1 Aukra Bendik Julnes Kjøll. 2 Aukra Tuva Larsen. 3 Aure Ingrid Elise Vassvik. 4 Aure Ole-Andreas Stigsrud. 5 Averøy Tonje Flataukan

Møteprotokoll Utval: Møtestad: Ungdommens fylkesting Quality Hotel Alexandra, Molde Dato: 09. 11.11.2012 Tid: 14:30 Protokoll nr: 1/12 Delegater: 1 Aukra Bendik Julnes Kjøll 2 Aukra Tuva Larsen 3 Aure Ingrid Elise Vassvik 4 Aure Ole-Andreas Stigsrud 5 Averøy Tonje Flataukan 6 Averøy Tor Arne Kalvø 7 Eide Ragnhild Brovold 8 Eide Karoline Sandblåst 9 Fræna Joachim Rønning 10 Fræna Mariya Hayday 11 Giske Jim André Gjerde 12 Giske Sarah Malen Giskegjerde 13 Gjemnes Aasmund Kvalvaag 14 Gjemnes Martine Næss Sorthe 15 Halsa Olav Kåre Dønheim 16 Halsa Anne Marthe Baarset 17 Haram Elise N. Rogne 18 Haram Sofie Kleinhans Krogsæter 19 Hareid Thea Marie Myrvold 20 Hareid Marte Emilie Hansen

21 Herøy Anne Marte Torvholm 22 Herøy Mathias Dybvik 23 Kristiansund Jon Dyrlie 24 Kristiansund Shayan Hussein 25 Midsund Nora Helene Blø 26 Midsund Simon Sandnes Midtbø 27 Molde Sjur Waagbø 28 Molde Oda Monsen 29 Nesset Anna Frydenlund 30 Nesset Marie Solgård 31 Norddal Lakshan Ravi 32 Norddal Rebekka Strandmann Hanssen 33 Rauma Peder Gjerstad 34 Rauma Siw-Helen Rydjord 35 Sande Ingrid Elise Slettestøl 36 Sande Eli Janne H. Gunnarstein 37 Sandøy Elise Myklebust 38 Sandøy Malin Farstad Rød 39 Smøla Eldbjørg Lervik Osen 40 Smøla Åse Kristin Bjørneraas Hopen 41 Stordal Joakim Helland Helgesen 42 Stordal Jarl Andre Hjelle 43 Stranda Tore Andrè Skog 44 Stranda Gard Henrik Røyrhus Elisassen 45 Surnadal Marit Henriette Mo Sandberg 46 Surnadal Per Helge Aarnes 47 Ulstein Aurora Dimmen Bratli 48 Ulstein Kristoffer Ulstein 49 Vanylven Stian Seland Hellebust

50 Vanylven Sander Iversen 51 Vestnes Hanne Sørvik 52 Vestnes Ida Lunde Naalsund 53 Volda Mathilde Sjøhelle Eiksund 54 Volda Signe S. Berg 55 Ørskog Martine Opsal 56 Ørskog Kristian Bjørdal 57 Ørsta Jonas Bjørneset 58 Ørsta Malin Vartdal 59 Ålesund Tone Hafsås 60 Ålesund Victoria Skorgevik 61 UP Janne-Katrin Hansen Sævik 62 UP Daniel Haavardsen-Bråttvik 63 UP Sondre Digernes 64 UP Elin Anita Kvisvik 65 UP Ramona Breivik 66 UP Åse Kristin Ask Bakke 67 UP Mari Paulsen Dalsbø 68 UP Georg Michaelis 69 UP Asgeir Stavik Hustad 70 UP Torgeir Vestre 71 UP Marcus Svenning 73 UP Karoline Thu Valderhaug 74 Sykkylven Elise Borvik Østrem 75 Sykkylven Trym Lefdalsnes Gjørven 76 Skodje Ola Gisnås 77 Skodje Ane Halsebakke Hoff

Observatørar: Namn Nora Waagbø Ania Zajkowska Julie Riise Jens Kristian Sæther Vendel Agate Hide Trine Muren Håkon Bergset Bjørnar Torvholm Sævik Sunniva Sabine Gule Hellwig Martin A. Aarset Oskar Fjørtoft Representerer Molde kommune Molde kommune Molde kommune Molde kommune Sande kommune Hareid kommune Ulstein kommune Herøy kommune Elevorganisasjonen Elevorganisasjonen URG Frå administrasjonen møtte: Namn Ingunn Bekken Sjåholm Monica Molvær Kari Rundmo Guri Bugge Eivind Nesje Stine Hellesfjord Roy Andre Haugen Jørgen Ask Bakke Stilling Seksjonsleiar adm.seksjon Elev- og lærlingeombud Konsulent Miljøkoordinator IT Web Nattevakt Nattevakt Frå fylkestinget møtte: Namn Hege Gagnat Ole-Bjørn Sandøy Stilling Fylkestingsmedlem Fylkestingsmedlem Dersom det er merknader til protokollen, ber vi om at dette blir gjort kjent for koordinator for UFT så snart som råd.

Fredag 9.11.12 UFT sitt møte tok til kl. 14.30 i konferansesalen på Alexandra hotell i Molde. Leiar i ungdomspanelet (UP) Janne-Katrin Hansen Sævik ønskja velkomen, og gav ordet til ordførar i Molde kommune, Torgeir Dahl. Han viste ein film om kommunen, og ønskte UFT velkomen til Molde. Fylkesordførar Jon Aasen held deretter den formelle opningstalen. Kl 15.00 heldt stortingspolitikar Jenny Klinge (Sp) foredrag om kvifor ein skal engasjere seg. Foredraget handla om kva som gjorde at ho vart politisk engasjert, ho viste til ulike arenaer for medverking, og at politikken berre er ein av dei. Ho tok opp betydninga av at ungdomar sine synspunkt blir høyrt, og trenden med at det er lettare å få med jenter enn guter i medverkingsorgan. Ho peika på kor viktig det er å behalde sin eigen identitet, og stå fast på den ein er, uansett kva verv ein måtte få. Delegatane i UFT vart så delt inn i grupper, og det vart gjennomført ulike Bli kjentaktivitetar. Kl 16.30 var det pause med mingling og besøk på stands. UMK/Møre og Romsdal musikkråd, SMISO (senter mot incest og seksuelle overgrep), Møre og Romsdal fylkeskommune og Natur og ungdom deltok med stand. Kl 17.30 heldt elev- og lærlingombod Monica Molvær foredrag om møte- og taleteknikk. Ho orienterte også om stemmekorta og korleis ein skal gå fram for å ta ordet på UFT. Kl 18.30 orienterte Daniel Haavardsen-Bråttvik og Asgeir Stavik Hustad frå UP om kva som er rolla og oppgåvene til UFT og UP. Dei minna om at den som ønskjer å stille til val som medlem i UP må levere inn skjema om dette innan lunch på laurdag. UFT-1/12: Konstituering Konstitueringa av UFT tok til kl 19.00. Peder Gjerstad frå Rauma hadde varsla at han ville komme seinare på kvelden. Møtet vart sett med 63 delegatar til stades. I tillegg har leiar i ungdomspanelet røysterett. a) Godkjenning av innkalling Innkallinga vart samrøystes godkjent utan merknader. b) Val av møteleiarar Hege Gagnat og Monica Molvær vart valde til møteleiarar ved akklamasjon. c) Val av protokollførar Ingunn Bekken Sjåholm vart vald til protokollførar ved akklamasjon. d) Val av protokollunderskrivarar Delegatane Anne-Marte Torvholm (Herøy) og Kristoffer Ulstein (Ulstein) vart samrøystes valde til å skrive under protokollen. e) Val av valnemnd Janne-Katrin Hansen Sævik (UP), Mari Paulsen Dalsbø (UP), Marit Henriette Mo Sandberg (Surnadal), Jim Andre Gjerde (Giske), Aurora Dimmen Bratli (Ulstein) og Kari Rundmo (administrasjonen) vart samrøystes valde til å sitte i valnemnda. f) Godkjenning av forretningsordenen Møteleiarane gikk gjennom UP sitt forslag til forretningsorden.

Marcus Svenning (UP) fremma forslag om nytt punkt 14: Stemmetal ved personval skal ikkje offentleggjerast av møteleiar eller førast i protokollen. Votering: Det vart først votert over punkt 1-13. Desse vart samrøystes vedtatt. Deretter vart det votert over tilleggsforslaget frå UP. Det vart vedtatt mot to stemmer. Vedtak: Forretningsorden UFT 2012: 1. Representantane frå kommunane har tale, forslag og stemmerett. Leiaren i Ungdomspanelet har også tale, forslag og stemmerett. 2. Ungdomspanelet, koordinator for Ungdomspanelet og ordstyrarane har tale og forslagsrett. 3. Representantane kan gje andre tale- og forslagsrett i enkeltsaker. 4. Det blir valt to ordstyrarar som leiar møtet. 5. Med unntak av ordstyrarar må alle som får ordet bruke talarstolen. 6. Taletida på innlegg skal ikkje vere lengre enn fire -4- minuttar. Kvar representant kan få ordet inntil to -2- gonger i same sak, da med maksimalt fire -4- og to -2- minutt. Representantar som ber om replikk på eit innlegg må gjere det før innlegget er avslutta. Ein replikk varer maksimalt førtifem -45- sekund. Svarreplikk varer maksimalt tretti -30- sekund. Møteleiar kan foreslå å sette strek og avgrense taletida. 7. Etter strek er satt, kan ikkje forslag trekkjast eller nytt forslag framsettast. 8. Alle forslag som relaterer seg til saker skal leverast skriftleg. 9. Protokolltilførsler kan forlangast av delegata og Ungdomspanelet. 10. Protokolltilførsler må gjerast kjent innan saka er avslutta og må leverast skriftleg innan møtet er slutt. 11. Voteringar (stemmegiving) skjer ordinært ved at ein viser delegatskiltet sitt.ved personval skal det gjennomførast skrifteleg votering om det er meir enn ein som stiller til val. 12. 2/3 fleirtal kan vedta å endre eller fråvike forretningsorden under møte. 13. Ved val av medlemer til UP, kan ein kandidat maksimalt bli fremma tre 3- gonger. 14. Stemmetal ved personval skal ikkje offentleggjerast av møteleiar eller førast i protokollen g) Godkjenning av sakliste Møteleiarane gikk gjennom saklista. Anne-Marte Torvholm (Herøy) fremma forslag om ny sak på saklista: UFT vil oppmode ungdomsråda til å jobbe for å innføre undervisningsevaluering i skulen. Anne-Marte Torvholm og Mathias Dybvik (Herøy) forslo følgjande ny sak på UFT: Barnevern inn skulen. Det er viktig at barnevernet blir meir synleg og at terskelen for å ta kontakt må gjerast mykje lågare. Kanskje det å få det meir inn i skulen er ein ide?. Saka må i alle fall bli sett på dagsorden. Dei same delegatane fremma også følgjande sak: Førstehjelp i skulen. Slik det er i dag er det alt for lite førstehjelp i skulen. Både lærarar og elevar kan for lite. Derfor vil vi sette dette på dagsorden. Kristoffer Ulstein (Ulstein) fremma forslag til følgjande sak på sakslista: Val av nytt ungdomspanel. I skrivande stund må ungdom som har lyst til å stille til val til UP vere delegat på UFT. Forslag til vedtak: Eg føreslår at frå og med neste UFT (2013) kan observatørar stille til val i UP. Kravet må vere at observatøren tilhøyrar

ungdomsrådet i kommunen, dette for å unngå at ungdomsparti skal ta over ungdomspanelet. Kristoffer Ulstein (Ulstein) fremma også følgjande sak: Vektlegging av nynorsk. Møre og Romsdal er Noreg sitt nynorskfylke. Dessverre er det lagt altfor lite vekt på at elevar ved grunnskulane og ved dei vidaregåande skulane skal vere flinke til å skrive nynorsk. Forslag til vedtak: Ungdomspanelet skal jobbe med å styrke nynorskopplæringa i grunnskulen og den vidaregåande skulen. Mari Paulsen Dalsbø (UP) fremma forslag om ny sak på saklista: Rus i skulen. Forslag til vedtak: UFT vedtek at UP skal jobbe for at alle grunnskular og vidaregåande skular skal ha ein handlingsplan mot rus og gode prosedyrar for handtering av elevar med rusproblem og deira pårørande. Marthe Emilie Hansen (Hareid) fremma følgjande sak: Styrke førebyggjande arbeid for barn og unge, som t.d. omhandlar rus, gruppepress og mobbing. Aasmund Kvalvaag la fram forslag om følgjande ny sak på UFT: Vi ønskjer eit vedtak om ny sak der vi kan diskutere sjukehussaka mellom Molde og Kristiansund. Før votering over desse nye sakene, vart nokre av forslagsstillarane kalla fram til ordstyrarbordet for å samordne forslag som var nokså like. Votering: Peder Gjerstad hadde komme til møtet. 64 voterande. Forslaga frå Anne-Marte Torvholm (Herøy), Mathias Dybvik (Herøy), Kristoffer Ulstein (Ulstein) (saka om nynorsk), Mari Paulsen Dalsbø (UP) og Marthe Emilie Hansen (Hareid) vart etter tilråding frå ordstyrarane samrøystes vedtatt oversendt redaksjonskomiteen som skal sette opp forslag til handlingsplan for UP neste år. Forslaget frå Aasmund Kvalvaag (Gjemnes) om sjukeshussaka vart tilrådd avvist av ordstyrarane, da det ikkje ligg føre noko saksframlegg for delegatane, samt at høyringsfristen har gått ut. Forslaget frå Kristoffer Ulstein (Ulstein) om nye reglar for val av UP vart tilrådd avvist av ordstyrarane på formelt grunnlag, og det vart vist til punkt 3.6 i reglement for UFT og UP. Avvisningsforslaget vart likevel stemt ned med 37 mot 27 stemmer. Ordstyrarane tilrådde da at saka vart sendt til det nye UP for å få den utgreidd. Heile saklista vart så samrøystes vedtatt. h) Val av teljekorps UP fremma forslag om at Stine Hellesfjord og dei 8 observatørane frå kommunane vart valde til teljekorps. UFT valte å følgje dette, og Stine Hellesfjord, Nora Wagbø (Molde), Ania Zajkowska (Molde), Julie Riise (Molde), Hilde Vendel (Sande), Trine Muren (Hareid), Håkon Bergset (Ulstein), Bjørnar Torvholm Sævik (Herøy) og Jens Kristian Sæther (Molde) vart samrøystes valde til teljekorps. UFT-2/12: Val av redaksjonskomitear UP la fram forslag til følgjande samansetting av redaksjonskomiteane:

- Innspel til revidering av regional energi- og klimaplan: Marcus Svenning (UP), Torgeir Vestre (UP), Sarah Giskegjerde (Giske) og Jon Dyrlie (Kristiansund). - Andre saker (Handlingsplan UP): Asgeir S. Hustad (UP), Mari Paulsen Dalsbø (UP), Peder Gjerstad (Rauma) og Martine Næss Sorthe (Gjemnes). Forslaga vart samrøystes vedtatt. *** Kl 20.15 vart møtet heva og delegatane gikk til middag. UFT var samla i salen att kl 21.20. Open runde stod på dagsorden. Alle delegatane fortalte om to positive og to negative ting ved arbeidet i sitt ungdomsråd (eller tilsvarande organ i kommunen). Møtet slutt kl 22.30. Laurdag 10.11.12 Møtet vart sett igjen kl 09.00 laurdag 10. november. Jon Dyrlie (Kristiansund) og Simon Sandnes Midtbø (Midsund) var ikkje til stades ved opprop. Møtet vart sett med 62 delegatar. UFT 3/12: Årsrapportar frå ungdomspanelet og elev- og lærlingombodet Asgeir Stavik Hustad og Daniel Haavardsen-Bråttvik frå UP orienterte om arbeidet som har vore gjort av ungdomspanelet sidan førre UFT. Alle 64 delegatane var no til stades i salen. Samrøystes vedtak: Ungdommens fylkesting tek rapportane til vitande. UFT 4/12: Revidering av regional energi- og klimaplan Miljøkoordinator i Møre og Romsdal fylkeskommune, Guri Bugge, helt ei innleiing om klima- og miljøspørsmål, og introduserte gruppeoppgåvene. Delegatane gikk til sine grupper (same som dagen før). Dei ni gruppene jobba fram sektorvise mål og tiltak til energi- og klimaplanen. Desse vart levert inn til redaksjonskomiteen, som skulle leggje fram forslag til vedtak i saka på søndag. Redaksjonskomiteen delte ut forslag til innstilling i saka og gjorde greie for dei ulike punkta. Jon Dyrlie (Kristiansund) og Georg Michaelis (Vestnes) fremma følgjande endringsforslag: All forureining i fylket skal i forhold til utsleppa i 2007, reduserast med minst 20 prosent innan 2020. Endringsforslag frå Sjur Waagbø og Oda Monsen (Molde) til den generelle teksten under Landbruk og skogbruk:

Ein skal undersøke miljøgevinsten ved å plante trær langs kystlinja i Møre og Romsdal. Der planting av trær ikkje vil endre økosystemet i større grad, skal det plantes trær som bind CO2. Georg Michaelis fremma endringsforslag til punkt fire under Kraftproduksjon: Det skal bli satsa på vindkraft i Møre og Romsdal. Innan 2020 skal talet kwh produsert frå vindenergi tredoblast i fylket. Aasmund Kvalvaag (Gjemnes) fremma følgjande tilleggspunkt under Kraftproduksjon: Møre og Romsdal bør utnytte betre vasskraftressursane gjennom meir utbygging og opprusting av eksisterande vasskraftverk. Jim Andre Gjerde (Giske) fremma følgjande tilleggspunkt under Kraftproduksjon: Saltkraftverk skal forskast på og prioriterast som kraftkjelde. Ordstyrarane fremma forslag om at administrasjonen får fullmakt til å gjere redaksjonelle og språklege endringar i innstillinga frå redaksjonskomiteen. Votering: Alle 64 delegatane til stades i salen. Forslaget frå Dyrlie og Michaelis vart vedtatt med 52 stemmer. Alle punkta om samferdsel i innstillinga (frå redaksjonskomiteen) vart samrøystes vedtatt. Alle punkta om akvakultur i innstillinga vart samrøystes vedtatt. Endringsforslaget frå Waagbø og Monsen til teksten om Landbruk og skogbruk vart vedtatt med 59 stemmer. Det vart deretter votert samla over alle punkta under Landbruk og skogbruk, desse vart vedtatt med 62 stemmer. Alle punkta om maritim næring i innstillinga vart samrøystes vedtatt. Det vart votert alternativt mellom innstillinga og forslaget frå Michaelis (dobling kontra tredobling av vindkraft). Forslaget frå Michaelis falt med 20 stemmer. Tilleggsforslaget frå Kvalvaag vart vedtatt med 51 stemmer. Tilleggsforslaget frå Gjerde vart vedtatt med 63 stemmer. Det vart så votert over alle punkta under Kraftproduksjon samla. Desse vart vedtatt med 63 stemmer. Alle punkta om utdanning i innstillinga vart vedtatt med 62 stemmer. Alle punkta om olje og gass i innstillinga vart vedtatt med 63 stemmer. Forslaget frå ordstyrarane vart samrøystes vedtatt. Vedtak: Ungdommens fylkesting har følgjande forslag til satsingsområde og tiltak i den reviderte Regional Delplan Klima og energi: All forureining i fylket skal i forhold til utsleppa i 2007, reduserast med minst 20 prosent innan 2020.

Samferdsel Samferdsel inkluderer både del I og del II, og blir totalt fjorten punkt som omhandlar kollektivtransport, lyntog, el-bilar og kollektivkort. Vi vil ha ferjer og båtar over på alternativt drivstoff. Det skal tilretteleggjast for bruk av el-bilar i trafikkbildet. Til dømes må vi få fleire hurtigladestasjonar langs vegen. Vi skal arbeide for at det skal bli enklare og billigare å bruke kollektivkort og ungdomskort. Desse ordningane må også forbetrast. Kollektivtransporten i Møre og Romsdal skal ha ein nullutsleppsvisjon. Til dømes ved å bruke elektrisitet eller hydrogen på ferjer, bussar og hurtigbåtar. Det skal vere mogleg å bruke el-bil og bilar drivne på biobrensle i heile fylket. Det må byggast hurtigladestasjonar langs alle dei store veiene. Ingen i fylket skal bu meir enn 5 mil frå ein hurtigladestasjon. Det skal vere normalladestasjonar ved alle offentlege bygg. Det skal vere attraktivt å bruke el-bil. Ein skal leggje til rette for dei i trafikkbiletet og dei skal ha fordelar i trafikken. Det skal utviklast eit fylkesdekkjande kollektivkort, som gjeld heile befolkninga, som er basert på ungdomskortmodellen ein brukar i dag. I byane skal det satsast på bybane og kollektivfelt. Det skal byggast lyntog til Oslo og Trondheim frå Ålesund. Dette medfører ein lyntogtrasé mellom Oslo og Trondheim som går gjennom Gudbrandsdalen. Det skal byggast regionale tog i fylket. Dette kan byggast uavhengig av togprosjekt utanfor fylket. Busskura i fylket skal betrast. Til dømes gjennom samtidsinformasjon og godt vedlikehald. Bussen skal ha hyppigare avgangar i distrikta og det skal bli 18 års grense på barnebillettar. Ungdomskortet skal ha lågare pris og høgare aldersgrense. I forbindelse med eventuell tunell- og brubygging over ferjestrekningar, må kollektivtilbodet utbetras for at mjuke trafikantar ikkje skal gløymast. Kollektivtransporten skal prioriterast i trafikkbiletet. Akvakultur og fiskeri Akvakultur og fiskeri inneheld seks punkt om fiskefôr, fisketransport, støtteordningar og ei miljøvenleg fiskeflåte. Det er i dag utfordringar knytt til fiskefôr, til dømes ved at havbotn blir øydelagt. Det er også slik at det innan fisketransport blir sleppt ut store mengder Co2, og dette er ein nøydt å gjere noko med. For å kutte utslepp innan fiskerisektoren er ein nøydt til å få ein meir miljøvenleg fiskeflåte som blir drive ved bruk av miljøvenleg og fornybart drivstoff. Til dømes hydrogen og gass. Det må arbeidast for meir miljøvennleg fiskefôr, til dømes gjennom å utvikle vegetarisk, økologisk fôr og ved å ha lukka merder og optimalisert fôrutnytning. Fôr og fisk skal transporterast i båt, heller enn på fly/bil. Fersk fisk kan fraktast i brønnbåtar Foredlingsteknologien må utviklast, til dømes ved å ha anlegga i direkte tilknyting til merdene. Utsleppa frå fiskeflåten skal reduserast, til dømes gjennom elektrifisering, utbygging av ladestasjonar på land, bruk av alternative energikjelder som solceller og vindmøller, og utvikling av hybridteknologi. Det skal satsast på utvikling av betre og meir energieffektive skrog, til dømes karbon, glasfiber eller aluminium. For å sikre utskifting av fiskeflåten skal det utviklast støtteordningar, t.d. vrakpant. Fisken bør fraktast så kort som mogleg. Det skal finnast desentraliserte fiskemottak i nærleiken av oppdrettsanlegga. Også foredling av fisken skal skje på en mest miljøvennleg måte. Dette inneber å utnytte fleire lokale resursar.

Landbruk og skogbruk Landbruk og skogbruk inneheld tolv punkt om biogass, miljøvenleg gardsbruk, småskala energiproduksjon, treplanting og bruk av alternativt byggmateriale. I miljøvenleg gardsbruk legg vi fokus på produksjon av grønt i staden for kjøtt, ein reduksjon av transportbehov, og å bruke grøne løysingar på garden. Ein skal undersøke miljøgevinsten ved å plante trær langs kystlinja i Møre og Romsdal. Der planting av trær ikkje vil endre økosystemet i større grad, skal det plantes trær som bind CO2. Det skal byggast ut biogassanlegg, og finne nye bruksområde for denne gassen, t.d. drift av traktorar, mjølkemaskiner, gardsanlegg og varmeproduksjon lokalt. Gjennom produksjon av biogass får ein og foredla gjødselsvarane. Det skal ikkje vere moms på økologiske varer Belønningsordningane skal rettast mot gardbrukarar som driv miljøvennleg Forskinga på miljøvennleg og økologisk landbruk skal styrkast Forbruket av kjøtt skal reduserast til fordel for meir grønnsaker God agronomi er viktig, det må arbeidast for god drenering og grøfting, effektiv og god gjødsling, og kunnskapsspreiing. I byane bør det satsast på drivhus og grønne tak Gardsbygga skal vere energieffektive. Transport av dyr må vere kortast mogleg. Det skal leggjast til rette for at bønder kan drive med småskala fornybar energiproduksjon Skogen må drivast meir aktivt, slik at landområda ikkje gror att. Det skal undersøkast korleis ein kan auke bruken av tre i bygg og andre konstruksjonar på ein trygg og sikker måte. Det skal plantast trær for å fange opp Co2. Svartelista artar er ikkje akseptert. Maritimt Maritimt inneheld seks punkt om miljøvenlege båtar, alternative drivstoffløysingar, satsing på resirkulering og kvalitetskrav til verft. Det skal jobbast for å få alternativt, miljøvenleg drivstoff til båtar, slik at ein kuttar utsleppa knytt til dette. Det er viktig å resirkulere, både om bord i båtane og sjølve båtane etter dei er kasserte. Det er også viktig at ein har produksjonskrav til verfta, slik at det faktisk blir laga miljøvenlege båtar. Vi vil ha båtar med innovative og grøne løysningar, til døme el-båtar eller solcellebåtar. Vi vil også få båtane vekk frå tungolje og over til biogass, det skal settast krav til at alle båtar skal vere grøne (miljøvenlege). Hamner skal ha straumuttak. Den straumen skal vere grøn. Då treng ikkje båtane bruke så mykje motorkraft og har dermed har båtane ikkje så mykje utslepp. Det skal satsast på nytenkjande og innoverande utdanning retta mot maritimt miljø. Det skal satsast meir på bøljekraft. Det skal satsast på resirkulering i det maritime miljøet. Det skal t.d. vere miljøstasjonar ombord i båtane. Redningsskøytene skal bli meir effektive, og drivne på miljøvenleg måte. Kraftproduksjon Kraftproduksjon inneheld åtte punkt om fornybare energikjelder, vind- og havenergi, oppvarming og to-prissystemet. Vi vil få ein auke i energibruk i Møre og Romsdal, og denne auken er det viktig at vi tek med auka produksjon av fornybar energi. Til dømes bølgjekraftverk og vindkraft. Det er viktig å komme med straumsparingstiltak, til dømes gjennom eit to-prissystem.

Forureininga i Møre og Romsdal skal, i forhold til utsleppa i 2007, reduserast med meir enn 20 prosent innan 2020. Innan 2020 skal det vere etablert minst eit fullstendig piloteringsprosjekt på innovativt havenergi i Møre og Romsdal. Det skal satsast på vindkraft i Møre og Romsdal. Innan 2020 skal antall Kwh produsert frå vindenergi doblast i Møre og Romsdal. Innan 2020 skal alle vidaregåande skular i Møre og Romsdal vere Aktiv Hus, det vil seie produsere energi. Fylkeskommunen skal bidra til at all fossil energi til oppvarming i private bygg fasast ut innen 2020. I offentlege bygg skal dette skje før 2015. Møre og Romsdal fylkeskommune skal arbeide for toprissystemet for energi blir gjennomført for å redusere overforbruk og sløsing. Møre og Romsdal bør utnytte betre vasskraftressursane gjennom meir utbygging og opprusting av eksisterande vasskraftverk. Saltkraftverk skal forskast på og prioriterast som kraftkjelde. Utdanning Utdanning inneheld åtte punkt om klima i skulen, haldningsskapande arbeid, forsking, marknadsføring og utdanning til framtidige klimaretta yrke. Det må settast fokus på klima innan skulen, og det må opprettast ei eiga linje i skulen for utdanning innan forsking på klima. Vi må satse meir på digitale læreverktøy og ha eit lågt papirforbruk i skulane. Det skal opnast for at klima og miljø blir eit eiget fag i skulen. Det skal gjennomførast haldningsskapande arbeid blant ungdom angåande klima. Merksemda rundt temaet klima skal aukast, også på yrkesretta linjer. Det kan opnast for at eksterne organisasjonar kan undervise om problemstillingar knytt til klima. Til dømes Natur og Ungdom eller Generasjon Grønn. Det skal vere eit godt og miljøvenleg skoleskysstilbod. Dette skal kunne brukast også av dei tilsette. Skulane skal ha eit lågt papirforbruk. Ein skal satse på digitale læreverktøy. Fylkeskommunen skal støtte klimaforsking i fylket. Det skal også satsast på forsking og klima i utdanninga. På høgskulen i Møre og Romsdal skal det vere ingeniørstudier som fokuserer på fornybar energi. Desse studia skal marknadsførast til ungdomskuleelevar og elevar på vidaregåande skular. Olje og gass Olje og gass inneheld to punkt om Co2-lagring og rensing. Fylkeskommunen skal støtte forsking på Co2 lagring under havbotn. Alle fabrikkar i fylket skal vere Co2-rinsa. Administrasjonen får fullmakt til å gjere redaksjonelle og språklege endringar i innstillinga frå redaksjonskomiteen. UFT 5/12 Aktiv Ungdom Asgeir Stavik Hustad orienterte om samarbeidet som UP har hatt med Aktiv Ungdom i året som har gått. Samrøystes vedtak: Ungdommens fylkesting tek saka til vitande, og støttar det vidare arbeidet med nytt prosjekt i regi av Aktiv Ungdom i 2013.

UFT 6/12 Ungdommens kulturmønstring (UKM) og Ungdommens referansegruppe (URG) Oskar Fjørtoft Sandanger, Møre og Romsdal sin representant i det nasjonale URG, informerte og viste film om arbeidet til UKM og URG. Asgeir Stavik Hustad (UP) innleia om saka, og forklarte kvifor UP ønskjer å få oppgåva som regionalt URG. Sjur Waagbø og Oda Monsen (Molde) fremma alternativt forslag til vedtak: URG skal ikkje bli innlemma i UP. Når det blir danna ny URG-gruppe skal ein heller jobbe for at nokon medlemer frå UP får fast plass i URG-gruppa. Anne-Marte Torvholm og Mathias Dybvik (Herøy) fremma følgjande forslag til vedtak: UFT vedtek at UP skal bli haldt utanfor URGMR som heller burde stå som eit eige ledd, da UP burde fokusere på andre saker. UFT legg fram eit forslag til URG om at dei organiserer ei eiga fylkesgruppe der ungdom med UKM i hovudfokus får mulegheita til å gi utløp for sin kreativitet for å gjere UKM enno betre. I samråd med delegatane frå Molde, valte Torvholm og Dubvik å trekke sitt forslag. Votering: Mathilde Sjøhelle Eiksund (Volda), Martine Næss Sorthe (Gjemnes), Nora Helene Blø (Midsund), Sarah Malen Giskegjerdet (Giske) og Tone Hafsås (Ålesund) var ikkje tilstades i salen. 59 voterande. Det vart votert alternativt mellom innstillinga frå UP og forslaget frå Waagbø og Monsen. Forslaget frå Waagbø og Monsen fekk fleirtal med 51 mot 8 stemmer. Vedtak: URG skal ikkje bli innlemma i UP. Når det blir danna ny URG-gruppe skal ein heller jobbe for at nokon medlemer frå UP får fast plass i URG-gruppa. UFT 7/12 Tryggleik til sjøs Behandling Asbjørn Wille frå Redningsselskapet orienterte om redningsselskapet sitt arbeid i Møre og Romsdal. Janne-Katrin Hansen Sævik innleia om bakgrunnen for at saka stod på dagsorden. Anne-Marte Torvholm og Mathias Dybvik (Herøy) fremma alternativt forslag til vedtak: UFT vedtek at UP skal jobbe aktivt for å forhindre uhell til sjøs ved å styrke folks haldningar og kunnskap gjennom aktivt samarbeid med haldningsskapande organisasjonar som t.d. Redningsselskapet. Det skal bli jobba for eit påbod om flyteplagg i opne båtar, dvs ute på dekk. Mari Paulsen Dalsbø (UP) fremma følgjande tilleggsforslag: UFT vedtek at UP skal jobbe for å betre symjeopplæringa til barn og unge, med spesielt vekt på fleire symjehallar og eit juridisk lovverk for skulane. Aasmund Kvalvaag (Gjemnes) fremma følgjande tilleggsforslag: UP skal jobbe for at GPS-sporer blir teke meir i bruk på flyteplagg. Kristoffer Ulstein (Ulstein) fremma følgjande tilleggsforslag:

I båtar der det ikkje er muleg å kleppe tak i personar med hender eller båthake dersom nokon fell på sjøen, skal det vere kasteline ombord i båten. Møtet vart heva kl 13.00. UFT gikk til lunch. *** Etter lunch vart delegatane igjen delt inn i grupper, og alle gikk ned på kaia i Molde for å sjå ei redningsøving i praksis. Tre personar vart plukka ut til å vere markørar, dei fekk på flytedress og hoppa i sjøen. Vi fekk sjå Redningsskøyta Mærsk i aksjon når dei plukka opp markørane frå vatnet. Kl 15.15 var alle tilbake i salen igjen, og behandlinga av sak UFT 7/12 heldt fram. Ungdomspanelet fremma følgjande endring i innstillinga: Ordet redningsvest blir erstatta med flyteplagg. Votering: Det vart først votert alternativt mellom den reviderte innstillinga og forslaget frå Torvholm og Dybvik. Forslaget frå Torvholm og Dybvik vart vedtatt med 57 mot 8 stemmer. Tilleggsforslaget frå Dalsbø vart samrøystes vedtatt. Tilleggsforslaget frå Kvalvaag vart vedtatt med 39 mot 25 stemmer. Tilleggsforslaget frå Ulstein vart vedtatt med 59 mot 5 stemmer. Samla votering over alle punkt som hadde fleirtal: saka vedtatt med 58 mot 6 stemmer. Vedtak: UFT vedtek at UP skal jobbe aktivt for å forhindre uhell til sjøs ved å styrke folks haldningar og kunnskap gjennom aktivt samarbeid med haldningsskapande organisasjonar som t.d. Redningsselskapet. Det skal bli jobba for eit påbod om flyteplagg i opne båtar, dvs ute på dekk. UFT vedtek at UP skal jobbe for å betre symjeopplæringa til barn og unge, med spesielt vekt på fleire symjehallar og eit juridisk lovverk for skulane. UP skal jobbe for at GPS-sporer blir teke meir i bruk på flyteplagg. I båtar der det ikkje er muleg å kleppe tak i personar med hender eller båthake dersom nokon fell på sjøen, skal det vere kasteline ombord i båten. UFT 8/12 Økonomiplan 2013-2016 med budsjett for 2013 Torgeir Vestre og Georg Michaelis frå UP innleia om saka og presenterte dei punkta dei hadde merka seg i budsjettet for 2013. UP la fram følgjande innstilling i saka: Saka blir oversendt det nye ungdomspanelet som skal skrive ein uttale om saken på bakgrunn av det som blir teke opp. Nye tema som gjeld ungdom kan bli teke med i uttalen. Samrøystes vedtak: Saka blir oversendt det nye ungdomspanelet som skal skrive ein uttale om saken på bakgrunn av det som blir teke opp. Nye tema som gjeld ungdom kan bli teke med i uttalen.

Møtet vart heva kl 16.45. *** Kl 17.00 var det paneldebatt Spør ein politikar! Paneldeltakarane var: Sindre Holberg (AUF) Eline Nesje (SU) Syver Hanken (Unge Høyre) Jon Åge Giske Andersen (Unge Venstre) Simon Molvær Grimstad (Krfu) Under paneldebatten fremma Molde ungdomsråd ved Oda Monsen følgjande forslag: Sidan paneldebatten ikkje påverkar UPs arbeid, ønskjer vi at UFT skal votere over om observatørane kan få stille spørsmål under paneldebatten. Ungdomspanelet viste til punkt 2.18 i reglementet for UFT og UP, og rådde UFT til å la observatørane få stille spørsmål til politikarane. Dette slutta UFT seg til. Kl 20.00 var det festmiddag med påfølgjande konsert med bandet Bed Heads. Søndag 13.11.11 Møtet vart sett kl 09.00 søndag. Det var 62 med røysterett til stades. Seksjonsleiar Ingunn Bekken Sjåholm orienterte om korleis delegatane skulle fylle ut reiserekningsskjemaet og minna om at det må ligge ved kvittering for å få ei utgift refundert. UFT-9/12 Handlingsprogram for ungdomspanelet Redaksjonskomiteen delte ut sitt forslag til vedtak i saken. Asgeir Stavik Hustad gjorde greie for dei ulike punkta. Jim Andre Gjerde (Giske) fremma følgjande tilleggsforslag under punktet Ungdomsdemokrati: UP skal jobbe for at ungdomsråda er godt kjent blant ungdommane i dei ulike kommunane. Votering: Det vart votert punktvis over redaksjonskomiteens forslag til handlingsplan. Alle punkta vart samrøystes vedtatt. Vedtak: Ungdomsdemokrati Ungdomspanelet skal: ha tett kontakt med ungdomsråda og følgje opp arbeidet dei gjer, slik at ein lettare kan sørgje for at alle ungdomsråda fungerer strålande. UFT meiner at Ungdomspanelet må gjere det enklare for ungdomsråda å ta kontakt med UP. tilby skoleringar og foredrag som ein del av arbeidet opp mot ungdomsråda.

jobbe for at ungdomsråda er godt kjent blant ungdommane i dei ulike kommunane. Utdanning Ungdomspanelet skal: jobbe for å styrke nynorskopplæringa i grunnskolen og den vidaregåande skolen slik at elevane, uansett valt målform, skal kunne forstå og bruke begge skriftspråka våre. UFT vil at kommunane skal ta eit større ansvar for å gi ungdommane gode føresetnadar for språklæring, og det inneber at elevane frå tidleg alder får god opplæring i begge målformane. saman med ungdomsråda jobbe for at undervisningsevaluering også blir implementert i ungdomsskolen. Førebyggande arbeid Ungdomspanelet skal: jobbe for at alle grunnskular og vidaregåande skular skal ha ein handlingsplan mot rus og gode prosedyrar for handtering av elevar med rusproblem og pårørande. jobbe for at alle lærarar kan grunnleggjande førstehjelp. jobbe for ei utvikling av tryggleik til sjøs, jf. vedtak i sak UFT-7/12. Samferdsel Ungdomspanelet skal: arrangere ein konferanse om samferdselsplanlegging og at ungdom må involverast og inkluderast i planprosessen, jf. vedtak i sak UFT-5/12. arbeide for ladestasjonar ved dei offentlege vidaregåande skulane, for å vere i forkant av utviklinga. arbeide for at omsynet til dei mjuke trafikantane blir ivareteke i dei store vegprosjekta. halde fram arbeidet med utviklinga av Trygt heim for ein 50-lapp -satsinga. Oppfølging av vedtak frå UFT 2012 Ungdomspanelet skal følgje opp alle vedtak frå Ungdommens fylkesting 2012. Andre saker Ungdomspanelet skal marknadsføre kulturrabatten. UFT-10/12 Årets ungdomskommune Kvar av dei fem nominerte kommunane fekk 10 minutt til å presentere sin kommune. Anne Marthe Torvholm og Mathias Dybvik presenterte Herøy kommune. Peder Gjerstad og Siw Helen Rydjord presenterte Rauma kommune. Eldbjørg Lervik Osen og Åse Kristin Bjørneraas Hopen presenterte Smøla kommune. Martine Opsal og Kristian Bjørdal presenterte Ørskog kommune. Marit Henriette Mo Sandberg og Per Helge Aarnes presenterte Surnadal kommune. 64 med røysterett til stades. Votering: Det vart votert i to omgangar. I første valomgang fekk Herøy 19 stemmer, Rauma 16 stemmer, Smøla 5 stemmer, Ørskog 5 stemmer og Surnadal 20 stemmer.

I andre valomgang vart det votert mellom dei tre som hadde fått felst stemmer i første runde. Resultatet viste 19 stemmer til Rauma, 21 stemmer til Herøy og 25 stemmer til Surnadal. Vedtak: Ungdommens fylkesting utpeikar Surnadal til årets ungdomskommune 2012. UFT-11/12 Val av ungdomspanel 2011 64 med røysterett til stades. Valkomiteen gjorde greie for si innstilling. Leiar Votering: Valkomiteens innstilling på Åse Kristin Ask Bakke som leiar i UP vart vedtatt ved akklamasjon. Nestleiar Anne Marte Torvholm (Herøy) fremma Sjur Waagbø (Molde) som kandidat til nesteleiarvervet. Skriftleg votering Det vart votert over valkomiteens innstilling på Asgeir Stavik Hustad og Sjur Waagbø. Asgeir Stavik Hustad vart valt til nestleiar i UP. Elise Borvik Østrem fekk permisjon og forlot salen. 63 delegatar til stades. Medlemer: Kristoffer Ulstein (Ulstein) fremma seg sjølv som kandidat til medlemsplass 1. Martine Næss Sorthe fremma Sjur Waagbø (Molde) som kandidat til medlemsplass 1. Elin Anita Kvisvik (UP) fremma Mari Paulsen Dalsbø (UP) som kandidat til medlemsplass 2. Siw Helen Rydjord (Rauma) fremma Peder Gjerstad (Rauma) som kandidat til medlemsplass 2. Martine Næss Sorthe (Gjemnes) fremma Georg Michaelis (Vestnes) som kandidat til medlemsplass 2. Lakshan Ravi (Norddal) fremma Kristoffer Ulstein (Ulstein) som kandidat til medlemsplass 2. Sjur Waagbø (Molde) fremma Peder Gjerstad (Rauma) som kandidat til medlemsplass 4. Åse Kristin Ask Bakke (UP) fremma Mari Paulsen Dalsbø (UP) som kandidat til medlemsplass 4.

Rebekka Strandmann Hanssen (Norddal) fremma Kristoffer Ulstein (Ulstein) som kandidat til medlemsplass 4. Skriftleg votering: Medlem 1: Det vart først votert mellom Peder Gjerstad (valkomiteens innstilling), Kristoffer Ulstein og Sjur Waagbø. Deretter vart det votert mellom Peder Gjerstad og Sjur Waagbø. Waagbø vart valt for 2 år. Delegatane frå Vanylven, Sande og Volda fekk permisjon og reiste kl 14.10. 58 voterande. Medlem 2: Det vart først votert mellom Solveig Buvik Sønderland (valkomiteens innstilling), Mari Paulsen Dalsbø, Peder Gjerstad, Georg Michaelis og Kristoffer Ulstein. Deretter vart det votert mellom Peder Gjerstad, Georg Michaelis og Kristoffer Ulstein. Michaelis vart valt for 2 år. Kl 14.20 fekk delegatane frå Haram, Peder Gjerstad (Rauma) og Sarah Malen Giskegjerdet (Giske) permisjon. 54 med røysterett til stades. Medlem 3: Det var ingen andre forslag enn Marthe Emilie Hansen (valkomiteens innstilling). Hansen vart valt ved akklamasjon for to år. Møtet vart heva for lunch kl 14.45. Møtet tok til igjen kl 15.10. Karoline Sandblåst (Eide), Nora Helen Blø og Simon Sandnes Midtbø (Midsund), samt Aurora Dimmen (Ulstein) fekk innvilga permisjon. 54 med røysterett i salen. Medlem 4: Det vart først votert mellom Torgeir Vestre (valkomiteens innstilling), Mari Paulsen Dalsbø, Peder Gjerstad og Kristoffer Ulstein. Deretter vart det votert mellom Torgeir Vestre og Peder Gjerstad. Gjerstad vart valt for 1 år. Varamedlemer Ordstyrarane foreslo og fekk godkjenning til å gjennomføre val av varamedlemene blokkvis. Valkomiteens innstilling: (Blokk V) 1. Torgeir Vestre 2. Mathias Dybvik 3. Daniel H-Bråttvik 4. Mari Paulsen Dalsbø 5. Sarah Giskegjerde Sondre Digernes (UP) og Lakshan Ravi (Norddal) fremma følgjande forslag: (Blokk A) 1. Torgeir Vestre, Ålesund 2. Sondre Digernes, Giske 3. Daniel H-Bråttvik, Molde 4. Mari Paulsen Dalsbø, Herøy 5. Lakshan Ravi, Norddal ***

Oda Monsen (Molde) fremma følgjande forslag: (Blokk B) 1. Torgeir Vestre, Ålesund 2. Solveig Buvik Sønderland, Molde 3. Daniel H-Bråttvik, Tingvoll 4. Sarah Giskegjerde, Giske 5. Mathias Dybvik, Herøy Skriftleg votering: Det vart votert mellom dei tre forslaga. Blokk B (forslaget til Monsen) fekk flest stemmer, og med det vart desse valt: 1. Torgeir Vestre, Ålesund 2. Solveig Buvik Sønderland, Molde 3. Daniel H-Bråttvik, Tingvoll 4. Sarah Giskegjerde, Giske 5. Mathias Dybvik, Herøy Vedtak: UFT har valt følgjande til å sitte i ungdomspanelet for 2012-2013: Leiar: Nestleiar: Åse Kristin Ask Bakke, Sandøy Asgeir Stavik Hustad, Molde Medlemer: Elin Anita Kvisvik, Halsa (ikkje på val i 2012) Ramona Brevik, Ørskog (ikkje på val i 2012) Marcus Svenning, Smøla (ikkje på val i 2012) Sjur Waagbø, Molde valt for 2 år Georg Michaelis, Vestnes - valt for 2 år Marte Emilie Hansen, Hareid - valt for 2 år Peder Gjerstad, Rauma - valt for 1 år Vararepresentantar: 1. Torgeir Vestre, Ålesund 2. Solveig Buvik Sønderland, Molde 3. Daniel Haavardsen-Bråttvik, Molde/Tingvoll 4. Sarah Giskegjerde, Giske 5. Mathias Dybvik, Herøy Fylkestingspolitikar Hege Gagnat viste til at ho og Ole Bjørn Sandøy er valt til å vere UP sine kontaktpersonar, og inviterte UP til samarbeid. Møtet heva kl 15.45.