Revidert lokalitetsvurdering av oppdrettslokalitet Hågardsneset i Kvinnherad kommune R A P P O R T RådgivendeBiologerAS 1353
Rådgivende Biologer AS RAPPORT TITTEL: Revidert lokalitetsvurdering av oppdrettslokalitet Hågardsneset i Kvinnherad kommune. FORFATTARAR: OPPDRAGSGIVAR: Arne Herre Staveland & Erling Brekke Eide Fjordbruk AS. OPPDRAGET GITT: ARBEIDET UTFØRT: RAPPORT DATO: 16. september 2010 mars april 2010 7. oktober 2010 RAPPORT NR: ANTAL SIDER: ISBN NR: 1353 27 Ikkje nummerert EMNEORD: - Oppdrettslokalitet i sjø - Straummåling - Lokalitetsvurdering - Kvinnherad kommune - Hordaland fylke RÅDGIVENDE BIOLOGER AS Bredsgården, Bryggen, N-5003 Bergen Foretaksnummer 843667082-mva Internett : www.radgivende-biologer.no E-post: post@radgivende-biologer.no Telefon: 55 31 02 78 Telefax: 55 31 62 75 Rådgivende Biologer AS 2
FØREORD Rådgivende Biologer AS har på oppdrag frå Eide Fjordbruk AS utført ei ny revidert lokalitetsvurdering (tidlegare lokalitetsklassifisering) av lokalitet Hågardsneset i Kvinnherad kommune. Lokalitetsvurderinga er utført i samsvar med NS 9415:2009, Flytende oppdrettsanlegg. Krav til lokalitetsvurdering, utforming, dimensjonering, utførelse, montering og drift. Rapporten presenterer resultata frå straummålingar utført i perioden 4. mars - 9. april 2010, og utrekning av vérlaster på lokaliteten. Rådgivende Biologer AS takkar Eide Fjordbruk AS ved Vidar Hjartnes for oppdraget, og Dag Inge Eikrem for lån av båt og assistanse ved utsett og opptak av straummålarar. Bergen, 7. oktober 2010 INNHALD Føreord...3 Innhald...3 Referanse...3 Lokalitetsvurdering...4 Innleiing...5 Område-, lokalitetsskildring og anlegg...6 Metodar...9 Resultat...11 Referansar...22 Vedleggstabellar...23 Om Gytre straummålarar...27 REFERANSE Staveland, A.H. & E. Brekke 2010. Revidert lokalitetsvurdering av oppdrettslokalitet Hågardsneset i Kvinnherad kommune. Rådgivende Biologer AS rapport 1353, 27 sider Rådgivende Biologer AS 3
LOKALITETSVURDERING Lokalitet Nr Eigar Koordinat Biomasse Konsesjonar Hågardsneset 22095 Eide Fjordbruk AS 59º 59,0360 N / 5 55,9390 Ø 2340 tonn. H/k 32+33+63 Lokaliteten Hågardsneset ligg ved Snilstveitøy i Kvinnherad kommune, og ligg ope og eksponert til med vindretningar frå sørvest og nord til nordaust. Botn i området skrånar relativt jamt og bratt nedover frå land til 400 600 m djup ca 600 m 2 km nordvest for anlegget. Det er over 400 m djupt fleire 10-tals km innover og utover i Hardangerfjordsystemet frå lokaliteten. Det er moderate til små mengder primærsediment i anleggsområdet, med mest sand og silt, men det er ein del innslag av skjelsand i prøvene ned til vel 100 meters djup. Djupare enn ca 180 meter er det ein del innslag av finstoff i prøvene, og på vel 300 meters djup var finstoff dominerande i prøven. Anlegget ligg ved Hågardsneset i retning aust vest ca 150-250 m frå land, og ligg på skrå over ein jamt skrånande bakke med ei djupne på ca 60 160 m under anlegget. Anlegget er eit kompakt Bømlo Construction Services stålanlegg som vanlegvis består av 5 bur à 25x25 m og 2 bur à 35x35 m som ligg på ei rekkje. Straummålarriggen vart hengt på det nordvestlege hjørnet på anlegget, ca 2 m inn på kortenden, og det vart målt straum på 5 og 15 m djup med 10 minuttars måleintervall i perioden 4. mars - 9. april 2010. Det var verken fisk i anlegget, eller nøter i merdene i straummålingsperioden. Faren for at skuggeverknad frå anlegget kan ha påverka straummålingane er difor lite truleg. Vêr- og vindtilhøva varierte ein del i måleperioden, noko som gjer at straummålingane truleg gav eit godt representativt bilete av dei normale straumtilhøva på lokaliteten. Imidlertid førekjem det einskildepisodar med sterk straum i Hardangerfjorden, og det ser ikkje ut til at slike er fanga opp ved målingane i mars/april 2010 ved Hågardsneset. Episodar med sterk straum er relativt sjeldne, men dei kan vere ganske kraftige når dei først kjem, og dette bør ein ta omsyn til ved dimensjonering av anlegg på lokaliteten. Lokaliteten ligg ope til, forholdsvis langt ute i Hardangerfjordsystemet, og det er ingen store ferskvasstilførslar frå vassdrag lokalt i området. Det vil difor vere liten fare for islegging, nedising eller isgang på lokaliteten. Høgaste observerte vasstand (næraste sekundærhamn: Lokksund): 184 cm. Lågaste observerte vasstand: -32 cm. Tabell 1. Dimensjonerande straumhastigheit og bølgjer for oppdrettslokalitet ved Hågardsneset, basert på 10- årsstraumen, 50- årsstraumen, 10-årsbølgja og 50-årsbølgja (NS 9415:2009). Tilhøve Eining Returperiode 10 år Returperiode 50 år Retning V c : dimensjonerande straumfart 5 m djup m/s 0,56 0,63 mot NØ V c : dimensjonerande straumfart 15 m djup m/s 0,41 0,46 (0,50*) mot ØNØ H s : signifikant bølgjehøgde m 1,81 2,06 frå NNØ H max : maksimal bølgjehøgde m 3,44 3,90 frå NNØ Tp : bølgjeperiode s 4,16 4,34 frå NNØ *I høve til NS 9415:2009 avsnitt 5.2.3 skal den høgaste dimensjonerande straumfarten med ein returperiode på 50 år setjast til 50 cm/s, sjølv om straummålingane viser ein dimensjonerande straumfart som er under 50 cm/s. Rådgivende Biologer AS 4
INNLEIING Forskrift om krav til teknisk standard for anlegg som nyttes i oppdrettsvirksomhet gjeld frå 1. april 2004. Det inneber at alle lokalitetar skal granskast i samsvar med revidert standard NS 9415:2009, Flytende oppdrettsanlegg. Krav til lokalitetsundersøkelse, risikoanalyse, utforming, dimensjonering, utførelse, montering og drift. Denne granskinga vil vere avgjerande for spesifikasjonane for alt utstyr som skal nyttast på lokaliteten. Det er såleis ikkje lenger mogleg å kjøpe delar til anlegga før lokalitetane er klassifiserte. Noverande anlegg skal også godkjennast etter forutgåande Lokalitetsvurdering, og det skal gjevast dugleiksbevis av eit akkreditert inspeksjonsorgan. Frå 1. januar 2012 må samtlege flytande akvakulturinstallasjonar som er tatt i bruk før forskriftene si iverksetjing vera produktsertifiserte. Ei lokalitetsgransking medfører at hovudkomponentar og totalanlegg vert dimensjonert etter kva for miljølast dei kan verte utsett for. Dette inneber ei vurdering av komponentane: 1. flytekrage 2. notposar 3. fortøyningar 4. flyte/kai/lekter 5. totalanlegg Totalanlegget vert utsett for ein kombinasjon av last frå vind, bølgjer, straum, tidevatnvariasjonar, stormflo, is og snø. Alle lokalitetar skal difor dimensjonerast på bakgrunn av signifikant bølgjehøgde (10- og 50-årsbølgja) og straumhastigheit (10- og 50-årsstraum). Ei lokalitetsgransking krev ei lokalitetsvurdering som omfattar følgjande element: Straum, bølgjer, vind, temperatur (for vurdering av nedising, drivis og innfrysing), tidevatn, vassdjupne og topografi, skildring av botntype og eventuelt også båt- og skipstrafikk. ULIKE STRAUMTYPAR. Det finnest tre ulike typar straum som påverkar straumbiletet på lokaliteten. Vindstraum vert danna når vind bles over sjøen. Vindstraumen i overflata kan vere 2-5 % av vinden sin hastigheit i fjord- og kyststrøk. Full storm (25 m/s) kan setje opp ein vindstraum på 0,5 m/s på ope hav. Sterk vind inn ein fjord vil føre til oppstuvning av vatn innover i fjorden. Når vinden snur eller løyer, vil denne oppstuvninga sleppe, og det oppstår ein kraftig, men kortvarig utoverretta straum (oppstuvningsstraum) med hastigheiter som kan bli 70 80 cm/s. Tidevasstraum vert sett opp av tidevatnets periodiske rørsle. Dette kan gi stor straumfart, spesielt i sund og fjordarmar. Tidevasstraumen er svakast utanfor Jæren (100-års tidevasstraum berekna til ca 20 cm/s), og aukar sørover og nordover langs kysten. Utanfor Nord-Troms og Finnmarkskysten vil maksimal tidevasstraum kunne komme opp i 40 50 cm/s. Trykkdriven straum oppstår når vasstanden er ulik. Det er kjent at Kyststraumen går nordover langs Norskekysten med inntil 0,5 m/s. Avrenning frå elvar i fjordar dannar ein utoverretta brakkvasstraum i overflatelaget. Ved lågtrykk over Nordsjøen oppstår det ofte sørvestleg vind inn Skagerrak. Denne vinden bremsar opp kyststraumen, og det skjer ei kraftig oppstuvning. Når oppstuvninga slepp, oppstår det eit såkalla utbrot i kyststraumen. Straumhastigheita kan då komme opp i over 1 m/s, og straumen kan spreie seg inn i fjordarmane, spsielt på vestlandskysten, som ein høveleg sterk intermediær innstrauming. Vårflaum i samband med snø- og issmelting vil i mange tilfelle bidra kraftig til straumhastigheita. Dette skjer typisk i månadene april til juni. Denne effekten kan i periodar vere så stor at den dominerer over andre straumtypar. Når ein måler overflatestraum på 5 m djup på ein lokalitet over ein månad, så kan straummålingsserien innehalde komponentar av alle dei ulike straumtypane. Ved stille og tørt vér vil tidevatnstraum dominere. Ved uroleg vér, mykje nedbør og i vårflaumperiodar vil trykkdriven straum, vårflaumen, og vindstraum påverke målingane mykje. Rådgivende Biologer AS 5
OMRÅDE-, LOKALITETSSKILDRING OG ANLEGG Straummålingane og lokalitetsvurderinga er utført på lokaliteten Hågardsneset i Kvinnherad kommune. Lokaliteten ligg ved Snilstveitøy, ope og nordvestvendt ut mot Kvinnheradsfjorden (figur 1), og ligg eksponert til med vindretningar frå sørvest og nord til nordaust. Botn i området skrånar relativt jamt og bratt nedover frå land til 400 600 m djup ca 600 m 2 km nordvest for anlegget. Det er over 400 m djupt fleire 10-tals km innover og utover i Hardangerfjordsystemet frå lokaliteten. Figur 1. Utsnitt av Kvinnherad kommune med avmerking av lokaliteten Hågardsneset (svart firkant). Kartet er teikna ut frå sjøkart. Rådgivende Biologer AS 6
Lokalitet og anlegg. Anlegget er plassert litt på skrå ut frå land ved Hågardsneset omlag i retning aust vest, ca 150-250 m frå land (figur 2). Anlegget ligg over ein jamt skrånande bakke med ei djupne på ca 60 160 m under anlegget (figur 3), og det skrånar vidare jamt bratt nedover i retning nord. Eit anlegg plassert i dette området ser med omsyn til belastning og resipientkapasitet ut til å ha ei svært gunstig plassering. Ut frå kartet verkar det ikkje å vere nokon tersklar i området eller vidare utover i fjorden, og botn synest for det meste å vere jamt skrånande nedover. Det er god djupne i det aktuelle området kor anlegget er plassert, og området omkring bør ha tilnærma uavgrensa resipientkapasitet og vere svært godt eigna til fiskeoppdrett. Figur 2. Djupnetilhøve ved lokaliteten Hågardsneset i Kvinnherad kommune med 20-meters djupnekoter. Kartet er teikna etter hydrografiske originalar samt opplodding utført 5. mars 2004 ved hjelp av eit Olex integrert ekkolodd, GPS og digitalt sjøkart-system. Plasseringa av anlegget er teikna inn, medan posisjons-referansepunktet ved Hågardsneset er markert med R (N 59 58,893' / Ø 05 55,762'). Posisjonen til straumriggen er merka av som raud stjerne (59 59,073 N / 5 55,734 Ø). Rådgivende Biologer AS 7
Figur 3. Oversyn over anlegget ved Hågardsneset slik det låg på prøvetakingsdagen med innteikna 10-meters djupnekoter. Kartet er teikna etter opploddingar med berbart ekkolodd, og korrigert med taulengdene ved grabbinga 25. mars 2009. Merdene er nummerert frå 1-7. Rådgivende Biologer AS 8
METODAR STRAUMMÅLINGAR I perioden 4. mars - 9. april 2010 var det utplassert ein straumrigg med Gytre Straummålarar (modell SD-6000) på 5 og 15 meters djup på anlegget ved Hågardsneset. Riggen var plassert ca 2 m inn på kortenden, ved det nordvestlege hjørnet av anlegget i posisjon 59 59,073 N, 5 55,734 Ø (WGS 84). Djupna under denne delen av anlegget var ca 160 m (figur 2 og 3). Det vart målt temperatur, straumhastigheit og straumretning kvart 10. minutt. Det var verken fisk i anlegget, eller nøter i merdene i straummålingsperioden. BEREKNING AV BØLGJER I følgje NS 9415:2009 skal vindgenererte bølgjer finnast ved bølgjemålingar eller ved berekning ut frå effektiv strøklengde. Me har valt å bruke sistnemnde metode, som innbefattar bruk av vinddata og strøklengder målt på sjøkart. Berekning av vindhastigheit 10- og 50-årsbølgja skal bestemmast ut frå tilhøyrande verdiar for lokaliteten sin 10- og 50-årsvind. Lokaliteten sin 50-årsvind (50-års basisvindfart) er fastsett ved bruk av referansevindhastigheit (v b,o ) for kvar einskild kommune henta frå NS-EN 1991-1-4:2005+NA:2009 (Nasjonalt tillegg NA). For å få basisvindhastigheita blir det lagt til 17 % til referansevindhastigheita for omrekning til terrengkategori I, sidan strøket vil gå over open sjø. Vindfarten blir også justert for retningsfaktoren (C dir ) om ikkje spesielle tilhøve tilseier noko anna. Lokaliteten sin 10-årsvind (10-års basisvindfart) er fastsett ved at referansevindhastigheita (v b,o ) er multiplisert med sannsynlegheitsfaktoren (C prob ) for 10 års returperiode (C prob,10år = 0,902480 ved K=0,2 og n=0,5), og deretter oppjustert til terrengkategori I og justert for retningsfaktoren (C dir ). Justert vindhastigheit (U A ), signifikant bølgjehøgde (H s ) og pikperiode (T p ) vert deretter utrekna etter formlar i NS 9415:2009 for både 10-årsvinden og 50-årsvinden. Maksimal bølgjehøgd er gitt ved H max = 1,9 H s. Berekning av effektiv strøklengde Strøklengda kan ikkje alltid nyttast direkte i bølgjeberekningar, og i fjordstrøk vil breidda av strøket influere på bølgjedanninga mellom anna på grunn av friksjon mot land. Dette tek ein omsyn til ved å innføre ei såkalla effektiv strøklengde, F e. For smale fjordarmar vil den effektive strøklengda kunne bli betydeleg mindre enn den målte strøklengda. For å berekne effektiv strøklengde nyttar me ein metode presentert av MARINTEK (Lien m.fl. 1996). Her vert den effektive strøklengda berekna ut frå forholdet mellom breidda (W) og den målte strøklengda (F) på strøket. Effekten som breidde/lengde-forholdet (W/F) for strøket har på effektiv strøklengde vert her presentert i ei kurve av Saville (1954) (figur 4). Kurva viser reduksjonen i effektiv strøklengde som funksjon av breidde/lengde forholdet (W/F) av strøket. Rådgivende Biologer AS 9
Figur 4. Kurve etter Saville (1954) som viser korleis effektiv strøklengde endrar seg i høve til forholdet mellom breidde og lengde på strøket. SINTEF (Jensen & Lien 2005) presenterer ein formel for denne kurva, oppgitt som eit fjerde ordens polynom: F e = -0,2577(W/F) 4 + 1,2434(W/F) 3-2,3316(W/F) 2 + 2,205(W/F) + 0,0307 F Av denne formelen finn ein den effektive strøklengda for eit gitt sett av breidde og lengde på strøket. Ut frå avgrensingar i formelen vil F e bli sett lik F dersom strøkbreidda er ein del større enn strøklengda, dvs når W/F > 1,7. Dersom strøklengda er betydeleg lengre enn strøkbreidda (t.d. inne i ein smal fjord), er det ikkje heilt samsvar mellom den effektive strøklengda utrekna ved hjelp av formelen, og den effektive strøklengda lest av frå figuren til Saville. Det viser seg at i slike høve vil breidde/lengdeforholdet lest av frå figuren gje ei noko meir konservativ (større) effektiv strøklengde, og me vil difor bruke figuren framfor likninga som utgongspunkt for berekning av effektiv strøklengde der strøklengda er meir enn fire gonger så stor som strøkbreidda (W/F < 0,25). Ved praktisk bruk av metoden legg me vekt på å finne den kombinasjonen av W/F som gjev den høgaste effektive strøklengda for kvar retning, eller rettare sagt innanfor kvar sektor på 22,5 (± 11,25 ). For eksempel vil ei strøklengde på 20 000 m med ei tilhøyrande breidde på 1000 m gi ein F e på 2705 m, medan ei strøklengde på 15 000 m og ei breidde på 1200 m faktisk vil gje høgare F e, med 2892 m. Dersom det er ei innsnevring av topografien til fjorden rett før anlegget vil me som regel oversjå denne ved berekningane og rekne full effekt av breidda heilt fram til anlegget. Også små holmar og skjer vil me i nokon grad oversjå for å ha ei meir konservativ tilnærming til bølgjeberekningane. Kva som blir justert eller oversett vil i nokon grad vere ei subjektiv vurdering i kvart enkelt tilfelle, men desse justeringane vil som regel gå i konservativ lei for å ikkje underestimere berekningane. Rådgivende Biologer AS 10
RESULTAT VASSDJUPNE OG TOPOGRAFI Djupnetilhøva på lokaliteten og området rundt er skildra på grunnlag av sjøkart og hydrografiske orginalar og ved hjelp av lengdemerkingar på grabbtauet ved forrige MOM B - gransking. Kart og skildringar er presentert i kapitlet Område- og lokalitetsskildring og anlegg. DIMENSJONERANDE STRAUMFART Den største registrerte straumhastigheita (det vektorielle middelet av straumfart over ein ti minuttars måleperiode) innafor kvar 15 graders sektor på 5 og 15 meters djup vart multiplisert med ein faktor på 1,65 og 1,85 for å estimere høvesvis 10- og 50 årsstraumen (NS 9415:2009). Figur 5 og 6 syner 10- og 50 årsstraumen på 5 og 15 meters djup i ulike retningar, samt korrigert 50- årsstraum på 15 m djup. I høve til NS 9415:2009 avsnitt 5.2.3 skal den høgaste dimensjonerande straumfarten med ein returperiode på 50 år setjast til 50 cm/s, sjølv om straummålingane viser ein dimensjonerande straumfart som er under 50 cm/s. Dei andre verdiane i straumrosa skal då aukast prosentvis tilsvarande (vedleggstabell 6). 10-årsstraumen på 5 meters djup (cm/s) 10-årsstraumen på 15 meters djup (cm/s) 60 50 40 30 20 10 0 50 40 30 20 10 0 Figur 5. 10-årsstraumen på 5 og 15 m djup (Vc, cm/s) for lokaliteten Hågardsneset vist som straumrose. Figuren syner fordelinga for kvar 15. grad Rådgivende Biologer AS 11
50-årsstraumen på 5 meters djup (cm/s) 80 60 40 20 0 50-årsstraumen på 15 meters djup (cm/s) 50 40 30 20 10 0 50-årsstraumen på 15 meters djup (cm/s), korrigert Figur 6. 50-årsstraumen på 5 og 15 m djup, samt korrigert 50-årsstraum på 15 m djup, (Vc, cm/s) for lokaliteten Hågardsneset vist som straumrose. Figuren syner fordelinga for kvar 15. grad. 50 40 30 20 10 0 Sterkaste forventa dimensjonerande 10- og 50 års straumfart på 5 m djup vert høvesvis 55,8 og 62,5 cm/s i nordaustleg retning. Den sterkaste forventa dimensjonerande 10- og 50 års straumfarten på 15 m djup, vert høvesvis 40,9 og 45,9 (50,0) cm/s i austnordaustleg retning, noko som tilsvarar gjennomsnittet av straum i ein notpose på 30 m djup ned til blylina (figur 6). VURDERING AV STRAUMMÅLINGANE Straummålingane vart utført i ein periode med normalt variable vêr- og vindtilhøve. Dette tyder på at straummålingane som vart utført er representative for normale straumtilhøve ved lokaliteten. Imidlertid førekjem det einskildepisodar med sterk straum i Hardangerfjorden, og det ser ikkje ut til at slike er fanga opp ved målingane i mars/april 2010 ved Hågardsneset. På lokaliteten Brandaskuta, som ligg vel 1,2 km lenger sør langs Snilstveitøy i same fjordsystem og med tilnærma identisk straumbilete, vart det i oktober 2009 målt ein maksimal straum på 59,2 cm/s på 5 m djup og 38,8 cm/s på 15 m djup (Staveland 2009). Dette er høvesvis 75 % og 56 % sterkare maksimalstraum enn det som vart målt på tilsvarande djup ved Hågardsneset i 2010, og er altså sterkare enn den berekna 10- årsstraumen på 5 m djup på lokaliteten Hågardsneset ut frå eksisterande målingar. Vurderinga hjå dei som jobbar på anlegga er at det er noko sterkare straum på Brandaskuta enn på Hågardsneset, men at forskjellen ikkje er spesielt stor. Rådgivende Biologer AS 12
Dei sterke straummålingane ved Brandaskuta var berre enkeltepisodar på begge djup, og den nest sterkaste straumen som vart målt var høvesvis 36,4 og 22,8 cm/s på 5 og 15 meters djup, noko som er ganske likt det som vart målt ved Hågardsneset i mars/april 2010. Tidlegare målingar på lokaliteten Hågardsneset frå mars/april 2004 viser ei maksimal straumhastigheit på 36,6 cm/s på 1 m djup og 32,0 cm/s på 8 m djup (Brekke m.fl 2004), noko som er på nivå med målingane i 2010. Dette viser at episodar med sterk straum er relativt sjeldne, men dei kan tydelegvis vere ganske kraftige når dei først kjem, og dette bør ein ta omsyn til ved dimensjonering av anlegg på lokaliteten. Då straummålingane vart utført på våren, før algeoppblomstringa, var det lite eller ingen begroing på målarane. Det var verken fisk i anlegget, eller nøter i merdene i straummålingsperioden. Faren for at skuggeverknad frå anlegget kan ha påverka straummålingane er difor lite truleg. DIMENSJONERANDE BØLGJEHØGDE Den sterkaste forventa 10- og 50-årsvinden (U, m/s) for lokaliteten er høvesvis full storm (27,5 m/s, jf. vedleggstabell 5) og sterk storm (30,4 m/s) som i dette høvet er vurdert til komme frå alle retningar (sjå nedanfor). Lokaliteten sin teoretiske 10- og 50-årsvind for alle himmelretningar er vist i figur 7. 10- og 50-årsvind (m/s) Figur 7. 10- årsvind (lys grå) og 50-årsvind (mørk grå) for lokaliteten Hågardsneset vist som vindrose. Figuren syner fordelinga for kvar 22,5 grad. 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Ved å justere for retningsfaktoren i høve til NS-EN 1991-1-4:2005+NA:2009, vil ein få eit godt bilete av 50- årsvinden i ulike himmelretningar på lokalitetar som ligg ope til i terrenget, utan større fjell etc. i nærleiken. På einskilde lokalitetar vil lokaltopografiske tilhøve medføre at denne retningsjusteringa blir feil, som til dømes lokalitetar inne i fjordar etc. Eit konkret eksempel gjeld for Kvamsøy i Hardangerfjorden den 5. januar 2008. Denne dagen var det svært kraftig vind frå aust på Vestlandet, og på Kvamsøy vart den maksimale vindhastigheita målt til heile 26,1 m/s frå nordaust (kjelde: eklima.no). Dersom 50-årsvinden skulle bli fastsett ved bruk av vinddata frå NS-EN 1991-1- 4:2005+NA:2009 med eit tillegg for 17 % for omrekning til terrengkategori I, og justert for retningsfaktoren, ville den berekna 50-årsvinden for Kvamsøy blitt 18,3 m/s. Dette viser at den maksimale nordaustlege vindhastigheita denne dagen var heile 43 % sterkare enn den berekna 50- årsvinden. For indre Hordaland gjeld i høve til NS-EN 1991-1-4:2005+NA:2009 ein retningsfaktor på ned mot 0,6 for vindretning frå nordaust. Lokaliteten ved Hågardsneset ligg, på same måte som Kvamsøy, eksponert til mot hovudretninga til fjorden, der vindretningar som går om lag i fjordsystemet si hovudretning vil kunne bli forsterka. Med bakgrunn i dette har me valt å ikkje nedjustere retningsfaktoren på lokaliteten, slik at bølgjene vert berekna ut frå ein forventa 50-årsvind på 30,4 m/s frå alle retningar. Rådgivende Biologer AS 13
Den effektive strøklengda på lokaliteten er størst med vind frå nordnordaust (sektor 11,25 33,75 målt på sjøkart) med 7,2 km (vedleggstabell 5). Figur 8 syner effektiv strøklengde frå 16 himmelretningar for lokaliteten, medan figur 9 og 10 viser strøkbreidde og -lengde for berekninga av den største effektive strøklengda frå nordnordaust (ca 23 ), og den effektive strøklengda frå vestsørvest (ca 248 ). Effektiv strøklengde (km) 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 Figur 8. Effektiv strøklengde for lokaliteten Hågardsneset vist som rose. Figuren syner effektiv strøklengde for kvar 22,5 grad. NNØ = 22,5 +/- 11,25 N NNØ 4,55 km Ø 12,3 km 11,25 11,25 Figur 9. Strøkbreidde og -lengde for berekning av den største effektive strøklengda frå nordnordaust (ca 23 ), for oppdrettsanlegget ved Hågardsneset. Anlegget er teikna inn med raud stjerne. Rådgivende Biologer AS 14
VSV = 247,5 +/- 11,25 16,2 km 3,35 km 11,25 11,25 VSV N V Figur 10. Strøkbreidde og -lengde for berekning av den effektive strøklengda frå vestsørvest (ca 248 ), for oppdrettsanlegget ved Hågardsneset. Anlegget er teikna inn med raud stjerne. Rådgivende Biologer AS 15
Ein finn 10- og 50-årsbølgja (H s, m) og bølgjeperiode (pikperiode, T p, s) for lokaliteten ved å kombinere verdiar for lokaliteten sin 10- og 50-årsvind med lokaliteten si effektive strøklengde (figur 11). Den høgaste signifikante 10-årsbølgja (H s ) med tilhøyrande bølgjeperiode (T p ) for lokaliteten Hågardsneset kjem frå nordnordaust (sektor 11,25 33,75 ), og er berekna til å bli 1,81 m og 4,16 s (vedleggstabell 5). Den høgaste 10-årsbølgja (H max ) er berekna til å bli 3,44 m. Den høgaste signifikante 50-årsbølgja (H s ) med tilhøyrande bølgjeperiode (T p ) for lokaliteten Hågardsneset kjem frå same retning, og er berekna til å bli 2,06 m og 4,34 s (vedleggstabell 5). Den høgaste 50-årsbølgja (H max ) er berekna til å bli 3,90 m. 10- og 50 års signifikant bølgjehøgde (m) 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 Pikperiode (s), 10- og 50 årsbølgje 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 Figur 11. Signifikant bølgjehøgde (Hs, m) og bølgjeperiode (pikperiode, Tp, s) for ein returperiode på 10 år (lyseblå) og 50 år (mørkeblå) for lokaliteten Hågardsneset vist som rose. Figuren syner fordelinga for kvar 22,5 grad. HAVDØNNINGAR Lokaliteten Hågardsneset ligg i Kvinnheradsfjorden, fleire mil innafor hovudterskelen i Hardangerfjorden. Dette gjer at det ikkje vil vere havdønningar på lokaliteten. ANDRE BØLGJETILHØVE PÅ LOKALITETEN Lokaliteten ligg ut mot hovudleia for skipstrafikk i Hardangerfjorden, men ligg eit godt stykke frå sjølve leia, forholdsvis nær land. Då lokaliteten samstundes ligg relativt eksponert til mot vêr og vind, vil dei skipsgenererte bølgjene bety lite for den totale bølgjepåverknaden på anlegget ved lokalitet Hågardsneset. Bølgerefleksjon av betydning vil ikkje oppstå på lokaliteten. Der Øynefjorden munnar ut i Kvinnheradsfjorden vil det lokalt kunne oppstå ein additiv effekt av fleire bølgetog, ved kraftig vind frå nord nordaustleg retning. Men då Øynefjorden munnar ut i Kvinnheradsfjorden ca 9 km nord for Hågardsneset, vil dette truleg ha liten eller ingen effekt så langt sør som ved anlegget. Storsundet, som munnar ut rett nord for Snilstveitøy, har ein retning som gjer at eventuelle bølgetog ikkje vil påverke anlegget. På lokalitetar med svært sterk straum, som til dømes i eit straumsund, vil det kunne oppstå bølgje-/strauminteraksjon. Men det er i utgangspunktet svært driftsteknisk vanskeleg å drive oppdrettsverksemd på slike straumsterke lokalitetar. Bølgje- og strauminteraksjon av betydning vil ikkje vere aktuelt ved lokaliteten Hågardsneset. Ein forventa 10- og 50-årsvind på ein lokalitet vil kunne setje opp ein sterk vindstraum der tilhøva ligg til rette for det (f. eks når vinden bles ut over ein lang og nokså rett fjord). På lokaliteten Hågardsneset Rådgivende Biologer AS 16
vil det vere høvesvis full storm (27,5 m/s) og sterk storm frå nordnordaust (30,4 m/s) som gir den høgaste signifikante 10-årsbølgja (1,81 m) og 50-årsbølgja (2,06 m). Men full til sterk storm frå vestsørvest vil gi nesten like høg signifikant 10- og 50-årsbølgje (høvesvis 1,75 og 1,99 m). Med full til sterk storm frå nordnordaust kan ein forvente at det vert sett opp ein overflatestraum omlag i retning sørsørvest, medan full til sterk storm frå vestsørvest vil gi ein overflatestraum omlag i retning nordnordaust. På lokaliteten er 10-årsstraumen på 5 m djup forventa å skulle vere sterkast i retning nordaust (0,56 m/s), og den forventa 10-årsstraumen vil dermed ha om lag motsett retning av den sterkaste forventa 10- og 50-års vindstraumen, men om lag same retning som den nesten like sterke 50-års vindstraumen frå vestsørvest. BÅT- OG SKIPSTRAFIKK Lokaliteten ligg nær opp til land og ligg difor utanfor leia i Hardangerfjorden. TIDEVATN Skildring av tidevatnvariasjon skal i samsvar med standarden inkludere ekstremverdiar, også stormflo. Følgjande verdiar er henta frå Tidevannstabeller for den norske kyst med Svalbard 2009, 72 årgang, korrigert til næraste sekundærhamn (tabell 2): Tabell 2. Tidevatnvariasjon på lokalitet Hågardsneset. Standardhamn: Bergen Sekundærhamn: Leirvik Høgdekorreksjon: 0.76 Høgaste observerte vasstand 183 cm Høgvatn: Høgaste astronomiske tidevatn (HAT) 137 cm Middel spring høgvatn (MHWS) 115 cm Middel spring lågvatn (MLWS) 22 cm Lågvatn: Lågaste astronomiske tidevatn (LAT) 0 cm Lågaste observerte vasstand -32 cm TEMPERATUR, FARE FOR ISLEGGING / ISGANG / NEDISING AV ANLEGG Lokaliteten ligg ope til, om lag midt i Hardangerfjordsystemet, og det er ingen store ferskvasstilførslar frå vassdrag lokalt i området. Det vil difor vere svært liten fare for drivis, islegging eller isgang på lokaliteten. Det er ikkje kjent at nedising av oppdrettsanlegg har oppstått på Vestlandet i betydeleg omfang. Temperatur i måleperioden Temperaturen vart målt av straummålarane kvart 10. minutt på 5 og 15 m djup i perioden 4. mars - 9. april 2010. Døgnmiddeltemperaturen på 5 m djup var generelt stigande i dei første to vekene av måleperioden, frå ein temperatur på 2,4 C den 4. mars til 5,2 den 20. mars (Figur 12). I perioden 21. mars - 6. april var temperaturen stabil, og låg mellom 5,4 og 5,7 C, før han auka til 6,3 C siste dag av måleperioden. Temperaturen på 5 m djup varierte noko gjennom døgnet, mest dei første to vekene, og variasjonen var opp mot 1,5 C (ikkje vedlagt rapporten). Døgnmiddeltemperaturen på 15 m djup var også generelt stigande i dei første knappe to vekene av Rådgivende Biologer AS 17
måleperioden, frå 4,1 C den 4. mars til 6,4 C den 16. mars (Figur 12). Deretter var det ein liten dropp, før døgnmiddeltemperaturen stabiliserte seg mellom 6,2 og 7 C frå 21. mars og ut måleperioden til 9. april. Temperaturen på 15 m djup varierte noko meir gjennom døgnet enn på 5 m djup, og variasjonen var opp mot 2,4 C. 10 Hågardsneset ) C (o r tu e ra T emp 8 6 4 2,!,,,!!! 15 meter,,,,, 5 meter!!!!!,,,!!!,!,!,,!!,!,,,,,,,,,,,,,,,,,!!!!!!!!!!!!!!!!!,!,!,! m ars 0mars 5mars 0mars 5mars 0mars 5 1 1 2 2 3 5 April Figur 12. Døgnmidlar for temperatur målt på dei to ulike djupa ved Hågardsneset i perioden 4. mars - 9. april 2010. Sjiktningstilhøve Temperatur, saltinnhald og oksygeninnhald vart målt i vassøyla ned til ca 455 m djup i Øynefjorden, ca 16 km nord for Hågardsneset den 4. mars 2010 ca kl 11.00 med ein SAIV STD/CTD model SD 204 nedsenkbar sonde. Om lag eit år tidlegare, den 25. mars 2009, vart det også målt ein profil i vassøyla ute i Hardangerfjorden utanfor anlegget ved Hågardsneset. Profilane viste at vassøyla i Øynefjorden i liten grad var ferskvasspåverka i mars 2010, medan det var meir ferskvasspåverknad i overflata av fjorden i mars 2009 (figur 13). I Øynefjorden vart saltinnhaldet målt til mellom 31,7 og 31,8 i overflata ned til 5 m djup. Frå 5 til ca 60 m djup steig saltinnhaldet gradvis til 34,2, og frå ca 60 til 170 m djup steig salinnholdet svakt til 34,9. Frå ca 170 m djup og nedover til botn var saltinnhaldet tilnærma stabilt, og vart målt til 35,1 på 455 m djup. Ved Hågardsneset var saltinnhaldet i overflata eit år tidlegare 26,3 i overflata, men auka raskt mot eit lite sprangsjikt rundt 10 meters djup, der saltinnhaldet passerte 30. Frå vel 10 meters djup og nedover auka saltinnhaldet gradvis til 34,5 på 60 meters djup og svakt vidare til 34,8 på 90 meters djup. Ned mot botnen var saltinnhaldet rett under 35,0. Rådgivende Biologer AS 18
0 100 Oksygen Temperatur Saltholdighet Dyp (meter) 200 300 400 500 0 5 10 15 20 25 30 35 0 Øynefjorden 4. mars 2010 Temperatur (oc), oksygen (mg O/l), saltholdighet (o/oo) Temperatur Oksygen Saltholdighet 100 Dyp (meter) 200 300 400 Utanfor Hågardsneset 25.03.2009 500 0 5 10 15 20 25 30 35 Temperatur (oc), oksygen (mg O/l), saltholdighet (o/oo) Figur 13. Måling av temperatur ( C), saltinnhald og oksygeninnhald (mg O/l), i vassøyla i Øynefjorden den 4. mars 2010 og i Hardangerfjorden utanfor Hågardsneset den 25. mars 2009. Profilen viste at det var kaldt i overflata av Øynefjorden i mars 2010, der temperaturen låg mellom 2,7 og 2,9 C i overflata ned til 5 m djup. Frå 5 til ca 60 m djup steig temperaturen betydeleg til 9,3 C, men frå ca 60 til 220 m djup avtok temperaturen jamt til 7,8 C. Frå ca 220 m djup og nedover til botn var temperaturen tilnærma stabil, og vart målt til 7,6 C på 455 m djup. Ved Hågardsneset i mars 2009 var temperaturen relativt normal for årstida, med 4,8 C i overflata, og relativt stabilt rundt 5,0 C dei øvste knappe 20 metrane (figur 13). Herifrå steig temperaturen gradvis til eit maksimum på ca 9,2 C på 46 meters djup, før temperaturen sokk sakte igjen til 8,0 C på 100 meters djup og 7,8 C på 485 meters djup. Oksygeninnhaldet i overflata av Øynefjorden i mars 2010 var normalt høgt til å vera på denne årstida, og blei målt til 9,5 mg/l, noko som tilsvarar ei metning på 88 %. Frå overflata og nedover til ca 30 m djup var oksygeninnhaldet relativt stabilt og vart målt til 9,3 mg/l (93,5 %) på 30 m djup. Frå ca 30 m djup og ned til ca 60 m djup sokk oksygeninnhaldet til 8,0 mg/l (89 %), og vidare nedover til 220 m djup sokk oksygeninnhaldet svakt til 6,6 mg/l (71 %). Frå 220 m djup og vidare nedover til botn var oksygeninnhaldet stabilt. Ved botn på 455 m djup vart oksygeninnhaldet målt til 6,6 mg/l (71 %). Rådgivende Biologer AS 19
Utanfor Hågardsneset var oksygeninnhaldet i mars 2009 høgt dei øvste 20 metrane, med eit oksygeninnhald på 10,6 10,8 mg O/l, tilsvarande ei oksygenmetting på ca 102 107 %. Herifrå sokk oksygeninnhaldet svakt ned til eit mellombels minimum på 7,6 mg O/l (83 %) på 72 meters djup, før det stabiliserte seg rundt 7,8-8 mg O/l frå 90 m og nedover til vel 300 meters djup. Vidare ned mot 485 meters djup sokk oksygeninnhaldet litt til 6,7 mg O/l, tilsvarande ei oksygenmetting på ca 72 %. SKILDRING AV BOTNTYPE. I samband med den siste MOM B granskinga den 25. mars 2009 vart det teke 10 grabbhogg med ein 0,028 m² stor van Veen grabb frå ulike stader under anlegget (Brekke 2009). Innhaldet i prøvane er nokså typisk for eit område med jamt bratt, skrånande terreng i tilknytning til eit fjordbasseng. Prøvetakinga synte at anlegget sin primærbotn i all hovudsak er ein blandingsbotn beståande av fjellbotn og sedimentbotn der ein fann varierande, men for det meste små mengder skjelsand, grus, sand og silt oppå hard botn. Rådgivende Biologer AS 20
STRAUMSTILLE PERIODAR MED OMSYN PÅ VASSUTSKIFTING I MERDANE. På 5 m djup var det middels innslag av straumstille periodar i løpet av måleperioden. Det var 43 periodar med tilnærma straumstille (under 2 cm/s) som varte 2,5 timar eller meir i løpet av måleperioden. Til saman vart det registrert 201 timar av totalt 867 timar med tilnærma straumstille i periodar på 2,5 timar eller meir (23,2 %), og dei to lengste straumstille periodane var 12,5 og 10,8 timar (tabell 3). På 15 m djup var det lite innslag av straumstille periodar i løpet av måleperioden. Til saman vart det registrert 163 timar av totalt 867 timar med tilnærma straumstille i periodar på 2,5 timar eller meir (18,8 %). Den lengste straumstille perioden var 11,3 timar, medan dei to nest lengste var 9,8 timar. Figur 14 viser fordelinga av straumfarten på 5 og 15 m djup i løpet av måleperioden Tabell 3. Skildring av straumstille på lokaliteten Hågardsneset oppgjeve som tal på observerte periodar av ei gitt lengde med straumhastigheit mindre enn 2 cm/s. Lengste straumstille er også oppgjeve. Måleintervallet er 10 min på 5 og 15 meter, og målingane er utført i perioden 4. mars - 9. april 2010. Måledjup 0,17-2,33 t 2,5-6 t 6,17-12 t 12,17-24 t 24,17-36 t 36,17-48 t 48,17-60 t 60,17-72 t >72t Maks 5 meter 191 35 7 1 12,5 t 15 meter 220 32 5 11,3 t 50 40 Hågardsneset, 5 meter Frekvens (%) 30 20 10 0 50 40 Hågardsneset, 15 meter Frekvens (%) 30 20 10 Figur 14. Fordeling av straumhastigheit ved Hågardsneset på 5 og 15 m djup i perioden 4. mars - 9. april 2010. 0 O-1 1-3 3-4 4-5 5-6 6-8 8-10 10-15 15-25 Straumhastigheit (cm/sek) 25-50 50-100 Rådgivende Biologer AS 21
REFERANSAR BREKKE, E. 2009 MOM B-gransking av oppdrettslokaliteten Hågardsneset i Kvinnherad våren 2009. Rådgivende Biologer AS, rapport 1188, 21 sider. BREKKE, E. 2010 Lokalitetsvurdering av oppdrettslokalitet Hågardsneset i Kvinnherad kommune. Rådgivende Biologer AS, rapport 1319, 24 sider. BREKKE, E., B. TVERANGER & G.H. JOHNSEN 2004 Straummålingar og lokalitetsklassifisering av ny oppdrettslokalitet ved Hågardsneset i Kvinnherad kommune. Rådgivende Biologer AS, rapport 722, 38 sider. GOLMEN, L. G. & E. NYGAARD 1997. Strømforhold på oppdrettslokalitetar i relasjon til topografi og miljø. NIVA-rapport 3709, 58 sider, ISBN 82-577-3275-3 GOLMEN, L. G. & A. SUNDFJORD 1999. Strøm på havbrukslokalitetar. NIVA-rapport 4133, 33 sider, ISBN 82-577-3743-7 JENSEN, Ø. & E. LIEN 2005. Miljøkriterier på lokalitet. SINTEF rapport SFH80 A064058, 18 sider. LIEN, E., H. RUDI & O. L. SLAATTELID 1996 Håndbok for design og dokumentasjon av åpne merdanlegg. MARINTEK rapport MT40 A96-0282, rapportnr 401043.10.01, 86 sider. NORSK STANDARD NS-EN 1991-1-4:2005+NA:2009 Eurokode 1: Laster på konstruksjoner. Del 1-4: Almenne laster - Vindlaster Standard Norge, 131 sider + vedlegg. NORSK STANDARD NS 9415:2009. Flytende oppdrettsanlegg. Krav til lokalitetsundersøkelse, risikoanalyse, utforming, dimensjonering, utførelse, montering og drift. 2. utgave november 2009. Standard Norge, 100 sider. SAVILLE, T. JR. 1954. The effect of fetch width on wave generation. Technical Memorandum No. 70, U. S. Army, Corps of Engineers, Beach Erosion Board. 9 sider. STAVELAND, A. H. 2009 Ny lokalitetsklassifisering av lokalitet Brandaskuta i Kvinnherad kommune Rådgivende Biologer AS, rapport 1254, 18 sider. TIDEVANNSTABELLER FOR DEN NORSKE KYST. 72. ÅRGANG 2009. Statens kartverk sjø, 88 sider. Rådgivende Biologer AS 22
VEDLEGGSTABELLAR Vedleggstabell 1. Oversyn over straumaktiviteten i alle 15 graders kompassektorar på 5 m djup for lokaliteten Hågardsneset. Måleperiode: 4. mars - 9. april 2010. Antal målingar: 5202. Intervalltid: 10 min. Vedleggstabell 2. Oppsummering av statistiske data for straummålingane på 5 m djup for lokaliteten Hågardsneset. Måleperiode: 4. mars - 9. april 2010. Antal målingar: 5202. Intervalltid: 10 min. Gjennomsnittleg straumhastigheit (cm/s) Varians (cm/s)² Standardavvik (cm/s) Gjennom -snittleg standardavvik (cm/s) Maksimum straumhastigheit (cm/s) Minimum straumhastigheit (cm/s) Signifikant maksimum hastigheit (cm/s) Signifikant minimum hastigheit (cm/s) 4,6 20,794 4,560 0,987 33,8 0,0 9,8 1,1 Rådgivende Biologer AS 23
Vedleggstabell 3. Oversyn over straumaktiviteten i alle 15 graders kompassektorar på 15 m djup for lokaliteten Hågardsneset. Måleperiode: 4. mars - 9. april 2010. Antal målingar: 5202. Intervalltid: 10 min. Vedleggstabell 4. Oppsummering av statistiske data for straummålingane på 15 m djup for lokaliteten Hågardsneset. Måleperiode: 4. mars - 9. april 2010. Antal målingar: 5202. Intervalltid: 10 min. Gjennomsnittleg straumhastigheit (cm/s) Varians (cm/s)² Standardavvik (cm/s) Gjennomsnittleg standardavvik (cm/s) Maksimum straumhastigheit (cm/s) Minimum straumhastigheit (cm/s) Signifikant maksimum hastigheit (cm/s) Signifikant minimum hastigheit (cm/s) 4,6 17,172 4,144 0,893 24,8 0,0 9,5 1,0 Rådgivende Biologer AS 24
Vedleggstabell 5. Berekna effektiv strøklengde, 10- og 50-års vindfart, 10- og 50-års signifikant bølgjehøgde med tilhøyrande pikperiode og maksimal bølgjehøgde i ulike retningar for lokaliteten Hågardsneset. 10- års bølgje 50- års bølgje Sektor Hovud Grader Strøk- Effektiv Vindfart Signif. Pik- Bølgje- Signif. Pik- Bølgjeretning lengde breidde strøklengd 10 år 50 år bølgehøgde periode høgde bølgehøgde periode høgde nr frå til F (m) W (m) Fe (m) U (m/s) Hs Tp Hmax Hs Tp Hmax 1 N 348,75 11,25 9250 3500 5488 27,5 30,4 1,58 3,80 3,00 1,79 3,96 3,41 2 NNØ 11,25 33,75 12300 4550 7201 27,5 30,4 1,81 4,16 3,44 2,06 4,34 3,90 3 NØ 33,75 56,25 8600 4200 5862 27,5 30,4 1,63 3,89 3,11 1,85 4,05 3,52 4 ØNØ 56,25 78,75 850 4500 850 27,5 30,4 0,62 2,04 1,18 0,71 2,13 1,34 5 Ø 78,75 101,25 700 5500 700 27,5 30,4 0,56 1,91 1,07 0,64 2,00 1,22 6 ØSØ 101,25 123,75 600 800 575 27,5 30,4 0,51 1,79 0,97 0,58 1,87 1,10 7 SØ 123,75 146,25 300 900 300 27,5 30,4 0,37 1,44 0,70 0,42 1,51 0,80 8 SSØ 146,25 168,75 250 12500 250 27,5 30,4 0,34 1,36 0,64 0,38 1,42 0,73 9 S 168,75 191,25 250 9000 250 27,5 30,4 0,34 1,36 0,64 0,38 1,42 0,73 10 SSV 191,25 213,75 675 4000 675 27,5 30,4 0,55 1,89 1,05 0,63 1,97 1,20 11 SV 213,75 236,25 7500 3050 4638 27,5 30,4 1,45 3,59 2,76 1,65 3,75 3,13 12 VSV 236,25 258,75 16200 3350 6723* 27,5 30,4 1,75 4,07 3,33 1,99 4,24 3,77 13 V 258,75 281,25 16000 2750 5920* 27,5 30,4 1,64 3,90 3,12 1,86 4,07 3,54 14 VNV 281,25 303,75 4000 4000 3559 27,5 30,4 1,27 3,29 2,42 1,44 3,43 2,75 15 NV 303,75 326,25 3750 22000 3750 27,5 30,4 1,31 3,35 2,48 1,48 3,49 2,82 16 NNV 326,25 348,75 5200 3250 3964 27,5 30,4 1,34 3,41 2,55 1,52 3,56 2,90 * Lest direkte av frå Kurva til Saville (1954), då dette gav ei noko meir "konservativ" effektiv strøklengde samanlikna med bruk av "fjerde ordens polynom-formel". Rådgivende Biologer AS 25
Vedleggstabell 6. Målt maksimalstraum i perioden 4. mars - 9. april 2010 på 5 og 15 m djup og berekna 10- og 50 årsstraum på 5 og 15 meters djup i ulike retningar for lokaliteten Hågardsneset. Retning Maks straum 5 m (cm/s) Maks straum 15 m (cm/s) 10-årsstraumen 5 m (cm/s) 10-årsstraumen 15 (cm/s) 1-14 12,8 10,0 21,1 16,5 15-29 15,4 13,2 25,4 21,8 30-44 26,6 20,8 43,9 34,3 45-59 33,8 22,4 55,8 37,0 60-74 32,2 24,8 53,1 40,9 75-89 21,2 23,8 35,0 39,3 90-104 17,6 20,2 29,0 33,3 105-119 10,6 8,8 17,5 14,5 120-134 9,0 7,6 14,9 12,5 135-149 11,0 8,4 18,2 13,9 150-164 9,6 8,4 15,8 13,9 165-179 10,2 9,8 16,8 16,2 180-194 17,0 11,0 28,1 18,2 195-209 22,8 13,8 37,6 22,8 210-224 24,6 14,4 40,6 23,8 225-239 14,2 12,2 23,4 20,1 240-254 8,2 10,0 13,5 16,5 255-269 9,6 10,0 15,8 16,5 270-284 6,0 9,8 9,9 16,2 285-299 4,8 7,4 7,9 12,2 300-314 8,6 5,8 14,2 9,6 315-329 8,0 5,0 13,2 8,3 330-344 7,6 4,8 12,5 7,9 345-360 13,8 4,8 22,8 7,9 Retning 50-årsstraumen 5 m (cm/s) 50-årsstraumen 15 m (cm/s) 50-årsstraumen 15 m (cm/s) korrigert (*) 1-14 23,7 18,5 20,2 15-29 28,5 24,4 26,6 30-44 49,2 38,5 41,9 45-59 62,5 41,4 45,2 60-74 59,6 45,9 50,0 75-89 39,2 44,0 48,0 90-104 32,6 37,4 40,7 105-119 19,6 16,3 17,7 120-134 16,7 14,1 15,3 135-149 20,4 15,5 16,9 150-164 17,8 15,5 16,9 165-179 18,9 18,1 19,8 180-194 31,5 20,4 22,2 195-209 42,2 25,5 27,8 210-224 45,5 26,6 29,0 225-239 26,3 22,6 24,6 240-254 15,2 18,5 20,2 255-269 17,8 18,5 20,2 270-284 11,1 18,1 19,8 285-299 8,9 13,7 14,9 300-314 15,9 10,7 11,7 315-329 14,8 9,3 10,1 330-344 14,1 8,9 9,7 345-360 25,5 8,9 9,7 * I høve til NS 9415:2009 avsnitt 5.2.3 skal den dimensjonerande straumfarten (50 års returperiode) på lokaliteten uansett setjast til 50 cm/s dersom den høgaste dimensjonerande straumfarten med ein returperiode på 50 år, basert på ei måling i ein månad vert lågare enn 50 cm/s. Dei andre verdiane i straumrosa skal aukast prosentvis tilsvarande. Rådgivende Biologer AS 26
OM GYTRE STRAUMMÅLARAR Straummålaren som er nytta er av typen Gytre målar, SD 6000. Rotoren har ein tregleik som krev ein viss straumhastigheit for at rotoren skal gå rundt. Ved låg straumhastigheit vil Gytre målaren difor i mange høve vise noko mindre straum enn det som er reelt, fordi den svakaste straumen i periodar ikkje vert fanga tilstrekkeleg opp av målaren. På lokaliteten er ein god del av straummålingane på alle djup lågare enn 3-4 cm/s, og difor kan ein ikkje utelukke at lokaliteten på desse djupnene faktisk er noko meir straumsterk enn målingane syner for dei periodane ein har målt låg straum. I dei periodane målaren syner tilnærma straumstille kan straumen periodevis eigentleg vere 1 2 cm/s sterkare. Som vist nedanfor har ein indikasjonar på at Gytre straummålarane og rotormålarar generelt måler mindre straum enn «sann straum» ved låg straumhastigheit. Målingar på alle djup er såleis minimumsstraum. Ein må i denne samanheng gjere merksam på at straummålarane som er nytta på denne lokaliteten registrerer ein verdi på 1,0 cm/s når rotoren ikkje har gått rundt i løpet av måleintervallet (30 min). Terskelverdien er sett til 1,0 cm/s for å kompensere for at rotoren krev ein viss straumhastigheit for å drive den rundt. Ved dei høva der målaren syner verdiar under 1,0 cm/s, skuldast dette at rotoren ikkje har gått rundt i løpet av måleintervallet, men at det likevel har vore nok straum til at målaren har skifta retning. Straumvektoren for måleintervallet vert då rekna ut til å verte lågare enn 1 cm/s. Ein instrumenttest av ein Gytre målar (SD 6000) og ein Aanderaa målar (RCM7 straummålar) vart utført av NIVA i 1996. Aanderaa-målaren har ein rotor med litt anna design enn SD 6000. Testen synte at RCM 7 straummålaren ga 19 % høgare middelstraumfart enn Gytre målaren (Golmen & Nygård 1997). På låge straumverdiar synte Gytre målaren mellom 1 og 2 cm/s under Aanderaa målaren, dvs at når Gytre målaren synte 1-2 cm/s, så synte Aanderaa målaren 2 3 cm/s. Dette kan som nemnt forklarast ut frå vassmotstanden i rotorburet til ein Gytre målar, samt at det er ein viss tregleik i ein rotor der rotoren må ha ein gitt straumhastigheit for å gå rundt. Ved låge straumstyrkar går større del av energien med til å drive rundt rotoren på ein Gytre målar enn på ein Aanderaa målar. Det vart i 1999 utført ein ny instrumenttest av same typar straummålarar som vart testa i 1996 (Golmen & Sundfjord 1999). Testen vart utført på ein lokalitet på 3 m djup i 9 dagar i januar 1999. I tillegg til Aanderaa- og SD 6000-målarane stod det ein NORTEK 500 khz ADP (Acoustic Doppler Profiler) straummålar på botn. Denne måler straum ved at det frå målaren sine hydrofonar vert sendt ut ein akustisk lydpuls med ein gitt frekvens (t.d. 500 khz) der delar av signalet vert reflektert tilbake til instrumentet av små partiklar i vatnet. ADP straummålaren har fleire celler/kanalar og kan måle straum i fleire ulike djupnesjikt, t.d. kvar meter i ei vassøyle på 40 m. Ved å samanlikne straummålingane på 3 m djup (Aanderaa- og Gytremålaren) med NORTEK ADP (celle 31, ca 4 m djup) fann ein at NORTEK ADP målte ein snittstraum på 5,1 cm/s, Anderaa RCM 7 ein snittstraum på 2,7 cm/s, og SD 6000 ein snittstraum på 2,0 cm/s. Ein ser at i denne instrumenttesten låg begge rotormålarane langt under ADP målaren når det gjeld straumhastigheit. Våren 2010 utførte Rådgivende Biologer AS ein ny instrumenttest av Nortek ADP målar og Gytre SD- 6000 målarar i Hervikfjorden i Tysvær over fire veker. Desse Gytre målarane hadde ein nyare type syrefast rotorbur i stål, i motsetnad til dei som vart nytta i dei tidlegare instrumenttestane. Nortek ADP målaren vart hengt på 46 m djup og målte straumen oppover i vassøyla. Nortek målingane vart samanlikna med straummålingar utført med Gytre målarar på 30, 15 og 5 m djup. Resultata viste at det var best samsvar mellom dei to ulike straummålarane på 30 m djup, og at det var generelt dårlegare samsvar mellom dei to straummålartypane med aukande avstand frå målehovudet på Nortek ADP målaren. Målingane viste elles at det var størst forskjell på straumfarten mellom Gytre og Nortek ved middels låg straumfart (ca 3-4 til 8-9 cm/s), og noko mindre forskjell ved høgare straumfart. Nortek målaren målte ca 1,5 2,5 cm/s høgare gjennomsnittleg straumfart enn Gytre målaren ved svak straum (Gytremålingar på 0 3 cm/s), ca 3 4,5 cm/s høgare straumfart ved Gytremålingar på ca 3 10 cm/s, og 2 3,5 cm/s høgare straumfart ved Gytremålingar på ca 11 15 cm/s. Rådgivende Biologer AS 27