Årsrapport 2017 Norsk lyd- og blindeskriftbibliotek

Årsrapport 2017 Norsk lyd- og blindeskriftbibliotek Innhald Årsrapport 2017... 1 Norsk lyd- og blindeskriftbibliotek... 1 Del I Melding frå leiaren... 2 Del II Introduksjon til verksemda og hovudtala... 3 Verksemda og samfunnsoppdraget... 3 Organisasjonen og leiinga... 4 Del III Aktivitetane og resultatet for året... 7 Samla vurdering av resultatet, måloppnåinga og ressursbruken... 7 Resultatet og måloppnåinga etter resultatmål i tildelingsbrevet for 2017... 10 Ressursbruken 2017... 29 Del IV Styring og kontroll i verksemda... 32 Overordna vurdering av styring og kontroll... 32 Del V Vurdering av framtidsutsiktene... 38 Del VI Årsrekneskapen... 39 Kommentarar til årsrekneskapen 2017 frå leiinga... 39 Prinsippnote til årsrekneskapen... 40 Løyvingsrapporteringa... 40 Artskontorapporteringa... 41 Postadresse Postboks 2764 Solli N-0204 OSLO Besøksadresse Observatoriegata 1 B Oslo E-post/Internett post@nlb.no www.nlb.no Telefon Administrasjon +47 22 06 88 00 Utlån/formidling +47 22 06 88 10 Org.nr. 970 145 567

Del I Melding frå leiaren NLB har laga ein strategiplan som gjeld for perioden 2015 2018. Visjonen til NLB er denne: «Eit samfunn der utgivingar er tilgjengelege for menneske som på grunn av ei funksjonsnedsetjing har vanskar med å lese trykt tekst». Arbeidet med å realisere visjonen har halde fram i 2017. I 2017 har NLB realisert vinstar som følgje av eit langsiktig, målretta arbeid for å byggje løysingar som vil komme mange i målgruppa til gode. Tydelegast er dette i samarbeidet mellom Statped og NLB om utlån og distribusjon. Det konkrete samarbeidet dreiar seg om tekniske løysingar. Det er i seg sjølv interessant, særleg med tanke på at det er to statlege verksemder frå kvart sitt departement som går inn i eit tett samarbeid til det beste for brukarane. Løysingane som er etablerte, gir i tillegg effekt langt ut over det at to verksemder kan vise til reduserte kostnader til digitalisering. Det gjer det mogleg for tusenvis av skoleelevar å få tilgang til tilrettelagde skolebøker på telefon og nettbrett, samtidig kan dei same elevane bli kjende med litteraturtilbodet til NLB på ein enklare måte. Dermed blir dette eit godt eksempel på eit digitaliseringstiltak som viser at NLB løyser samfunnsoppdraget sitt. Resultata av samarbeidet med Statped kjem i 2017 og åra framover, men dei hadde ikkje komme om ikkje NLB i årevis har følgt ein strategi og investert i tiltak som gjer det mogleg for fleire innhaldsleverandørar å bruke den same distribusjonsløysinga. Vi har i lang tid vore opptekne av å sikre rammevilkår som kan gi eit betre tilbod til mange studentar med funksjonsnedsetjingar. Rapporten Betre tilgang til studielitteratur blei laga saman med Universell på oppdrag frå KUD og KD i 2017. Vi er i gang med oppfølginga etter rapporten, og vi håper å sjå fleire effektar av dette arbeidet. Vi har i 2017 òg sett ny rekord for talet på nye lånarar. Det er gledeleg å sjå at vi òg har ein auke i tilveksten for dei aldersgruppene som ikkje er omfatta av Statped-samarbeidet. Framleis er det mange i målgruppa til NLB som ikkje bruker tilbodet, vi vil halde fram med innsatsen for å gjere tilbodet betre kjent. Menneska som er i målgruppa til NLB, har ikkje det same tilfanget av ny litteratur som andre. Derfor er nyproduksjon viktig, og vi er glade for at NLB i 2017 har produsert fleire innlesne folkebibliotektitlar enn planlagt. Gode kvalitetsstandardar for innlesing, riktige studio og innlesingsverktøy og effektive rutinar for å rekruttere innlesarar er viktige bidrag til at dette målet er nådd. Utviklingsarbeidet vil alltid vere ein berebjelke for at NLB skal halde fram med å levere når det gjeld samfunnsoppdraget. Vi har ein betydeleg portefølje av små og store tiltak vi driv i eiga verksemd, men heilt avgjerande for oss er det nasjonale og internasjonale samarbeidet med ei rekkje aktørar. Oslo 15.03.2018 Øyvind Engh Direktør 2

Del II Introduksjon til verksemda og hovudtala Verksemda og samfunnsoppdraget Norsk lyd- og blindeskriftbibliotek (NLB) er eit statleg forvaltningsorgan som ligg under Kulturdepartementet. Samfunnsoppdraget som NLB har, er å yte bibliotektenester til menneske med synshemming, dysleksi eller andre funksjonsnedsetjingar som gjer at dei har vanskar med å lese trykt tekst. NLB produserer og låner ut tilrettelagd litteratur i lydbokformat og punktskrift. Bibliotektilbodet omfattar ålmenn litteratur for barn, ungdom og vaksne i tillegg til studielitteratur for studentar ved universitet, høgskolar og fagskolar. NLB bidreg til at ei stor gruppe av innbyggjarane i landet vårt blir meir likestilte i samfunnet. Frå 2003 har NLB administrert og utført utskriftsteneste for døvblinde. Visjonen til NLB Eit samfunn der utgivingar er tilgjengelege for menneske som på grunn av ei funksjonsnedsetjing har vanskar med å lese trykt tekst. Strategiplan 2015 2018 Dei viktigaste satsingsområda: Fleire menneske som har vanskar med å lese trykt tekst, skal få kunnskap om NLB, og fleire skal velje å bli lånarar. Menneske som har vanskar med å lese trykt tekst, kan ha stor nytte av digitaliseringa i bokbransjen dersom utgivarane legg til rette for det. NLB vil bidra til ei slik utvikling gjennom å drive eit aktivt pådrivararbeid overfor utgivarar. NLBs lånarar skal kunne låne i format og på måtar som er tilpassa behovet deira NLB må tilpasse tilbodet i takt med teknologiutviklinga og ha kunnskap om brukarbehova. Lånarane skal få tilgang til ei stadig større samling som er prega av kvalitet, er allsidig og aktuell. Lånarane skal oppleve ei litteraturformidling og ei betening dei er nøgde med. Tildelingsbrev 2017 Løyvinga frå kapittel 326 Språk-, litteratur- og bibliotekformål i statsbudsjettet byggjer opp under det overordna målet departementet har for kulturpolitikken om å samle inn, bevare, dokumentere og formidle kulturarv å gi tilgang til kunst og kultur av høg kvalitet og sørgje for at norsk er eit velfungerande og fullverdig språk. Hovudmåla i 2017 Norsk lyd- og blindeskriftbibliotek skal produsere og låne ut folkebiblioteklitteratur og studielitteratur i lydbokformat og punktskrift, jf. Prop. 1 S (2016 2017). Resultatmål 1. Utlån og formidling NLB skal låne ut, formidle og informere om tilrettelagd litteratur. NLB skal arbeide aktivt for å få nye lånarar. 2. Tilvekst NLB skal utvikle samlinga si gjennom - å halde oppe eit høgt, effektivt produksjonsnivå med riktig kvalitet, basert på oppdatert teknologi 3

- innkjøp og innlån NLB skal produsere tilrettelagd litteratur til studentar med sterk synshemming og kan i tillegg utvikle samlinga av studielitteratur innanfor dei disponible rammene. 3. Studentteneste NLB skal vere ein kompetanseressurs og samarbeidspartnar for syns- og lesehemma studentar, brukarorganisasjonar og offentlege verksemder som bibliotek og undervisningsinstitusjonar. 4. Samarbeid, koordinering og pådrivaransvar NLB har ansvaret for å fremje samarbeid mellom og koordinering av miljø som arbeider med tilrettelagd litteratur. NLB skal vere ein pådrivar slik at produksjonen og publiseringa gjennom ålmenne kanalar òg gir betre tilgjenge for målgruppene til NLB. Gjennom internasjonalt samarbeid skal NLB vere pådrivar og kvalitetssikrar for å sikre eit optimalt tilbod til målgruppene sine. 5. Utvikling NLB skal aktivt utvikle tenester og bruken av ny teknologi for å betre tilbodet til målgruppene sine. NLB skal greie ut om framtidige distribusjonsløysingar, under dette utfasinga av CDen som medium. Verdiane til NLB Profesjonalitet, respekt og inkludering er verdiar som skal rettleie oss i arbeidet vårt og i dei avgjerdene vi tek. Organisasjonen og leiinga Organisasjonskart for NLB I 2017 har leiinga bestått av direktør: Øyvind Engh avdelingsdirektør Administrasjonsavdelinga: Kjell Egeland avdelingsdirektør Utlåns-/formidlingsavdelinga: Kari Kummeneje avdelingsdirektør Innlesingsavdelinga: Knut Michael Nygaard avdelingsdirektør Utviklingsavdelinga: Arne Kyrkjebø avdelingsdirektør Informasjonsavdelinga: Liv Torild Ellefsen NLB er lokalisert i Oslo. Verksemda har 31.12.2017 totalt 47 tilsette fordelte på 44,3 årsverk. 4

Fagråd Etter ein prosess i Kulturdepartementet for å avklare bruken av styre i underliggjande etatar bestemte departementet i 2016 å erstatte det tidlegare styret i NLB med eit fagråd. Det nyoppretta fagrådet er utnemnt for perioden 2017 til utgangen av 2020. Formålet til fagrådet Formålet som fagrådet har, er å supplere kompetansen i NLB med brukarperspektiva og dei faglege perspektiva frå sentrale samarbeidspartnarar. Fagrådet skal bidra til å sikre eit breitt og godt grunnlag som leiinga i NLB kan ta avgjerder ut frå. Dette skal bidra til at NLB tilbyr målgruppene eit godt tilbod innan dei rammene som blir gitte av Storting og departement. Fagrådet skal vere eit rådgivande organ for leiinga i NLB og ein arena for å drøfte strategiske og prinsipielle spørsmål om tilgang til litteratur for alle. Rådet skal bidra til god kontakt mellom brukarorganisasjonane, dei profesjonelle samarbeidspartnarane og NLB. Fagrådet til NLB er utnemnt av Kulturdepartementet. Fagrådet har ein leiar og seks faste medlemmer. To av medlemmene i fagrådet er utnemnde etter forslag frå Norges blindeforbund. Dysleksi Norge, Nasjonalbiblioteket, Universitets- og høgskolerådet og Deltasenteret har foreslått ein fagrådsmedlem kvar. Kvar medlem har ein personleg varamedlem. Fagrådet for NLB 2017 2020 Kulturdepartementet har utnemnt følgjande medlemmer med varamedlemmer til fagrådet: Leiar - Trygve G. Nordby Etter forslag frå Norges Blindeforbund: - Karianne Havsberg, med varamedlem Unn Ljøner Hagen - Terje Andre Olsen, med varamedlem Egil Rasmussen Etter forslag frå Dysleksi Norge: - Caroline Solem, med varamedlem Knut Rinden Etter forslag frå Nasjonalbiblioteket: - Hilde Ljødal, med varamedlem Svein Arne Tinnesand Etter forslag frå Deltasenteret: - Haakon Aspelund, med varamedlem Tone Alexandra Larsen Etter forslag frå Universitets- og høgskolerådet: - Kjetil Knarlag, med varamedlem Anna Løken Fagrådet har i 2017 halde tre møte. Rådet har vurdert og gitt fråsegner om saker som budsjett og rekneskap, utlåns- og produksjonsstatistikk, utviklingsprosjekt og verksemdsplanar. 5

Volumtal Tabell 1 Utvalde volumtal. Volumtal 2015 2016 2017 Samla utlån i NLB 618.036 646.677 765.110 Utlån av lydbøker folkebiblioteklitteratur 590.728 613.028 720.628 Utlån av punktskriftbøker 2.008 1.969 2.048 Utlån av studielitteratur 25.300 31.680 42.434 Lånarar i NLB totalt 25.327 29.261 44.210 Talet på nye lånarar 3.879 4.363 17.545 Folkebiblioteklitteratur samla tilvekst lydbokformat, bøker og tidsskrift Folkebiblioteklitteratur eigne innlesingar, bøker og tidsskrift Folkebiblioteklitteratur punktskriftproduksjon bøker Folkebiblioteklitteratur punktskriftproduksjon hefte til punktklubbar 994 1.137 1.112 410 442 533 476 362 393 96 85 96 Studielitteratur samla tilvekst, lydbøker 423 370 445 Studielitteratur egne produksjonar, lydbøker 373 348 432 Nøkkeltal Tabell 2 Nøkkeltal frå årsrekneskapen. Nøkkeltal frå årsrekneskapen 2012 2017 2013 2014 2015 2016 2016 Talet på årsverk 49,8 50 50 47 44,3 Talet på tilsette 55 56 54 50 47 Samla tildeling post 01 52.446 55.230 53.736 55.626 61.383 Driftsutgifter 23.585 22.456 21.589 21.379 20.816 Lønnsdelen av samla tildeling 56 % 53 % 59 % 55 % 56 % Lønnsutgifter per årsverk 543 552 556' 565' 589' I samsvar med avgjerda frå Kulturdepartementet om administrativt samarbeid mellom NLB og Nasjonalbiblioteket (NB) er fem medarbeidarar overførte frå NLB til NB frå 1.1.2018. Rekneskapen til NLB blir ført etter kontantprinsippet. 6

Del III Aktivitetane og resultatet for året Samla vurdering av resultatet, måloppnåinga og ressursbruken I 2017 har NLB hatt ein stor vekst i talet på nye lånarar. Det totale talet på lånarar auka med heile 51 prosent samanlikna med i 2016. Ved utgangen av 2017 hadde NLB totalt 44.210 lånarar. NLBs produksjon av innlesen ålmenn litteratur, eller folkebiblioteklitteratur, auka i 2017 med 21 prosent samanlikna med innlesingstala for 2016. I 2017 las vi inn totalt 533 titlar folkebiblioteklitteratur for barn, ungdom og vaksne. Tilveksten av studielitteratur steig med 37 prosent samanlikna med tala for 2016. Utlånet av tilrettelagd litteratur auka med til saman 18 prosent i 2017. Lånarveksten Ein stor del av lånarveksten i 2017 er kommen som eit resultat av eit målretta arbeid for å utvide utlåns- og distribusjonssamarbeidet mellom NLB og andre norske produsentar av tilrettelagd litteratur. Frå skolestart hausten 2017 etablerte NLB og Statped eit utlåns- og distribusjonssamarbeid som har gitt mange elevar med dysleksi eller andre lesevanskar enklare og gratis tilgang til tilrettelagde lærebøker frå Statped og samtidig tilgang til litteraturen NLB tilbyr. I 2017 blei 11.000 elevar i grunnskolen og i den vidaregåande skolen registrerte i det felles lånarregisteret til Statped og NLB. Elevane kan låne Statpeds lærebøker i lydbokformat og bøker frå NLB gjennom NLBs utlåns- og distribusjonskanalar. Fleirtalet av elevane bruker NLBs app, Lydhør, for å låne og lytte til lydbøker. Den tekniske løysinga for registrering i eit felles lånarregister og tilgangen til felles utlånsog distribusjonsløysingar fungerer som planlagd. Samarbeidsprosjektet er eit eksempel på ei god ressursutnytting og etableringa av eit godt tenestetilbod til felles målgrupper gjennomført av to etatar frå to ulike departement. Dette er eit samarbeid vi er stolte og glade over å vere ein del av. I tillegg til rekrutteringa av nye lånarar gjennom samarbeidet med Statped hadde NLB i 2017 òg ein stor vekst i den ordinære rekrutteringa. I 2017 melde vi inn 6.544 nye lånarar via innmeldingskanalane våre, noko som gav ein vekst på 50 prosent samanlikna med rekrutteringstala våre for 2016. Registreringa av nye lånarar med synshemming auka med 35 prosent og talet på nye studentlånarar med 33 prosent. Lånarveksten via kanalane til NBL er eit resultat av at vi dei seinaste åra har satsa meir på informasjonstiltak og forenklingar av innmeldingsrutinane. Fleire kjenner til NLB, og nye, universelt utforma nettsider med elektronisk innmeldingsskjema og eit godt brukargrensesnitt gjer det enklare å melde seg inn hos NLB. I tillegg har vi i 2017 endra dokumentasjonskrava. Det tidlegare kravet om å levere attest for å dokumentere behovet for tilrettelagd litteratur er no erstatta med ei eigenerklæring. Ordninga med eigenerklæring blir følgd opp med stikkprøvekontrollar. 7

Auka utlån NLBs utlån av tilrettelagd litteratur voks med til saman 18 prosent i 2017. Delen digitalt utlånte lydbøker auka frå 33 prosent i 2016 til 40 prosent i 2017. Til saman blei 37 prosent av folkebiblioteklitteraturen i lydbokformat lånt ut digitalt, mens 85 prosent av studielitteraturen blei lasta ned eller strøymd. Vi lånte i 2017 ut 2.048 bøker i punktskrift, noko som er ein auke på 4 prosent samanlikna med året før. Utlånet av punktskriftbøker har dei seinaste fire åra lege jamt på rundt 2.000 eksemplar. Det er eit mål at fleire lånarar skal ta i bruk dei sjølvbetente utlånsløysingane og digitale distribusjonsmåtane våre. I 2016 lanserte vi nye nettsider som skal bidra til at vi når dette målet. NLB har lånarar i alle aldrar, med ulik teknologikompetanse. For å sikre eit godt bibliotektilbod til alle i målgruppa vår held vi på ei førstelinjeteneste som gjer det enkelt å kontakte oss på telefon eller e-post. I 2017 har vi gjennomført ei brukarundersøking av nettsidene våre og gjennomført nokre endringar som styrkjer litteraturformidlinga og bidreg til auka bruk av online distribusjon. Auka produksjon I 2017 las vi inn 533 titlar folkebiblioteklitteratur, noko som er ein auke på 21 prosent samanlikna med innlesingstala for 2016. Auken i innlesingstala er eit resultat av at vi har styrkt innlesingskapasiteten gjennom målretta tiltak for å rekruttere nye innlesarar og samtidig hauste effekten av at nye studio er sette i drift. Tilveksten av studielitteratur auka med 37 prosent samanlikna med tilveksten i 2016. NLBs produksjon av studielitteratur skjer på bestilling frå synshemma studentar med produksjonsrett. Vi oppnådde i 2017 alle måla for produksjonen av studielitteratur. Produksjonen av e-bøker, som hos NLB er oppmerkte filer tilrettelagde for bruk av elektronisk leselist eller opplesing med talesyntese, auka med 137 titlar, eller 69 prosent, i 2017. Produksjonen av studielitteratur i lydbokformat auka med 24 prosent. I 2017 blei totalt 92 prosent av studielitteraturen i dette formatet produsert med talesyntese. I perioden 2014 til 2016 auka delen studielitteratur produsert med talesyntese frå 70 til 86 prosent. Samla punktskriftproduksjon steig i 2017 med 9 prosent samanlikna med produksjonstala for 2016. Produksjonen av bøker i punktskrift blir i stor grad styrt av den direkte etterspurnaden frå lånarane våre. Boktitlar kan etter ønske gjerast tilgjengelege i punktskrift òg. Føresetnaden er at bøkene er eigna for å produserast i punktskrift. NLB har kapasitet til ein vesentleg auke i punktskriftproduksjonen dersom etterspurnaden etter slike produksjonar skulle stige. For å stimulere til meir bruk av punktskrift har vi dei seinaste åra tilbydd lånarane våre medlemskap i punktklubbar. I 2017 abonnerte 127 punktskriftlesarar på dei månadlege utgivingane av hefte i punktskrift. Også i 2017 har NLB lagt vekt på å tilby barn og unge i målgruppa eit godt og variert litteraturtilbod. Samanlikna med produksjonstala for 2016 auka vi i 2017 eigenproduksjonen av lydbøker for denne målgruppa med 18 prosent og punktskriftbøker med 6 prosent. I 2017 har vi vidareført «Punktklubben», eit lesestimuleringstiltak for blinde barn i grunnskolealder, som blei starta i samarbeid med Norges Blindeforbund, med støtte av midlar frå 8

ExtraStiftelsen. Frå 2015 har tilbodet omfatta alle klassetrinna. Taktile bilete, med supplerande tekstar i punktskrift, blir sende ut til dei unge medlemmene i «Punktklubben». Oppsummering NLB har i 2017 solide resultat å vise til på alle resultatindikatorar. Utlånet av folkebiblioteklitteratur og studielitteratur aukar. Talet på lånarar veks kraftig. Målretta formidlings- og informasjonsarbeid bidreg til resultata. Tilveksten er god, i alle format og for både folkebiblioteklitteratur og studielitteratur. Tenestetilbodet blir tilpassa for å sikre at brukarane held fram med å vere nøgde. Måloppnåinga blir påverka sterkt av samarbeidsprosjekt både nasjonalt og internasjonalt. NLB driv eit aktivt utviklingsarbeid på alle område innanfor kjerneverksemda. Desse resultata er nådde samtidig som talet på årsverk er redusert frå 47 til 44,3. NLB har i lang tid arbeidd for å automatisere og effektivisere arbeidsprosessar for å kunne vri ressursar over på utviklings- og informasjonsarbeidet. Det har gitt resultat i fleire år, og det har i 2017 bidrege til riktig og god ressursbruk både når det gjeld kva ressursane blir brukte på, og korleis dei blir brukte. 9

Resultatet og måloppnåinga etter resultatmål i tildelingsbrevet for 2017 Resultatmål 1: Utlån og formidling NLB skal låne ut, formidle og informere om tilrettelagd litteratur. NLB skal arbeide aktivt for å få nye lånarar. Styringsparametrar/resultatindikatorar - Utlån av folkebiblioteklitteratur og studielitteratur - Talet på lånarar - Formidlings- og informasjonsverksemd Utlån Tabell 1.1 Utlån. Folkebibliotek- og studielitteratur. 2015 2016 2017 Endring 2016 2017 Talet Prosent Samla utlån i NLB Folkebiblioteklitteratur totalt Lydbøker Lydbøker på CD Strøymd Nedlasta Punktskriftbøker Studielitteratur totalt Lydbøker Lydbøker på CD Strøymd Nedlasta E-bøker/punktskrift Notar 618.036 646.677 756.110 118.433 18 % 592.736 614.997 722.676 107.679 18 % 590.728 613.028 720.628 107.600 18 % 444.199 424.361 454.963 30.602 7 % 16.248 24.578 31.312 6.734 27 % 130.281 164.089 234.353 70.264 43 % 2.008 1.969 2.048 79 4 % 25.300 31.680 42.434 10.754 34 % 25.134 31.473 42.101 10.628 34 % 7.424 7.395 6.361-1.034-14 % 4.822 6.301 9.135 2.834 45 % 12.888 17.777 26.605 8.828 50 % 151 193 314 121 63 % 15 14 19 5 36 % Samla utlån 2017 I 2017 steig det totale utlånet hos NLB av tilrettelagd folkebiblioteklitteratur og studielitteratur med til saman 18 prosent samanlikna med utlånstala for 2016. Utlånsveksten 10

heng saman med den store auken i talet på lånarar og god tilvekst av nye titlar i bokbasen vår. I 2016 hadde NLB ein utlånsvekst på 5 prosent samanlikna med året før. Totalt 40 prosent av alle utlånte lydbøker blei i 2017 distribuerte online. I 2016 var utgjorde delen online distribusjon 33 prosent av lydbokutlånet. Utlånstala gjeld berre utlånet av bøker frå NLB. Utlånet av lærebøker frå Statped er ikkje med i tabell 1.1. Bøker produserte av KABB og gjorde tilgjengelege i NLBs bokbase er heller ikkje med i utlånstala for NLB. Utlån folkebiblioteklitteratur Utlånet av tilrettelagd folkebiblioteklitteratur, lydbøker og punktskriftbøker steig i 2017 med 18 prosent samanlikna med tilsvarande tal for 2016. I perioden 2014 til 2017 har NLB auka utlånet av tilrettelagd folkebiblioteklitteratur med til saman 33 prosent. Lydbøker Utlånet av folkebiblioteklitteratur i lydbokformat auka i 2017 med 107.600 eksemplar, eller 18 prosent, samanlikna med tilsvarande tal for 2016. Delen lydbøker distribuerte online aukar jamt. I 2017 blei 37 prosent av det totale folkebibliotekutlånet i lydbokformat strøymd eller lasta ned. 4 prosent blei strøymd, og 33 prosent lasta ned. I perioden 2014 til 2016 voks delen digitalt distribuert folkebiblioteklitteraturutlån frå 19 til 31 prosent. Bøker i punktskrift I 2017 lånte NLB ut 2.048 bøker i punktskrift, noko som gir ein auke på 4 prosent samanlikna med utlånstala for 2016. I åra 2014 til 2017 har utlånet av punktskriftbøker lege jamt på rundt 2.000 eksemplar. I tillegg til det ordinære tilbodet av bøker i punktskrift har vi dei seinaste åra òg tilbydd lånarane våre medlemskap i punktklubbar. Punktklubbane er eit viktig bidrag både til opplæring i punktskrift og til at ho blir brukt meir. Vi har to ulike klubbar for barn og fire for vaksne. I 2017 hadde punktklubbane totalt 127 medlemmer. 40 lånarar abonnerte på punktskrifthefte for barn og unge, og 87 lånarar abonnerte på hefta for vaksne lånarar. Talet på medlemmer i punktklubbane har lege jamt på i underkant av 150 lånarar dei seinaste åra. Til alle klubbane produserer NLB eigne hefte som blir sende ut kvar månad. I 2017 sende vi ut 1.524 slike hefte, noko som er ein liten auke samanlikna med i 2016. Det blei da sendt ut totalt 1.452 til medlemmene i punktklubbane. Punktskrifthefta vi produserer og sender ut til medlemmene i punktklubbane, kan påverke punktutlånet elles. Utsendingane av hefte til klubbane er ikkje med i utlånsstatistikken vist i tabell 1.1 Utlån. Utlån studielitteratur I 2017 lånte NLB ut 42.434 eksemplar studielitteratur, noko som gir ein auke på 34 prosent samanlikna med det totale utlånet av studielitteratur for 2016. Frå 2015 til 2016 auka utlånet av studielitteratur med 25 prosent. I perioden 2014 til 2017 har det samla utlånet av studielitteratur hos NLB stige med heile 82 prosent. Lydbøker NLBs utlån av studielitteratur i lydbokformat auka i 2017 med 34 prosent samanlikna med utlånstala for 2016. All utlånsauke av studielitteratur i lydbokformat er kommen i form av meir online distribusjon. Utlånet av studielitteratur distribuert på CD blei i 2017 redusert med 14 prosent. 11

I 2017 blei totalt 85 prosent av all utlånt studielitteratur i lydbokformat strøymd eller lasta ned. Av desse blei 22 prosent strøymd og 63 prosent lasta ned. Både det totale utlånet av studielitteratur og delen digital distribusjon har auka jamt dei seinaste åra. I 2016 blei 77 prosent av studielitteraturen distribuert online. E-bøker og punktskrift Utlånet av e-bøker har auka i takt med produksjonsveksten. Samanlikna med utlånstala for 2016 steig utlånet av e-bøker med 63 prosent. E-tekstbøker frå NLB er ei fil med oppmerking, godt eigna for opplesingsverktøy og elektronisk leselist. Online distribusjon NLB har dei seinaste åra arbeidd aktivt for å auke delen lydbøker som blir distribuerte online. Lydbokappen Lydhør og nye nettsider frå 2016 gjer det enklare for lånarane å bruke dei sjølvbetente utlånsløysingane våre og velje å strøyme eller laste ned lydbøkene til telefonar og nettbrett. Med NLBDirekte kan lånarane laste ned lydbøker til PC. I 2017 blei til saman 40 prosent av alle utlånte lydbøker distribuerte online til telefonar, nettbrett eller PC. I perioden 2014 til 2016 auka delen online distribusjon frå 21 til 33 prosent. Dei aller fleste av lånarane til NLB vel å laste ned framfor å strøyme lydbøkene. I 2017 blei 87 prosent av alle online distribuerte lydbøker lasta ned til avspelingseininga. Som vist over blei 37 prosent av all folkebiblioteklitteratur utlånt i lydbokformat distribuert online i 2017. I 2016 var tilsvarande del 31 prosent. Heile 85 prosent av studielitteratur på lyd blei distribuert online. Den tilsvarande delen for studielitteraturen i 2016 var 77 prosent. Lydhør Distribusjonen av lydbøker til appen Lydhør går via NLBs Daisy Online Delivery system (DOD). Også andre internettbaserte avspelarar kan koplast opp mot DOD-tenesta for å overføre lydbøker direkte til denne typen spelarar. Vi har målingar som viser kor mange lånarar som har brukt DOD-tenesta for å høyre på lydbøker. I 2017 brukte totalt 12.710 av alle lånarane DOD-tenesta. Dei aller fleste, sannsynlegvis meir enn 98 prosent av desse, brukte Lydhør. I 2016 brukte 6.567 av alle aktive lånarar DOD-tenesta. Også i 2016 kopla dei aller fleste seg til DOD-tenesta via Lydhør. Til saman 23.033 lånarar, eller 52 prosent av det totale talet på lånarar, bruker bibliotektenesta til NLB aktivt og har lånt minst éi bok i løpet av det seinaste året. 55 prosent av alle aktive lånarar brukte i 2017 DOD-tenesta til å høyre på lydbøker. Dette er ein stor auke frå 2016, da brukte 36 prosent av alle aktive lånarar DOD-tenesta. Auken i bruken av DOD-tenesta heng saman med den store lånarveksten i 2017. Utlåns- og distribusjonssamarbeidet med Statped har gitt mange nye, unge lånarar som i all hovudsak bruker Lydhør. I tillegg steig rekrutteringa via NLBs innmeldingskanalar med 50 prosent samanlikna med i 2016. Eit stort fleirtal av dei som bruker DOD-tenesta, bruker Lydhør på iphone. 12

Fjernlån Tabell 1.2 Fjernlån. Folkebibliotek og studenttenesta. 2015 2016 2017 Endring 2016 2017 Talet Prosent Folkebibliotek 936 771 552-219 -28 % Studenttenesta 285 320 289-31 -10 % Fjernlånet av bøker frå det svenske søsterbiblioteket vårt, MTM, utgjer eit supplement til vår eiga samling. Samanlikna med tala for 2016 gjekk fjernlånet av folkebiblioteklitteratur ned med 28 prosent i 2017. Fjernlånet av studielitteratur er tilnærma uendra. Lånarar Tabell 1.3 Talet på lånarar totalt. Fordeling lånegrunnlag og alder. 2015 2016 2017 Endring 2016 2017 Talet Prosent Talet på lånarar totalt 25.327 29.261 44.210 14.949 51 % Talet på registrerte via NLB Talet registrert via KABB Talet registrert via Statped Lånarar med synshemming Lånarar med andre funksjonsnedsetjingar, inkl. dysleksi 25.327 29.261 33.031 3.770 13 % - - 52 - - - - 10.982 - - 9.931 10.433 11.174 741 7 % 12.504 15.672 31.512 15.840 101 % Lånarar med dysleksi 8.416 10.522 19.379 8.857 84 % Institusjonar, skolar o.a. 2.885 3.152 1.502-1.650-52 % Alderssamansetjing 0 16 år 4.527 6.070 18.087 12.017 198 % 17 30 år 4.910 6.014 8.767 2.753 46 % 31 50 år 3.883 4.312 5.402 1.090 25 % 51 70 år 3.040 3.307 3.683 376 11 % 71 år 6.221 6.553 6.944 391 6 % 13

Stor auke i talet på lånarar Frå 2016 til 2017 auka det totale talet på registrerte lånarar hos NLB med 51 prosent. Vi har no til saman 44.210 lånarar. Frå skolestart hausten 2017 gjekk NLB inn i eit distribusjonssamarbeid med Statped for å gi elevar enkel og gratis tilgang til lærebøker i lydbokformat. Fleirtalet av elevane som i 2017 blei registrerte som lånarar hos Statped, blei samtidig òg lånarar hos NLB og kan enkelt låne både lærebøker og skjønnlitteratur gjennom utlåns- og distribusjonsløysinga til NLB. I 2017 blei til saman 6.544 nye lånarar registrerte via dei ordinære innmeldingskanalane til NLB, anten ved bruk av det elektroniske innmeldingsskjemaet på nettsidene våre eller ved å sende skjema i posten. Nettotilveksten for talet på lånarar registrerte via NLB blei likevel på 3.770 lånarar, noko som i hovudsak skriv seg frå at eit stort tal skolar blei sletta frå lånarregisteret vårt. Statped registrerer no skolane på nytt, som lånarar av lærebøker, men utan tilgang til å låne NLBs lydbøker. Skolane er derfor tekne ut av lånarregisteret vårt. Endringar i lånarsamansetjinga Som vist i tabell 1.3 auka talet på lånarar hos NLB med 51 prosent i 2017. Delen lånarar registrert via Statped utgjer 25 prosent av det totale talet på lånarar. Tilnærma alle av lånarane melde inn via Statped tilhøyrer lånargruppa menneske med andre funksjonsnedsetjingar enn synshemming. Ein stor del av denne gruppa lånarar har dysleksi eller andre lesevanskar. Talet på lånarar med andre funksjonsnedsetjingar auka i 2017 med 101 prosent samanlikna med tilsvarande tal for 2016. Delen lånarar med andre funksjonsnedsetjingar enn synshemming utgjer no heile 71 prosent av det totale talet på lånarar hos NLB. Menneske med synshemming utgjer no 25 prosent av alle registrerte lånarar hos NLB. Det er verdt å merke seg at talet på synshemma lånarar hos NLB òg aukar, men tilstrøyminga av lånarar med andre funksjonsnedsetjingar er likevel langt større enn veksten i nye lånarar med synshemming. I perioden 2012 til 2016 steig det totale talet lånarar hos NLB med 72 prosent, frå 17.000 til 29.260 lånarar. I same perioden auka delen lånarar med andre funksjonsnedsetjingar enn synshemming frå 38 til 54 prosent, og delen lånarar med synshemming blei redusert frå 50 til 36 prosent. I 2017 er heile 41 prosent av NLB sine totalt 44.210 lånarar i aldersgruppa 0 16 år. I perioden 2012 til 2016 voks delen lånarar i denne aldersgruppa frå 10 til 21 prosent. 14

Tabell 1.4 Rekruttering av nye lånarar. Fordeling lånegrunnlag og alder. 2015 2016 2017 Endring 2016 2017 Talet på nye innmeldingar totalt Talet Prosent 3.879 4.363 17.545 13.182 302 % Nye via NLB 3.879 4.363 6.544 2.181 50 % Nye via KABB - - 11 - - Nye via Statped - - 10.979 - - Lånarar med synshemming Lånarar med andre funksjonsnedsetjingar inkl. dysleksi 932 904 1.219 315 35 % 2.635 3.175 16.169 12.994 409 % Lånarar med dysleksi 1.721 2.096 9.079 6.983 333 % Institusjonar, bibliotek o.a. 310 281 146-135 -48 % 0 16 år 1.646 2.029 12.934 10.905 537 % 17 30 år 736 858 2.484 1.626 190 % 31 50 år 331 381 962 581 152 % 51 70 år 256 260 416 156 60 % 71 år 632 567 626 59 10 % Studentlånarar 669 756 1.005 249 33 % Rekrutteringsvekst I 2017 blei det registrert totalt 17.545 nye lånarar hos NLB, noko som gir ein auke på 302 prosent samanlikna med rekrutteringstala for 2016. Som omtalt under tabell 1.3 har NLB frå skolestart hausten 2017 samarbeidd med Statped om å distribuere deira tilrettelagde lærebøker i lydbokformat. Ettersom dei fleste elevane registrerte via Statped òg blir lånarar hos NLB, har distribusjonssamarbeidet bidrege til ein stor auke i talet på nye, unge lånarar. I 2017 blei 10.982 nye lånarar hos NLB rekrutterte via Statped. I 2017 blei til saman 6.544 nye lånarar rekrutterte via dei ordinære kanalane NLB har for innmelding. Det gir ein auke i talet på nye innmeldingar på 50 prosent samanlikna med rekrutteringstala for 2016. Innmeldingsrutinane hos NLB blei endra frå 1. september 2017. Det tidlegare kravet om å levere attest frå ein fagperson for å dokumentere funksjonsnedsetjing som gir lånarrett hos NLB, blei erstatta med ei eigenerklæring. Enklare innmeldingsrutinar har bidrege til at vi har fått fleire lånarar. Fram til ordninga med eigenerklæring tredde i kraft, hadde vi i 2017 ein 15

rekrutteringsauke på 24 prosent samanlikna med innmeldingstala i perioden 1.1.2016 1.9.2016. I 2017 registrerte vi 1.219 nye lånarar med synshemming, noko som gir ein auke på 35 prosent samanlikna med i 2016. Menneske med synshemming utgjorde 7 prosent av alle nye innmeldingar hos NLB i 2017. Samarbeidet med Statped har, som forventa, gitt ein stor auke i talet på nye lånarar med andre funksjonsnedsetjingar enn synshemming. Her ser vi ein auke på 409 prosent samanlikna med tilsvarande tal for 2016. I undergruppa lånarar med dysleksi har talet på nyinnmeldingar stige 333 prosent. Lånarar med dysleksi utgjorde 52 prosent av alle nye lånarar registrerte i 2017. Som tabellen 1.4 viser, gjeld auken i talet på nye lånarar alle aldersgrupper. Rekrutteringa innan aldersgruppa 0 16 år auka med 537 prosent samanlikna med i 2016. Denne aldersgruppa utgjorde 74 prosent av alle nye lånarregistreringar i 2017. Vi registrerte 1.005 nye studentlånarar i 2017. Det er ein auke på 33 prosent samanlikna med rekrutteringstala for 2016. NLB har dei seinaste åra styrkt informasjonsarbeidet for å gjere tilbodet betre kjent og auke talet på lånarar. I 2013 lanserte vi aksjonen Rett til å lese. Under dette aksjonskonseptet har vi gjennomført målretta kampanjar som har gitt gode resultat. Etter ein periode med informasjonstiltak retta mot lærarar og andre formidlarar for å nå dei yngste i målgruppa har vi i 2017 starta å planleggje kampanjar retta mot vaksne med behov for tilrettelagd litteratur. Resultatmål 2: Tilvekst NLB skal utvikle samlinga si gjennom - å halde oppe eit høgt, effektivt produksjonsnivå med riktig kvalitet, basert på oppdatert teknologi - innkjøp og innlån NLB skal produsere tilrettelagd litteratur til studentar med sterk synshemming og kan i tillegg utvikle samlinga av studielitteratur innanfor dei disponible rammene. Styringsparametrar/resultatindikatorar - Bestanden av folkebiblioteklitteratur og studielitteratur fordelt på lydbokformat og punktskrift - Produksjon, innkjøp og innlån av folkebiblioteklitteratur - Produksjon av studielitteratur - Omfanget av internasjonalt lånesamarbeid 16

Bestand Tabell 2.1 Bestand. Folkebiblioteklitteratur. 2015 2016 2017 Endring 2016 2017 Tal Prosent Samla bestand folkebibliotek 22.424 20.127 21.656 1.529 8 % Lydbøker 14.324 15.230 16.328 1.098 7 % Vaksen 10.313 10.980 11.835 855 8 % Barn 4.012 4.250 4.493 243 6 % Punktskriftbøker 8.100 4.897 5.328 431 9 % Vaksen 4.220 2.220 2.501 281 13 % Barn 3.880 2.677 2.827 150 6 % I 2017 voks bestanden NLB har av tilrettelagd folkebiblioteklitteratur, med 8 prosent samanlikna med i 2016. Kor stor boksamlinga er, blir påverka av både produksomfanget og kasseringa i samband med vedlikehaldet av samlinga. I 2016 gjekk vi nøye gjennom den delen av punktskriftsamlinga som er lagra ved Nasjonalbibliotekets avdeling i Mo i Rana. Slitne og ukomplette eksemplar blei kasserte. NLB låner no ut punktskriftbøker i hefteformat. For kvart nytt utlån blir det produsert nye hefte, som vi sender direkte til lånarane. Hefta blir ikkje returnerte til NLB. Dei kasserte, eldre punktskrifttitlane kan på kort tid produserast i hefteformat og gjerast tilgjengelege for lånarane som ønskjer det. Tabell 2.2 Bestand. Studielitteratur. 2015 2016 2017 Endring 2016 2017 Tal Prosent Samla bestand studielitteratur 4.522 4.898 5.613 715 15 % Lydbøker 3.891 4.155 4.538 383 9 % E-bøker/punktskrift 631 743 1.075 332 45 % Den totale bestanden NLB har av studielitteratur, auka i 2017 med 715 titlar. Samanlikna med tala for 2016 gir det ein auke i talet på titlar på 15 prosent. 17

Tabell 2.3 Bestand. Notar 2015 2016 2017 Endring 2016 2017 Tal Prosent Notar 1.180 1.181 1.190 9 1 % I 2017 produserte vi seks nye titlar notar. Notane blir produserte på bestilling frå synshemma studentar med produksjonsrett. Tilvekst av folkebibliotek- og studielitteratur Tabell 2.4 Samla tilvekst. Folkebibliotek- og studielitteratur. 2015 2016 2017 Endring 2016 2017 Samla tilvekst lyd- og punktskriftbøker Tilvekst lydproduksjonar Lydbøker og tidsskrift innlesne og talesyntese, eigenproduserte Tal Prosent 2.158 2.218 2.439 221 10 % 1.420 1.507 1.557 50 3 % 988 1.034 1.226 192 19 % Lydbøker innkjøpte 382 451 318-133 -29 % Lydbøker via ABC 50 22 13-9 -41 % Samla prod. punktskriftbøker, inkl. 572 447 489 42 9 % hefte til punktklubbar Samla prod. e-bøker 156 205 340 135 66 % Samla prod. notar 6 10 6-4 -40 % Talet aviser som kjem ut kvar dag 4 49 49 0 0 % NLBs samla tilvekst av tilrettelagd litteratur, folkebibliotek- og studielitteratur var i 2017 på 2.439 titlar. Det er ein auke på 221 titlar, eller 10 prosent, samanlikna med tilveksttala for 2016. Det totale tilveksten av litteratur i lydbokformat auka i 2017 med 50 titlar, eller 3 prosent, samanlikna med tilveksttala for 2016. Vi las inn 533 titlar folkebiblioteklitteratur. Det er ein auke på 91 titlar, eller 21 prosent, samanlikna med innlesingstala for 2016. I 2017 kjøpte vi inn 318 titlar, ein reduksjon på 29 prosent samanlikna med i 2016. Reduksjonen kjem i hovudsak av at innkjøpet vårt av engelskspråklege bøker frå RNIB i Storbritannia blei redusert frå 270 titlar i 2016 til 151 titlar i 2017. I 2015 kjøpte vi inn 243 titlar frå RNIB. 18

Vi lasta i 2017 ned 13 titlar studielitteratur gjorde tilgjengelege via det internasjonale ABCsamarbeidet. I perioden 2015 2017 er totalt 85 titlar studielitteratur frå ABC-basen blitt innlemma i samlinga vår. Samarbeidet med ABC er nærmare omtalt under Resultatmål 4, internasjonale aktivitetar. Samla punktskriftproduksjon steig i 2017 med 9 prosent samanlikna med i 2016. Vi produserte totalt 489 titlar i punktskrift, inkludert 96 hefte produserte til NLBs punktklubbar. I 2016 produserte vi 85 slike hefte, og i 2017 var talet på hefte 96. Punktskriftproduksjonen til NLB er dimensjonert for produksjonsvekst dersom etterspurnaden aukar. Sjå òg kommentarar under tabell 2.8 Folkebibliotek. Samla punktskriftproduksjon og fordeling barn/ungdom og vaksne. Tilvekst folkebiblioteklitteratur Tabell 2.5 Folkebibliotek. Samla tilvekst lydproduksjonar. Bøker og tidsskrift. 2015 2016 2017 Endring 2016 2017 Tal Prosent Samla tilvekst bøker og tidsskrift 994 1.137 1.112-25 -2 % Innlesingar 410 442 533 91 21 % Lydbøker 385 416 508 92 22 % Tidsskrift 25 26 25-1 -4 % Talesynteseproduksjonar 205 244 261 17 7 % Lydbøker 5 9 6-3 -33 % Tidsskrift 200 235 255 20 9 % Innkjøpte titlar 379 451 318-133 -29 % Samla tilvekst av folkebiblioteklitteratur i lydbokformat var i 2017 på 1.112 titlar, noko som gir ein svak nedgang på 2 prosent samanlikna med tilveksttala for 2016. Nedgangen kjem i hovudsak av at vi har kjøpt inn færre titlar på engelsk frå RNIB i Storbritannia. I 2017 las vi inn 533 lydbøker i kategorien folkebiblioteklitteratur. Det er ein auke på 91 titlar, eller 21 prosent, samanlikna med innlesingstala for 2016. Talet på lydbøker produserte med talesyntese auka i 2017 med 7 prosent samanlikna med tilsvarande tal for 2016. 19

Tabell 2.6 Folkebibliotek. Aviser. 2015 2016 2017 Endring 2016 2017 Tal Prosent Avistitlar 4 49 49 0 0 % Avistilbodet til NLB består av regionaviser, lokalaviser og Aftenposten som lydavis. Lånarane kan velje mellom abonnement og lån av enkeltutgåver. I 2016 auka vi tilbodet av aviser frå 4 til 49 titlar. Auken blei gjord mogleg gjennom ein avtale med Amedia. I 2017 har vi arbeidd for å få på plass avtalar med fleire aviser. Dette arbeidet held fram i 2018. Tabell 2.7 Folkebibliotek. Tilvekst lydproduksjonar. Fordeling barn/ungdom og vaksne. 2015 2016 2017 Endring 2016 2017 Samla tilvekst bøker og tidsskrift Tal Prosent 994 1.137 1.112-25 -2 % Innlesne produksjonar 410 442 533 91 21 % Vaksen 265 310 352 42 14 % Barn og ungdom 145 132 156 24 18 % Talesynteseproduksjonar, periodikum 205 244 261 17 7 % Vaksen 205 244 261 17 7 % Barn og ungdom - - - - 0 % Innkjøpte titlar 379 451 318-133 -29 % Vaksen 269 308 241-67 -22 % Barn og ungdom 110 143 77-66 -46 % Samla tilvekst av folkebiblioteklitteratur i lydbokformat var i 2017 på 1.112 titlar, noko som gir ein svak nedgang på 2 prosent samanlikna med tilveksttala for 2016. Nedgangen kjem i hovudsak av at vi har kjøpt inn færre titlar på engelsk frå RNIB i Storbritannia. I 2017 kjøpte vi 151 titlar frå RNIB, mens vi i 2016 kjøpte 270 titlar. I 2017 auka vi talet på titlar innlesen folkebiblioteklitteratur med heile 21 prosent samanlikna med i 2016. Innlesne lydbøker for vaksne steig med 42 titlar, eller 14 prosent. Talet på innlesne titlar for barn auka med 24 titlar, noko som gir ein auke på 18 prosent for eigenproduserte lydbøker for barn og unge. 20

Tabell 2.8 Folkebibliotek. Samla punktskriftproduksjon og fordeling barn/ungdom og vaksne. 2015 2016 2017 Endring 2016 2017 Samla punktskriftproduksjon Produksjon av bøker i punktskrift Tal Prosent 572 447 489 42 9 % 476 362 393 31 9 % Vaksen 345 193 214 21 11 % Barn og ungdom 131 169 179 10 6 % Produksjon av hefte til punktklubbar 96 85 96 11 13 % Vaksen 60 61 60-1 -2 % Barn og ungdom 36 24 36 12 50 % Auka produksjon I 2017 auka punktskriftproduksjonen til NLB med 9 prosent samanlikna med produksjonstala for 2016. Tilveksten av bøker i punktskrift blir i stor grad bestemt av etterspurnaden frå lånarane. Alle lydboktitlar som finst i samlinga vår, kan på spørsmål gjerast tilgjengelege i punktskrift òg. Føresetnaden er at bøkene er eigna for produksjon i dette formatet. I tillegg til å produsere punktskriftversjonar av titlar vi allereie har i samlinga vår, tek vi òg imot bestillingar på bøker som ikkje finst i samlinga frå før. Produksjonstida for punktskrifteksemplar er kort. Den etterspurnadsstyrte punktskriftproduksjonen kjem i tillegg til titlar vi ferdigstiller under det ordinære bokvalet vårt. For å bidra til meir bruk av punktskrift har NLB etablert punktskriftklubbar. Vi har no to ulike klubbar for barn og fire for vaksne. I 2017 abonnerte 40 lånarar på hefte for barn og unge, og 87 på hefta produserte til punktskriftklubbane for vaksne. 21

Tilvekst studielitteratur Tabell 2.9 Studielitteratur. Samla tilvekst. 2015 2016 2017 Endring 2016 2017 Studielitteratur samla tilvekst Produksjon lydbøker totalt Tal Prosent 579 575 785 210 37 % 373 348 432 84 24 % Innlesne lydbøker 96 48 33-15 -31 % Talesyntese 277 300 399 99 33 % E-bøker/punktskrift 155 199 336 137 69 % Punktskrift, trykt format 1 6 4-2 -33 % Lydbøker TIGAR/ABC 50 22 13-9 -41 % I 2017 auka samla tilvekst av studielitteratur i samlinga vår med 37 prosent samanlikna med tilveksttala for 2016. Produksjonsveksten for studielitteratur i lydbokformat var i 2017 på 24 prosent samanlikna med tilsvarande tal for 2016. Delen studielitteratur produsert med talesyntese auka med 33 prosent, mens innlesne lydbokproduksjonar blei reduserte med 31 prosent. I 2017 blei totalt 92 prosent av all studielitteratur i lydbokformat produsert med talesyntese. I perioden 2014 til 2016 auka delen talesynteseproduksjonar frå 70 til 86 prosent. Produksjonen av e-bøker har stige frå 199 titlar i 2016 til 336 titlar i 2017, noko som gir ein prosentvis auke på 69 prosent for dette formatet. Alle e-bøker blir produserte på bestilling frå synshemma studentar med produksjonsrett. Hos NLB er e-bøker oppmerkte tekstfiler godt eigna for bruk av talesyntese og elektronisk leselist. NLB produserer studielitteratur på bestilling av studentar med produksjonsrett. Vi nådde i 2017 alle måla for levering av studielitteratur til produksjonsrettsstudentar. NLB deltek i det internasjonale samarbeidet mellom bibliotek og rettshavarar, kalla Accessible Books Consortium (ABC). Gjennom ABC-samarbeidet kan NLB tilby studentane rask levering av studielitteratur og i tillegg unngå dobbeltproduksjonar av titlar. I 2017 blei 13 titlar frå ABC innlemma i bokbasen til NLB. I 2017 produserte vi seks titlar punktskriftnotar. I 2016 var noteproduksjonen på ti titlar, og i 2015 blei det produsert seks notehefte. 22

Resultatmål 3: Studenttenesta NLB skal vere ein kompetanseressurs og samarbeidspartnar for syns- og lesehemma studentar, brukarorganisasjonar og offentlege verksemder som bibliotek og undervisningsinstitusjonar. Styringsparametrar/resultatindikatorar - Endring i tenestetilbodet - Nøgde brukarar Produksjonsomfang og leveringstid I 2017 produserte NLB totalt 432 titlar studielitteratur i lydbokformat, noko som gir ein auke på 84 titlar, eller 24 prosent, samanlikna med produksjonstala for 2016. Talet på lydbøker produserte med talesyntese steig med 33 prosent, mens talet titlar innlesen studielitteratur blei redusert med 31 prosent. Omfanget av studielitteraturproduksjonen blir bestemt av bestillingane frå studentar med produksjonsrett hos NLB. I 2017 nådde vi hadde alle måla når det gjeld produksjon på bestilling av studentar med produksjonsrett. Totalt 92 prosent av all studielitteratur i lydbokformat blei i 2017 produsert med talesyntese. frå 2014 til 2016 auka delen talesynteseproduksjonar frå 70 til 86 prosent. Lydbøker med talesyntese har vesentleg kortare produksjonstid enn innlesne lydbøker, noko som betyr mykje for kvaliteten på tilbodet til studentane. Lydbøker med talesyntese inneheld i tillegg til lydfila òg den trykte originalteksten. Tekst- og lydfilene er synkroniserte. Tilgangen både til tekst og lyd er eit godt tilbod for mange studentar med dysleksi eller andre lesevanskar. I 2017 lasta vi ned 13 studielitteraturbøker frå ABC-basen. Bøkene er innlemma i samlinga til NLB og gjorde tilgjengelege for alle lånarane våre. Titlane frå ABC-basen er frå 2015 tekne med i oversikta vår over samla tilvekst av studielitteratur. I perioden 2015 2017 er totalt 85 titlar frå denne basen innlemma i samlinga vår. Produksjonen av studielitteratur i e-bokformat steig i 2017 med 69 prosent samanlikna med tilsvarande tal for 2016. I 2017 produserte vi 336 e-bøker. E-bøkene er oppmerkte tekstfiler som kan lesast ved bruk av talesyntese eller med elektronisk leselist kopla til PC. Produksjonen av e-bøker har auka jamt dei seinaste åra. Frå 2014 til 2016 auka produksjonen av e-bøker frå 152 til 199 titlar. Til liks med all annan studielitteraturproduksjon hos NLB blir òg produksjonen av e-bøker styrt av etterspurnaden frå studentar med produksjonsrett. Produksjonsretten og lånarsamansetjinga I samsvar med dei vedtekne kriteria for produksjonsrett er det berre studentar med synshemming som har rett til å få produsert studielitteratur hos NLB. Studentar med dysleksi eller andre lesevanskar har ikkje produksjonsrett, men dei har i likskap med dei andre lånarane hos NLB tilgang til all studielitteratur registrert i basen vår. I 2017 registrerte vi 1 005 nye studentlånarar. Det er ein auke på 33 prosent samanlikna med talet på nye studentlånarar i 2016. I 2016 rekrutterte vi 756 nye studentar, og i 2015 melde vi inn 669 nye studentlånarar. Vi har inga oversikt over kor stor del av dei registrerte studentlånarane som til kvar tid er aktive studentar. Ei stor gruppe studentar utan produksjonsrett administrerer sjølve låna 23

sine via nettsidene våre, utan å vere i kontakt med studenttenesta til NLB. I denne gruppa finn vi òg personar som kan ha blitt lånarar som barn eller ungdommar, og som etter kvart låner studielitteratur utan at vi har fått beskjed om at dei har begynt å studere. Det er derfor vanskeleg å seie eksakt kor mange studentar NLB betener. NLB tilbyr alle studentlånarar hjelp til å verifisere studielitteratur både i vår eigen base og i tilgjengelege basar hos andre leverandørar av tilrettelagd litteratur. 25 prosent av dei totalt 1.005 nye studentlånarane i 2017 brukte tilbodet frå studenttenesta om personleg oppfølging. Talet på synshemma studentar med produksjonsrett er nokså stabilt. I løpet av dei ti seinaste åra har det lågaste talet vore 65 studentar, og det høgaste har vore 83. I 2017 hadde NLB 61 studentar med produksjonsrett. Året før var talet produksjonsrettsstudentar 71. Auka utlån Utlånet av studielitteratur auka i 2017 med 34 prosent samanlikna med utlånstala for 2016. Auken i utlånet av studielitteratur i lydbokformat er kommen i form av auka online distribusjon. Utlånet av studielitteratur distribuert på CD blei i 2017 redusert med 14 prosent. I perioden 2014 til 2017 steig utlånet av studielitteratur med heile 82 prosent. I 2017 blei totalt 85 prosent av all utlånt studielitteratur i lydbokformat strøymd eller lasta ned. Av desse blei 22 prosent strøymd og 63 prosent lasta ned. Både det totale utlånet av studielitteratur og delen digital distribusjon har vakse jamt dei seinaste åra. I 2016 blei 77 prosent av studielitteraturen distribuert online. Utlånet av e-bøker har auka i takt med produksjonsveksten. Resultatmål 4: Samarbeid, koordinering og pådrivaransvar NLB har ansvar for å fremje samarbeid mellom og koordinering av miljø som arbeider med tilrettelagd litteratur. NLB skal vere ein pådrivar slik at produksjonen og publiseringa gjennom ålmenne kanalar òg gir betre tilgjenge for målgruppene til NLB. Gjennom internasjonalt samarbeid skal NLB vere ein pådrivar og kvalitetssikrar for å sørgje for eit optimalt tilbod til målgruppene sine. Styringsparametrar/resultatindikatorar - Samarbeidsprosjekt - Internasjonale aktivitetar NLB har eit utstrekt samarbeid med andre produsentar av tilrettelagd litteratur, både nasjonalt og internasjonalt. Innanlands samarbeider vi om produksjonsspørsmål med blant andre Statped, Norges Blindeforbund og med kommersielle aktørar innan digitalisering og lydproduksjon. Det er etablert eit tett samarbeid med NLBs søsterbibliotek i dei andre nordiske landa. Internasjonalt deltek vi aktivt i DAISY Consortium (DC) og gjennom to ulike Standing Committees i International Federation of Library Associations and Institutions (IFLA). NLB var medlem av International Digital Publishing Forum (IDPF) som har bestemt seg å gå inn i World Wide Web Consortium (W3C). NLB er no medlem i W3C. 24

Samarbeidsprosjekt Forum for studielitteratur Saman med Universell tok NLB i 2015 initiativ til å opprette Forum for studielitteratur. I tillegg til NLB og Universell er òg universitets- og høgskolesektoren representert i forumet. Universell arbeider på oppdrag frå Kunnskapsdepartementet som ei nasjonal pådrivareining for universell utforming, inkluderande læringsmiljø og læringsmiljøutvalet til utdanningsinstitusjonane (LMU) i høgare utdanning. Forum for studielitteratur har som formål å arbeide for at studentar med ulike lesevanskar har god tilgang til universelt utforma og tilrettelagt studiemateriell. Forumet var i 2017 referansegruppe for utgreiinga om studielitteratur nemnd nedanfor. Utgreiing om studielitteratur Universell og NLB har saman hatt i oppdrag frå Kunnskapsdepartementet (KD) og Kulturdepartementet (KUD) å undersøkje moglege tiltak for å betre tilgangen til studielitteratur for studentar som på grunn av ei funksjonsnedsetjing har vanskar med å lese trykt tekst. Rapporten blei ferdigstilt i april 2017. Rapporten har danna grunnlaget for ein diskusjon om korleis vi best kan gå vidare for å sikre betre tilgang til studielitteratur. Det første konkrete oppfølgingstiltaket er at KUD har teke initiativ til eit samarbeid mellom Den Norske Forleggerforening på den eine sida og Universell og NLB på den andre med sikte på å gjere meir av studielitteraturen tilgjengeleg i utgangspunktet. Distribusjonssamarbeid NLB tok i 2006 initiativ til å etablere Norsk DAISY-konsortium (NDK). NDK er knytt til det internasjonale DAISY Consortium (DC) og består av Universell, Statped søraust, Norges Blindeforbund, KABB (Kristent arbeid blant blinde og svaksynte) og NLB. NLB leier arbeidet i NDK. Spørsmål knytte til samarbeidet om distribusjons- og produksjonstekniske val har stått sentralt i konsortiet. Som eit resultat av arbeidet i NDK etablerte NLB eit distribusjonssamarbeid med KABB i 2015 og med Norges Blindeforbund i 2016. Eit distribusjonssamarbeid med Statped, som produserer tilrettelagde lærebøker for elevar i grunnskolen og den vidaregåande skolen, har vore drøfta tidlegare, men utan at konkrete løysingar har vore skisserte. Ved utgangen av 2016 blei planane om å etablere eit distribusjonssamarbeid mellom Statped og NLB på nytt aktualisert. For å sikre at vi fekk ei rask resultatoppnåing for brukarane, bestemte vi oss for å forsøkje å få ei løysing i drift til skolestart 2017. Det lukkast Statped og NLB med, noko som har gitt ei rekkje positive resultat som viste over. Nasjonalbiblioteket Lagring av masterarkivet Det digitale masterarkivet til NLB blir lagra i Nasjonalbibliotekets (NB) avdeling i Mo i Rana. Det sikrar at produksjonane til NLB er tilgjengelege uansett kva filformat som blir tekne i bruk i framtida. Utlånet av lydbøker, inkludert brenninga av ny DAISY-CD for kvart nytt utlån, skjer hos NLB. Samlinga NLB har av punktskriftbøker produserte før 2010, utgjer eit stort volum, og NB Mo i Ranas store lagringskapasitet blir utnytta ved at bøkene blir oppbevarte der. Dette betyr mykje for NLB og er eit godt eksempel på samarbeid for å utnytte statlege ressursar best mogleg. 25