Mellemværftet. Gbnr. 7/7, gbnr. 7/8 og gbnr. 7/9. Kristiansund kommune. Møre og Romsdal. Oversiktsbilete over kulturmiljøet

Transkript

1 Mellemværftet Gbnr. 7/7, gbnr. 7/8 og gbnr. 7/9 Kristiansund kommune Møre og Romsdal Oversiktsbilete over kulturmiljøet Kart som syner freda bygningar og område. Fredingsdokumentasjon 1

2 Historikk Kart som syner verfta i området På slutten av 1700-talet vart fleire verft grunnlagt i Vågen i Kristiansund. Dei to eldste var Nedre Vaagen verft og Øvre Vaagen verft, som vart etablert i 1787 og Nedre Vaagen verft («Nerkrana) forsynte byen si veksande innan- og utariksflåte med nybygg, ombygging og reparasjon. På midta av 1800-taltet vart det etablert eit verft midt mellom dei to eldre verfta. Dette fekk, naturleg nok, namnet Mellemværftet («Mellomverve» til dagleg). Sjølve etableringa er noko uklart, og det finst ikkje opplysingar om det i amtsoversiktene før slutten av 1860-talet. I ein notis i ein offentleg statistikk til departementet står det jamvel at verftet har vore i drift sidan Verftet vart grunnlagt av Nils Petter Holm. Holm kom frå ei slekt med mange skipsbyggarar, og som var involvert i dei fleste av verfta i Kristiansund i fyrste helvta av 1800-talet. Holmslekta hadde sitt utspring i den danske skipsbyggarmesteren Ambrosius Holm. Sjølve området der Mellemværftet ligg, er i eldre skrifter omtala som «jægtoppsett». Dette tyder eit område der jekter kunne landsettast for reparasjon, vedlikehald og overvintring. Berglandskapet i Kristiansund har få slike oppsett, og dei var soleis svært skatta. I minst eitt tilfelle er det kjent at ein kjøpmann beholdt retten til jaktoppsett på ein eigedom han elles selte til nokon andre. Landsetting av jekter og storbåtar for vinteren var naudsynt og viktig for handelsverksemda på og

3 talet. Området Mellemværftet ligg har altså i utgangspunktet tillatt landsetting av mindre farkostar. Verksemda har truleg tatt seg gradvis opp til noko meir omfattande. Udatert skisse. Ut frå detaljane estimert til tidsrommet «Firkantane» er gangspill, som var einaste kraftkjelde på området før steamvinsj vart installert for slippane ein gong etter Slik det er gjengitt i Bäckstrøms kart, publisert i 1885, framstår Mellemværftet som eit verft anlagt med utgangspunkt i eksisterande topografi. Opphavleg tillot terrenget og sjødjubda ved land landsetting av relativt store båtar. Etter kvart som behovet for utviding av anlegget og slippstorleik meldte seg, vart dette oppnådd ved å fylle ut over i sjøen og endre på slippkonstellasjonen. Samstundes har auka verksemd kravd større og meir moderne lokalar, mellom anna for tømrarane. Dette stemmer godt med inntrykket av verftsområdet i dag, som i dag er ei utfylling med den største slippen øvst. Mellemværftet slik det framstår i dag, vart etablert i perioden Verftet sitt arkiv før 1900 er ikkje bevart. Jamvel veit ein frå andre kjelder at verkstaden leverte produkt og tenester til industri og handverket, i tillegg til skipsfarten. Dette var ei viktig del av verksemda fram til første verdskrigen. Ein kan seie at det er verkstadbygget og aktiviteten der som i dag gjer Mellemværftet til eit viktig kulturminne for industri- og teknologihistorie, i tillegg til den maritime historia. Midt på 1870-talet vart verkstadbygget oppført, i den eldsta branntaksten omtala som mekanisk smidje. Dette er truleg den fyrste mekaniske verkstaden som vart reist i Romsdals Amt. Bakgrunnen for utvidinga var fleire tiår med kraftig vokster i byen sitt handelsliv, eksportverksemd og økonomi. Dampskipa sitt inntog kravde utbygging av slik verksemd og kompetanse. Verkstaden må jamvel også sjåast i lys av ei mekanisering av handverket og industrien i området. I løpet av 1870 talet fann ei rekke etableringar av industriell karakter i omlandet stad, mellom anna i form av ullvarefabrikkar, tønnefabrikkar (mellom anna Noregs største) og tranbrenneri. Vidare vart handverket mekanisert i og 1880-åra. 3

4 Trass i dette, vart Mellemværftet utvida i ein periode der Kristiansund si utanriksflåte vart redusert kraftig, før ho etter kvart vart avvikla. Denne flåta vart imidlertid hovudsakleg varetatt av andre verft i byen, mellom anna Nerkrana og Bjørnehaugens verft. Mellemværftet hadde meir fokus på innanriksflåta og slofartsflåta. Talet på seglande fraktskip på Nordmøre auka i perioden, og fleire kjente jekter og galeasar er bygt i regionen. Den siste jekta som vart bygt i Norge, Fosna, vart bygt på smikaia på Mellemværftet på spekulasjon i Av jekter og galeasar som er bevart i dag, er Skreien bygt på Mellemværftet, medan Svanhild og Dyrafjeld bygt på Nordmøre. Dei aller fleste har vore innom Mellemværftet for vedlikehald eller reparasjon på eit eller anna tidspunkt. Verftet har soleis ei sentral posisjon som landanlegg for Noreg sine flytande kulturminne. Mellemværftet og Vågen ca Bekhuskaia er danna av ein liten holme med kai frå land. Mastetømmeret ligg i Mastefjæra, uteareal nummer 18. Fjæregrunnen frå Mellemværftet til Øvre Vågen heit Holmfjæra. Den nordlege delen av Mellemværftet omkring Sagbrukken mot materialbrygga er tydeleg. Dei bevarte protokollane syner ei rekke slippsettingar av jekter, galeasar, sluppar og kuttarar frå verftet. Verftet var viktig for kystfraktarflåta, og Kristiansund var viktigaste hamn for «arbeidande seglskip». Dei siste seglfraktarane vart ikkje motorisert før midta av 1950-talet. I perioden var Mellemværftet ein sentral aktør i omrigging, etter kvart nedrigging og deretter motorisering av slofartsåren. Etter andre verdskrigen vart slippane bygt om for å kunne landsette moderne båttypar og skrogformer. Mekanisk arbeid vart viktigare, men treskip vart vedlikehaldt, bygt om og reparert heilt fram til den ordinær drifta opphøyrte kring I ti år var verftet anneks for Kristiansund mekaniske verkstad på andre sida av Vågen. Mellemværftet kring

5 Drifta ved Mellemværftet vart lagt heilt ned i I perioden var verftet tilhaldsstad for fleire private fartyvernprosjekt, som hadde utbytte av det levande miljøet med eldre skipstømrarar som enno haldt til i byen. I 1984 vart verftet redda frå riving, med hjelp av tilskot frå Miljøverndepartementet og Kristiansund kommune. Verftet vart da organisert som avdelinga av Nordmøre museum, men med ei eiga eigarforeining der Nordmøre museum, Kristiansund kommune, Møre og Romsdal fylkeskommune, samt foreiningsmedlemmer sitt i styret. I 2000 vart verftet overført til Nordmøre museum som del av konsolideringa i museumsreforma. I perioden 1984 til om lag 1994 vart verftet sett i stand ved hjelp av dugnad og offentlege tilskot. Frå 1986 vart det tilsett eigen slippmester. I ei periode med stor arbeidslause i området, var mange eldre og arbeidsledige verftsarbeidarar innom verftet på ulike ledighetstiltak. Dette skapte ein arena for overføring av kunnskap, erfaring og innsikt. Perioden vart verftet drive ved hjelp av betalte oppdrag. Grunna utfordringar med balanse mellom modernisering av anlegget og bevaring av verneverdi, vart denne verksemda avvikla i I perioden foregjekk det istandsetting av anlegget ved hjelp av tilskot frå kommune, fylkeskommune og Riksantikvaren. 5

6 Lokalisering og miljø Mellemværftet ligg på vestsida av Vågen, som er det indre hamneområdet i Kristiansund. Verftet består mellom anna av seks bygningar med maskineri og utstyr, tre slippar, fleire kaifrontar med diverse pålar, festepunktar og kraner fordelt på området. Mellemværftet består av tre eigedomar. Naboeigedomen i nord, Fladsetbrygga, tilhøyrer også Stifinga Nordmøre Museum (SNM). I tillegg er det regulert inn eit område for utviding nordafor dette området. Vågen utgjer samla sette eit heilskapleg og godt bevart kulturmiljø, som syner koplinga mellom byen og fjorden historisk sett. Anleggene i Vågen representerer ikke bare byhistorie, men også nordmørshistorie. De ulike håndverk, næringsaktiviteten, byggeskikken m.m. er like relevante og sentrale for regionens historie som for byen. Personhistoriene knyttet til de ulike hus og anlegg understreker samtidig også båndene mellom nettopp byen og regionen. I seilskutetida var Kristiansund en virkelig sjøfartsby. Havna var selve pulsåren i byens liv. Skutene forbandt byen med omverdenen. Byen hadde en stor flåte mindre seilskuter, jakter, galeaser og sluppar. Den viktigste beskjeftigelsen for disse var å transportere råstoff til klippfiskindustrien. En mindre flåte store seilskip barker og brigger seilte på de sju hav, og fraktet bl.a. klippfisk til Spania og Sør-Amerika. Denne flåten skulle holdes vedlike, og ha opplagsplass utenom sesongene. Vågen har en særdeles velegnet opplagsplass. Skutene trakk annen virksomhet til seg bl.a. verft og saltbrygger. ( ) Flere av bolighusene her i Øvervågen tilhørte tømmermennene på verftet. 1 1 Nordmøre Museum sine heimesider: v%c3%a5gen-rundt-kristiansund-en-sj%c3%b8fartsby, aksessert:

7 Foto: Bjørn Ringstad 7

8 Teikningsmateriale Fasadeteikning hovudbygning og verkstad (bygning nummer 1 og 2). Gavlvegger til bygning 1 og 2. Bygningen er reist inntil bergveggen. I verkstaden (bygning 2) utgjer bergveggen delar av sjølve veggen til bygningen. 8

9 Bygning nr 1. Underkjellar. Pipefundamentet til høyre er murt lenger bakover for å bære bakaromnen i etasjen over. 9

10 Planteikning hovudbygning første etasje Planteikning og snitt av bygning nr. 1 og 2, bustadhuset/verkstadbygningen. 10

11 Planteikning av bygning nr. 2, verkstad/smie. Planteikning bygning nummer 1 hovudbygning andre etasje. 11

12 Bygning nummer 1 hovudbygning. Planteikning loft. 12

13 Skildring av kulturmiljøet I det følgjande blir anlegget, med bygningar og andre installasjonar, skildra. Heilskapleg inntrykk Mellemværftet framstår som eit godt bevart kulturmiljø i Vågen i Kristiansund. Mest i augnefallande er bustadhuset og verkstaden, som saman dannar ein særmerkt fasade mot sjøen. Foran desse bygningane ligg slippane, som kanskje kan kallast kjernen ved verftet, på rad og rekke. Saman med dei øvrige bygningane på området, dannar bustaden, verkstaden og slippane eit kulturmiljø som i seg sjølve fortel mykje om historia til staden. Det er viktig å understreke at dei mange installasjonane som er knytt til drifta på verftet, er vel så viktige å vareta som bygningsmassen, da den høgaste opplevings- og formidlingsverdien ligg i desse kulturminna. Bygning nummer 1 hovudbygning Eksteriør Hovudbygning med leiligheiter, kontor, snikkarverkstad og rundholdtverkstad. Sett frå aust. Hovudbygningen står inntil en bergvegg, som utgjer «fundamentet» til bilvegen og bustadområdene bak Mellemværftet. På bakkenivå står bygningen på eit fundament av tegl- og naturstein. På dette nivået er det også underkjellar. Grunna topografien, ligg bakkenivået til bygningen i bakkant vesentleg høgare, mellom første og andre høgda. Sett frå austsida har bygningen tydeleg fire høgder. Inn til rundholtverkstaden, som ligg i underkjellaren, er det opningar med lett bueform. Bygningen er bygt med lafta bord med not og fjær. Ho er kledt med liggjande dobbeltfalsa panel, som er måla grå med kontrasterande fargesetting på dører, vindauge og listverk, i oker og raudt. På austsida er bygningen tekt med glasert, flat takstein, medan det på vestsida ligg krumme, uglaserte teglstein. Sperretak med over- og underliggjarbord som tro. Det er to mura piper. 13

14 Huset vart bygt med fire leiligheiter til verftseigarane og formannen. Vidare er det snikkarloft, kontor, rundholtverkstad og lager. Vestfasaden, med inngangar til leiligheitene. Bygningen ligg like inntil vegen som går på baksida av anlegget. Frå vegen er i hovudsak takflatene synbare. På baksida (vestfasaden) er det bygt til eit bislag eller kjøkkeninngang til leiligheitene (no ombygt til bad og toalett), samansett trappeløp ved bislag og hovudinngang, samt trapp opp frå kontorinngang og opp til baksida av bygningen. Hovudfasaden (aust) er tydeleg symmetrisk, og både kjeller, første og andre høgda har seks tofags vindauge kvar, med seks ruter i kvar. Loftsetasjen har berre vindauge i gavlveggane. Her er det eit tofags vindauge med seks ruter, av same type som i hovudfasaden. I tillegg kjem eit eittfags vindauge med to ruter på kvar side av det midtstilte tofags vindauge, samt ei enkel «diamantrute» i gavlen/mørkeloftet over. 14

15 Interiør Fyrste etasje - Underkjellar Rom 1.1. Rundholtverkstad Denne opne underetasjen eller kjellaren vender ut mot slippane. Det er bueopningar både i vest- og nordvegg. To av bueopningane har fått brysting i nyare tid. Mellom to av bueopningane er ein kort, veggfast benk for oppstilling av tjærepøser, bunnstoffpøser og liknande. I bakkant av rommet er tre avlukker som har vore nytta til oppbevaring av slipputstyr, verktøykister og liknande. Desse avlukkene er danna av murte fundament for piper. I dag er desse areala nytta til heilårsutstillingar for Nordmøre museum. I nordvestre hjørnet er ein veggfast benk med anlegg for lange bord. Opphavleg var rommet nyta til høvling, reparasjon og vedlikehald av rundholtar, oppbevaring av blokkane til slippane. Rundholtverkstaden sett mot nord Trapp frå Rundholtverkstaden til snikkarverkstaden (Rom 2.4.) 15

16 Andre etasje Kjellar Rom 2.1. Kontor Kontoret består av det gamle kontoret og spiserommet som er slått saman. Skiljeveggen vart rive før Inngang frå nordenden av bygget. Inngang til spiserommet gjekk tidlegare frå snikkarverkstaden (Rom 2.4). Denne døra er no avstengt, men framleis synbar. Tradisjonell fyllingsdør. Vindauge med avfasa gerikt og midtpost. Staffpanel i tak, måla kvitt. Kombinasjon av måla staffpanel og måla plater på vegg. Kontoret sett mot sør. Dør inn til snikkarverkstaden sjåast til høgre. Kontor sett mot nordaust. Det opphavlege skiljet mellom spiserom og kontor synbar i tak og vegg. 16

17 Rom 2.2. Lager/vaskerom Opphavleg nytta som vaskerom eller grovkjøken. Seinare lager for snikkarverkstaden, og frå 1986 funksjon som spisemesse. I søraustre hjørne er spor av eit tidlegare grue. På nordsida av rommet spor etter bakaromn innebygt i eit skap. Den tidlegare inngangsdøra i vestveggen er no bygt att. Golv av pløgde bord, spikra med skipsspiker. 17

18 Rom 2.3. Gang (Lager/garderobe) Vindauge mot nord. Benk- og garderopeoppheng frå etter Lagerrom sett mot nord. 18

19 Rom 2.4. Snikkarverkstad I dette rommet er høvelbenkar og verktykasser frå den opphavlege verksemda bevart. Det er mellom anna veggfaste reolar til treproppar (kapunar). I himlinga er endane frå tidlegare berekonstruksjon til veranda synleg i taket. Vindauge i vestveggen gir også lys til Rom 2.2.Bakkontor/spiserom. Tidlegare dør mellom snikkarverkstaden og kontoret er bygt att, og det er etablert ei nyare døropning til rom 2.2. Tidlegare vart det rom inn til rom 2.2. frå rom 2.1.Kontor også. Snikkarverkstaden sett mot nord. Dør inn til rom 2.2 til venstre. Blå dør inn til spiserom/kontor Snikkarverkstaden sett mot nordaust. Snikkarverkstaden sett mot søraust. Faste hyller til treproppar, «kapunar», i hjørnet. Snikkarverkstaden sett mot sørvest. Bek og hampefiber på golvet etter handspinning av drev. Dette gir og merker etter plassane til verktøykistene Oppslag over døra inn til spiserommet (døra som no er stengt av). 19

20 Rom 2.5. Gang/Vindfang Veggar med glatte panelbord kant i kant, som er måla. Moderne vinylbelegg på golv. Tradisjonell fyllingsdør mot kontor (rom 2.1.) og gang (rom Glatt dør inn til WC (Rom 2.6.). 20

21 Rom 2.6. WC/Toalett Veggar delvis med måla mur, delvis måla panel. Måla, avfasa panel i tak. Moderne vinylbelegg på golv. Moderne toallettskål og servant. Avløpsrør av fabrikat Ila. Eldre røropplegg 21

22 Rom 2.7. Piperom Pipa er ført ned til botn av grua foran bakaromnen. Restar av døra til bakaromnen til venstre. Dør inn til piperom til høgre. Bakaromnen gikk bakover det som i dag er søndre del av gang (Rom 2.3.). Gjenmurt opning til bakaromn. Sjølve bakaromnen er fjerna. Pipe som er ført ned i den gamle grua. Sota pussrester. 22

23 Første etasje Rom 3.1. Stue/storstua Opphaldsrom. Måla, breie golvbord. Veggplater med ny stiltapet i grøntonar. Himling med fornya staffpanel, kvitmåla. Vindauge med avfasa gerikter og midtpost. Tradisjonelle fyllingsdører med tre felt. Tidlegare skiljevegg delte rommet i to. Denne vart riven i perioden To søyleomnar av merket Gjøvik Støberi nr. 20 vart montert etter Storstua sett mot sør. Storstua sett mot nord. 23

24 Rom 3.2. Soverom/kontor Måla, breie golvbord. Delvis måla veggplater, delvis udekt panel på vegg. Himling av staffpanel i tak, kvitmåla. Vindauge med avfasa gerikt og midtpost. Tradisjonell fyllingsdør med tre felt. 24

25 Rom 3.3. Soverom Måla, breie golvbord. Måla veggplater. Himling av staffpanel i tak. Vindauge med avfasa gerikt og midtpost. Tradisjonell fyllingsdør med tre felt. Brannmur med avfasa gerikt. 25

26 Rom 3.4. Pikeværelset Måla, breie golvobrd. Laftevegg av plan med restar av eldre tapet. Himling med staffpanel i tak, måla kvitt. Vindauge med avfasa gerikt og midtpost. Tradisjonell fyllingsdør med tre felt. Pikeværelse sett mot søraust. Soverom 3.2. er synleg gjennom døra. Pikeværelse sett mot vest. Dør inn til kjøkken (Rom 3.5.) til høgre. 26

27 Rom 3.5. Kjøkken Måla, breie golvbord. Måla veggplater. Brannmur med måla puss. Himling med nytt staffpanel i tak, måla kvitt. Vindauge med avfasa gerikt og midtpost. Tradisjonell fyllingsdør med tre felt. Nytt dørblad mellom rom 3.5 og 3.6. Kjøkkeninnreiing av nyare dato. Kjøkken sett mot sørvest. Avstengt dør mot tidlegare bislag/kvardagsinngang, som no er pumperom for overrislingsanlegg. Kjøkken sett mot nordaust. 27

28 Rom 3.6. Gang I Måla, breie golvbord. Lafta veggplank mot nord og vest, måla. Himling med staffpanel i tak, kvitmåla. Vindauge med avfasa gerikt og midtpost. Eldre dørblad mot sør og aust, nyare dørblad mot nord. Gang sett mot vest. 28

29 Rom 3.7. Gang II Nyare belegg på golv. Måla staffpanel på vegg mot nord og aust. Glassfiberstrie på vegg mot sør og aust. Himling med staffpanel i tak, måla kvitt. Vindauge med avfasa gerikt og midtpost. Tradisjonell fyllingsdør mot vest. Nyare fyllingsdør mot nord, aust og sør. Gang sett mot nord. 29

30 Rom 3.8. Toalett Moderne overflater på golv, vegg og tak. Moderne dusj og vask. Opphavleg spiskammers og kjøkkeninngang/kvardagsinngang. Dør synleg frå utsida, men bygt att på innsida. Toalett sett mot nordaust. Toalett sett mot nordaust 30

31 Rom 3.9. Soverom Nyare belegg på golv. Olja eller måla lafta plank på vegg. Vindauge med avfasa gerikt. Tradisjonell fyllingssdør mot aust. Nyare fyllingsdør mot sør. Brannmur med avfasa gerikt. Soverom sett mot vest. 31

32 Andre etasje Rom 4.1. Gang Belegg med eikeparkettmønster frå 1950-talet på golv. Måla, lafta plank på vegg. Delvis måla og delvis umåla staffpanel på vegg. Vindauge med avfasa gerikt Tradisjonelle fyllingsdører med tre felt. Inngangsdøra er ei tofløya fyllingsdør med tre felt og overlys. Eldre trapp av tre, i enkel utføring. Gang sett mot vest. Gang sett mot aust. Dør inn til stue 4.5 og 4.6 til høgre. 32

33 Rom 4.2 Kjøkken Måla golvbord. Lafta plank på vegg. Olja på veggen mot sør, elles måla. Himling med staffpanel i tak. Vindauge med avfasa gerikt. Tradisjonell fyllingsdør mot aust og sør. Moderne skyvedør mot nord. Mot nordvest Mot sør 33

34 Mot søraust. Eldre kjøkkeninnreiing Mot nordaust. Måla pipe. 34

35 Rom 4.3. Soverom Måla golvbord. Måla glassfiberstrie på vegg. Himling med plater i tak, måla. Moderne skarpkantlistverk. Brannmur med avfasa gerikt, eldre fyllingsdørblad mot aust. Sett mot nordvest Sett mot nordaust. Dør inn til rom

36 Rom 4.4. Soverom Eldre belegg på golv. Måla glassfiberstrie på vegg. Himling med måla plater i tak. Moderne skarpkantgerikt. Tradisjonell fyllingsdør. Sett mot aust Sett mot vest. Dør inn til rom 4.3. Belegg på golv, med reparasjon Eldre lysarmatur i tak. 36

37 Rom 4.5. Stue Måla golvbord. Lafta plank på vegg mot nord og vest, olja. Nyare, umåla rustikkpanel mot sør og aust. Himling med måla plater i tak. Brannmur med avfasa gerikt og moderne peisovn. Moderne skarpkantgerikt mot sør og nord, eldre fyllingsdørblad og avfasa gerikt mot vest. Sett mot sørvest. Dør til gang 4.1. Sett mot nordaust Sett mot nordvest Sett mot vest 37

38 Rom 4.6/4.7 Stue Tidlegare separate rom som no er slått saman. Opphavleg rominndeling er synleg ved dragar. Måla golvbord. Ny stiltapet frå Himling med nyare staffpanel i tak, måla kvitt. Vindauge med avfasa gerikt og midtpost. Nyare profilert taklist. Tradisjonell fyllingsdør med tre felt. Brannmur med seinare bord, måla på etter spor i eldre målingslag. Sett mot sør. Bjelke i taket syner tidlegare rominndeling Sett mot sør Sett mot nordaust Sett mot nordvest 38

39 Rom 4.8. Soverom Måla golvbord. Nyare stiltapet på vegg, i kombinasjon med måla staffpanel. Himling med staffpanel i tak, måla kvitt. Vindauge med avfasa gerikt, nyare profilert taklist. Tradisjonell fyllingsdør med tre felt. Brannmur med avfasa gerikt. Sett mot vest. Dør inn til rom 4.9, kjøkken Sett mot vest Sett mot nordaust. 39

40 Rom 4.9. Kjøkken Nyare belegg på golv. Nyare, breitt faspanel på vegg. Himling med staffpanel, måla kvitt. Tradisjonell fyllingsdør med tre felt. Avfasa gerikt. Moderne midtpostprofil. Moderne kjøkkeninnreiing. Sett mot nordvest Sett mot nordaust 40

41 Rom 4.10 Bad I Moderne belegg på golv. Respatexplater på vegg. Umåla geifuspanel i tak. Tradisjonell fyllingsdør med tre felt, og moderne gerikt. Nyare klosettskål og dusj. Tidlegare spiskammers, kjøkkeninngang/kvardagsinngang. Dør synleg frå utsida, men bygt att på innsida. Mot sørvest Sett frå rom 4.0 Kjøkken til Rom 4.10 bad. 41

42 Rom Bad II Moderne belegg på golv. Umåla staffpanel på vegg. Måla staffpanel i tak. Avfasa listverk kring dør og vindauge. Nyare taklist og moderne klosettskål og vask. Tidlegare spiskammers, kjøkkeninngang/kvardagsinngang. Dør synleg frå utsida, men bygt att på innsida. 42

43 Loftet Rom 5.1. Soverom Moderne staffpanel på vegg, måla. Måla staffpanel i tak. Måla golvobrd. Veggfaste senger frå 1980-talet. Sett mot søraust Sett mot nordaust 43

44 Rom 5.2. Gang Staffpanel på vegg, måla. Måla huntonittplater i tak. Måla golvbord. To tradisjonelle fyllingsdører, og ei nyare fyllingsdør som leier inn til badet. På austsida av rommet er fire boder med knagger og ljos. Boder i veggen til høgre Slitte golvbord Interiør i bod. Alle bodene er innreidd likedan, med forseggjorte knaggerekker i same utføring. 44

45 45

46 Rom 5.3. Bad/WC Tak av måla staffpanel. Baderomsplater på vegg. Belegg av vinyl på golv. Moderne servant og toalettskål. Sett mot nord. Sett mot vest. Takluke som vindauge 46

47 Rom 5.4. Kjøkken Måla golvbord. Måla staffpanel på vegg. Himling med staffpanel, kvitmåla. Brannmur utgjer delar av skiljevegg. Resten har ståande panelbord kant i kant. Veggfast seng i aust frå 1980-talet. Sett mot nordvest. Skiljevegg mot rom 5.5 til venstre. Sett mot nord. 47

48 Rom 5.5. Soverom Måla golvbord. Måla staffpanel på vegg. Himling med måla staffpanel i tak. Brannmur utgjer delar av skiljevegg mot rom 5.4., resten har ståande panelbord kant i kant. medan Sett mot sørvest 48

49 Bygning nummer 2 Verkstadbygget Bygningen består av mekanisk verkstad, maskinverkstad, smie og riggeloft. Eksteriør Verkstadbygget sett mot vest. Slippane Mellomhælingen og Litjhælingen i forgrunnen Verkstadbyget sett mot nordvest. Slippen Litjhælingen til høgre. Verkstadbygget har klokketårn i gavlen. Fasada mot aust. Slippen Litjhælingen til venstre. Verkstadbygget ligg lengst sør av den dominerande bygningsmassen. Han er bygt inntil berget i vest (på baksida), og der er berget sprengt ut for å gi plass til bygningen. 49

50 Bygningen er reist i utmura bindingsverk, som står på eit fundament av tørrmura stein. Fundamentet står delvis rett på berget. Bygningen er skeivtekt med lufting i takrytter, og taket er delvis bygt over berget bak bygningen. Dette er gjort for å gi plass for inngang frå baksida i gavlen, som sidan er tetta att. Spor av denne inngangen er framleis synleg på innsida. Lenger nord på baksida, gir i dag ein ark inngang frå baksida. Taket er tekt med galvanisert bølgeblekk. Opphavleg tekking var tjærepapp. Gavlane er kledt med ståande tømmermannspanel. Sett mot søraust. Takutspring med inngang Gavlen i sør med klokketårn. Tidlegare inngang i området mellom berget og vindauget. Bygningen er i følgje branntaksten av , reist kort tid før 1879, og er soleis den eldste bygningen ved verftet i dag. I nord er bygningen bygt saman med bustadhuset/snikkarverkstaden. Austfasaden er vendt mot slippane. Fasaden blir prega av sju vindauge og to portar i første etasje, og åtte vindauge i andre etasje. Vindauga i første etasje er eittfags vindauge med femten ruter, med unntak av ei attmurt bua opning der det er sett inn eit tolvruta vindauge. Vindauga i andre etasjar er eittfags vindauge med tolv ruter. I den søre gavlen er tre eittfags vindauge med tolv ruter i andre etasje, og eit ettfags vindauge med ni ruter i loftsetasjen. I nordre gavlen er det eitt vindauge i loftsetasjen. Vindauga er store for å gi godt med dagslys til verkstadane. Nokre av vindauga er delvis blenda nedst av omsyn til arbeidstilhøve inn. Nokre av vindauge har ei hengsla rute, noko som er ei endring frå nyare tid som er forklart av informantar som naudsynt for å stikke ut skøyteledningar. Nokon har også omtalt desse som «gauleluker». Fasaden viser spor av fleire endringar. Særskilt gjeld det den allereie nemnte attmurte opninga med bua topp. Denne stammer frå perioden , da maskinparken vart driven av ei dampmaskin der kjelen vart plassert utanfor murane av tryggleiksgrunner. Ei skyvedør ut frå andre etasje med kran og løpekatt tillet inn- og utheising av større, tyngre gjenstandar. Denne døra skyvast vertikalt nedover fasaden, og er balansert av lodd med snor som løper i trekasser på kvar side. Delar av bindingsverket er erstatta med betong, truleg grunna roteskader. 50

51 Vindauger i første og andre høgda i verkstadbygningen syner endringar tvunge fram av bruksforhold på innsida. Hengsla luke i ei rute. Roteskader i bindingsverket er reparert med betong. Hovudet til slippen Litjhælingen skimtast i venstre biletkant. Vindauge til smie. Lodkasser på kvar side av vindauget til skyvedør inntil andre høgda. Nedste del av skyvedøra kan ein sjå i øvre biletkant. Eit pulttak er bygt til på sørenden av bygningen, med øvre ende mot berget i vest. Under dette taket er jarnlager for smia og kile/bukk/plankelager for slippane. Dette skuret er restar av eit større lagerskur som strekte seg over heile tomta sør for verkstaden. På vestsida av verkstaden er terrengnivået på høgde med etasjeskiljet mellom andre etasje og loftet. På vestsida av taket er eit takutspring med dør som gir tilgang til huset. Dette var inngangen til verkstaden for arbeidarar som kom landevegen. Tilkomst på kaisida var berre mogleg frå sjøen inntil området i nord for Mellemværftet vart fylt att på slutten av 1950-talet. Under takutspringet er ein del av den opphavlege taktekkinga, tjærepapp, bevart. Nordre ende, samanbygt med hovudbygningen. Betong erstattar bindingsverket. Port inn til metallstøyperiet. Luke i forgrunnen gir tilgang til drenering under bygget. 51

52 Interiør Første etasje inneheld to rom. Andre etasje har eit stort og tre mindre, medan loftet har eitt stort rom. I første etasje er veggane innvendig delvis pussa bindingsverk, og delvis støypt betong. Mot vest er veggane delvis danna av berget bak bygningen. I følgje munnleg tradisjon var bakveggen opphavleg berre berg, og veggane i støypt betong skal ha kome seinare. Første etasje Rom 1.1. Smie Rommet i første etasje er innreidd som smie, med to oppmura esser. Det er ei vanleg esse og ei langesse. Kvar esse har ei firkanta røykhette av klinka jarnplate. Ei pipe av stålrør går frå desse gjennom alle etasjane. Essene har kvar si elektriske vifte som forsyner avlen med luft. To maskinhammarar står montert i nordaustre hjørne av smia. Desse er montert i smia etter Det var ikkje slike her i driftstida Maskinhammarane kjem frå andre verft i byen. Den eine, fjærhammaren, er moglegvis av norsk fabrikat og vart opphavleg nytta i Fyr- og Merkevesenet. Den vart nytta på Kristiansund mekaniske verkstad og båtbyggeri i mange år, til smiing av beslag til trålparavanar. Den andre maskinhammaren, ein trykkluftshammar, er av tysk fabrikat og vart nytta i smia på Storvik mekaniske verkstad. I veggen mot aust er ein dobbelthengsla porta. Ei arbeidsbenk med skrustikke er fastmontert i austveggen under vindauget. Ein høgare arbeidsbenk er montert frå søraustre hjørne og mot midta av veggen. Berande konstruksjon i taket er forsterka med ein jarndragar. Smia har jordgolv. Langesse til venstre, vanleg esse til høgre. Bakvegg delvis av betong, delvis av berg. Jordgolv. 52

53 Rom 1.2. Metallstøyperi Opphavleg metallstøyperi. I søraustre hjørne står ein frittståande smelteomn. Avtrekk får denne går gjennom austre vegg. Avtrekksrører er laga av skorsteinen frå eit dampskip. Etasjeskiljet er konstruert av kraftige bjelkar med ekstra bering ved hjelp av ei stolperekke midt i rommet. Stolpene er sekundært nytta skipsmaster. Til puter oppå stolpene, under takbjelkane, er gjenbrukte biter av eikespant med synlege trenaglar. Ein arbeidsbenk med skrustikke er fastmontert i sørveggen mot smia. Faste hyller og skap over og ved sidan av. Frå sørvestre hjørne langs vestvegegn er montert ein arbeidsbenk med hylle over. I nordveggen, mot nabohuset, er det montert reolar for stangjern, rør og lange gjenstandar. Ein stor, dobbel smergelskive er montert på golvet, og det er løpekatt i tak. I bjelkelaget er det montert hengelager for tidlegare reimdrift. Ein dobbelthengsla port med dør til personinngang gir inngang frå kaia. Ei dør i nordveggen gir inngang frå rundholtverkstaden under bustadhuset/snikkarloftet. To frittståande boresøylar står montert langs austveggen. Den minst av desse er opphavleg, medan den største er flytta til Mellemværftet frå Storvik mekaniske Verkstad etter Metallstøyperiet har golv at støypt betong. Ei luke i golvet gir tilgang til brønn. Mot sør. Stolper av avkappa skipsmast. Puter under dragar av skipsspant av eik med trenagler. Søraustre hjørne. Avtrekksrør for skorstein frå dampskip. Smelteomn Sørvestre hjørne med dør inn til smia. Veggfaste hyller og benk. Nordaustre hjørne. Dør frå underkjellar i bygning nr.1 til metallstøyperiet 53

54 Andre etasje Rom 2.5. Maskinverkstad Rommet har vore innreidd som maskinverkstad med omtrent same maskinpark frå bygget vart oppført omkring Veggane av bindingsverk er innvendig pussa mot sør, aust og nord. Vestveggen er av ståande plank. I trappegangen opp frå første etasjen og opp til loftet er det synleg berg. Verkstaden har garderobeskap på vestveggen, hyller i nordvestre hjørne, arbeidsbenk med skuffer mot austveggen, sekretær/ståpult mot austre vekk, samt arbeidsbenk mot sørveggen. Det er løpekatt til døropning i søraustre hjørne, og svingkran av stål festa til den sørlegaste frittståande stolpen, der det og er montert arbeidsbenk. Ein omn, som stammer frå ein tysk bunker, er tilknytt røykrør frå ei av essene i første etasje. Hengebukkar med lager for reimdrift er festa i bjelkane som utgjer etasjeskillet, samt reimskiver og reim. Det er også ein arbeidsvegg ved den nordlegaste stolpen. Mot nordvest Mot søraust. Kaldsag til høgre foran, shaping til venstre foran. Kaldsag til skjering av store metallengder, bygt ved verftet. Shapingmaskin, drive av sentral reimdrift Metalldreiebenk med elektrisk motor. Opphavleg drive med fotpedal, truleg del av den opphavlege maskinparken Dreiebenk for lange lengder, drive med sentral reimdrift. Vegg mot sør med veggfast arbeidsbenk med trykkluftsbeholder på veggen Detalj av berestolpe, som er gjenbrukt skipsmast. 54

55 Maskinparken består av kaldsag, som er laga ved verftet, stålhøvel (shaping) med reimdrift, boresøyle med reimdrift (frå A/S Hunnes Maskinforretning i Trondhjem) dreiebenk (brødrene Sundt, etablert 1890 Verktøimaskinforretning, Kristiania), ein dreiebenk og ein veggfast kompressor på sørveggen. Det er tregolv i heile etasjen, som er forsterka ved enkelte maskiner. I rommet mellom bygningen og bergveggen blir overflatevatn ført i ein slange, til bruk i verkstaden. 55

56 Rom 2.6. Kontor På vestveggen er eit lite formannskontor med fyllingsdør. Det er veggfaste hyller på alle vegger, samt skrivebord i nordre ende. Dør til formannskontor Formannskontor Dør til tavlerom 56

57 Rom 2.7. Tavlerom Opphavleg lager og kontor. Fungerte som tavlerom frå om lag Den gamle, opne tavla vart erstatta med moderne, lukka sikringssak i 2000 etter pålegg. Vindauget i dette rommet har fått den eine ruta erstatta med treluke til utstikk av skøyteledning. Innreidd med utstillingsskjermer på alle veggar, som skjuler sikringsskapet. Svingbar utstilling montert foran sikringstavle. 57

58 Rom 2.8 Skruelager Lagerbod i nord med skillevegg og dør av gjerdenetting. Fastmonterte hyller til skruer og liknande, med dimensjonar merka på hyllekanten. I taket er det luke til loftet. Tidlegare vart det ei tilsvarande luke i golvet. Skillevegg av stenderverk og netting Dør til skruelager, laga av gjenbrukt sykebåre. Veggfaste hyller merka med dimensjonar. Alle hadde slik merking, men nokre er fjerna etter

59 Rom 2.9. Trapperom I nordvestre hjørne av trapperommet er eit mindre rom, med ein elektrisk motor, sokalla sleperingsmotor. Denne drifta maskinparken ved hjelp av svinghjul og reimdrift. Veggar av ståande plank. Det er bratte trapper både ned til første etasje og opp til loftet. Elektrisk motor som driv det sentrale reimsystemet. 59

60 Loftsetasje Rom 3.1. Riggeloft Riggeloftet vart nytta til vedlikehald av skipsrigg. Ståande rigg vart spent opp til kleding og impregnert med bek og tjære. Det ligg eit tjukt lag av tjæresøl og hampefiber på golvet. Det går ei lita trapp av tre frå inngangen i vest, samt ei tilsvarande i kvar ende til etasjen under, samt ei luke i golvet i nordre del for opphiving av rigg. Det er også luke i golvet over maskinverkstaden for å heise opp gjenstandar til lagring på loftet. Det er montert handsveiv til dette arbeidet, på ein av stolpene. Her kan ein og sjå spor etter den eldste døra i sørfasaden. Rør og stålstenger vart lagra på hanebjelkane. Oversyn riggloft Tykke lag av bek og hampfiber på golvet etter riggarbeid Sett mot nordvest. Gelender kring trapp ned til motorrom Opphavleg taktekking synleg over utgang mot vest. 60

61 Bygning nummer 3 Uthus Lager/vedbod på ein etasje. Fundament av støypt grunnmur. Oppført i enkelt bindingsverk, enkelt pulttak tekka med bølgjeblekk. Sperretak, med takbord av over/underliggarbord. Kleding av ståande, kantlagte bord mot aust, forøvrig liggjande dobbeltfalsa panel med staffprofil. Utvendig panel er måla kvitt, og det er grønmalte dører. Fire labankdører med ståande panel mot vest. Eldre utelampe på sørvestre hjørne. Enkel gesimskasserenne med taknedløp av blekk. Det er fire boder, alle med støypt golv. Utvendig trapp med sørvestre hjørne, og ein støypt platting mot vest. Bislag til hovudhuse. Til høgre trapp med nedgang til verftsområdet som ligg mellom hovudhuset og uthuset. Trapp og nedgang til Kranavegen til venstre. 61

62 Bygning nummer 4 Sagskur Består av 2 delar. Den eldste var opphavelg bandsagskur fra om lag Den nyere er fra 1991, og er ein rekonstruksjon av tidlegare sirkelsag/tømmersagskur til saging av skipstømmer. Den eldste delen er sett opp av bindingsverk på støypt grunnmur. Bygningen har saltak tekt med bølgeblekk, på ein konstruksjon av taksperrer med bete, med skråstivar mellom bete og sperre. Veggane er kledd med bølgeblekk i nord- og sørfasade. Gavlveggane er kledt med ståande panel, kant i kant. I På austveggen er ein stor skyvebort. På sida av vestveggen er e mindre hengsla labankdør med skyvedør. Breie golvbord innomhus. Den nyare delen består av ein stolpe- eller dragarkonstruksjon på syllstokk på syllstein, med eit pulttak tekt med bølgeblekk på sperretak. Alle vegger er kledt med kantstilt, ståande panel. Skyveport i vestvegg. Platting foran port nærmest kaia, på austveggen. Breie golvbord innomhus. Utvendig halvtak på sørvegg påbygd i senere tid ( ). 62

63 Bygning nummer 5 Materialbrygga Materialbrygga sett frå nordvest. Trapp av betong opp til inngang til tredje etasje. Oppgang til vegen bak. Halvtak i gavlveggen, til gangspillspirer. Brygge i tre etasjer samt loft til lagring av skipsmaterialar. Hovudkonstruksjonen er stavline med ei ekstra berande stolperekke midt i konstruksjonen. I første etasje er konstruksjonen i dag mura teglstein, men eldre fotografi samt spor i konstruksjonen viser at den opphavleg konstruksjonen var av tre. Saltak på åssperretak med tre leåsar, samt hanebjelkar. Takbord lagt kant i kant, tekt med enkelkrumma pannestein av tegl. Nordre takflate (vestre halvdel) tekt med bølgeblekk. Bygningen er kledt med ståande panel, kant i kan, måla raudt. Kranbjelke øvst i gavlveggen mot øst. Beslag til flaggstang i øvre del av austgavl. På søraustre hjørne er det bevart ein treklamp etter sagbukk for handsaging av skipstømmer. Takrenner av uthola trestokkar, nedløpsrenner av spikra trekassar. Krumvokste, avstivande knær på nokre av stavane og golvåsane. Skråstivarar ned til svillene av gjenbrukte skipsdelar. Lufteluker i sør- og nordfasade i andre og tredje etasje. Dører for materialtransport i austre gavlvegg, samt inngangsdør i vest for tredje etasje. Inngangsdør i vestenden av sørvegg, med treplatt opp til denne del av gangbanen for gangspillet. Halvtak på vestvegg danner lagringsplass for spiler/spaker til gangspill. 63

64 I andre etasje er alle stolpene i nordveggen (bortsett fra hjørnestolpene) gjenbrukte dekksbjelker. På ein av desse er det innhogd/innbrent inskripsjon «20 Cl» samt riksvåpenet den Norske Løve (dette tyder at det kjem frå eit 20 kommerselesters fartøy). Trenaglar til dekksplankfeste er ennå synlig i dekksbjelkene. I tredje etasje ein langsgåande dragar av sekundært nytta rundholt. I første etasje er en berande stolpe sekundært nytta del av skipskjøl. I andre og tredje etasje er det berre golvbord ved dørene, som er gjenbrukt dekksplank med trenaglar. Ellers ope golv, da lagra material fungerte som golv. Målarbu i tredje etasje til høgre. Innanfor døra i vestvegg er det eit lite rom med tre hyller og målingsspor på ein av veggane etter avstryking av penslar. Innenfor døra på sørveggen i andre etasje er det eit mindre rom som kallast «Spikerlageret». Frå tredje etasje er det tilkomst via ei bratt trapp til en loftsetasje med golv. Andre etasje har to skyvedører i austgavlen. Tredje etasje og loftsetasjen har ei skyvedør i austveggen. På loftet er det i tillegg ei luke over skyvedøra som tillet betening av opphenget i kranbjelke som stikk ut øvst i gavlen. Sett frå sør. Inngang til andre etasje til venstre. Synlege luker for lufting. Sett frå aust. Masteskur til høgre Sett mot aust. Dør inn til brygga i tredje etasje. 64

65 65

66 Bygning nummer 6 Vinsjhuset Berande konstruksjon av stålstenger og vinkeljarn som er klinka og sveisa saman. Veggane delvis kledt med bølgeblekk. Bygningen er elles lagt opp mot bergveggen, som dannar bakvegg til bygningen, samt støtte for konstruksjonen. Det er delvis nytta gamle skipsdelar i bygningen, i tak og veggar. Under halvtaket foran kjelhuset er det vinsj til opphaling av båtar til slippane. Dagens elektriske vinsj erstatta den opphavlege steamvinsjen. Dampkjelen til steamvinsjen er bevart. Sett frå Kranavegen Takkonstruksjon sett frå innsida Vinsj. Wiren som er synleg i framkant går til slippane. Taket på vinsjskuret skimtast i framkant av bilete. Materialbrygga ligg til venstre, medan Storhælingen skimtast til høgre i biletet 66

67 Uteareal nummer 7: Mellomkaia fortøyings- og krengingsfeste Her er to kraftige pålar til fortøying og feste for kjølhalingsblokker (gein). Produsert av gjenbrukte skipsmaster av Oregon Pine. Det er montert på jarnbeslag med stag i fleire retningar for å stive av og støtte. To pålar som tener kvar sin halvdel av Mellomkaia. Kai og pålar er forankra med jarnstag til eit forankringspunkt bakom. Søndre påle med stag og beslag Fortøyingspåålar. Nordre påle med stag/beslag Fortøyingspålar. Smikaia i bakgrunnen. 67

68 Uteareal nummer 8 Mellomkaia kaifront og kaidekke Forstøtningsmur tørrmurt av naturstein. Berande konstruksjon av trevirke, i form av gjenbrukt kranmast frå tidlegare vippekran, synleg under kaidekket. Kaipålane i framkant var opphavleg skråstilt for å tillate kjølhaling/krenging av båtar. Desse vart endra til loddrette pålar etter Nyare kaidekke frå 1980-talet, da kaifronten og vart flytta to til tre meter ut over sjøen for å få betre opplagsdjubd. I sørvestre ende av kaia er det ein kaipåle som er gjenbrukt skipsmast av Oregon Pine. Denne vart nytta til bremsing via tau ved sjøsetting på slippane. Kaia er vinkla, for å kunne gi plass til kjølhaling av to skip samstundes. Kaifront av stein sjåasta under trekonstruksjone. Bremsepåle i bakkant av steinsetting. Kaifront/dekke. 68

69 Uteareal nummer 9 - Tømmerdokk Til impregnering av skipstømmer. Sjølve tømmerdokka er fylt att, men steinsetting, trefendring og natursteinsmuring er enno synlege. Det same er ein gjenbrukt skipskjøl til fortøying, samt feste av materialar. Tømmerdokk. Trekai i framkant av bilete over ytste del av den gjenfylte dømmerdokken. Bekhuskaia, i bakkant, dannar nordre side av tømmerdokken. Trekai over den gjenfylte tømmerdokken. Fyllmasse synleg under, til høyre for bekhuskaia. 69

70 Uteareal nummer 10 - Steamrenne To steamrenner til damping av skipsmaterialer. Den eine steamrenna ligg over den andre. Den øvste består av ein samanspikra kasse av tre. Den andre er ein samansveisa metallbehaldar. Båe har dør/lokk i framkant, og er kopla til steamkjelen i vinsjhuset med eit rør. Steamrenna av stål kom opphavleg frå Storvik mekaniske Verkstad. Vinsjskur til høgre Steamrenne med Storhælingen i forgrunnen 70

71 Uteareal nummer 11 - Slipp Storhælingen er den største slippen. Namnet kjem av det danske/norske odet for slipp, helling. Fungerte til slippsetting av fartøy. Det er ein midtsliskslipp med renne for slisk i midta, med slagbeiter på kvar side som underlag for lause treputer og kiler under slippsetting. Konstruksjonen er av tre, med beslag av står. Fundamentet er delvis av betong, delvis av naturstein. Opphaling frå vinsjhuset skjer ved hjelp av ein wire, festa med sjakkel til slisken. Den noverande slippen er ein rekonstruksjon frå 1995, basert på fotografi, teikningar og informantopplysingar. Fundamentet består av delvis opphavlege delar som vart avdekt ved utgraving. Mellom anna er eit eldre skipsrom av tre nytta. Storhælingen. Mellom denne og verkstadbygningen ligg Mellomhælingen. Storhælingen. 71

72 Uteareal nummer 12 Slipp Mellomhælingen er den mellomste av slippane. Konstruksjon av tre med feste, beslag av stål, fundament dels av betong og dels av naturstein. Har ei ramme som strekk over midtrenna og slagbeitene på kvar side. Det er fleire armar med bevegelege bukkar til understøtting. Ramma glir på renna/slagbeitene. Opphaling skjer frå vinsjhuset ved hjelp av wire festa med sjakkel til slisken. Verftet bygte om slippane frå midtslisk til denne forma på slutten av 1940-talet, delvis grunna driftskostnadar, delvis grunna endringar i skipsfasongane. Noverande slipp er opphavleg, og var i bruk i heile driftsperioden. Til høgre synast hovudet på «vogna» som glir på slisken og slagbeitene (sidebanane). Treplatting som slitelag. I bakgrunnen båt på slippen Storhælingen. Slipphovudet sett frå nordre side, med midtrenna og styrbord slagbeite. Kasteblokk til uthalarwire, festa i slipphovudet. Trefendring for å hindre slitasje på wiren. Vogna på midtrenna med slagbeite på kvar side. Bukkar på vogna glir fram og tilbake, holdt på plass av jarnbeslag under. Låsing av slippvogna til midtrenne med «briller». Dette tyder ei lengde md flatjarn med auge i kvar ende, som smett over kraftige jarnstenger. 72

73 Uteareal 13 Slipp Litlhælingen er den minste av slippane. Konstruksjon av tre med feste, beslag av stål, fundament dels av betong og dels av naturstein. Har ei ramme som strekk over midtrenna og slagbeitene på kvar side. Det er fleire armar med bevegelege bukkar til understøtting. Ramma glir på renna/slagbeitene. Opphaling frå vinsjhuset skjer med wire festa med sjakkel i slisken. Verftet bygte om slippane frå midtslisk til denne formen på slutten av 1940-talet, delvis grunna driftskostnadar, delvis grunna endringar i skipsfasongane. Noverande slipp er opphavleg, og var i bruk i heile driftsperioden. Litlhælingen sett mot sørvest. Styrbord side av slippen. 73

74 Uteareal nummer 14 Smikaia Kaifront av naturstein. Fendring dels med rundstokkar, dels med eldre, bevarte slippelar. Mellom anna er midtslisken frå den gamle Storhælingen. Denne gjenbruken er typisk for verftet, og bør inngå i restaureringspraksisen. Betongdekke, med kaifront i naturstein og trefendring. Offentleg gangveg gjennom verftet. Kran nummer 16 midt i biletet. Smikaia danner grensa mot slippane, og vart og nytta i samband med mastebukken, altså til uttak og innsetting av master. Mastebukken vart demontert etter Smikaia vart framleis nytta som krankai, men da med mindre kraner. Det ligg betongdekke på kaia. Kaia strekk seg heilt til eigedomsgrensa i sør. Ein fortøyingspåle på ein bergknaus i tomtegrensa er avmerkt på bykartet frå Fortøyingsring frå før

75 Uteareal nummer 15 Kran Kran av tre med sveisespill med trommel til kranwire. Krana står på Smikaia, og er nedfelt i kaidekket. Krana er dreibar om ein stålspiss i enden av kranstolpen. Nytta til mindre laster og varar frå robåt og liknande. Eldre fotografi syner at ei slik kran også har stått på Bekhuskaia. 75

76 Uteareal nummer 16 Kran Kran på Smikaia til oppheising av tyngre gjenstandar og mindre båtar. Består av ein stålfot med påbygt førarhus av tre, kranarm av stålfagsverk og kontravekt av betong. Elektromotor driv både krantrommelen og dreiing av krana. Krana er fundamentert på ein kanonlavett, som var tysk antiluftskyts frå andre verdskrigen. Krana sett mot nord. Trommel til vinswire i botn av kranhuset. Sett mot søraust Motvekt/lodd av betong i bakkant av krana. Innsida av krana, fundamentert på kanonlavett. 76

77 Uteareal nummer 17 Bekhuskaia Den nordlegaste av kaiene på verftet. Opphavleg bygt på ein liten holme med trekai som forbinding til land. Rester av kaifronten er av naturstein med trefendring. Bekhuset, der bek og talg vart smelta, sto denne kaia, lengst mogleg unna dei øvrige bygningaen på området. Bekhuset var murt i teglstein, men er ikkje bevart. Betongkant syner det som var kaia sin søndre kant mot tømmerdokken Kaifront sett mot vest Sett mot vest, med tømmerdokken til venstre. Detalj av kaifronten. Betong støypt utanpå natursteinskaia. 77

78 Uteareal nummer 18 Mastefjæra Mastefjæra. Mastetømmeret låg langs med den gule brygga heilt opp til høgre biletkant. Dette var eit viktig område for verftsdrifta, men som ikkje høyrte til eigedomen. Før området vart fylt ut omkring 1960, gjekk flommålet heilt inn til det bratte terrenget i vest. I fjæra her låg mastetømmeret til impregnering i sjøvatn. I og med at det vart tørrlagt to gonger i døgnet, kunne dei ligge lenge utan fare for angrep av sjøkreps, pelemark og liknande. Området ligg i dag i ein innregulert buffer mot eigedomen i nord, som er er eigd av Kristiansund kommune og leigast av Kristiansund Småbåtlag. 78

79 79