Språk. Super! Rolf Theil. LNUs landskonferanse 2013, Fornebu

Transkript

1 + Språk. Super! Rolf Theil LNUs landskonferanse 2013, Fornebu

2 + Språkenes 10 på topp Ram Gupta og Rolf Theil forskning.no 26. september 2008

3 + 1 Det vakraste språket i verda Fulfulde (frå Vest- Afrika) fordi det er så utruleg nydeleg å høyre på!

4 + Døme: mallumalloore hagl.

5 +! debbo booɗɗo vakker kvinne! rewɓe wooɗɓe vakre kvinner

6 + ho, han og det på fulfulde 1. o 2. ɗam 3. ɗum 4. nde 5. ndi 6. ndu 7. nga 8. nge 9. ngo 10. ngu 11. ngal 12. ngel 13. ngol 14. ka 15. ki 16. ko 17. kal 18. kol 19. kon

7 + 2 Det vanskelegaste språket i verda Grønlandsk, fordi setningane og orda er så ekstremt komplisert oppbygde.

8 + Kalaallisut (grønlandsk) og andre eskimoiske språk

9 + umiarsualivimmiikkusunngilaq han vil ikkje vere i hamna

10 + umiarsualivimmiikkusunngilaq umiaq konebåt umiarsuaq stor båt umiarsualivik hamn (storbåtstad) umiarsualivimmi i hamna umiarsualivimmiippoq han er i hamna umiarsualivimminngilaq han er ikkje i hamna umiarsualivimmiikkusunngilaq han vil ikkje vere i hamna

11 Kalaallit Nunaata Radioa +

12 Fig. 3. Language families of the New World and their suggested expansions. J Diamond, and P Bellwood Science 2003;300: Published by AAAS

13 + Språkfamiliane i Nord-Amerika nord for Mexico før europeisk kontakt

14 + Dei algonkinske språka (før kontakt)

15 + Dialektkontinuumet cree-montagnais-naskapi

16 + Cree menneske, snakkar cree cree-leir i Alberta, 1871 cree-kvinne, 1928

17 + Litt cree kīnitawisīpēkistikwānēnisow ᑮᓂᑕᐏᓰᐯᑭᐢᑎᒁᓀᓂᓱᐤ ho/han gjekk for å vaske håret

18 + Litt cree kī+nitawi+sīpēki+stikwānēn+iso+w ᑮᓂᑕᐏᓰᐯᑭᐢᑎᒁᓀᓂᓱᐤ perfektiv-gå_for-vaske+hovud +refleksiv+ho/han

19 + Endå litt cree ēayamihēwikīsikāyik māna nōhkominān nipēkiyokākonān ᐁᐊᔭᒥᐦᐁᐏᑮᓯᑳᔨᐠ ᒫᓇ ᓅᐦᑯᒥᓈᐣ ᓂᐯᑭᔪᑳᑯᓈᐣ på sundagar kjem bestemor ofte og besøkjer oss

20 + Endå litt cree ē-ayamihēwi-kīsikāyik māna nōhkominān nipēkiyokākonān ᐁᐊᔭᒥᐦᐁᐏᑮᓯᑳᔨᐠ ᒫᓇ ᓅᐦᑯᒥᓈᐣ ᓂᐯᑭᔪᑳᑯᓈᐣ når det er sundag, kjem bestemor vår ofte og besøkjer oss

21 + 3 Det lettaste språket i verda Mandarin, fordi det er så regelrett og lett å uttale. pǔtōnghuà

22 + Litt mandarin: mǎ Norsk Mandarin hest hesten hestar hestane

23 + Mandarin og cree wǒ ài nǐ nǐ ài wǒ eg elskar deg du elskar meg kisākihitin ᑭᓵᑭᐦᐃᑎᐣ eg elskar deg kisākihin ᑭᓵᑭᐦᐃᐣ du elskar meg

24 + 4 Det største språket i verda Mandarin, som blir snakka i Kina som fyrstespråket til om lag menneske.

25 + 1 mandarin kastiljansk engelsk hindi arabisk Dei ti største språka i verda Kjelde: Ethnologue. 6 portugisisk bengali russisk japansk javanesisk

26 + 5 Det minste språket i verda Det australske språket amurdak er eitt av dei minste språka i verda. Det er éin talar att. Amurdak inyman alamuniyi wayunan! Amurdak-språket er ikkje dødt!

27 + Charlie Mungulda Den siste talaren av amurdak

28 + Dei minste av dei 7105 språka i verda 134 språk har frå 1 til 9 talarar 340 språk har frå 10 til 99 talarar 1054 språk har frå 100 til 999 talarar 1984 språk har frå 1000 til 9999 talarar

29 + Nokre veldig små språk Det australske språket burduna har 3 talarar att. Det amerikanske språket delaware har 7 talarar att.

30 + 6 Det viktigaste språket i verda Engelsk, fordi det er det språket du kjem lengst med rundt i verda.

31 + Kvar snakkar folk engelsk? UK. Also in American Samoa, Andorra, Anguilla, Antigua and Barbuda, Aruba, Australia, Bahamas, Bahrain, Bangladesh, Barbados, Belize, Bermuda, Bhutan, Botswana, British Indian Ocean Territory, British Virgin Islands, Brunei, Cambodia, Cameroon, Canada, Caribbean Netherlands, Cayman Islands, Chile, Hong Kong, Macao, Cook Islands, Curacao, Denmark, Dominica, Dominican Republic, Ecuador, Equatorial Guinea, Eritrea, Ethiopia, Fiji, Finland, Gambia, Germany, Ghana, Gibraltar, Greece, Grenada, Guam, Guyana, Honduras, India, Indonesia, Ireland, Isle of Man, Israel, Italy, Jamaica, Japan, Kenya, Kiribati, South Korea, Lebanon, Lesotho, Liberia, Libya, Madagascar, Malawi, Malaysia, Maldives, Malta, Marshall Islands, Mauritius, Mexico, Micronesia, Montserrat, Mozambique, Namibia, Nauru, Nepal, New Zealand, Nigeria, Niue, Norfolk Island, Northern Mariana Islands, Norway, Oman, Pakistan, Palau, Papua New Guinea, Philippines, Pitcairn, Puerto Rico, Rwanda, Saint Barthélemy, Saint Kitts and Nevis, Saint Lucia, Saint Martin, Saint Pierre and Miquelon, Saint Vincent and the Grenadines, Samoa, Saudi Arabia, Seychelles, Sierra Leone, Singapore, Sint Maarten, Solomon Islands, Somalia, South Africa, South Sudan, Sri Lanka, Sudan, Suriname, Swaziland, Sweden, Switzerland, Tanzania, Tokelau, Tonga, Trinidad and Tobago, Turks and Caicos Islands, Tuvalu, Uganda, United Arab Emirates, United States, U.S. Virgin Islands, Vanuatu, Venezuela, Zambia, Zimbabwe.

32 + Kvar er det flest fyrste- og andrespråkstalarar av engelsk?

33 + 7 Den eldste skrifta i verda Kileskrifta frå Mesopotamia. Ho er 5000 år gamal.

34 + Hieroglyfar Frå ca f. Kr. til 300-talet e. Kr. Den nest eldste skrifta Dei egyptiske hieorgrlyfane, som var i bruk frå ca f.kr. til 100-talet e. Kr.

35 + KLEOPATRA Hieroglyfar Frå ca f. Kr. til 300-talet e. Kr.

36 + meir KLEOPATRA

37 + KLEOPATRA OG PTOLMES KLEOPATRA PTOLMES

38 + 8 Den merkelegaste språklyden Når du set tungespissen mot overleppa. Slike lyder blir kalla lingvolabiale lydar, og finst mellom anna på nokre stillehavsøyar.

39 + Eit par lingvolabiale lydar

40 + Rar og rar, fru Blom Hamadicko og eg i Galim, Kamerun, november 1979

41 + hovud på nizaa ɓɯː

42 + 9 Det høflegaste språket i verda Koreansk, fordi språket kan uttrykkje så utruleg mange høflegheitsgradar

43 + NØYTRALT bi ga onda FORTRULEG bi ga wa FAMILIÆRT bi ga one Det regner på koreansk ENDEFRAMT bi ga oo HØFLEG bi ga wayo RESPEKTFULLT bi ga obnida

44 + 10 Det underlegaste språket i verda Pirahã, fordi det er så stappfullt av rare lydar og ord.

45 + Pirahã blir snakka i Amazonia Språket har talarar av ei etnisk gruppe på 420

46 + Daniel Everett og pirahã Everett begynte utforskinga av pirahã i Det var ikkje før i 2004 han oppdaga at språket har ein ustemd bilabialt postvibrert dental plosiv.

47 + ustemd bilabialt postvibrert dental plosiv [ t ʙ ] Pirahãane ser ut til å ha late vere å bruke denne konsonanten mens han var til stades, fordi dei var vane med at utanforståande lo av dei når dei nytta han

48 + Meir om pirahã Språket har eitt ord, baíxi [màíʔì], som tyder både far og mor. Ordet kan òg nyttast om besteforeldre og andre eldre Språket har ikkje slektskapstermar for fjernare slektningar enn xahaigí [ʔàhàìɡí] sysken (same ord for syster og bror ) Språket skil ikkje mellom eintal og fleirtal korkje ved substantiv eller pronomen Språket har orda hói få og hoi mange men ingen talord Språket har berre to fargenemningar, som tyder lys og mørk.

49 + Grosvold, Hvilket er verdens vakreste språk? Tja, kanskje får vi svar på nettopp det når professor i lingvistikk Rolf Theil kommer i studio. Han har nemlig blant annet laget lister om de vakreste, de vanskeligste og de høfligste språkene verden over. Så spørs det da om seerne er enige...

50 + Takk for at de ville høyre på!