målgruppe Tid Forslag til Areal på 2 til 3 tomter: Rusfritt bustadtilbod til personar som ønskjer å verta rusfrie Både robuste bustadar og ordinære bustadar som ikkje ligg i tette bustadområde Arbeidsgruppe med NAV, eigedomsavdelinga og psykisk helse og rusarbeid Greia ut plassering i kommunen Eikeland skule Andre tomteareal som kan nyttast Søkja Helsedirektoratet om midlar til drift Metode for å få vanskelegstilte raskt inn i eigen, permanent bustad, «Housing First» Rusmiddelavhengige som er bustadlause og kjem frå behandlingsinstitusjon eller frå kriminalomsor ga Personar som kjem frå behandling og ønsker eit rusfritt liv Rusmiddelavhengige som er bustadlause og kjem frå behandlingsinstitusjon eller frå kriminalomsor ga finansiering 2016-2019 Lån og tilskot frå Husbanken 2018-2019 Lån og tilskot frå Husbanken 2017-2019 Lån og tilskot frå Husbanken 19
20
21