Handlingsdel med økonomiplan

Transkript

1 Stryn kommune Handlingsdel med økonomiplan Planstrategi Samfunnsdel Handlingsdel/Økonomiplan Arealdel Kommunedelplan Kommunestyret 1

2 INNHALD 1. Samanheng mellom plansystemet og økonomiplanen Kommuneplanen sin samfunnsdel Kommunedelplanar Kommuneplanen sin handlingsdel Økonomiplanen Kommuneplanen sin målsetjing Hovudmål Satsingsområde Føringar frå samfunnsdelen Kommunen sine rammevilkår Folketalsutvikling Sysselsetjing Økonomisk status for kommunen og generelle økonomiske framtidsvurderingar Revidert nasjonalbudsjett 2015, kommuneproposisjonen 2016 og Statsbudsjettet STATSBUDSJETT Revidert nasjonalbudsjett 2015, kommuneproposisjonen 2016 og Statsbudsjettet Verknader for Stryn kommune Kommunen sine inntekter Skatt og rammetilskot Eigedomsskatt Rentekompensasjon for investeringar Øyremerka tilskot Sjølvkost Kommunale gebyr Husleige Aksjer Fond Kommunen sine utgifter Renter Løns og prisvekst, endringar i pensjonsutgiftene Samandrag av kommunen sine inntekter og utgifter Viktige prinsipp i økonomiplanen Lånegjelda Bruk av kompensasjonsfond Bruk av andre kapitalinntekter/utbytte Enøk og miljø Avskrivingar Kalkulatoriske renter Likviditet Utfordringar og prioriteringar Sentraladministrasjonen Skule- og kulturetaten Helse- og sosialetaten Arbeidsmiljøutvalet - Prioritering av HMS

3 SAMANHENG MELLOM PLANSYSTEMET OG ØKONOMIPLANEN KOMMUNEPLANEN SIN SAMFUNNSDEL Kommuneplanen består av ein samfunnsdel og ein arealdel, og er det overordna styringsdokumentet for utviklinga i kommunen. Samfunnsdelen fastset mål og strategiar for kommunesamfunnet som heilskap og kommunen som organisasjon. Arealdelen skal vise samanheng mellom framtidig samfunnsutvikling og arealbruk, og er juridisk bindande. Kommunen sin planstrategi la opp til full revisjon av samfunnsdelen. Kommunestyret i Stryn vedtok kommuneplanen sin samfunnsdel den 23. oktober Samfunnsdelen har eit tidsperspektiv på 12 år, men skal ha ein handlingsdel med 4 års perspektiv som syner korleis planen skal følgjast opp. I samband med utarbeiding av samfunnsdelen blei det bestemt at handlingsdelen og økonomiplanen skal utgjere eitt dokument, slik at overordna føringar frå samfunnsdelen og økonomiske prioriteringar blir knytt betre saman. KOMMUNEDELPLANAR Kommuneplanen kan etter behov detaljerast i form av kommunedelplaner. Kommunedelplanane skal følgje opp utvalde mål i kommuneplanens samfunnsdel, eller konkretisere arealbruken i et avgrensa geografisk område. Dei tematiske kommunedelplanane skal også ha ein handlingsdel. I desse handlingsdelane bør det ikkje fattast økonomiske bindande vedtak, då dette kan føre til at summen av alle tiltaka er større enn kommunen sine samla ressursar. Ressursfordelinga skal skje i handlingsdelen/økonomiplanen, som skal vere kommunen sitt økonomiske styringsverktøy. Sektor-, tema- og fagplanar er planar som har til felles at dei utarbeidast etter anna lovverk enn plan- og bygningslova. Desse er ofte viktige i oppfølging av kommuneplanen sin samfunnsdel, med konkretisering av mål og oppfølging med tiltak. I nokre tilfelle kan slike planar få status som kommunedelplanar. 3

4 KOMMUNEPLANEN SIN HANDLINGSDEL Handlingsdelen skal konkretisere mål og tiltak knytt til målsetjinga, satsingsområda og strategiar i samfunnsdelen. Handlingsdelen gjer ei prioritering av kva vi bør få utført gjennom økonomiplanen, dei økonomiske ramma vil avgjere kva vi kan få utført. Det skal vere samsvar mellom samfunnsdelen og økonomiplanen. Kommuneplanen sin samfunnsdel er delt inn etter tema, med tilhøyrande mål og strategiar. Dette er omtalt i kap Føringar frå samfunnsdelen. Ein har her berre teke med dei tiltaka som kan krevje økonomisk løyving for gjennomføring. I og med at dei økonomiske ressursane blir fordelt på sektorene er kapittel 6 strukturert etter teneste/ansvarsområde. Handlingsdelen med økonomiplan skal reviderast kvart fjerde år, men skal i tillegg bli rullert årleg. For den årlege rulleringa skal kommunen innhente synspunkt frå berørte statlege og regionale organ og andre som har ansvar for gjennomføring av tiltak i handlingsdelen. ØKONOMIPLANEN Heimelen for kommunen sitt arbeid med utarbeiding av økonomiplanen er i kommunelova 44: 1. Kommunestyret skal ein gang i året vedta en rullerande økonomiplan. 2. Økonomiplanen skal omfatte minst dei fire neste budsjettår. 3. Økonomiplanen skal omfatte heile kommunen si verksemd og gi ei realistisk oversikt over sannsynlege inntekter, venta utgifter og prioriterte oppgåver i planperioden. Planen skal være sett opp på ein oversiktleg måte. 4. I økonomiplanen skal det for kvart einskild år økonomiplanen omfattar visast dekning for dei utgifter og oppgåver som er ført opp, jf. 46 nr Planar som omfattar avgrensa deler av kommunen sin verksemd, skal integrerast i økonomiplanlegginga og bruken av midlar innarbeidast i planen. 6. Kommunestyret vedtar sjølv økonomiplanen og endringar i denne. Vedtaket vert gjort på grunnlag av innstilling frå formannskapet. 7. Innstilling til økonomiplan, med dei forslag til vedtak som ligg føre, skal leggast ut til alminneleg ettersyn minst 14 dagar før den vert handsama i kommunestyret. Dette gjeld likevel ikkje ved innstilling som gjeld endringar i økonomiplanen. 8. Økonomiplanen og endringar i denne oversendast departementet (fylkesmannen) til orientering. Økonomiplanen omfattar også årsbudsjettet, som er ein detaljplan over den kommunale drifta og investeringar det komande året. Årsbudsjettet skal bygge på økonomiplanen. På grunn av at handlingsdelen og økonomiplanen skal utgjere eitt dokument må forslag til vedtak av dokumentet gjerast offentleg minst 30 dagar før kommunestyret sitt vedtak, jf. krav i plan- og bygningslova

5 På bakgrunn av innarbeiding av framlegg til Statsbudsjett, som i år kom , og etterarbeid etter dette vil vi ha problem med å halde fristen i plan- og bygningslova 11-4 når det gjeld at dokumentet skal ligge offentleg minst 30 dagar før kommunestyret sitt vedtak. Det er statsbudsjettet som sett våre rammer og dette må innarbeidast i både driftsbudsjett og vidare vurderingar av tiltak som skal inn i økonomiplanperioden. Dette skal vidare til sektorutvala før formannskap og dette er ein tidkrevjande prosess. Dette er det fleire kommunar som har problem med å innfri, og tema er diskutert med fylkesmannen, utan at det har blitt funnet ei god løysing på dette. Difor vil vi for Handlingsdel med økonomiplan ikkje ha muligheit til å innfri kravet om dokumentet skal ligge offentleg 30 dagar, men innfrir kravet om innstilling til økonomiplan i kommunelova 44-7 til offentleg ettersyn i minst 14 dagar. KOMMUNEPLANEN SIN MÅLSETJING HOVUDMÅL Hovudmål for kommuneplanen sin samfunnsdel er: VEKST BASERT PÅ BULYST OG NÆRINGSUTVIKLING I denne samanheng er vekst både auke i folketal og næringsverksemd. For å få til dette må ein leggje til rette for gode bustadtilbod, godt kommunalt tenestetilbod og god folkehelse. Kommunen må i tillegg prioritere faktorar som gjer at Stryn kommune er ein god stad å bu i samt leggje til rette for utvikling av næringslivet. SATSINGSOMRÅDE I arbeidet for å nå hovudmålsetjinga har kommunen valt ut tre satsingsområde med tilhøyrande mål og strategiar: FOLKEHELSE Folkehelse skal vere gjennomgripande i kommunen sitt arbeid og sine tenester Auka fysisk aktivitet for alle, mellom anna ved å leggje til rette for fleire gang- og sykkelvegar, sentrumsnære turstiar, badeplassar og sikker tilgang til natur- og friluftsområde Godt samarbeid mellom kommunen og frivillige lag og organisasjonar TILRETTELEGGING FOR NÆRINGSLIVET Plassere nye næringsareal i nærleik til hovudvegsystemet, primært kring Stryn sentrum og på Langeset. Minst mogleg konflikt med viktige jordbruksareal, natur- og kulturlandskap og friluftsområde Vidareutvikle Olden som cruisedestinasjon Godt samarbeid mellom skule og næringsliv Gode vilkår for grunderånda 5

6 BULYST OG BUSTADTILBOD Eit godt tenestetilbod innan helse- og omsorg Sikre god kvalitet i skule og barnehage Kommunen skal prioritere å få på plass attraktive bustadfelt i vekstområdet Stryn sentrum Loen. Dette gjeld mellom anna bustadfeltet Solvik/Rake. Når det gjeld resten av kommunen skal ein leggje i hovudsak ut område for LNF område med spreidd bustader, i tillegg til nokre få bustadfelt i dei største tettstadane Intensiv norskopplæring og god integrering av språklege minoritetar Aktivt samarbeid mellom kommune og sivil sektor om ulike integreringstiltak i lokalsamfunnet Stryn skal ha eit attraktivt, inkluderande og mangfaldig kulturliv for å styrkje identitet, omdøme, næringsliv, trivsel og bulyst Stryn kulturhus skal vere kommunen sitt fremste hus for kunst og kulturformidling. Legge til rette for gode møteplassar i alle tettstader FØRINGAR FRÅ SAMFUNNSDELEN I samfunnsdelen har ein sett fleire mål og strategiar innan dei ulike tema. Dei som kan krevje økonomiske løyvingar er følgjande strategiar: FOLKEHELSE OPPVEKST Helse og førebygging skal ha vekt i planlegging og tenesteutøving Tilrettelegging av god infrastruktur for fellesskap, tryggleik, deltaking og sunne levevanar Vidareføre og utvikle MOT arbeidet Satse på konseptet Frisklivssentral for strukturert hjelp til endring av livsstil Delta i interkommunal samfunnsmedisinsk teneste og andre relevante samarbeidstiltak IKT som administrativt og fagleg verktøy i skule og barnehage Intensiv norskopplæring for språklege minoritetar Utvikle og få til betre samanheng mellom vaksenopplæring, arbeid og utdanning i samarbeid med NAV, flyktningetenesta og utdanningsinstitusjonane Dagleg fysisk aktivitet og fokus på kosthald i skule og barnehage Styrke samarbeidet med næringslivet Stimulere til auka aktivitet etter skuletid Gje tilbod om kulturelle opplevingar i skule og barnehage Sikre ein framtidsretta og berekraftig barnehage- og skulestruktur. Tilbodet i kommunen må byggast ut slik at ein til ei kvar tid har kapasitet til ein forventa vekst i barne- og elevtalet Auke barnehagekapasiteten i Stryn sentrum Loen Olden Sikre gode og tidsmessige lokale og aktivitetsområde Utarbeide kommunedelplan for oppvekstsektoren HELSE OG SOSIAL OMSORG Barneverntenesta Interkommunalt samarbeid (tiltaksstillingar, fagleg samarbeid m.m.) 6

7 Sosial tenester i NAV Samarbeid med flyktningtenesta, vaksenopplæring og næringsliv for å kvalifisere flyktningar og innvandrarar til arbeid Gode samarbeidsstrukturar kring rusproblematikk og ressurs for samordning og innsats Helse- og omsorgstenester Syte for funksjonelle lokalitetar for helse - og omsorgstenestene Utvikle samarbeid og samhandling med frivillige Satse på interkommunalt samarbeid om oppgåver som er vanskeleg å takle åleine FLYKTNINGAR OG INNVANDRING Nytte barnehage, grunnskule og SFO aktivt for å sikre god språkutvikling og integrering Ha arbeidsretta norskopplæring Aktivt samarbeid mellom kommune, næringsliv og NAV om språkopplæring og kvalifiseringstiltak for vaksne IDRETT OG FRILUFTSLIV Avklare og setje av areal til idrett, fysisk aktivitet og friluftsliv Godt samarbeid mellom lag/organisasjonar og kommunen som stimulerer til utbygging, god drift og aktivitet Legge til rette for eigenorganisert aktivitet blant barn og unge ved å ha gode nærmiljø/aktivitetsanlegg Legge til rette for sentrumsnære turstiar og god tilgang til naturområder Sikre dei viktigaste friluftsområda, dette gjeld særleg turstiar og badeområde med parkering KULTUR Utvikle eksisterande og nye kulturtilbod Gode støtteordningar/økonomiske rammevilkår for lag og organisasjonar som stimulerer til innsats og aktivitet Utvikle Stryn kulturhus vidare som kommunen sitt fremste hus for kunst og kulturformidling. Kulturhuset skal i tillegg vere eit naturleg val for møteverksemd, kurs og konferansar Utvikle og legge til rette for at Stryn kulturskule skal bli eit ressurssenter for kultur og kunstfag Arbeide for å få nye lokale til kulturskulen Utvikle og legge til rette for at Stryn bibliotek skal vere eit framtidsretta og moderne folkebibliotek og skulebibliotek Synleggjere og inkludere eit aukande etnisk mangfald i kulturlivet Profesjonalisere tenestetilbodet innafor kultursegmentet KYRKJA Sikre tilstrekkelege rammeløyvingar og tenesteyting 7

8 NATUR, KULTURMILJØ OG LANDSKAP Utarbeide kommunedelplan for kulturminne og kulturmiljø. TETTSTADER OG BUSTADOMRÅDE Setje av nye areal til bustadområde kring Stryn sentrum gjennom arbeidet med kommunedelplan for Langeset Stryn Storesunde Opne for samarbeid kommune/næringsliv om bygging av rimelege gjennomgangsbustader Initiere prosjekt for tettstadutvikling basert på fylkeskommunal deltaking Setje i gang planarbeid knytt til vidareutvikling av Olden som cruisedestinasjon SAMFERDSEL OG INFRASTRUKTUR Arealdelen skal avklare viktige spørsmål som - Stryn er eit trafikalt knutepunkt for storbil og buss - framtidig vegsystem for tilkomst til hytteområda nord for Stryn sentrum Prioritere finansiering og realisering av gang- og sykkelveg frå Loen til Solvik Utgreie behovet for framtidige løysingar for trafikken gjennom Stryn sentrum, og kvalitetssikre at arealdelen tek høgde for desse Bidra til regional og lokal samordning ved utbygging av breibandnett, stille krav om tilrettelegging av breiband ved ny utbygging. Vurdere økonomisk deltaking i utbyggingsprosjekt som ikkje har kommersielt grunnlag Kartlegge kritiske brukarar i høve breiband og framføringsvegar i beredskaps-samanheng i samband med heilskapleg ROS-analyse Prioritere sikring av vasskjelder og god vasskvalitet Utgreie utbygging og vedlikehald av vassforsyning og avløpsnett i sine respektive kommunedelplanar NÆRINGSUTVIKLING OG VERDISKAPING Følgje opp næringsanalysa frå 2012 med ein tydeleg næringsstrategi. God oppfølging av gründerar. Kommunen sitt næringsapparat skal vere meir offensive i høve landbruket ved utadretta verksemd, særleg i høve rekruttering, investering og tilleggsnæringar på garden Auke produksjonen innanfor landbruket med 1% per år. Støtte opp om utvikling av reiselivsnæringa, særleg tiltak for betre inntening, utvida sesong og kommersiell utnytting av naturen i samsvar med reiselivsplanen for Sogn og Fjordane KLIMA OG ENERGI Alle større bygg, som vert planlagt i nærleiken av fjernvarmeleidning, må ha vassboren varme samt kople seg til fjernvarmenettet. Plikta til tilknyting baserast på at fjernvarmeenergien er konkurransedyktig med andre energikjelder Vurdere elektrisitetsforsyning til cruiseskip i Olden som alternativ til dagens bruk av dieselaggregat. Energibehovet er svært stort og vil krevje ei styrking av el-nettet lokalt Stryn Sommarskisenter bør få el-forsyning fram til anleggsområdet, enten via nett eller ved lokal vasskraftproduksjon i eit småkraftverk 8

9 Arbeide for meir kollektiv persontransport i kommunen gjennom arbeidsbussruter og tettare lokalbussnett skal redusere utslepp av klimagassar. Prøve å få til samarbeid mellom kommunen og fylkeskommunen for å etablere arbeidsruter til dei største arbeidsplassane i kommunen Etablering av ladepunkt for EL-bilar Offensiv for utbygging av gang- og sykkelveger KOMMUNEN SINE RAMMEVILKÅR 3.1 FOLKETALSUTVIKLING Grafen viser utviklinga i folketalet i Stryn frå 2001 (SSB). Folketalet pr var Frå 2001 har det vore ein vekst i folketalet med unntak av 2005 og 2006, noko som i stor grad skuldast nedlegging av eit statleg flyktningmottak. Frå 2007 til 2014 har kommunen hatt ei betydeleg folketalsvekst, der den viktigaste årsaka til veksten er nettoinnflytting. Dette skuldast i hovudsak arbeidsinnvandrarar frå utlandet, der dei fleste kjem frå Europa. Ut frå grafen nedanfor kan ein sjå at dette er synkande, og i 2014 er nettoinnflyttinga lik folketilveksten. 9

10 Fødselsoverskot Nettoinnflytting Folketilvekst Vekst i folketalet mellom 2007 og 2012 skuldast i stor grad nettoinnflytting (SSB) BUSETJINGSMØNSTER Innbyggjarane i Stryn bur relativt spreidd. I følgje SSB bur 46 % av dei busette i Stryn kommune i tettbygde strøk. Tilsvarande tal for Sogn og Fjordane er ca. 60 %, medan for heile landet er ca. 80 % Grafisk framstilling av folketalsutviklinga på skulekrinsnivå for perioden (SSB) I tillegg til Stryn sentrum (Tonning) har Loen også hatt ein solid vekst i folketalet. Fleire av dei andre bygdelaga har derimot hatt ei negativ utvikling, jf. grafen. Ein kan sjå at i perioden har det vore ei stor geografisk omfordeling i kommunen. 10

11 Skulekrinsopplysningane vart svekka då skulekrins vart teken ut av Matrikkelen i Ein nyttar no grunnkrinsstatistikken som samsvarer godt med skulekrinsinndelinga, men ein må vere merksam på at det kan vere differansar for krinsane Storesunde, Oppstryn og Tonning. ALDERSSAMANSETJING Syner alderssamansettinga for dei ulike krinsane pr (SSB) FRAMSKRIVING AV FOLKETALET Prognosen for folketalsutviklinga byggjer på SSB sin prognose for middels folketalsutvikling MMMM, som står for Mellomnivå fruktbarheit Mellomnivå levealder Mellomnivå mobilitet (innanlands flytting) Mellomnivå nettoinnvandring. Det er dette alternativet som er mest brukt i ulike planprosessar og av offentlege instansar. Diagrammet under viser forventa utvikling i folketalet fram mot år 2040, basert på alternativ MMMM (middels vekst). Dette syner eit folketal på innbyggarar i Stryn kommune i år

12 Folketalsframskriving for Stryn kommune (SSB) år år år år år 75 år eller eldre Folketalsframskrivinga for ulike aldersgrupper (SSB) Vi ser at talet på eldre aukar. Det gir utfordringar i høve å ha tilstrekkeleg kapasitet i eldreomsorga, klare å rekruttere nok fagpersonar i pleiestillingar og ha tilstrekkeleg tilgang på eigna bustader. I samfunnsdelen står det at det vil vere ei utfordring å imøtekome behovet for barnehageplassar i Olden, Loen og Stryn sentrum. Når det gjeld kapasitet i skulane, vil dette fyrst og fremst bli ein utfordring for Tonning skule som er den krinsen folketalet aukar mest. 12

13 3.2 SYSSELSETJING Oversikt over sysselsetjinga i Stryn kommune dei siste fem åra (SSB) Kommentarar: Tal arbeidsplassar har vore nesten stabilt dei siste 5 åra, i overkant av 3800 totalt. Sysselsettinga i jordbruket har over tid hatt store endringar. Talet på bønder som har fulltidsengasjement i jordbruket er sterkt redusert. For industrien har veksten frå 70-, 80- og første del av 90-talet flata ut og har no ein nedgang. Bygg- og anlegg har over tid hatt ein liten tilbakegang i sysselsettinga, men har no ei auke. Tidlegare har det vore ein nedgang for overnatting og servering, men som no er stabil. Tal arbeidsplassar innanfor undervisning er noko synkande. Tal arbeidsplassar innanfor helse- og sosialtenester er noko aukande Stryn Sogn og Fjordane Heile landet Sysselsetting i prosent i Stryn kommune samanhelde med Sogn og Fjordane fylke og heile landet (SBB) 13

14 ØKONOMISK STATUS FOR KOMMUNEN OG GENERELLE ØKONOMISKE FRAMTIDSVURDERINGAR I tider med skiftande overordna politiske regimer og ulike sentrale prioriteringar kan det vere utfordrande å skissere presise økonomiske framtidsbilete. Statlege rammevilkår endrar seg både i høve til økonomiske overføringar og endringar i regelverket som igjen har betydning for kommunens økonomi. Dei to viktigaste stikkorda for kommunal framtidsøkonomi i åra som kjem vil vere Kommunereformen Endringane i inntektssystemet med verknad f.o.m I tillegg kjem den generelle økonomiske utviklinga i samfunnet og måten denne blir handtert på i høve til kommuneøkonomien. Eit viktig stikkord i denne samanhengen vil vere utviklinga i finanssektoren og verknadene for m.a. rentenivået. Stryn kommune har i dag relativt god orden på kommuneøkonomien. Krafttaket som vart teke i 2013 har bidrege til dette. Utfordringa framover vil vere å hegne om denne balansen og soliditeten slik at diskusjonane framover kan knytast til positive prioriteringar framfor nedskjeringar og negative prioriteringar. For å kunne lukkast med dette er nøkterne og realistiske budsjett og god budsjettdisiplin grunnleggande. Dette vil sjølvsagt også innebere at sterkt ynskjelege tiltak blir sett «på vent» ut frå tilnærmingane ovanfor. Endringane i samfunnet elles, samt endringar i statlege rammevilkår, vil bidra til å prege den kommunale drifta framover. Dette vil for kommunen sin del krevje evne til ressurstilpassing, personelltilpassing, strukturtilpassing og fleksibilitet i oppgåveløysinga. Dette vil innebere at både interne og eksterne strukturar vil måtte vurderast og tilpassast den røyndomen som til ei kvar tid er gjeldande. Samanlikna med fylket og landet elles har Stryn kommune relativt sett låg lånegjeld. Dette inneber at kommunen i høve fylkes- og landsgjennomsnittet nyttar meir av driftsbudsjettet til tenesteproduksjon og mindre til finanskostnader. I ein grisgrendt og arealmessig stor kommune er dette også naudsynt for å kunne gje tilnærma likeverdige tenester. Eit positivt element i dette er at Stryn kommune ikkje har oppmagasinert høg pensjonsgjeld som skal dekkast inn sidan kommunen har praktisert årleg pensjonsdekning. Kommunen har elles ein desentralisert modell både når det gjeld skulestruktur, omsorgstilbod, bustadfeltutbygging og kommunale vegar. Desse utbyggingane er tufta på geografi meir enn kvantitetsbehov og blir dermed dyre å drive. Det har samstundes vore brei politisk semje om at tenestetilbodet skal vere likeverdig i alle deler av kommunen noko som dermed krev at tilstrekkelege ressursar blir stilt til rådvelde. Det har i dei seinare åra vist seg at rekneskapsresultata har vore positive fordi budsjettdisiplinen har vore god, og at ein del inntektsføresetnader har vist ei meir positiv utvikling enn føresett i budsjettet. Dette 14

15 har sett kommunen i økonomisk stand til å medverke positivt i ein del offentleg/private utviklingstiltak utover det som følgjer av lov og regelverk. Det er viktig for einkvar kommune å ha fond av ein viss storleik som set kommunen i stand til å møte uførutsette utfordringar. I motsett fall vil kommunen i liten utstrekning vere i stand til å handtere viktige tiltak som dukkar opp gjennom budsjettåret. Det blir årleg utarbeidd fyldige tertialrapportar i tillegg til årsrekneskap og årsmelding. Gjennom denne dokumentasjonen blir det gjeve eit detaljert bilete av den økonomiske situasjonen både gjennom året og for året i sin heilskap. Tertialrapportane skal om naudsynt følgjast opp med eigne budsjettreguleringssaker til kommunestyret. Den etterfølgjande informasjonen gjev eit meir detaljert oversyn over kommuneøkonomien framover. 4.1 REVIDERT NASJONALBUDSJETT 2015, KOMMUNEPROPOSISJONEN 2016 OG STATSBUDSJETTET 2016 Oppsummering frå fylkesmannen av revidert nasjonalbudsjett 2015, kommuneproposisjonen 2016 og Statsbudsjettet 2016: Samanlikna med nasjonalbudsjettet for 2015 er det nokre endringar i RNB: Skatteanslaget for kommunesektoren er endra. Skatteinntektene for 2015 er nedjustert med 1,6 mrd. kroner samanlikna med anslaget i saldert budsjett. Nedjusteringa skuldast i hovudsak lågare lønnsvekst i norsk økonomi og endra anslag for verknad av ny uføretrygd. Anslag på lønnsvekst i 2015 er justert ned frå 3,3 til 3,2 prosent etter forventa lønnsoppgjer. Som følgje av dette er også anslaget på kostnadsvekst deflator - i kommunesektoren justert ned frå 3 prosent i nasjonalbudsjettet til 2,9 prosent i RNB. Ei nedjustering av lønnsveksten avlastar kommunane sine utgifter, men trekkjer og ned veksten i skatteinntektene. Dette utgjer 0,3 mrd. kroner. For kommunesektoren utgjer derfor netto nedgang i skatteinntektene ca. 1,3 mrd. kroner. Regjeringa kompenserer mesteparten av dette ved å auke rammeoverføringane i RNB med 1,1 mrd. kroner. Av dette utgjer ca. 400 mill. kroner kompensasjon for lågare skatteinntekter frå uførereforma. Det er ingen kommunar i fylket vårt som har fått kompensasjon som følgje av endringar i uføre-skattlegginga. Kommunane sin del av rammeoverføringa utgjer ca. 900 mill. kroner. Veksten i dei frie inntektene til kommunane utgjer 1,9 prosent. Nasjonalt minstekrav til redusert foreldrebetaling i barnehage frå 1. mai staten kompenserer for administrative utgifter ved at rammetilskotet til kommunane (post 60 innbyggjartilskot) vert auka med eit eingongstilskot på 41,7 mill. kroner 15

16 Frå 1. august 2015 skal det innførast gratis kjernetid til alle 4- og 5-åringar i familiar med inntekter under ei grense som vert fastsett av Stortinget. Post 60 innbyggjartilskot vert styrka med 51 mill. kroner til dette. Kommuneproposisjonen 2016 Frå revidert nasjonalbudsjett 2015 blir det lagt opp til ein vekst i samla inntekter for kommunesektoren på mellom 6 til 7 mrd. kroner. Av dette vil mellom 4,5 og 5 mrd. kroner vere frie inntekter. Av veksten er 200 mill. kroner grunngjeve med behovet for å styrke helsestasjon- og skulehelsetenesta. Vidare er 400 mill. kroner av veksten grunngjeve med styrking av kommunale rustiltak, og 400 mill. kroner til fleksibelt barnehageopptak. Inntektsveksten må sjåast i samanheng med at utgiftene aukar som følgje av folketalsvekst og demografisk utvikling. Teknisk berekningsutval (TBU) har berekna at kommunesektoren kan få meirutgifter på om lag 2,1 mrd. kroner i 2016 knytt til den demografiske utviklinga. Om lag 1,7 mrd. kroner av dette må finansierast av veksten i frie inntekter. Kommunane sine pensjonsutgifter har auka sterkt dei seinare år. Premienivået vil vere høgt også i Departementet har berekna auken i kostnadene til 0,9 mrd. kroner for heile kommunesektoren. Basisramma for skjønnsmidlar vert sett til mill. kroner for kommunane, noko som er ei nominell vidareføring frå Differensiert arbeidsgivaravgift (DA) - i retningslinjene for skjønnstildelinga frå fylkesmannen vil det frå 2016 opnast for ei gradvis nedtrapping av tidlegare DA-kompensasjon, samstundes som det vert presisert at dette skal fordelast over fleire år. «Selskapsskatt» : Regjeringa ønskjer å stimulere til lokal næringsutvikling og sikre at deler av verdiskapinga går tilbake til lokalsamfunnet. Ny modell vert basert på lokal gjennomsnittleg vekst i lønnsgrunnlaget i private føretak, siste fire år. Ordninga vert innført i 2016 med verknad frå Alle kommunar med positiv utvikling vil få ein forholdsmessig del av den nye inntekta. Inntekta skal tildelast gjennom rammetilskotet, men vert utjamna på linje med øvrige kommunale skatteinntekter. Kommunereform avklaringar i samband med kommuneproposisjonen: Endeleg frist for kommunale vedtak er sett til fredag 1. juli Grensejustering utløyser ikkje økonomiske verkemiddel. Veksttilskotet inngår ikkje i inndelingstilskotet. Inndelingstilskotet skal bereknast ut frå inntektssystemet i 2016 og eventuelle endringar i inntektssystemet i perioden vil ikkje påvirke størrelsen på inndelingstilskotet. Kr til innbyggjarhøyring vert utbetalt til kommunar som har handsama faktagrunnlaget politisk og gjort retningsval for kva samanslåingsalternativ innbyggjarane skal høyrast om. Differensiert arbeidsgivaravgift: dersom kommunar i ulike soner slår seg saman, skal satsen vidareførast innanfor dei «gamle» kommunegrensene fram til 1. januar Spørsmål om i kva sone ein eventuell ny kommune skal plasserast, må stillast til departementet. Landbruksstøtte: Opphavleg soneplassering skal vidareførast også etter ei kommunesamanslåing. På tvers av fylkesgrenser vert soneplasseringa tilpassa «mottakarfylket». Kommunestyreval og valperiode: Kommunen kan forkorte men ikkje forlenge valperioden. 16

17 Kommunal planstrategi: Kommunar i «løp 2» bør samkøyre prosessane med nabokommunane der det er naturleg. Politireforma og kommunereforma: Politireforma vil tilpasse seg dei nye kommunegrensene slik at ein ny kommune vil kun tilhøyre eitt politidistrikt. Kraftkommunar: Konsesjonskraftinntekter kan aukast ved samanslåingar. Dette vil gå på kostnad av dei konsesjonskraftinntektene som i dag går til fylkeskommunen. Samanslåing i to omgangar: Kommunar i ei gruppe kan i fleire omgangar på ulike tidspunkt gjere vedtak om samanslåing, men iverksetjingstidspunktet bør vere det same for alle kommunar som skal inn i den nye kommunen. STATSBUDSJETT 2016 Dette er fylkesmannen sine kommentarar og analyser av Statsbudsjetttet 2016 Endringar i år 2015 I revidert nasjonalbudsjett (RNB) 2015 vart skatteanslaget samla for kommunesektoren justert ned med 1,6 mrd. kroner. Skatteinngangen dei siste månadane har vore i tråd med anslaga i RNB Dette betyr at anslaget på skatteinntekter for kommunesektoren vert oppretthaldne, og det er ingen endring frå RNB til statsbudsjettet Anslag på lønnsvekst vart justert ned frå 3,3 prosent til 3,2 prosent i revidert nasjonalbudsjett, og som følgje av dette vart også anslaget på kostnadsvekst, deflator i kommunesektoren, justert ned frå 3 prosent til 2,9 prosent. Den samla pris- og kostnadsveksten for kommunesektoren (kommunal deflator) vart sett til 2,9 prosent i RNB. Realveksten i dei samla inntektene i 2015 blir etter dette 9 mrd. kroner, tilsvarande 2,2 prosent. Veksten i dei frie inntektene vert anslagsvis sett til 6,1 mrd. kroner, tilsvarande 1,9 prosent. Inntektsanslaga er dei same som etter stortingsbehandlinga av RNB 2015 og dermed ingen endring frå RNB til statsbudsjettet Regjeringa sitt framlegg for budsjettåret 2016 I tråd med det som vart varsla i kommuneproposisjonen, held inntektsveksten fram i I statsbudsjettet for 2016 ligg det no inne ein reell vekst i kommunesektoren sine samla inntekter på 7,3 mrd. kroner, tilsvarande 1,7 prosent. Av den samla veksten er 4,7 mrd. kroner frie inntekter. Dette tilsvararar ein realvekst på 1,4 prosent. Dei frie inntektene vert fordelt med 4,2 mrd. kroner på kommunane og 0,5 mrd. kroner på fylkeskommunane. Dette gjev ein realvekst for primærkommunane på 1,6 prosent på frie inntekter. Veksttala frå 2015 til 2016 varierer mellom kommunane Generelt er at følgjande punkt påverkar kommunane ulikt: endringar i inntektssystemet endringar i folketalet og alderssamansetjinga endringar i regionalpolitiske tilskot 17

18 endring i tildelt skjønn endra kriteriedata endringar på skatt (skattedel og inntektsutjamninga) I budsjettet for 2016 kan kommunane ta utgangspunkt i prognosen for frie inntekter, men må sjølve justere for lokale tilhøve. For 2016 gjeld folketal per 1. juli 2015 for innbyggjartilskotet (inkludert inntektsgarantitilskotet) og kriteria som går på aldersgrupper i utgiftsutjamninga. Andre kriteriedata er frå 1. januar Oppdaterting av folketal i inntektsutjamninga blir vidareført med teljedato 1. januar i budsjettåret. Grafisk framstilling av tabellen over, prosentvis nominell vekst i frie inntekter. Lønns- og prisauken (deflator) er 2,7 %. Pris- og kostnadsvekst på kommunal tenesteyting Ved utrekning av realvekst i kommunesektoren sine inntekter for 2016, blir det lagt til grunn ein vekta lønns- og prisvekst (deflator) på 2,7 % på kommunal tenesteyting. Dette byggjer bl.a. på eit lønnsvekstanslag på 2,7 prosent i Skattøyre Skattøyren skal fastsetjast ut frå ei målsetjing om at skatteinntektene for kommunane skal utgjere 40 % av dei samla inntektene i Skatteandelen blei redusert i forbindelse med revidert nasjonalbudsjett i 2015, og utgjorde då ca. 39 % av samla inntekter. For å tilpasse målet om 40 % i 2016 vert skattøyren auka med 0,45 % til 11,8 %. 18

19 Folketalsvekst og pensjon Veksten i dei frie inntektene må m.a. sjåast i samanheng med auka utgifter for kommunesektoren knytt til folketalsutvikling og pensjon. I kommuneproposisjonen for 2016 er meirutgifter som følgje av folketalsvekst og endring i alderssamansetjing berekna til 2,1 mrd. kroner. Av dette må om lag 1,7 mrd. kroner finansierast innanfor veksten i frie inntekter til kommunane. For 2016 har departementet berekna at pensjonsutgiftene vil auke med 900 mill. kroner utover det som vert kompensert gjennom deflatoren. 800 mill. kroner på kommunane og 100 mill. kroner på fylkeskommunane. Dei auka kostnadene må dekkast av dei frie inntektene. Anslaget inkluderer kostnadsauken som følgje av nye levealdersforutsetningar, og innsparingar for kommunesektoren som følgje av pensjonsreforma og ny uførepensjon. Andre punkt i kommuneøkonomien Tiltak som ligg inne i rammetilskotet og er medrekna for veksten i frie inntekter: - styrking av kommunale tenester til rusomsorg er innlagt med 400 mill. kroner (fordelast etter sosialhjelpsnøkkelen) - styrking av helsestasjons- og skulehelsetenesta er innlagt med 200 mill. kroner mill. kroner av veksten er knytt opp til eit meir fleksibelt barnehageopptak mill. kroner er tildelt fylkeskommunane til fornying og opprusting av fylkesvegane Bindingane på dei frie inntektene i form av auke i demografikostnader og pensjonskostnader utgjer i alt 2,6 mrd. kroner. I tillegg kjem Regjeringas satsingar på tiltak finansiert innanfor dei frie inntektene på i alt 1,2 mrd. kroner. Innanfor den samla veksten i frie inntekter gir dette eit handlingsrom for kommunane samla sett på ca. 0,7 mrd. kroner. I tillegg til satsinga på rusomsorg, helsestasjons- og skulehelsetenesta og barnehageopptak gjennom kommunanes frie inntekter, er det i 2016 følgjande endringar og nye satsingar: Helse og omsorg: Ei auke i investeringstilskotet til heildøgns omsorgsplassar med ei tilsegnsramme på 4,1 mrd. kroner (2 500 heildøgns omsorgsplassar i sjukeheim og omsorgsbustader). Ei utviding av dagaktivitetstilbodet til demente. Det vert løyvt 71,3 mill. kroner på budsjettet for 2016, noko som vil legge til rette for nye plassar. Tilbodet skal utvidast fram mot år Regjeringa har varsla at dei vil innføre lovkrav om psykologikompetanse i kommunane frå For å bidra til ei forsterka rekruttering legg ein no om det eksisterande rekrutteringstilskotet til eit flatt årleg tilskot på kroner per psykologiårsverk, som vert rekruttert frå For 2016 vert det løyvt 145 mill. kroner til dette, noko som gir rom for inntil 150 nye psykologiårsverk. Frå 1. januar 2016 har kommunane plikt til yte augneblikkeleg hjelp døgnopphold for pasientar med somatiske sjukdomar. Det vert derfor lagt opp til ei overføring av 1 206,6 mill. kroner til dette i rammetilskotet til kommunane. Ressurskrevjande tenester: Innslagspunktet vert auka til kroner, ei auke med kroner utover prisjustering. Uendra kompensasjonsgrad på 80 prosent. Tal mottakarar og utgifter vekst fortsatt sterkt, og løyvinga vert auka med 1,2 mrd. kroner i 2016 samanlikna med saldert budsjett i

20 Barnehagar: Som nemnt ovanfor er 400 mill. kroner av veksten i frie inntekter knytt til auka fleksibilitet i barnehageopptaket. For å styrke kompetanse og kvalitet aukar løyvinga med 160 mill. kroner i Lokale tiltak for å styrke det pedagogiske arbeidet i barnehagen og arbeidsplassbasert barnehagelærarutdanning er nokre av tiltaka. Det er og løyvd 10 mill. kroner over rammetilskotet for å legge til rette for at kommunane kan styrke sitt informasjons- og rekrutteringsarbeid for å auke barnehagedeltakinga for barn frå familiar med låg inntekt og/eller minoritetsspråkleg bakgrunn. Frå 2016 får ikkje-kommunale barnehagar den same finansieringa som kommunale barnehagar (dvs. 100 prosent av tilskotet til tilsvarande kommunale barnehagar). Dette vert kompensert ved ei auke i rammetilskotet på 180 mill. kroner. Endringane er først og fremst knytt til pensjons- og kapitalutgifter. Dette gir isolert sett ei innsparing på 338 mill. kroner som vert trekt ut av rammetilskotet. Skule: Det er føreslege å auke timetalet i naturfag med ein veketime på trinn frå hausten Dette vert kompensert med ei auke i rammetilskotet på 77,6 mill. kroner. Kompetansesatsinga i skulen held fram, og i 2016 vil over lærarar få tilbod om vidareutdanning. Lærlingtilskotet er føreslege auka med ytterligare kroner per kontrakt i Investeringsramma i rentekompensasjonsordninga for skule- og symjeanlegg vert auka med 1,5 mrd. kroner i Flyktningar og integrering: Som følgje av ei kraftig auke i tal asylsøkjarar til Europa, har dette også ført til ei stor auke i Norge. Regjeringa har derfor lagt fram forslag om ei tilleggsløyving i 2015 samanlikna med gjeldande budsjett. Tilleggsløyvinga skal styrke politiet, UDI, verjer, einslige mindreårige asylsøkarar i omsorgssenter, tilskot til utleigebustader og regionale ressurssenter. I budsjettet for 2016 vil regjeringa: Styrke integreringstilskotet med 50 mill. kroner ekstra til kommunar ved busetjing av flyktningar. Tilskotet vert gjeve dersom kommunane buset fleire enn dei vart bedt om i 2015, og utgjer kroner for kvar person. Styrke særskilt tilskot for busetjing av einslige mindreårige flyktningar med 25 mill. kroner. Ved busetjing får kommunane kroner i Grunna den store auken i tal asylsøkjarar vil Regjeringa leggje fram ein tilleggsproposisjon for budsjettet i løpet av hausten. Tiltakspakke for auka sysselsetjing: Regjeringa ønskjer å prioritere tiltak som fremjar arbeid, aktivitet og omstilling, og føreslår eit eingongstilskot på 500 mill. kroner til vedlikehald og rehabilitering av skular og omsorgsbygg i kommunar. Midlane vil bli fordelt med eit likt kronebeløp per innbyggjar (kr 96) utan søknad. Desse kjem i tillegg til veksten i kommunanes inntekter. 20

21 Skjønn for Vi viser til eige brev med fordeling av skjønnstilskot til kommunane, sendt Kommunal- og moderniseringsdepartementet 17. september 2015, og brevet om fylkesrammer frå KMD av Jamfør og eigen artikkel på vår nettside. Samanlikna med 2015 er fylkesramma for skjønnsmidlar uendra, og utgjer 73,3 mill. kroner. Kommunar med høge utgifter til særleg ressurskrevjande brukarar, språkdeling (nynorsk/bokmål), svak økonomi og høgare sats for arbeidsgjevaravgift er prioritert i skjønnsfordelinga. Inntektssystemet INGAR (inntektsgarantitilskotet) Tilskotet skjermar kommunar mot brå nedgang i rammetilskotet frå eit år til eit anna. Det sikrar at ingen kommunar har ein berekna vekst i rammetilskotet frå eit år til det neste som er lågare enn kr 300 per innbyggjar under berekna vekst på landsbasis. Tilskotet fungerer slik at det tek lang tid før større endringar får fullt gjennomslag i inntektssystemet, medan det tek kortare tid for mindre endringar. Sidan INGAR er ei ordning for omfordeling, er alle kommunane med på å finansiere tilskotet med eit likt beløp per innbyggjar. I 2016 er finansieringa 57,3 kroner per innbyggjar. Kommunane Hyllestad, Høyanger, Leikanger, Lærdal, Jølster, Bremanger, Selje og Hornindal får INGAR-kompensasjon etter at finansieringa er trekt i frå. Distriktstilskot Sør-Noreg, veksttilskotet og småkommunetilskotet Følgjande kommunar får distriktstilskotet: Høyanger, Årdal, Luster, Bremanger, Vågsøy, Eid, Gloppen og Stryn. Veksttilskotet blir styrka med 440,6 mill. kroner i 2016, og terskelen for å få tilskot vert redusert frå 1,6 til 1,5 prosent. Det er likevel ingen av kommunane i vårt fylke som får veksttilskot grunna utviklinga i folketalet. Småkommunetilskotet blir gjeve til kommunar som har færre enn 3200 innbyggjarar. For å få tilskotet må kommunen i tillegg ha ei gjennomsnittleg skatteinntekt dei tre siste år som er lågare enn 120 prosent av landsgjennomsnittet. Tilskotet er nominelt uendra i 2016, og utgjer kroner per kommune. Med unntak av Aurland får alle kommunar i fylket med innbyggjartal under småkommunetilskotet. REVIDERT NASJONALBUDSJETT 2015, KOMMUNEPROPOSISJONEN 2016 OG STATSBUDSJETTET VERKNADER FOR STRYN KOMMUNE Verknad av tilleggsproposisjon og statsbudsjett er innarbeida i budsjettet og forklart nærare i dette dokumentet og i vedlegg. KOMMUNEN SINE INNTEKTER Frie inntekter Frie inntekter består av rammetilskot, skatteinntekter (frå private og føretak), eigedomsskatt og andre statelege tilskot som ikkje er øyremerka. Dette samla er hovudinntektskjelda for driftsrammene. Det overordna føremålet med inntektssystemet er å jamne ut kommunane sine føresetnader for å gi eit likeverdig tenestetilbod til innbyggjarane sine. Endring i inntektssystemet for kommunane og kommunereform 21

22 I kommuneproposisjonen for 2015 står det at Regjeringa legger opp til at ein fullstendig gjennomgang av inntektssystemet. Forslag til nytt inntektssystem vert sendt ut på høyring før jul. Utgreiingsarbeidet samband med kommunereform er i gang. Kommunestyre vedtok at 4 alternativ skulle greiast ut: Frist for endeleg vedtak er sett til 1.juli Stryn åleine som eigen kommune. Stryn Hornindal Stryn Hornindal Eid og Gloppen. Stryn Hornindal Gloppen Stryn Hornindal Eid Hausten 2016 fekk Stryn kommune melding frå Gloppen og Eid kommunar om at dei ser alternativa Stryn Hornindal Gloppen og Stryn Hornindal Eid som urealistiske. I arbeidet med kommunereform har ein også vore i dialog med kommunar på Sunnmnøre. Det har vore drøftingar med kommunane Stranda, Ørsta og Volda Kommunereform Arbeidsgjevaravgift Landbrukstilskot. Alle dei 4 kommunane som er med i utgreiinga er innanfor same sone for arbeidsgjevaravgift. For landbruksstøtte skal opphaveleg soneplassering vidareførast. Kommunane i utgreiinga ligg innanfor same sone for landbruksstøtte. Utgangspunktet for reforma er at det skal føre til færre og større kommunar dei kommande åra. Kommunar som slår seg saman får eingongskompensasjon gjennom dekning av utgifter til sjølve samanslåinga og ei reformstøtte. I tillegg blir reduksjon av regionalpolitiske tilskot og basistilskot frå «gamal» kommune lagt inn i rammetilskotet til «ny» kommune, med nedtrapping. I tala for økonomiplanen til Stryn kommune er det lagt til grunn inntektssystemet slik vi kjenner det i dag, det er ikkje tatt omsyn til eit eventuelt nytt inntektssystem då detaljar rundt dette ikkje er kjend. 5.1 SKATT OG RAMMETILSKOT I tabellen ser ein utvikling i skatt og rammetilskot frå 2009 til 2015: (tall i heile 1000 kr) Rekneskap Budsjett, (end) Skatt Rammetilskot Sum frie inntekter Nominell vekst (kr)

23 Nominell vekst (%) 5,9 % 22,8 % 7,9 % 3,3 % 3,7 % 3,0% Det er ein vekst i frie inntekter i denne perioden. Den nominelle veksten skal dekke løns- og prisstigninga, samt nye lovpålagde tiltak i tillegg til folketalsvekst og generell auke i frie inntekter. I 2011 blei det gjort ei endring i inntektssystemet som blir brukt til å fordele frie inntekter til kommunane. I tillegg blei tidligare øyremerka tilskot til drift av barnehagane også innlemma i rammetilskotet frå 2011, derav den store auka i rammetilskotet det året. Kommunens samla inntekter frå rammetilskotet blir berekna gjennom kriteria i inntektssystemet som i utgangspunktet er oppbygt som eit objektivt system. Summen som skal fordelast blir fastlagt på førehand, og deretter blir inntektssystemet nytta som eit fordelingssystem. Til dømes vil folketilvekst i landet innebere inntektstap for ein kommune som får mindre tilvekst enn landsgjennomsnittet. Sjølv om folketalet i Stryn kommune aukar, representerer denne auken ein mindre folketilvekst enn gjennomsnittet i landet og følgjeleg går rammeoverføringane ned ut frå folketalskriteriet som eitt døme. Når det gjeld skatteinntektene, gjeld ein inntektsgaranti som inneber at dei kommunane som ligg under landsgjennomsnittet, nyt godt av ei utjamning som gjer inntektsforskjellane mellom kommunar med høgt skattenivå og kommunar med lavt skattenivå mindre. Tilsvarande får kommunar med høg skatteinntekt ikkje nyte godt av denne fullt ut fordi deler av «overskotet i høve til gjennomsnittet» blir drege inn og fordelt på skattemessig lavinntektskommunar. Dette systemet favoriserer dei aller fleste distriktskommunane som i hovudsak ligg godt under landsgjennomsnittet skatteinntektsmessig. Den gamle myten om gode og dårlege skatteytarar har dermed ikkje lenger den same sanninga i seg som tidlegare. Ut frå ei litt snever tilnærming kan ein seie at det er folketalet som tel og i mindre utstrekning om dei betalar skatt eller ikkje når det gjeld tilflot av skattekroner til kommunen. Tabellen summerer opp den utviklinga som er forventa i dei frie inntektene i økonomiplanperioden: Med utgangspunkt i Regjeringa sitt framlegg til Statsbudsjett. (tall i heile 1000 kr) Skatt Rammetilskot Sum frie inntekter EIGEDOMSSKATT Stryn kommune skriv ut eigedomsskatt på all eigedom i heile kommunen (eigedomsskattelova 2 og 3a). I økonomiplanen er det lagt til grunn ein skattesats på 3. Taksten er fastsett ved hjelp av fem hovudelement: Takstgrunnlag, sjablongverdiar på eigedom og bygg, sonefaktorar, skjønnsfaktorar (ytre og indre faktor), eventuelle justeringar på takst der dette har vore naudsynt (korreksjonsprotokoll). Kommunen er delt inn i 5 soner. Vi har ikkje botnfrådrag eller differensierte satsar. 23

24 Eigedomsskatten vert betalt i to terminar (april og oktober). Eigedomar etter 5 i eigedomsskattelova er friteke for eigedomsskatt, dette gjeld mellom anna eigedom som Staten eller kommunen eig. Kommunestyret kan i tillegg frita nokre eigedomar etter 7, dette kan til dømes vere eigedom åt stiftingar som tek sikte på å gagne kommunen eller bygningar som har historisk verde. Eigedomsskatt Budsjett (tall i heile 1000 kr) Bustad og fritidseigedom Næringseigedommar «Verk og bruk» Sum Vi forventar i løpet av økonomiplanperioden vil tal eigedomar i Stryn kommune auke, men dette er ikkje berekna inn i tala. Vedtak om eigedomsskattesatsen må gjerast årleg av kommunestyret. I 2017 har Stryn kommune muligheita for omtaksering av eigedomsskatten. Der er fleire alternativ å velje mellom når det gjeld omtaksering av eigedomsskatt, noko Stryn kommune må gjere eit vedtak om innan Dette vil ha verkand frå år 2018 og er markert med ein auke på kr ,-, men kor stor denne auka vil vere vil komme an på kva alternativ det blir valt til omtaksering. Eiendomsskatteloven 8 A-3 (2): (HOVEDREGEL) Det skal være ei allmenn taksering i kommunen kvart tiande år. (UNNTAK) Dersom det ligg føre særlege tilhøve, kan kommunestyret avgjere at ny taksering skal skje tidlegare eller seinare enn dette, men ikkje seinare enn tre år etter at siste allmenne taksering skulle ha skjedd. Eiendomsskatteloven 8 A-4 Kontorjustering: (UNNTAK) I staden for ny allmenn taksering kan kommunestyret gjere vedtak om auke av det verdet (taksten) som eigedomen blei satt til ved den siste allmenne takseringa for utskriving av eigedomsskatt. Auken kan skje stegvis over fleire år, men må ikkje vere meir enn 10 prosent av det opphavelege skattegrunnlaget for kvart år etter 10-årsfristen for den siste allmenne takseringa. Dei ulike alternativa når det gjeld omtaksering er vist i tabellen nedanfor: 24

25 Nye takster fra etc År 2008 År år 2017 År 2018 År 2019 År 2020 År 2021 etc F L E K S I B I L I T E T Hovedregel: Takster står fast i 10 år. "Særlige tilhøve" tillater omtaksering før det har gått 10 år. Har nye takster eller kontortakserer Takster står fast i 11 år Takster står fast i 12 år Takster står fast i 13 år. Ny alminnelig taksering må gjennomføres ikke senere enn tre år etter at siste allmenne taksering skulle ha skjedd. Har nye takster eller kontortakserer med hensyn til takstenes virketid MÅ SKJE: etc etc etc etc etc For det ellevte året (året 2018) er alternativa: - Ein har nye takstar eller kontortakserer - Ein lar taksten stå i eit, alternativt to eller tre år til (dvs. for årene 2018, 2019 og 2020) For det tolvte året (året 2019): - Ein har nye takstar eller kontortakserer - Ein lar taksten stå i eit, alternativt to år til (dvs. for årene 2019 og 2020) For det trettande året (året 2020): - Ein har nye takster eller kontortakserer - Ein lar taksten stå i eit år til (dvs. for året 2020) For det fjortende året (året 2021) er alternativa berre å kontortaksere eller å ha nye takstar - altså ingen fleksibilitet lenger kva gjelder takstane frå de må det skje noe med. Merknad 1: Foretas det ny alminnelig taksering, vil denne som eit utgangspunkt gjelde for nye ti år. Merknad 2: Skatteetatens formuesgrunnlag for bustadar kan takast i bruk i eit kva som helst år uavhengig av kva som eventuelt skal skje med takstane for andre skattepliktige eigedommar. 5.3 MOMSKOMPENSASJON Frå og med 2014 skal all mva-kompensasjon frå investeringar inntektsførast på kvart einskilt investeringsprosjekt. For driftsrekneskapen betyr det at frå og med 2014 skal vi ikkje budsjettere med mva-kompenasjonen frå investeringar. 5.4 RENTEKOMPENSASJON FOR INVESTERINGAR Rentekompenasjon gjeld for føljande ordningar: Skule 25

26 6-årsreforma i grunnskulen frå 1997 (Reform 97). Reforma førte til behov for opprusting av skular. Det var også innført ei rentekompenasjonsordning for opprusting av skuleanlegg. Ny ramme for denne inngjekk i statsbudsjettet for Omsorgsbustader Investeringar knytt til sjukeheimsplassar og omsorgsbustader. Kyrkjer Det var oppretta ny investeringsramme i 2009 for å setje i stand kyrkjebygg. Skal gå til sikring og bevaring av kyrkjebygg, utsmykkingar i kyrkja og inventar. Budsjett (tall i heile 1000 kr) (end) Refusjons 6-årsreforma Kompensasjonstilskot opprusting skular Kompensasjonstilskot omsorgsbustadar Kompensasjonstilskot kyrkjer Sum ØYREMERKA TILSKOT Dei øyremerkte tilskota er i dag først og fremst knytt til serskilde tidsavgrensa prosjekt og ikkje til løypande drift. Slike prosjektområder er som oftast knytt til tiltak for å gjennomføre statlege satsingar og dei statlege øyremerka tilskota skal motivere kommunane for at den statlege satsinga skal gjennomførast. Tilskotsfinansieringa er som hovudregel tidsavgrensa med forventningar til kommunane om og vidareføre prosjekta inn i ordinær kommunal drift. Hovudmålet med å gje øyremerkte midlar er å få eit anna resultat enn dersom løyvinga kjem som rammetilskot, og å bidra til at nasjonale mål om omfang og kvalitet innan ein einskild sektor blir nådd. Når det gjeld øyremerka statstilskot til spesielle formål, er omfanget av slike vesentleg redusert dei seinare åra og dei aller fleste er innlemma i inntektssystemet. Tilskotet til barnehagedrift var siste store øyremerkte tilskotet som vart innarbeidd i inntektssystemet. Dei øyremerka tilskota vi har pr. i dag er: Flyktningtilskot: Kommunen får eit intergreringstilskot som generelt statstilskot for kvar flyktning eller asylsøkjar som kommunen buset. Tilskotet er høgast pr. flyktning det første året og vert gradvis trappa ned over ein 5- års periode. I 2015 har kommunen busett 36 personar(inkludert familiegjenforening). Staten forventar vesentleg auke i tal busetjing for Kommunen får også auka inntekter og utgifter i samband med etableringa av statleg asylmottak etablert i nov. 26