BUSTADSOSIAL PLAN

Transkript

1 Dok.dato: Vår Ref: Arkiv: N BUSTADSOSIAL PLAN «Først formar vi husa. Så formar husa oss» Kinesisk ordtak Godkjent i Sund kommunestyre Side 1 av 28

2 Innhald 1. INNLEIING... 4 Bakgrunn... 4 Organisering og planprosess... 4 Samandrag MÅLSETTING... 7 Visjon... 7 Hovudmål... 7 Delmål... 7 Metode og målgrupper SENTRALE BUSTADSOSIALE TEMA... 8 Sentrale omgrep - definisjonar omgrep - definisjonar... 8 Roller i bustadpolitikken... 8 Statlege verkemiddel... 9 Universell utforming og miljø- og framtidsretta løysingar SUND KOMMUNE - STATUS OG FAKTA Folketalsutvikling Busettingsmønster i bygdene og sentrum Hushald og bustadtypar Bustadtilgang for vanskelegstilte Bustadsosialt arbeid for ungdom Forvaltningsrutinar Informasjon og rådgjeving RESULTAT AV SAMLA KARTLEGGING SÆRLEGE UTFORDRINGAR Kunnskapsbaserte tenester Lokalisering Svikt i omsorgstrappa Veksten i folketal og busettingsmønster Side 2 av 28

3 Samarbeid lokalt og regionalt Bruk av bustadsosiale verkemidlar Informasjon og rådgjeving ØKONOMISKE KONSEKVENSAR HANDLINGSPROGRAM Avsluttande kommentarar Litteraturliste Revebjelle på gråsteinsmur Foto: Sund kommune Side 3 av 28

4 1. INNLEIING Bakgrunn Sund kommune laga sin første bustadsosiale plan i Dette er tredje gangen planen vert revidert. Sund kommunestyre vedtak i sak K-168/11 framlagt skisse til organisering og gjennomføring av arbeidet, med Saksgruppe levekår og nærmiljø som politisk styringsgruppe for planprosessen. Bustadsosiale behov endrar seg over tid, både lokalt og i samfunnet generelt. Det bustadsosiale arbeidet i kommunen involverer stadig fleire aktørar, både på brukarsida og dei som yter tenester. Oftast er det ein klår samanheng mellom den generelle bustadpolitikken i kommunen og utfordringar kommunen får når det gjeld dei vanskelegstilte på bustadmarknaden. Bustadsosial plan handlar om tilrettelegging av bustader og oppfølging til dei som ikkje klarar å skaffa seg tilfredstillande bustad i den ordinære bustadmarknaden. Kjenneteikn på målgrupper kan vera dei som har svak økonomi, er bustadlause, har nedsett funksjonsevne eller er flyktningar. Det er viktig å vere klar over, at det som vert bygd i dag vil prege innhald og organisering av tenester i lang tid framover. (NOU 2011: 15 Rom for alle). Dei fleste tiltaka i handlingsprogrammet til førre plan er gjennomført, mellom anna kjøp av bustader og oppføring av bustader til unge med nedsett funksjonsevne. Det som står att er realisering av 20 omsorgsbustader delfinansiert med statleg tilskot. Det vert arbeidd med ulike alternative løysingar og saka vert lagt fram for politisk handsaming våren Organisering og planprosess Rådmannen oppnemnde prosjektgruppe og prosjektleiing. Gruppa har hatt representantar frå fagfelta NAV, omsorg, barnevern, psykiatri og funksjonsnedsetting. Vidare var Sund Eigedomsutvikling KF representert og rådgjevarar frå rådmannen. Brukarrepresentasjon var frå Rådet for menneske med nedsett funksjonsevne og frå Eldrerådet. Prosjektgruppa har gjennom møta sine planlagt og gjennomført kartlegging av bustadbehov på tenestenivå, arrangert temadagar, delteke på bustadkonferansar, vore på ekskursjonsreise og arbeidd i arbeidsgrupper med deltema. Styringsgruppa Saksgruppe levekår og nærmiljø har hatt saka til handsaming i sine møte. I tillegg har styringsgruppa hatt omvising på Sundheimen, i bufellesskap for psykiatri og i bufellesskap for menneske med nedsett funksjonsevne. Leiar av styringsgruppa har fått referata tilsendt og delteke i nokre møter i prosjektgruppa. Side 4 av 28

5 Samandrag Ein god bustadpolitikk legg opp til integrering og mangfald i opne bumiljø. Så langt det er mogeleg skal folk velje kvar ein vil bu. Kartlegginga syner at etterspurnaden etter kommunale bustader er aukande. Sund kommune har også i framtida store utfordringar i den sosiale bustadpolitikken. Det er ubalanse mellom talet på aleinebuande og tilbodet på små bustader. Kommunen bør leggje tydelege føringar på private utbyggjarar for å skaffe fleire mindre bustader. Mange av dei vanskelegstilte på bustadmarknaden ynskjer å bu sentralt i kommunen. Få ordinære bustader i Skogsskiftet kan hindre bustadreising for vanskelegstilte sentrumsnært i kommunen. Kommunen bør derfor få fart på bustadreising i Skogsskiftet. Sund kommune legg opp til at folk skal få hjelp til å bu lengst mogeleg i sin eigen private bustad. Både tilgang på eigna bustad og gode oppfølgingstenester er sentralt i bustadsosialt arbeid. Kort avstand til servicetilbod og andre nettverk kan skape tryggleik og fellesskap i kvardagen for dei fleste. Kommunen må syte for god nok kvalitet og rasjonell drift på tenestene sine. I praksis vil dette innebere at dei mest hjelpetrengande som søkjer kommunal bustad vert prioritert til bustadar nært tenestebasen i Skogsskiftet. Dersom det ikkje vert større privat busetting sentrumsnært, er det fare for opphoping av kommunale bustader der. Omsynet til god integrering kan då verte ei utfordring. Alternativt til å plassere omsorgsbustadar for dei mest hjelpetrengande sentralt i kommunen, er å plassere kommunale bustader i bygdene. Det vil gje dyrare oppfølging grunna små einingar og avstand. Men mindre tilgang til servicetilbod og andre nettverk er vel så viktig. Det er viktig å ta omsyn til den enkelte brukars behov, og moglegheit for integrering i lokalsamfunnet. Sjølv om dei fleste passar inn i det som er skildra over, vil det alltid vere nokon med andre behov. Det er innafor målgruppene rusavhengige, personar med samansette vanskar på rus/psykiatri og ungdom ein finn dei største bustadbehova i denne planperioden. Det trengs differensiert bustadtilbod frå tilpassa bustad med heildøgns omsorg lokalisert sentralt, til mellombels hybel helst nær offentleg transport. Særleg for rusavhengige er bustadtilbodet mangelfullt i Sund kommune. Kommunane får ei stadig meir sentral rolle i rehabilitering. Ein avklart, tilrettelagt og trygg bustad er eit vilkår for vellukka rehabilitering. Det bustadsosiale arbeidet må realisere ein koordinert og heilskapleg innsats frå ulike fag- og tenesteområde. I lys av auka etterspurnad på kommunale bustader og ny administrativ organisering, er det nødvendig å sjå nærare på vidare utvikling av samla tenestetilbod. Side 5 av 28

6 Sund kommune bør gjere seg betre nytte av statleg finansiering. Husleiga i kommunale bustader kan ikkje åleine dekkje finans- og driftskostnader til kommunale bustader. Husbanken sine tilskotsordningar skal nyttast fullt ut. I planperioden er det behov for å byggje tilsaman 12 omsorgsbustader og 1 slitesterk bustad. I tillegg trengs det 4-6 familie-/flyktningbustader og 3 ungdomsbustader. Ny avlastningsbustad for barn og unge må vurderast opp mot bustader for personar med nedsett funksjonsevne. Behov for barnebustad for barn med strekt nedsett funksjonsevne er reelt. Kart over Skogsskiftetområdet. Området med ring rundt er under regulering for bustadbygging. Side 6 av 28

7 2. MÅLSETTING Visjon Livskvalitet og vekst trygge bustader for alle. Vi finn løysingar i lag Hovudmål Sund kommune skal ha ein kunnskapsbasert bustadpolitikk som byggjer på tilgjengelege data og erfaringar frå innbyggjarar og fagfolk. Bustadpolitikken skal sikre at folk kan bu lengst muleg i sin private heim Delmål 1. Kommunen skal saman med brukarane leggje til rette for at flest mogeleg kan eige sin eigen bustad 2. Hjelp til sjølvhjelp er eit styrande prinsipp i bustadsosialt arbeid 3. Kommunen skal leggje til rette for at tilbod om bustad vil fremma integrering i lokalsamfunnet og at det blir teken omsyn til dei ulike gruppene sine fysiske og psykiske forutsetningar 4. Kommunen skal ha eit godt informasjons- og rådgjevingsarbeidet på bustadsosialt fagområde Metode og målgrupper Dei ulike tenesteområda har kartlagt bustadbehov i Sund kommune. Kartlegginga gjev informasjon om behov for nye bustader, erfaring med utforming og lokalisering for ulike brukargrupper. I utarbeiding av planen har tre arbeidsgrupper arbeidd med deltema: - Bustader til eldre og funksjonshemma - Bustader til psykiatri, rus, barnevern, ungdom og økonomisk vanskelegstilte - Scenario for busetting i Sund kommune med fokus på bumiljø i Skogsskiftet Arbeidsgruppene har hatt møter og levert innspel til prosjektgruppa, som har bearbeidd og samordna materialet. Side 7 av 28

8 3. SENTRALE BUSTADSOSIALE TEMA Sentrale omgrep - definisjonar omgrep - definisjonar Sosial bustadpolitikk er definert som å leggje til rette for at alle skal få moglegheit til å skaffe seg bustad og oppretthalde ein tilfredstillande busituasjon. (NOU 2011: 15). Bustadsosialt arbeid er virkemidlar som vert nytta for å skaffe bustad, sikre dei økonomiske rammene og oppfølging i bustaden. Oppfølging i bustaden er tenester Sund kommune yter for at personar skal meistre å bu i eigen bustad. Vanskelegstilte på bustadmarknaden er personar som ikkje har moglegheit til å skaffe seg og /eller oppretthalde ein tilfredstillande busituasjon på eiga hand. (NOU 2011: 15.) Tilfredstillande busituasjon er definert som kjenneteikn på at ein bur godt og trygt. (NOU 2011: 15). I det ligg det at bustaden er tilpassa hushaldet sine behov og økonomi og at det er stabile forhold slik at ein ikkje står i fare for å mista bustaden sin. Kommunale bustadtilbod kan vera leigde private bustadar, ordinære einebustadar eller andre husvære som kommunen eig, særskilt tilpassa bustad, omsorgsbustadar eller omsorgsbustadar i bufellesskap. Roller i bustadpolitikken Kommunen si rolle Det kommunale ansvaret for bustadsosialt arbeid er gjeve i stortingsmeldingar, statsbudsjett og berre delvis gjennom lovverk. I NOU 2011: 15 ligg det forslag om å lovfesta bistand til å få bustad, på lik line med andre velferdsgoder som helse, utdanning og arbeid. Kommunen har hovudansvaret for gjennomføring av den statlege politikken, mellom anna ansvaret for å sikre vanskelegstilte bustad og oppfølgingsteneste. Statlege reformer som Opptrappingsplan for psykisk helse, Samhandlingsreforma og nedbygging av institusjonane i rusomsorga, har gjeve kommunen utvida ansvar for tilrettelegging av bustader og oppfølgingstenester i høve til det å bu. På line med helsetenester, omsorgstenester og nasjonale arbeids- og velferdstenester skal kommunen ha tilgjengeleg rådgjeving og bustadsosiale tenester. Staten si rolle Staten har det overordna ansvaret og har formulert dei statlege måla i bustadpolitikken for dei vanskelegstilte. Side 8 av 28

9 Husbanken si rolle Husbanken har ei rolle som koordinator og støttespelar for kommunane i det statlege bustadsosiale arbeidet. Private aktørar Kommunen treng eit godt samarbeid med private aktørar for å dekke bustadbehova til dei som treng særleg hjelp med å skaffe seg bustad. Det gjeld bustadbygging både sentralt i Skogsskiftet og ute i bygdene. Statlege verkemiddel Dei statlege støtteordningane er forvalta gjennom Husbanken, som har bustadsosiale utviklingsprogram som prioritert strategi. Verkemidla er følgjande: Husbanklån vert gjeve på grunnlag av søknad. Investeringstilskot til utleigebustad til prioriterte grupper som flyktningar, barnefamiliar og andre prioriterte grupper som eldre, psykiatri og rus, og er i 2014 på inntil 45 % av anleggskostnadene. Tilskotssatsen pr. omsorgsbustad er ca. 1,3 mill. kr. Startlån er midlar kommunen lånar av Husbanken for vidare utlån. Kriterier for innvilging av startlån er at ein er vanskelegstilt som ikkje no eller over tid kan ta del i bustadmarknaden. Lånet kan innvilgast til førstegangsetablerarar, reetablering, refinansiering og utbetring av bustad. Lånet er behovsprøvd og kan kombinerast med grunnlån, butilskot og bustøtte. Bustadtilskot til ulike tiltak til kommunar og andre utbyggjarar. Tilskot til etablering og tilpassing av bustad for framleis å kunne bu i eigen heim. Utgreiings- og prosjekteringstilskot vert innvilga til husstand med særleg svak økonomi, etter søknad og behovsprøving. Statleg bustøtte skal bidra til at husstandar med låge inntekter og høge buutgifter skal kunne etablere seg og verta buande i god bustad. Den statlege bustøtta er behovsprøvd. Universell utforming og miljø- og framtidsretta løysingar Plan- og bygningslova set krav om universell utforming av nye bygg og uteområde. I dette ligg at menneske med ulike funksjonstap skal ha enkel tilgang og ha høve til å vere sjølvhjelpne i størst mogeleg grad. I Sund kommune sin energi- og klimaplan vert det stilt krav til at alle nye bygg skal utformast etter lågenergikrav. Sund eigedomsutvikling KF har fokus på dette og nye bygg og anlegg vert utforma etter krava. Frå 2015 vert det innført generelle krav om lågenergihus. Det er statlege forventningar til at kommunar og offentlege etatar skal vere spydspissar i dette arbeidet. Side 9 av 28

10 Nasjonal standard set rammer for utforming av kommunale bustader. Bustadene skal ha nøktern standard, tilpassa brukaren sine behov og vera tilrettelagt for velferdsteknologi. 4. SUND KOMMUNE - STATUS OG FAKTA Folketalsutvikling Region Vest med kommunane Askøy. Fjell, Sund og Øygarden er den regionen i fylket med sterkast folketalsauke. Tabellen under viser folketala ved årsskiftet 2013/2014 og prognosar for komande år. År Region Vest Askøy Sund Fjell Øygarden Kjelde: I 2013 auka folketalet i Sund med 1,6 %. Som elles i landet er forklaring på auken både netto fødselsoverskot, mobilitet innanlands og netto innvandring. I Sund er det netto innvandring som bidreg mest til folketalsauken. Prognosen syner ein folkevekst til nærare 7000 innbyggjarar i denne planperioden, og veksten vil liggje godt over landsgjennomsnittet. Auke i folketalet er eit mål på suksess. Men Sund kommune har også stor mobilitet; mange flyttar til kommunen, men mange flyttar også ut av kommunen. Dette gir samla større mobilitet enn landsgjennomsnittet og større mobilitet enn dei andre kommunane i region vest. Stor mobilitet kan vere indikasjon på at folk ikkje finn seg til rette eller at bumiljøa ikkje er gode nok. Det er ikkje gjort undersøkingar som kan svare på kvifor mobiliteten er så høg. Side 10 av 28

11 Busettingsmønster i bygdene og sentrum Busettingsveksten er størst i bygdene og dei siste åra konsentrert i søre og nordre delen av kommunen. I senterområdet i Skogsskiftet har det ikkje vore privat bustadreising sidan slutten av 1980 talet. Prognosane viser at det i 2020 vil bu 7680 menneske i Sund. Ein større del av innbyggjarane vil vera pensjonistar. På nasjonalt nivå registrerer ein ei utvikling der eldre folk kvitter seg med einebustaden og ynskjer lettstelte, gjerne sentrumsnære, mindre husvære. Folk vel bustad ut frå ulike omsyn, og flyttar meir enn tidlegare. Unge som er på veg ut frå barndomsheimen har i dag få gode alternative bustader i vår kommune. Kommunedelplan for Skogsskiftet legg opp til fortetting av bustader i senterområde for å møte denne utviklinga. Steinsland med Tofterøy i bakgrunnen Foto: Sund kommune Hushald og bustadtypar I 2013 var tal på hushald 2515 i Sund. Tabellen syner at det i Sund kommune stort sett er bygd einebustader. Dei seinare åra er det bygt fleire fleirmannsbustader og endå til ei bustadblokk. Side 11 av 28

12 Nytta bustader og busette, etter region, bygningstype, tid og statestikkvariabel i 2011 i Sund kommune Einebustad 2246 Tomannsbustad, rekkehus og bustadblokk 140 Bygning for bufellesskap og andre bustadtypar 53 SSB statistikkbank Omsorgsbustad i Skogsskiftet Foto: Sund kommune Side 12 av 28

13 Bustadtilgang for vanskelegstilte I 2012 hadde Sund kommune gjennom Sund Eigedomsutvikling KF tilgang på ca. 90 bustader, der 75 er i kommunal eige. Om lag 40 av dei er omsorgsbustader. Landsgjennomsnittet for kommunalt disponerte bustadar for vanskeleg stilte låg då på 20 bustadar pr innbyggjar. Standarden på dei kommunale bustadene som Sund Eigedomsutvikling KF forvaltar er rimeleg god. Dei seinaste åra har ein gjennomført omfattande fornying og vedlikehald av bustadmassen. Sund Eigedomsutvikling KF rullerar årleg plan for vidareføring av dette arbeidet. Sund kommune er eit pressområde kva gjeld tilgang til utleigebustader. Over år har det vore vanskeleg å skaffe nok bustader for dei som ønskjer og treng å etablere seg. Press i bustadmarknaden fører til høge leigekostnader. Private aktørar ønskjer gjerne tryggleik i at kommunen står som leigetakar. Dette hevar terskelen for å koma inn på den private leigemarknaden. 20 nye omsorgsbustader vil vere eit godt tilfang til den alt eksisterande bustadmassen, og gje kommunen ein langt større handlefridom i høve til tildeling av bustad. Husbanken har lempa på regelverket slik at også private utbyggjarar kan byggje omsorgsbustader. Det er likevel framleis ikkje problemfritt å få dette til i praksis. Bustadsosialt arbeid for ungdom Sund kommune har frå hausten 2012 fått prosjektmidlar for 3 år for arbeid med bustad for ungdom. Mål for prosjektet er: - Betre bustadtilbodet - Auke kompetansen m.a. på privat økonomi og kostnader ved etablering i eigen bustad. Det vert laga eit undervisningsopplegg for ungdomsskule- og vidaregåande skuleelevar - Hindre at ungdom blir bustadlause - Sette fokus på bustaden si rolle i etableringsfasen - Betre samarbeidet med private aktørar for å skaffe ungdomsbustader - Ungdomskontoret har i samarbeid med NAV Sund ansvar for gjennomføring av prosjektet Forvaltningsrutinar Sund Eigedomsutvikling KF har som føremål å forvalte eksisterande kommunale utleigebustader og vere med i planlegging og oppføring av nye prosjekt. Vidare har Sund Eigedomsutvikling KF kontraktansvar for framleigde av private bustader. Side 13 av 28

14 Eit kommunalt bustadsosial team vart etablert i 2009, med mål om å samle den kommunale bustadsosiale kompetansen, for såleis å sikre kvaliteten på verksemda. Teamet er sett saman av representantar frå fagfelta som driv oppfølging i bustad. Behovet for koordinering og effektiv forvaltning gjer at bustadsosialt team får ei sentral rolle. Teamet skal også drøfte og gje innspel til rådmannen i meir overordna og prinsipielle saker. Kommunane kan fritt fastsetje husleiga innafor dei rammer som husleigelova gjev. I Sund har ein i utgangspunktet lagt til grunn prinsippet om marknadspris. Inntekter gjennom husleige og tilskot skal dekke kostander til drift og vedlikehald. Dette har resultert i at fleire leigetakarane ikkje klarer å dekke husleiga med eiga inntekt. Informasjon og rådgjeving På Nav Sund kan ein få informasjon om bustønad, startlån, tilrettelegging- og etableringstilskot. Ein får også informasjon og søknadsskjema til kommunal bustad. Etter avtale kan ein samtale med rådgjevar kring hjelp til kjøp av eller leige av bustad. Ungdom kan vende seg til bustadkoordinator på Ungdomskontoret. Informasjon finn ein også på og det er også mulig å finne link på Servicetorget i kommunen vil også kunne gje informasjon. 5. RESULTAT AV SAMLA KARTLEGGING Etter ei nyleg gjennomgått kartlegging av bustadbehov hos vanskelegstilte i Sund kommune er dette resultatet: Eldre med bustadbehov Det er ikkje bygd omsorgsbustader for eldre sidan Dei 20 omsorgsbustadane frå tidlegare plan for denne gruppa har høgste prioritet. Bustadene vert lokalisert opp mot Sundheimen for best å rasjonalisera drifta. Dei er ikkje med i handlingsprogrammet i denne planen. Brukarar med psykiske helseproblem For brukarar i denne gruppa er det gjort kartlegging i eit interkommunalt prosjekt kalla «Utredning av interkommunalt boligprosjekt innen psykisk helse, Region Vest» (2014). Det gjeld alvorleg sjuke som treng «busenter» med døgnbemanning som buform. Det gjer tiltaket aktuelt meir som interkommunalt. Behovet i Sund kommune for andre med psykiske helseproblem er 2 nye bustader sentralt plassert, for best mogeleg rasjonell drift. Side 14 av 28

15 Brukarar med rusproblem Personar med store rusproblem i ein fase utan motivasjon er store og utfordrande, både i høve til lokalisering og oppfølging. Men ikkje alle med rusrelaterte problem er der. Det er stor variasjon i denne gruppa, som gjer det ekstra viktig med individuell tilrettelegging i høve til bustad og oppfølging. Behovet er 1 skjerma bustad og 6 omsorgsbustader for personar med rus og/eller psykiske problem. Brukarar med nedsett funksjonsevne I siste planperiode er det bygd 4 omsorgsbustader der også brukarar i denne gruppa har fått bustad. I denne planperioden er det behov for 3 nye omsorgsbustader for denne gruppa. Det kan sjåast saman med eventuell flytting av avlastingsbustaden. Avlastingsbustad for barn og unge Denne bustaden er no plassert sentralt og saman med omsorgsbustadene i Grønebakkane, kan eventuelt flyttast til einebustad med 4 soverom i eit ordinært bustadfelt. Avlastningsbustad for barn og unge i Skogsskiftet Foto: Sund kommune Side 15 av 28

16 Ungdomsbustader I eige prosjekt er det kartlagt behov for 3 bustader for ungdom. Det gjeld ungdom som av ulike årsaker ikkje lenger kan bu i foreldreheimen. Nokre av dei treng tidvis oppfølging. Barnebustad Dette gjeld barn med sterkt nedsett funksjonsevne med omsorgs- og oppfølgingbehov på døgnbasis. Det gjer at dei ikkje kan bu heime. Slik det er no gjeld dette 2 barn. Det kan vera aktuelt med regionalt samarbeid. Flykningar Kommunestyret var vedteke mottak av 10 flyktningar pr. år fom tom Det handlar om leige av eller kjøp av vanlege familiebustader. Andre bustadbehov I tillegg finns det enkeltpersonar og familiar med ulike sosiale og økonomiske problem som treng hjelp til bustad og oppfølging. Inkludert er også eit udekt tilbod til personar som vert bustadlause. Behovet er 4 bustader i planperioden. 6. SÆRLEGE UTFORDRINGAR Bustad og heim Heimen og bustaden vår har ein funksjon som identitetsberar og ankerpunkt for dei fleste av oss. Korleis vi bur vil prege oss både sosialt og kulturelt. I våre dagar gjer teknologi, kommunikasjon og transport oss meir mobile. Men lite tyder på at vi blir mindre knytt til bustaden vi har av den grunn. I vår velstand vert bustaden også ei vare som vi leiger eller eiger ut frå personlege behov og val. Såleis oppstår også marknaden som skal ivareta dei ulike behova og økonomiske føresetnadene. Kartlegginga syner at dei ulike brukargruppene har behov for differensierte bustader i høve til storleik. Det varierer frå flyktningar med familie til einslege personar. Tilbakemelding frå brukarar tyder på at bustaden ikkje må vera for stor, men ha ein god og nøktern standard. Vidare må det leggjast til rette for funksjonelle teknologiske løysingar som kan skapa tryggleik og såleis redusera behov for støtte- og hjelpetiltak i bustaden. Side 16 av 28

17 Kunnskapsbaserte tenester Sund kommune har gode erfaringar med å lokaliserer omsorgsbustader sentralt i kommunen. Både fagfolk, bebuarar og pårørande er stort sett samde om omsorgsbustader med fellesareal og personalbase tett på gjev mange føremoner både for å hindre isolasjon, ha eit positiv nettverk i det lokale miljø, og ta del i det opne fellesskapet. Kommunen har etter kvart fått mykje erfaringar med oppfølging i bustad. Fagfolk sine erfaringar på kva som gjev resultat for den einskilte bebuar er viktig å byggje vidare på. Det er viktig at kompetansen som vert utvikla i dei ulike tenestene blir delt og vidareutvikla i det tverrfaglege og heilskaplege fellesskapet som bustadsosialt arbeid er. Fagfolk må også få høve til å ta etter- og vidareutdanning innafor dette felte. I utarbeiding av planen er det kome mange innspel på behovet for kommunikasjon og betre samarbeid på tvers av tenester og nivå i organisasjonen. Derfor vil ein i planen ha inn faste årlege fag- og temadagar. Her kan ein dele erfaringar på tvers av tenestene, drøfte utfordingane, utvikle den felles forståinga og setje seg konkrete mål for arbeidet i verksemdsplanane. Det finst ulike tilbod på etter- og vidareutdanning innan bustadsosialt arbeid. Det er viktig at fagfolk på dette feltet vert prioritert i Sund kommune sin opplæringsplan. Lokalisering Sund kommune har utfordring knytt til at det skjer meir bustadreising i bygdene enn i sentrum. Dette skaper særlege utfordringar når det gjeld etablering og lokalisering av kommunale bustader. Kommunedelplan for Skogsskiftet legg opp til ei fortetting av bustadar i senterområdet. Ein må likevel være merksam på dilemma mellom omsynet til fortetting og omsynet til stigmatisering. Dei kommunale bustadene er plassert både sentralt og i bygdene. Dei varierer frå vanlege bustader, tilrettelagte bustader med eller utan oppfølging, omsorgsbustader i klynge med felles areal og omsorgsbustader i bufellesskap. Følgjande omsyn er lagt til grunn i arbeid med planen: Brukarbehova er styrande for vala som vert gjort. Dei fleste som søkjer kommunal bustad vil bu sentralt. Omsynet til å ha vener og naboar tett på tel mykje. Nokre ynskjer framleis å bu i sitt vante lokalmiljø, medan andre engstar seg for at det vil føre til einsemd og isolasjon. For alle gjeld det at meir aktivitet og deltaking gjev god helse og betre trivsel. Omsynet til dei tilsette som skal arbeide med oppfølging i bustaden tel også. Større faglege fellesskap skaper kvalitet og hindrar «private kulturar». Det vert lettare å rekruttere og behalde dei tilsette. Rasjonell drift og god økonomi i tenestene er også viktig når ein skal plassere omsorgsbustader. Det er eit mål at alle kan bu lengst muleg i eigen heim. Side 17 av 28

18 Andre lokale tilhøve t.d. tilgang på areal, offentlege tenester, infrastruktur med servicetilbod, butikktilbod, kafé og andre senterfunksjonar og treffstader er viktig når vi skal planleggje for personar som er vanskelegstilte på bustadmarknaden. Desse omsyna er lagt til grunn for totalvurderinga som er gjort. Omsorgsbustad for psykiatri i Skogsskiftet Foto: Sund kommune Svikt i omsorgstrappa Mange av dei vanskelegstilte klarer i liten grad å fremje eigne behov og interesser. Slik sett er det viktig at kommunen med sine fagfolk og leiarar gjev god informasjon også til politisk nivå om bustadbehova til ei kvar tid. Figuren under er kalla Omsorgstrappa, og syner skjematisk butilbod frå eigen bustad til institusjonsplass. Omsorgstrappa kan vera ein reiskap for å bevisstgjera om tilrettelegging og rett bustadnivå. Side 18 av 28

19 Hovudmålet for bustadpolitikken er at den enkelte skal bu lengst mulig i sin eigen heim. Når ein treng hjelp kan det vera snakk om tekniske hjelpemidlar, teknologiske løysingar, tilsyn og omsorg, som skal støtte opp under dette målet. Det er viktig å konsentrere innsats om dei nedste trinna i trappa. Figuren syner ei svart pil som peiker ein veg, oppover i trappa. Slik er det stort sett. Dei stipla pilene syner ei ønskt utvikling, der det også er muleg å tenkja at ein meistrar meir og meir av kvardagen og kan flytta heim att, eller til anna eigna bustad. Ein kan bevege seg begge vegar i trappa. Svikten i trappa er, at Sund kommune har få eller ingen alternative tilbod, mellom det å bu i eigen bustad og å måtte flytte til sjukeheimen. I høve til gruppa eldre er det særleg tilrettelagte bustader med omsorgsteknologi eller omsorgsbustad med heildøgns omsorg som er aktuell. Denne typen bustader manglar i kommunen, noko som gjer at eldre vert feilplassert på eit høgare og dyrare omsorgsnivå enn det ein har behov for. Når det gjeld områda rus/psykiatri må det gjerast omfattande investeringar raskt. Her er det nokre som ikkje eingong når første steget i trappa. Også når det gjeld andre vanskeleg stilte på bustadmarknaden manglar kommunen eigna tilbod. I samarbeid mellom kommunen og private aktørar vil det vera mogeleg å tette svikten for dei som ikkje treng ei kommunal bustadløysing. Særleg bør det vera råd å byggje fleire mindre bustader i privat regi. Kommunen sine bustadpolitiske mål må integrerast i heile planverket. Ein god bustadpolitikk vil kunne leggje til rette for at dei vanskelegstilte finn gode bustadtilbod også i den private marknaden. Veksten i folketal og busettingsmønster Sund kommune har ein jamn vekst i folketalet. Veksten skjer stort sett ute i bygdene og det er ein styrke. Det er ingen motsetnad mellom det å lage eit attraktivt senterområde med varierte bustadbygging og det å satse på utbygging i bygdene. For mange er det å bu sentralt viktig. Når ein har bussterminalen, butikkane, banken, legekontoret og andre servicearena i Side 19 av 28

20 gangavstand frå heimen sin, er det med på å gjere ein sjølvstendig i kvardagen på mange vis. Dermed er også livskvaliteten for mange auka. Prognose for aldersgrupper av befolkninga komande år: Befolkning år år år år år år eller eldre Tilsaman Kjelde : SSB statistikkbanken Slik det går fram av tabellen vil folketalet stort sett auka jamt i alle aldersgruppene. Likevel er det tydeleg at gruppa over 75 år alt i dei næraste åra kjem til å auka med 500 personar, noko som vil by på utfordringar også på bustadområdet. Tabellen nedanfor syner prognoser for framtidig hushald i Sund kommune. Det er verdt å leggja merke til at mange vil vera aleinebuande Alle hushald Par utan barn Par med barn Mor/far med barn Aleinebuande Einfamiliehushald m/barn Fleirfamiliehushald u/barn Fleirfamiliehushald m/barn Hordaland Fylkeskommune Side 20 av 28

21 Sirkeldiagram syner dette enno tydelegare. Aleinebuande gjeld alle generasjonar denne planen handlar om, frå barn med behov for barnebustad til eldre som treng hjelp med å skaffa seg bustad. Kommunen kan ikkje stå for sentrumsutbygging åleine. Det er viktig med politisk vilje og signal til andre aktørar i marknaden i eit vidare samarbeid. Det er regulerte bustadområde på Hammersland nord og Sauafjellet. I tillegg er det under regulering nytt bustadområde nord for kommunehuset. (sjå kart s.6). Dette er relativt sett sentrumsnære område som kan vera aktuelle for busetting også for nokon av dei denne planen handlar om. Kommunedelplan for Skogsskiftet gir gode innspel til fortetting av bygg i området. Reguleringsplanar må først utarbeidast. Samarbeid lokalt og regionalt Sund kommunen har eit godt samarbeid med Husbanken. Det bør arbeidast aktivt for å knyta banken sin kompetanse nærare til dei bustadsosiale tiltaka kommunen skal realisere i planperioden. Det vert viktig å få på plass ei avtale med Husbanken som sikrar dette. Vi kan oppnå mykje med å sjå faglege og økonomiske verkemiddel i eit regionalt perspektiv. Utfordringa er å lage konkrete prosjekt på bustader og bustadsosialt arbeid. Arbeidet med planen har dokumentert potensielle samarbeidsområder både innafor tiltak for eldre, menneske med nedsett funksjonsevne, psykisk helse og rus. Skal vi realisere slike regionale tiltak trengs det meir forpliktande samarbeid og avtaler. Side 21 av 28

22 Bustadsosialt arbeid for ungdom er døme på prosjekt vi bør sjå fleire av. Slike tiltak kan både representere konkrete svar på utfordringar i kommunen, og sikre økonomiske og faglege tilskot. I bustadsosialt arbeid er det lite realistisk å tru at kommunen og Sund eigedomsutvikling KF åleine kan leggje til rette med bustader for alle brukargruppene. Det trengst også politiske signal og samarbeid med private utbyggjarar for å realisere bustadbehov for vanskelegstilte i kommunen. Omsorgsbustad i Skogsskiftet Foto: Sund kommune Bruk av bustadsosiale verkemidlar Sund eigedomsutvikling KF er kommunen sin reiskap i arbeid med å skaffe bustad til vanskelegstilte, og gjennom det realisere bustadsosial plan. Det bustadsosiale arbeidet må vere koordinert slik at det vert opplevd som heilskapleg for brukarane. For å gjennomføra bustadsosial plan trengs det gode kommunale og statlege verkemidlar. Dialogar og politiske diskusjonar må sette fokus på bruken av verkemidlane og korleis dei svarer til brukarbehova. Dette gjeld også bruken av statlege løyvingar til bustadsosialt arbeid i kommunen. Side 22 av 28

23 Tradisjonelt har Sund kommune lagt få føringar for korleis dei private aktørane skal byggje for vanskelegstilte. Det er viktig at kommunen i framtida legg til rette for godt samarbeid med private aktørar i tråd med Bustadsosial plan. Informasjon og rådgjeving Ansvar for informasjon og rådgjeving ligg hos NAV Sund og kommunen sitt servicekontor. Vidare finn ein god informasjon på sund kommune si heimeside Mange har ikkje tilgang på elektronisk informasjon. Ei styrking av servicekontoret sin kompetanse på feltet, og eit nærare samarbeid med NAV Sund, kan betre informasjons- og rådgjevingsarbeidet. Omsorgsbustad Inngjerdsvegen Klokkarvik Foto: Sund kommune Side 23 av 28

24 7. ØKONOMISKE KONSEKVENSAR Bygging av omsorgsbustader får økonomiske konsekvensar som skal knytast opp mot kommunen sin økonomiplan. Målet er å byggja funksjonelle og differensierte bustader der husleiga dekker investerings- og vedlikehaldsutgifter. Folk med lav inntekt kan søkja om statleg bustøtte gjennom Husbanken. Sund kommune har gjort prinsippvedtak om at det i tillegg kan søkjast om kommunale bustøtte der husleiga vert urimeleg høg i høve til inntekta. Bustadtiltak handlar om investering, administrasjon, drift og vedlikehald av bustader. I Sund kommune er det Sund Eigedomsutvikling KF som står for gjennomføring av bustadtiltak etter bestilling frå kommunale tenester. Nokre bustadar vil gjennom Husbanken kunne utløyse tilskot til omsorgsbustad, medan for andre bustader gjeld mindre omfattande tilskot og låneordningar. Statleg investeringstilskot for bustader i 2014 er omtrent 30 % av maksimalt godkjente anleggskostnader. Unntaksvis kan tilskota verta inntil 50 %. Maksimalt er tilskotsgrunnlaget 2,5 mill. kr. pr. husvære. Med 30 % investeringstilskot står det att kr. pr. husvære. Det skal dekkast av husleige der også drift og vedlikehald er lagt inn. Kvadratmeterprisen var i 2013 omlag kr (Husbanken). Bustadene vert rekna med gjennomsnittleg storleik på 50 m2. Det er momsrefusjon etter ferdigstilling av omsorgsbustader. For å få maksimalt tilskot til omsorgsbustader må det vere tilrettelagt for heildøgns bemanning/tilsyn. For omsorgsbustader kan ein også søkja om tilskot til fellesareal for bebuarane. Areal til personalfasilitetar kjem ikkje inn under tilskotsordninga. Kostnadene som er lagt inn er omtrentlege og vil variere m.a. på grunnlag av tomteval og kvalitet på bygg. Omsorgs- og støttetiltak er avhengig av behova for hjelp og oppfølging for dei personane som til ei kvar tid bur i bustadene. Alle som skal ha oppfølging får det etter einskildvedtak på hjelpebehov, og får det uavhengig av kvar ein bur i kommunen. Såleis vil desse utgiftene variera sterkt. Fleire av personane som ein reknar med vil få tilbod om ny bustad bur i kommunen og har vedtak om hjelp alt no. Side 24 av 28

25 Staten har ei refusjonsordning for særleg ressurskrevjande brukarar, etter årleg dokumentasjon og søknad frå kommunen. Konsekvensar: Handlingsprogrammet i planen legg opp til i inneverande planperiode, ei satsing på 22 nye bustader i tillegg til bustader for flyktningar. Langt på veg er investering av nye bustader for vanskelegstilte dekka i vedteken økonomiplan for Sund kommune Investering NR 20 - NYE OMSORGSBUSTADER Sund kommune Budsjett 2014 og Økonomiplan Tiltak NR 20 er midlar til 16 nye bustader. For å realisera alle behova i handlingsprogrammet må økonomiplanen ved neste rullering justerast. Slik det ligg an vil det ikkje koma i gang bygging av bustader før i Side 25 av 28

26 8. HANDLINGSPROGRAM Frå tidlegare bustadsosial plan står det att oppføring av 20 omsorgsbustader, som i utgangspunktet er planlagt for eldregruppa. Dei er ikkje teken med i dette handlingsprogrammet, og derfor er heller ikkje eldregruppa med i programmet. Tabellen nedanfor syner bustadbehova etter ny kartlegging. Handlingsprogrammet er utarbeidd utan prioriterte grupper. Målet er å leggje til rette for differensierte bustadløysingar der alle grupper vanskelegstilte i bustadmarknaden får hjelp til eigen bustad. Det er ikkje teke høgde for auka behov grunna folkeveksten i planperioden. Målgruppe Bustadtype Tal Merknad Brukarar med psykiske helseproblem Omsorgsbustad 2 Lokalisert nær psykiatribustad Brukarar med rusproblem Vanleg bustad eller omsorgsbustad 6 Lokalisert sentralt/lokalt Rusavhengige med behov for skjerming Brukarar med nedsett funksjonsevne «Slitesterk» og liten bustad 1 Ikkje i sentrum. Kan evt. løysast regional Omsorgsbustad 3 Skal takast stilling til i samband med vurdering av ny avlastingsbustad Utgreie ny avlastningsbustad for barn Til rettelagt for 4 5 personar med fellesareal 1 Alternativt punktet over Ungdomsbustadar Ulike bustader 3 Vert utgreidd i eige prosjekt. Høg prioritet Barn med sterkt nedsett funksjonsevne Barnebustad 2 Er under utgreiing. Regionalt samarbeid kan vera eit alternativ Andre bustadbehov Vanlege bustader med ulik storleik 4 SEU kjøper bustadane i planperioden. Utleige eller for vidare sal Flyktningar Vanlege bustadar? SEU leiger inn private bustadar etter behov, evt. kjøpe med tilskotsordningar Side 26 av 28

27 Avsluttande kommentarar Bustadsosial plan dokumenterer at Sund kommunen har store utfordringar innafor det bustadsosiale feltet. Veksten i folketal, ubalanse mellom behov og tilgang på bustader, samt låg bustadreising i senterområdet, representerer dei største utfordringane i bustadpolitikken. Som hovudprinsipp vert bustadar for personar med behov for heildøgns omsorg lokalisert sentralt i kommunen. Kommunen har relativt god utvikling og kvalitet på det bustadsosiale arbeidet. Prosjektering av 20 nye omsorgsbustader vart laga i Realisering av dei vil kunna betra situasjonen for vanskelegstilte vesentleg. Sund kommune må ta på alvor mangel i bustadtilbod særleg for dei med rusproblem. Det er ikkje teke høgde for auka behov grunna folkeveksten i perioden. Kostnadene som er lagt inn er omtrentlege og vil variere m.a. på grunnlag av tomteval og kvalitet på bygg. Side 27 av 28

28 Litteraturliste Agenda Kaupang - rapport om Regional utvikling, inntektsnivå og behovsutvikling (2011) Hordaland fylkeskommune. AUD-rapport nr Hordaland Fylkeskommune, statestikk Husbanken. Informasjon om boligsosialt arbeid. Husbanken. Veileder for investeringstilskudd til sykehjemsplasser og omsorgsboliger (2013) Lars-Marius Ulfstad. Velferd og bustad. Kommuneforlaget Munthe-Kaas og Rasmussen. Veien frem til egen bustad. NOU 2011:15. Rom for alle. NOU 2011: 11. Innovasjon i omsorg. Skog Hansen og Skevik Grødem. Samlokaliserte boliger og store bofellesskap. Sund kommune Eldreplan Sund kommune Kommuneplan arealdel Sund kommune Kommunedelplan for Skogsskiftet Sund kommune Rehabiliteringplan Sund kommune Budsjett 2014 og økonomiplan Utredning av interkommunalt boligprosjekt innen psykisk helse, Region Vest. Rapport februar Side 28 av 28