Straummåling ved Uføro i Stord kommune, R A P P O R T. Rådgivende Biologer AS 1961

Transkript

1 Straummåling ved Uføro i Stord kommune, sommaren 2014 R A P P O R T Rådgivende Biologer AS 1961

2

3 Rådgivende Biologer AS RAPPORT TITTEL: Straummåling ved Uføro i Stord kommune, sommaren FORFATTAR: OPPDRAGSGIVAR: Erling Brekke Kobbevik og Furuholmen Oppdrett AS OPPDRAGET GITT: ARBEIDET UTFØRT: RAPPORT DATO: 20. mai 2014 juli oktober oktober 2014 RAPPORT NR: ANTAL SIDER: ISBN NR: Ikkje nummerert EMNEORD: - Oppdrettslokalitet i sjø - Straummåling på to punkt - Hordaland fylke RÅDGIVENDE BIOLOGER AS Bredsgården, Bryggen, N-5003 Bergen Foretaksnummer mva Internett : E-post: post@radgivende-biologer.no Telefon: Telefax: Framsidebilete: Anlegget på lokaliteten Uføro. Foto: M. Eilertsen.

4 FØREORD Rådgivende Biologer AS har på oppdrag frå Kobbevik og Furuholmen Oppdrett AS utført straummålingar ved oppdrettslokaliteten Uføro i Sto rd kommune. Kobbevik og Furuholmen Oppdrett AS har i dag løyve for oppdrett av laks og aure til matfiskproduksjon på lokaliteten Uføro, lok. nr , med ein maksimal tillaten biomasse på 3120 tonn. Eksisterande anlegg består av 6 stk. 160 m ri ngar med ei total lengde på ca 540 meter, men det e r planlagt å utvide anlegget med ei merd mot vest og to mot nord. I samband med planlagt endring og utviding på lokal iteten er det gjort straummålingar på to punkt ved Uføro. I søknadsskjema for flytande fiskeoppdrettsa nlegg blir det stilt krav om resipientgranskingar o g straummålingar i samband med søknader om nye lokali tetar, og ved endringar på eksisterande lokalitetar (veileder for utfylling av søknadsskjem a, kap og 4.3.4). Denne rapporten presentereresultat frå måling av vassutskiftingsstraum (15 m), spreiingsstraum (90 m) og botnstraum (140 m djup) ved lokaliteten. Rådgivende Biologer AS takkar Kobbevik og Furuholme n Oppdrett AS v/ingebrigt Landa for oppdraget, og tilsette ved anlegget for assistanse i samband med feltarbeidet. Bergen, 29. oktober 2014 INNHALD Føreord Innhald Samandrag Område- og lokalitetsskildring Metodar Resultat Straummåling på stasjon sør Straummåling på stasjon nord...19 Samanlikning av straum mellom ulike stasjonar Temperatur- og sjiktningstilhøve...27 Diskusjon og vurdering Generelt om oppdrettslokalitetar Om Gytre straummålarar Referansar Vedleggstabellar Vedleggsfigurar Rådgivende Biologer AS 2

5 SAMANDRAG Brekke, E Straummåling ved Uføro i Stord kommune, sommaren Rådgivende Biologer AS, rapport 1961, 56 sider. Rådgivende Biologer AS har på oppdrag frå Kobbevik og Furuholmen Oppdrett AS utført straummålingar ved oppdrettslokalitet Uføro i Stord kommune i samband med søknad om utviding. Lokaliteten ligg sør i Langenuen, mellom Stord, Tysnes og Huglo, og denne delen av Langenuen strekkjer seg frå Selbjørnsfjorden i nord til Hardangerfjorden i sør. Lokaliteten er eksponert for sørlege vindretningar, og til dels også frå nord og aust. Under noverande anlegg er det svært bratt, med ca m djupne, og botnen byrjar å flate ut på ca m djup rett aust for anlegget. Lokalitet Lok. nr Eigar Koordinat MTB Konsesjonar Uføro Kobbevik og Furuholmen Oppdrett AS 59 52,646 N 3120 Ham 2, Hav 18, Hfj 05 31,635 Ø , Hsd 6 To riggar med tre straummålarar (Sensordata SD 6000) i kvar rigg var utplassert høvesvis sør og nord i lokalitetsområdet i perioden 14. juli 20. august 2014 for måling av vassutskiftingsstraum (15 m djup), spreiingsstraum (90 m djup), og "botnstraum" (140 m djup, ca m over botn). Målaren på 90 m djup på stasjon nord gjekk tapt, og det var begroing på begge målarane på 15 m djup. På grunn av reduserte måleseriar på 15 m djup vart det også brukt resultat frå ei tidlegare måling, der ein rigg med to straummålarar var utplassert sentralt på lokaliteten i perioden 27. september 25. oktober 2012 for måling av straum på 5 og 15 m djup (Kambestad 2012). Grundig samanlikning mellom ulike data frå dei to målestasjonane, samt med tidlegare målingar på lokaliteten, viser at straumbiletet ser ut til å vere svært likt i heile lokalitetsområdet. Resultat frå målingane er oppsummert i tabell 1 og 2 og figur 1, og kva måleperiode som gjeld for dei ulike stader og djup er oppgitt i tabelltekst: Tabell 1. Oppsummering av straumdata på stasjon sør for lokalitet Uføro i Stord kommune, i perioden august 2014 på 15 m djup og perioden 14. juli 19. august 2014 på 90 og 140 m djup. Målestad / djup Middel hastigheit (cm/s) Tilstandsklasse middel hastigheit * Maks hastigheit (cm/s) Andel straumsvake periodar <2 cm/s >2,5 t (%) Tilstandsklasse andel straumstille periodar * Hovudstraumretning(ar) Uføro sør 15 m 6,4 sterk 51,2 ** ** N+S Uføro sør 90 m 5,7 svært sterk 34,8 4,3 svært lite SØ+NV Uføro sør 140 m 4,4 svært sterk 21,0 5,0 svært lite ØSØ *Viser til vårt eige klassifiseringssystem, sjå tabell 4. ** For usikker måleperiode til å vurdere straumstille. Tabell 2. Oppsummering av straumdata på stasjon midt og nord for lokalitet Uføro i Stord kommune. Måleperiode er 27. september 25. oktober 2012 for stasjon midt, juli 2014 på 15 m djup stasjon nord og 14. juli 19. august 2014 på 140 m djup stasjon nord. Målestad / djup Middel hastigheit (cm/s) Tilstandsklasse middel hastigheit * Maks hastigheit (cm/s) Andel straumsvake periodar <2 cm/s >2,5 t (%) Tilstandsklasse andel straumstille periodar * Hovudstraumretning(ar) Uføro midt 15 m 6,8 sterk 40,2 3,4 svært lite S Uføro nord 15 m 6,9 sterk 44,4 3,7 svært lite S Uføro nord 140 m 4,5 svært sterk 23,0 6,7 svært lite N (+S) *Viser til vårt eige klassifiseringssystem, sjå tabell 4. Tidevatnet ser ut til å vere den viktigaste straumskapingsfaktoren ved Uføro. Kyststraumen vil også kunne ha stor betydning på straumbiletet her, og vind vil kunne påverke og "justere" straumbiletet eit stykke ned forbi 15 m i vassøyla. Straummålingane var utført i ein sommarperiode med ei blanding av Rådgivende Biologer AS 3

6 periodar med moderat og til dels kraftig vind for årstida. Retninga til straumen var i hovudsak langs land, anten i nordleg eller sørleg retning (figur 1). Den gjennomsnittlege straumen på lokaliteten var sterk til svært sterk i heile vassøyla i måleperioden, og det gjeld truleg i heile lokalitetsområdet. Dette vil syte for god utskifting og gode tilhøve for fisken i merdene. Også i djupna var det mykje straum, noko som saman med skrånande hardbotn gjer at ein får lite akkumulering av organisk materiale under anlegget. Lokaliteten ser ut til å vere svært gunstig for eit oppdrettsanlegg med høg produksjon, og lokaliteten og resipienten vil truleg ha god kapasitet til ei utviding av den planlagde storleiken. Figur 1. Enkel skisse over hovudstraumretningar (flux) og gjennomsnittleg straumhastigheit for tre stasjonar ved Uføro. Tidspunkt og lengde for måleperiodane varierer noko, sjå tabell 1 og 2. Data for stasjon midt er henta frå Kambestad (2012). Rådgivende Biologer AS 4

7 OMRÅDE- OG LOKALITETSSKILDRING Lokaliteten Uføro ligg sør i Langenuen i Stord kommune, mellom øyane Stord, Tysnes og Huglo (figur 2). Denne delen av Langenuen strekkjer seg frå Selbjørnsfjorden i nord til Hardangerfjorden i sør (figur 2). Lokaliteten ligg ope til og er eksponert for sørlege vindretningar, og til dels også frå nord og aust. Langenuen er den djupaste og kanskje viktigaste passasjen for vatn nordover frå Hardangerfjordsystemet, og Langenuen kan på mange måtar reknast som eit straumsund med tilnærma kontinuerleg god gjennomstrøyming og høg utskifting av vassmassar. Uføro Figur 2. Oversiktskart over sjøområda rundt lokaliteten Uføro, med delar av Langenuen, Hardangerfjorden og Selbjørnsfjorden. Kartgrunnlaget er henta frå Rådgivende Biologer AS 5

8 Lokalitetsområdet Langenuen er omtrent 260 m djup ved den ytste delen av anlegget, og botnen skrånar nedover mot aust til eit djupområde på om lag 300 m sentralt i fjorden (figur 3). Dette djupområdet strekkjer seg på langs av Langenuen heilt til Hardangerfjorden i sør og Selbjørnsfjorden i nord, og er over 230 m djupt på heile denne strekninga. Det er dermed ingen grunne tersklar i nærleiken av lokaliteten. Figur 3. Langenuen ved Uføro. Eksisterande anlegg er markert med svart, og planlagt rammefortøyning for nytt anlegg er markert med raudt. Kartgrunnlaget er henta frå Rådgivende Biologer AS 6

9 Lokaliteten Botnen skrånar svært bratt ned frå land i det meste av lokalitetsområdet og den planlagde utvidinga av lokalitetsområdet, og nord i området skrånar botnen eksempelvis ned til 250 meters djup over ein avstand på ca 100 meter (250 %), noko som er svært bratt (figur 3 og 4). Helningen på botn varierer noko, og sentralt i anlegget er helninga om lag 100 %, det vil seie at det vert om lag ein meter djupare for kvar meter ein kjem ut frå land. Under anlegget er det frå ca m djupt, og botnen byrjar å flate ut på ca m djup rett aust for anlegget. Anlegget består av 6 stk 160 m ringar, plassert i rammer på 90 x 90 meter. Det er planlagt utvida med to ringar av same type mot nord, og ein ring vest for eksisterande anlegg (figur 4). 200 m Figur 4. Sjøkart med rammefortøyning og fortøyningsliner for eksisterande anlegg (raude rammer) og planlagt anlegg (blå rammer) ved Uføro. Plassering av straummålarar i juli 2014 er markert med raude stjerner, posisjon for sonde er markert med raud prikk, og straummåling frå oktober 2012 er markert med gul stjerne (Kambestad 2012). Kartgrunnlaget er utarbeida av Mørenot Aquaculture AS og motteke frå Kobbevik & Furuholmen AS. Rådgivende Biologer AS 7

10 METODAR Straummålingar Generell instrumentbeskrivelse Sensordata SD-6000 straummålarar måler straum mekanisk, ved at straumen driv ein rotor rundt. Registrert straumfart er avhengig av antal omdreiningar av rotoren, samt retninga til målaren i måleperioden. Måleintervallet (10 eller 30 minutt) er delt opp i fem delintervall. På slutten av kvart delintervall blir retninga til målaren registrert, saman med antal omdreiningar (farten) i perioden. Dette gir ein fartsvektor for kvart delintervall. Det vert antatt at retninga til målaren ved slutten av kvart delintervall er representativ for retninga i delperioden. Ved slutten av kvart femte delintervall blir dei fem delvektorane addert, og ein får fartsvektoren for eitt måleintervall. Temperaturen vert lest av som ein momentanverdi på slutten av kvart femte delintervall. For nærare skildring av instrumentet viser ein til brukarmanualen (Mini current meter modell SD-6000, user s manual. Sensordata a.s., P.O.B. 88 Ulset, N 5873 Bergen Norway). Sjå også kapittelet Om Gytre straummålarar bak i rapporten. Utplassering I perioden 14. juli 20. august 2014 var det utplassert ein rigg med tre SD-6000 straummålarar ved Uføro i posisjon N 59 52,553, Ø 5 31,760 (WGS 84) (stasjon sør) og ein rigg med tre SD-6000 straummålarar i posisjon N 59 52,784, Ø 5 31,660 (stasjon nord, figur 4). Spesifikasjonar for målarane og utsettet er oppgitt i tabell 3. Begge riggane var festa inn i kvar sitt tau som gjekk frå ei fortøyningsbøye nordaust for ringen og inn til austsida av ringen. Kvar rigg hadde tre trålkuler og ei lita blåse i overflata til oppdrift, og eit kulelodd på ca 25 kg under den nedste målaren til søkke for å halde riggen stram i vassøyla. Det var høvesvis ca 220 og 240 m djupt der riggane var utplassert. Tidlegare måling: I perioden 27. september 25. oktober 2012 var det utplassert ein rigg med to SD straummålarar på 5 og 15 m djup ved Uføro i posisjon N 59 52,695, Ø 5 31,664 (stasjon midt). Målarane vart festa inn i eit tau strekt mellom to fortøyningsbøyer i det dåverande anlegget, men posisjonen tilsvarar om lag nordlege kanten av dagens merd nr. 3 frå nord (figur 4). Riggen hadde to trålkuler og ei lita blåse i overflata til oppdrift, og eit kulelodd på ca 30 kg til søkke. Straumriggen vart fortøyd eit godt stykke frå næraste not (ca. 25 m), og anlegget vil difor i liten grad ha forstyrra målingane eller skjerma for straumen (Kambestad 2012). På målestaden var det om lag 230 m djupt. Figur 5. Utplassert rigg 27. september 2012, bunden til eit tau strekt mellom to fortøyningsbøyer. Utplassering i 2014 vart gjort på tilsvarande måte. Rådgivende Biologer AS 8

11 Tabell 3. Oversikt over måleinstrument og måledata for målingane ved Uføro. *=Nytta måleperiodar på 15 m djup varierer mellom heile måleperioden og delar av perioden i ulike figurar og tabellar, sjå kvar enkelt figur-/tabelltekst. Produsent Modell Serienr Måledjup/ Måleintervall Antal målingar stad Totalt Nytta m S 10 min ( )* m S 30 min (3-1757) Sensordata SD m S 30 min (3-1757) m N 10 min (2-2532)* m N 30 min m N 30 min (2-1756) Opptak Måleperiode * Målaren på 90 m djup på stasjon nord (nr. 1642) havarerte ved opptak, då båten fekk problem med sterk straum ved vinsjing av målarane. Det kom vatn i elektronikken, og data gjekk tapt. Det var begroing på begge målarane på 15 m djup. Målaren på 15 m N viste avtakande straumaktivitet gjennom måleperioden, og her var det berre truverdige målingar frå om lag halve perioden. Målaren på 15 m S hadde målt straum i ca to døgn, før rotoren stoppa heilt opp. Truleg kan det ha sett seg noko rusk eller groe i rotoren. Etter knappe fire veker byrja rotoren brått å gå rundt igjen, og det var registreringar av straum i ca 10 dagar før opptak. Begrunna målestad og representativitet Posisjon for både stasjon sør og nord vart valt på bakgrunn av antatt straumretning, og for best mogeleg å dekke anleggsområdet ved utplassering i tilknytning til eksisterande anlegg. Dei to riggane vart festa høvesvis heilt sør og nord på anlegget, og på utsida (austsida) av anlegget der ein forventar høgast straumaktivitet og minst påverknad frå anlegget. Målarane var plassert eit stykke frå merdene/nøtene for å minimere eventuell påverknad frå anlegget på målingane på 15 m djup. Målarane på 90 og 140 m djup vil vere upåverka av anlegget. Det er bratt botn på langs av heile lokalitetsområdet, og djupna under merdane er om lag meter. Topografien langs land er forholdsvis jamn, og det er sannsynleg at straumen vil vere relativt einsarta langs heile lokalitetsområdet. Straumen vil truleg vere sterkast eit lite stykke ut frå land i lokalitetsområdet. Heilt inne ved land vil straumen bli bremsa noko, medan litt ut frå land vil straumen renne meir fritt. I dei fleste fjordar vil normalt straumen bevege seg i ulike retningar på kvar side av fjorden som følgje av Coriolis effekt, og det vil i periodar kunne vere svakare straum midt ute i fjorden der dei to straumretningane møtast. Langenuen kan meir reknast som eit stort staumsund, og straumen vil i større grad gå i same retning i heile breidda og ikkje i same grad vere svakare mot midten. Plasseringa av kvar av dei to straumriggane vil truleg gje eit representativt resultat for store delar av anleggsområdet. På delar av anlegget som er grunnare enn 140 m djup vil truleg den målte spreiingsstraumen på 90 m djup vere like representativ for straumbiletet ved botn som botnstraumen på 140 m djup. Bruk av vinddata frå meteorologiske stasjonar Vinddata frå dei to næraste målestasjonane, Slåtterøy Fyr og Stord Lufthavn, er henta inn frå for straummålingsperioden (14. juli 19. august 2014). Uføro er noko beskytta for vind frå vest i høve til målestasjonane. Vindretning og høgaste døgnlege vindhastigheit er teke omsyn til ved vurdering av straumbiletet ved lokaliteten, og er presentert i vedleggstabell 13 og 14. Rådgivende Biologer AS 9

12 Resultatpresentasjon Resultata av måling av straumhastigheit og straumretning er presentert kvar for seg, samt kombinert i ein progressiv vektoranalyse. Eit progressivt vektorplott er ein figurstrek som blir til ved at ein tenkjer seg ein merka vasspartikkel som er i straummålarens posisjon ved målestart og som driv med straumen og teiknar ein sti etter seg som funksjon av straumhastigheit og retning (kryssa i diagrammet syner berekna posisjon frå kvart startpunkt ved kvart døgnskifte). Når måleperioden er slutt har ein fått ein lang samanhengande strek, der vektoren vert den beine lina mellom start- og endepunktet på streken. Dersom ein deler lengda av vektoren på lengda av den faktiske lina vatnet har følgd, får ein Neumann-parameteren. Neumann parameteren fortel altså noko om stabiliteten til straumen i retninga til vektoren. Vinkelen til vektoren ut frå origo, som er straummålaren sin posisjon, vert kalla resultantretninga. Dersom straumen er stabil i resultantretninga, vil figurstreken vere relativt bein, og verdien av Neumann-parameteren vere høg. Er straumen meir ustabil i denne retninga er figurstreken meir «bulkete» i høve til resultantretninga, og Neumann-parameteren får ein låg verdi. Verdien av Neumannparameteren vil ligge mellom 0 og 1, og ein verdi på til dømes 0,80 vil seie at straumen i løpet av måleperioden rann med 80 % stabilitet i vektorretninga, noko som er ein svært stabil straum. Vasstransporten (relativ fluks) er også ein funksjon av straumhastigheit og straumretning, og her ser ein kor mykje vatn som renn gjennom ei rute på 1 m 2 i kvar 15 graders sektor i løpet av måleperioden. Når ein reknar ut relativ fluks, tek ein utgangspunkt i alle målingane for straumhastigheit i kvar 15 graders sektor i løpet av måleperioden. For kvar måling innan ein gitt sektor multipliserer ein straumhastigheita med tidslengda, dvs kor lenge målinga vart gjort innan denne sektoren. Her må ein og ta omsyn til om tidsserien inneheld straummålingar med ulik styrke. Summen av desse målingane i måleperioden gjev relativ fluks for kvar 15 graders sektor. Relativ fluks er svært informativ og fortel korleis vasstransporten som funksjon av straumhastigheit og retning er på lokaliteten. Klassifisering av straummålingane Rådgivende Biologer AS har utarbeidd eit system for klassifisering av overflatestraum, vassutskiftingsstraum, spreiingsstraum og botnstraum med omsyn til dei tre parametrane gjennomsnittleg straumhastigheit, retningsstabilitet og innslag av straumsvake periodar (tabell 4). Klassifiseringa er utarbeidd på grunnlag av resultat frå straummålingar med Gytre Straummålarar (modell SD-6000) på om lag 60 lokalitetar for overflatestraum, 150 lokalitetar for vassutskiftingsstraum og 70 lokalitetar for spreiingsstraum og botnstraum. Rådgivende Biologer AS 10

13 Tabell 4. Rådgivende Biologer AS klassifisering av ulike tilhøve ved straummålingane, basert på fordeling av resultata i eit omfattande erfaringsmateriale frå Vestlandet. Straumsvake periodar er definert som straum svakare enn 2 cm/s i periodar på 2,5 timar eller meir. Tilstandsklasse I II III IV V gjennomsnittleg svært sterk sterk middels svak svært svak straumhastigheit sterk Overflatestraum (cm/s) > 10 6,6-10 4,1-6,5 2,0-4,0 < 2,0 Vassutskiftingsstraum (cm/s) > 7 4,6-7 2,6-4,5 1,8-2,5 < 1,8 Spreiingsstraum (cm/s) > 4 2,8-4 2,1-2,7 1,4-2,0 < 1,4 Botnstraum (cm/s) > 3 2,6-3 1,9-2,5 1,3-1,8 < 1,3 Tilstandsklasse I II III IV V andel straumsvake periodar svært lite lite middels høg svært høg Overflatestraum (%) < > 40 Vassutskiftingsstraum (%) < > 50 Spreingsstraum (%) < > 80 Botnstraum (%) < > 90 Tilstandsklasse I II III IV V retningsstabilitet svært stabil stabil middels stabil lite stabil svært lite stabil Alle djup (Neumann parameter) > 0,7 0,4-0,7 0,2-0,4 0,1-0,2 <0,1 Hydrografisk profil Temperatur, saltinnhald og oksygeninnhald vart målt i vassøyla på anlegget den 14. juli 2014 ca kl i posisjon N 59 52,544, Ø 5 31,752 (WGS 84), med ein SAIV SD 204 nedsenkbar STD/CTD sonde som logga data annakvart sekund (figur 4). Sonden vart senka til botnen på ca 216 m djup. Rådgivende Biologer AS 11

14 RESULTAT STRAUMMÅLING PÅ STASJON SØR Gjennomsnittstraumen var svært sterk for spreiings- og botnstraumen på 90 og 140 m djup i høve til djupna (tabell 5). For vassutskiftingsstraumen på 15 m var straumen sterk til svært sterk i dei korte periodane ein har truverdige målingar frå (sjå nedanfor). Snittstraumen dei siste 10 døgna av måleperioden på 15 m djup var 6,4 cm/s (tabell 5), medan snittet dei to første døgna var på 7,2 cm/s. Straumen vart gradvis svakare nedover i vassøyla, men avtok mindre enn det som er vanleg på dei fleste lokalitetar, og viser at det er uvanleg høg straumaktivitet nedover i djupna på lokaliteten (figur 6 og 8). Straumen var også relativt jamn på djupna, og på 140 m djup låg døgngjennomsnittet stort sett mellom 3 og 6 cm/s gjennom heile perioden (figur 6). Straumbiletet på stasjon sør ved Uføro såg i hovudsak ut til å vere påverka av tidevatn, men i nokon grad også av vind (figur 7 og 8). Det var variabelt med vind gjennom måleperioden, med nokså sterk vind i dagane rundt august og ved eit par høve til, men elles relativt moderate vindtilhøve (vedleggstabell 13 og 14). Straummålaren på 15 m djup var prega av begoing i lange periodar, og det er noko vanskeleg å vurdere effekten av vind på målingane her. Dei første par dagane var det bra med både vind og straum, men sidan stoppa rotoren opp. Etter tre veker med total stillstand kom dei første registreringane av straum den 10. august, som er den dagen med sterkast vind, og den sterkaste straumen på 15 m djup vart registrert seint på kvelden same dag. Det er truleg at den sterke vinden har generert straum som har fått rotoren til å løsne. Det var imidlertid ikkje særleg god samanheng mellom vind og straumstyrke i dagane etter dette på 15 m djup. På 90 m djup såg straumen mest ut til å følgje tidevassyklusen, med rundt fire straumtoppar per døgn (figur 8, vedleggsfigur 3). Retninga veksla mellom nordaust og sørvest, og straumtoppane var om lag like høge i begge retningar. Det var sterk straum i starten og mot slutten av måleperioden, og ein gong rundt nymåne 26. juli. Det var elles lite samanheng mellom straumstyrke og månefasar. Straumen på 140 m djup var også i hovudsak påverka av tidevatn, og straumen veksla mellom å gå i ulike retningar 4 8 gonger i døgnet. For det meste gjekk straumen mot austsøraust, med periodar med meir nordleg eller sørleg straum innimellom, eller kortare periodar med svakare straum i varierande retningar (figur 9, vedleggsfigur 8). Straumen var ein del sterkare først i måleperioden, og i nokon grad mot slutten av perioden (figur 6), og det var ikkje tydeleg samanheng med månefasane på dette djupet. Tabell 5. Oppsummering av straumdata for lokalitet Uføro i Stord kommune på stasjon sør i perioden august 2014 på 15 m djup og perioden 14. juli august 2014 på 90 og 140 m djup. Målestad / djup Middel hastigheit (cm/s) Tilstandsklasse middel hastigheit * Maks hastigheit (cm/s) Hovudstraumretning(ar) Uføro sør 15 m 6,4 sterk 51,2 N+S Uføro sør 90 m 5,7 svært sterk 34,8 SØ+NV Uføro sør 140 m 4,4 svært sterk 21,0 ØSØ *Viser til vårt eige klassifiseringssystem, sjå tabell 4. Retninga til straumen var i hovudsak langs land. Vassutskiftingsstraumen på 15 m djup gjekk om lag mot sør og nord, medan spreiingsstraumen på 90 m djup gjekk litt meir mot søraust og nordvest (tabell 5, figur 9 og 10). På 140 m djup gjekk derimot straumen i hovudsak mot austsøraust, som er noko meir på tvers av fjordretninga. Det har truleg samanheng med at det rett vest for der målaren stod utplassert kjem eit undersjøisk framspring (jf. figur 4). Dette medfører truleg at vatn på denne djupna som kjem gjennom Langenuen nordfrå har vorte pressa langs framspringet og ut forbi målaren i meir Rådgivende Biologer AS 12

15 austleg retning. Vatn som kjem sørfrå i Langenuen går derimot langs land i ganske rett nordleg retning på denne djupna (figur 9). Straumen på 90 og 140 meter gjekk for det meste i om lag same hovudretningar, men innimellom i heilt motsette retningar. Det kan tyde på at retningsendring ved tidevasskifte ikkje skjer samtidig gjennom heile vassøyla, men til litt ulik tid. Det kan også vere eit resultat av kompensasjonsstraumar mellom ulike vasslag. KVALITETSVURDERING AV MÅLEDATA Faktorar som kan ha påverka målingane Det var synleg begroing på målaren på 15 m djup ved opptak, og måleserien bar preg av dette. Det var ingen groe eller synlege feil på dei andre målarane ved stasjon sør. Det var nøter i anlegget då målarane var utplassert, men riggen var festa mellom ei merd og rammefortøyniniga, slik at avstanden til nota var meter. I høve til dominerande straumretningar på lokaliteten er det lite truleg at anlegget har hatt vesentleg innverknad på straummålingane på 15 m djup, og på m djup vil det ikkje vere anlegg eller andre installasjonar som kunne påverke målingane. Truverde for målingane Målaren på 15 m S hadde målt straum i ca to døgn, før rotoren stoppa heilt opp. Truleg kan det ha sett seg noko rusk eller groe i rotoren. Etter om lag tre og ei halv veke byrja rotoren brått å gå rundt igjen, og det var registreringar av straum i ca 10 dagar før opptak (figur 7). Ei samanlikning av straumdata tyder på at straumen dei to første døgna på 15 m S tilsvarte 15 m N, og var representative i denne perioden. Etter at rotoren kom i gang igjen, litt uvisst av kva årsak, var det ein god del målingar av straum i ca 10 dagar. Ei samanlikning med målingane på 90 m djup (figur 6) viser eit brukbart samanfall, og det er truleg at målingane kan vere tilnærma representative. Det ser imidlertid ut til at rotoren på 15 m S nærast har stoppa opp i periodar med lite straum, medan rotoren tilsynelatande har gått godt rundt når det har vore mykje straum og rotoren har løsna. Truleg vil snittstraumen reelt ha vore noko høgare på 15 m i denne perioden, medan maksimalstraumen kan ha vorte bra fanga opp. For dei andre målarane var det ikkje mogeleg å sjå avvik i målingane, og ingen data vart forkasta (utanom før og etter utsett heilt i starten og slutten av måleperioden). Straummålingane vart utført i ein sommarperiode med for det meste moderate endringar i lufttrykk og moderat vind, men også med nokre raske endringar i lufttrykk og periodar med til dels kraftig vind for årstida (vedleggstabell 13 og 14). Straummålingsperioden er såleis representativ for ulike typar vêrtilhøve. Rådgivende Biologer AS 13

16 Figur 6. Døgnmidlar for straumhastigheit målt på stasjon sør ved Uføro i Stord kommune på 15 meter (blå strek), 90 meter (grøn strek) og 140 meters djup (svart strek) i perioden 14. juli august Målingane på 15 m djup stoppa opp mellom 18. juli og 10. august, truleg på grunn av begroing eller rusk i rotoren. Rådgivende Biologer AS 14

17 55,0 Current speed (cm/s) 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0, Jul 18.Jul 20.Jul 22.Jul 24.Jul 26.Jul 28.Jul 30.Jul 01.Aug 03.Aug 05.Aug 07.Aug09.Aug 11.Aug 13.Aug 15.Aug 17.Aug 19.Aug Days Figur 7. Straumhastigheit på stasjon sør ved Uføro i Stord kommune på 15 m djup i perioden 14. juli august Måleintervall 10 min. 36,0 Current speed (cm/s) 34,0 32,0 30,0 28,0 26,0 24,0 22,0 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0, Jul 18.Jul 20.Jul 22.Jul 24.Jul 26.Jul 28.Jul 30.Jul 01.Aug 03.Aug05.Aug 07.Aug 09.Aug 11.Aug 13.Aug 15.Aug 17.Aug 19.Aug Days Figur 8. Straumhastigheit på stasjon sør ved Uføro i Stord kommune på 90 m (raud) og 140 m djup (blå) i perioden 14. juli august Måleintervall 30 min. Rådgivende Biologer AS 15

18 15 m (10 døgn) N N Number of measurements m N N cm/s Number of measurements m N N cm/s Relative water flux (%) per 15 deg sector Maximum velocity (cm/s) per 15 deg sector Figur 9. Fordeling av straumhastigheit (venstre), samt flux/ vasstransport (midten) og maksimal straumhastigheit (høgre) for kvar 15 sektor på 15, 90 og 140 m djup på stasjon sør ved Uføro i Stord kommune i perioden august 2014 på 15 m dj up og perioden 14. juli august 2014 på 90 og 140 m djup. Rådgivende Biologer AS 16

19 Tabell 6. Skildring av hastigheit, varians, stabilitet, og r etning til straumen på stasjon sør ved Uføro i Stord kommune i perioden august 2014 på 15 m djup og perioden 14. juli august 2014 på 90 og 140 m djup. Måledjup Middel hastigheit (cm/s) Varians (cm/s) 2 Neumannparameter Tilstandsklasse Neumannparameter* Resultantretning 15 meter 6,4 74, svært lite stabil 160º = SSØ 90 meter 5,7 23, lite stabil 155º = SSØ 140 meter 4,4 9, stabil 101º = Ø *Viser til vårt eige klassifiseringssystem, sjå tabell m (10 døgn) 90 m 140 m Figur 10. Progressivt vektorplott for målingane på stasjon s ør ved Uføro i Stord kommune i perioden august 2014 på 15 m djup og perioden 14. juli august 2014 på 90 og 140 m djup. Rådgivende Biologer AS 17

20 STRAUMSVAKE PERIODAR MED OMSYN PÅ VASSUTSKIFTING I MERDENE. Det var svært lite innslag av straumsvake periodar på 90 og 140 m djup på stasjon sør. Lengste periode på 90 og 140 m djup var høvesvis 5,5 og 4,5 timar (tabell 7). Dette er uvanleg lite til å vere på desse djupnene, og er svært gunstig for spreiing av organisk materiale under anlegget. Straumsvake periodar på 15 m djup vart ikkje berekna på grunn av begroing av rotoren og korte periodar med truverdige straummålingar. Truleg er innslaget av straumsvake periodar på 15 m djup lite eller svært lite. Ved måling i oktober 2012 var andelen straumsvake periodar på 15 m djup om lag midt i anlegget 3,4 % ( svært lite ). Tabell 7. Skildring av straumsvake periodar på stasjon sør ved lokaliteten Uføro i Stord kommune oppgjeve som tal på observerte periodar av ei gitt lengde med straumhastigheit mindre enn 2 cm/s. Lengste straumsvake periode er også oppgjeve, samt andelen straumsvake periodar definert som periodar med varigheit på 2,5 timar eller meir. Måleintervallet er 30 min på 90 og 140 meters djup, og målingane er utført i perioden 14. juli august Måledjup 0,17-2,33 t 2,5-6 t 6,17-12 t 12,17-24 t 24,17-36 t 36,17-48 t 48,17-60 t 60,17-72 t >72t Maks Andel (%) Tilstandsklasse andel straumsvake periodar * 90 meter ,5 t 4,3 svært lite 140 meter ,5 t 5,0 svært lite *Viser til vårt eige klassifiseringssystem, sjå tabell 4. STRAUMSTERKE PERIODAR Periodar med straumhastigheit over 30 cm/s er definert som straumsterke periodar, og dette vart registrert på 15 og 90 m djup på stasjon sør (tabell 8). Lengste straumsterke periode på 15 m djup var 1,3 timar, og på 90 m djup var det ein straumsterk periode som varte i 1 time. Tabell 8. Skildring av straumsterke periodar på stasjon sør ved lokaliteten Uføro i Stord kommune oppgjeve som tal på observerte periodar av ei gitt lengde med straumhastigheit over 30 cm/s. Lengste periode med sterk straum er også oppgjeve, samt andelen sterk straum gjennom heile måleperioden. Måleintervallet er 10 min på 15 m djup og 30 min på 90 m djup, og målingane er utført i perioden 14. juli august Måledjup 0,17-2,33 t 2,5-6 t 6,17-12 t 12,17-24 t 24,17-36 t 36,17-48 t 48,17-60 t 60,17-72 t >72t Maks Andel (%) 15 meter 16 1,3 t 0,6 90 meter 1 1,0 t 0,0 Rådgivende Biologer AS 18

21 STRAUMMÅLING PÅ STASJON NORD Gjennomsnittstraumen var svært sterk for botnstraumen på 140 m djup i høve til djupna (tabell 9). For vassutskiftingsstraumen på 15 m var straumen sterk, men på grensa til svært sterk, i den delen av måleperioden ein har truverdige målingar frå (sjå nedanfor). Straumen vart gradvis svakare nedover i vassøyla, men avtok mindre enn det som er vanleg på dei fleste lokalitetar, og viser at det er uvanleg høg straumaktivitet nedover i djupna på lokaliteten (figur 11 og 13). Straumen var også relativt jamn på djupna, og på 140 m djup låg døgngjennomsnittet for det meste mellom 3 og 7 cm/s gjennom heile perioden (figur 11). Straumbiletet på stasjon nord ved Uføro såg i hovudsak ut til å vere påverka av tidevatn, men i nokon grad også av vind (figur 12 og 13). Det var variabelt med vind gjennom måleperioden, med nokså sterk vind i dagane rundt august og ved eit par høve til, men elles relativt moderate vindtilhøve (vedleggstabell 13 og 14). Straummålingane på 15 m djup vart etterkvart prega av begoing, og for dei fleste parametrar er det berre brukt data frå dei første 18 dagane ( juli). I denne perioden var det litt sterkare vind i dagane og juli, medan straumen var sterkast rundt dagane og 27. juli. Det ser såleis ut til å vere berre moderat samanheng mellom vind og straumstyrke på denne djupna i perioden. I dagane med sterkast vind hadde rotoren stoppa heilt opp p.g.a. begroing, og ein kunne ikkje måle ein eventuell effekt av sterk vind på straummålingane her. Straumen på 140 m djup var i all hovudsak påverka av tidevatn, og straumen veksla mellom å gå i nordleg og sørleg retning fire gonger i døgnet stort sett gjennom heile måleperioden (figur 14, vedleggsfigur 15). Straumen var noko sterkare først og sist i måleperioden (figur 11), og det var ikkje tydeleg samanheng med månefasane på dette djupet. Retninga til straumen følgde hovudretninga til Langenuen langs med land i området. Vassutskiftingsstraumen på 15 m djup gjekk i all hovudsak mot sør, medan botnstraumen på 140 m djup gjekk mest mot nord, men også ein god del mot sør (tabell 9, figur 14 og 15). Tabell 9. Oppsummering av straumdata for lokalitet Uføro i Stord kommune på stasjon nord i perioden juli 2014 på 15 m djup og perioden 14. juli august 2014 på 140 m djup. Målestad / djup Middel hastigheit (cm/s) Tilstandsklasse middel hastigheit * Maks hastigheit (cm/s) Hovudstraumretning(ar) Uføro nord 15 m 6,9 sterk 44,4 S Uføro nord 140 m 4,5 svært sterk 23,0 N (+S) *Viser til vårt eige klassifiseringssystem, sjå tabell 4. KVALITETSVURDERING AV MÅLEDATA Faktorar som kan ha påverka målingane Det var synleg begroing på målaren på 15 m djup ved opptak, og måleserien bar preg av dette. Det var ingen groe eller synlege feil på dei andre målarane, bortsett frå målaren på 90 m nord, som fekk skade ved opptak og tapte alle data. Det var nøter i anlegget då målarane var utplassert, men riggen var festa mellom ei merd og rammefortøyniniga, slik at avstanden til nota var meter. I høve til dominerande straumretningar på lokaliteten er det lite truleg at anlegget har hatt vesentleg innverknad på straummålingane på 15 m djup, og på 140 m djup vil det ikkje vere anlegg eller andre installasjonar som kunne påverke målingane. Rådgivende Biologer AS 19

22 Truverde for målingane Det var begroing på målaren på 15 m djup, stasjon nord. Målaren viste avtakande straumaktivitet gjennom måleperioden, og her var det berre truverdige målingar frå om lag halve perioden. Det vart registrert straumaktivitet fram til ca 8. august, men det var tydeleg at målingane dei siste dagane var prega av begroing (figur 12). Me har valt å setje grense ved utløpet av juli, og vurderer målingane før dette til å vere brukbart representative. Ein kan imidlertid ikkje utelukke at det har vore noko påverknad på målingane også før 31. juli, og det kan tenkjast at snittstraumen for den utvalde perioden reelt har vore noko høgare enn det som er registrert. Det kan også ha vore innverknad på straumstille periodar og styrken på dei sterkaste målingane mot slutten av juli, men effekten av dette vert vurdert som liten. For den andre målaren var det ikkje mogeleg å sjå avvik i målingane, og ingen data vart forkasta (utanom før og etter utsett heilt i starten og slutten av måleperioden). Straummålingane vart utført i ein sommarperiode med for det meste moderate endringar i lufttrykk og moderat vind, men også med nokre raske endringar i lufttrykk og periodar med til dels kraftig vind for årstida (vedleggstabell 13 og 14). Straummålingsperioden er såleis representativ for ulike typar vêrtilhøve. Figur 11. Døgnmidlar for straumhastigheit målt på stasjon nord ved Uføro i Stord kommune på 15 meter (blå strek) og 140 meters djup (svart strek) i perioden 14. juli august Målingane på 15 m djup avtok ut over i perioden på grunn av begroing av rotoren. Rådgivende Biologer AS 20

23 46,0 44,0 42,0 40,0 38,0 36,0 34,0 32,0 30,0 28,0 26,0 24,0 22,0 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 0 Current speed (cm/s) Jul 18.Jul 20.Jul 22.Jul 24.Jul 26.Jul 28.Jul 30.Jul 01.Aug 03.Aug05.Aug 07.Aug 09.Aug 11.Aug 13.Aug 15.Aug 17.Aug19.Aug Days Figur 12. Straumhastigheit på stasjon nord ved Uføro i Stord kommune på 15 m djup i perioden 14. juli august Måleintervall 10 min. Current speed (cm/s) 24,0 23,0 22,0 21,0 20,0 19,0 18,0 17,0 16,0 15,0 14,0 13,0 12,0 11,0 10,0 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0, Jul 18.Jul 20.Jul 22.Jul 24.Jul 26.Jul 28.Jul 30.Jul 01.Aug03.Aug 05.Aug 07.Aug 09.Aug 11.Aug 13.Aug 15.Aug 17.Aug 19.Aug Days Figur 13. Straumhastigheit på stasjon nord ved Uføro i Stord kommune på 140 m djup i perioden 14. juli august Måleintervall 30 min. Rådgivende Biologer AS 21

24 15 m (18 døgn) N N Number of measurements m N N cm/s Figur 14. Fordeling av straumhastigheit (venstre), samt flux/ vasstransport (midten) og maksimal straumhastigheit (høgre) for kvar 15 sektor på 15 og 140 m djup på stasjon nord ved Uføro i Stord kommune i perioden juli 2014 på 15 m djup og perioden 14. juli august 2014 på 140 m djup. Tabell 10. Skildring av hastigheit, varians, stabilitet, og r etning til straumen på stasjon nord ved Uføro i Stord kommune i perioden juli 2014 på 15 m djup og perioden 14. juli august 2014 på 140 m djup. Måledjup Middel hastigheit (cm/s) Varians (cm/s) 2 Neumannparameter Tilstandsklasse Neumannparameter* Resultantretning 15 meter 6,9 62, stabil 168º = SSØ 140 meter 4,5 13, lite stabil 339º = ØNØ *Viser til vårt eige klassifiseringssystem, sjå tabell 4. Rådgivende Biologer AS 22

25 15 m (18 døgn) 140 m Figur 15. Progressivt vektorplott for målingane på stasjon n ord ved Uføro i Stord kommune i perioden juli 2014 på 15 m djup og period en 14. juli august 2014 på 140 m djup. STRAUMSVAKE PERIODAR MED OMSYN PÅ VASSUTSKIFTING I MERDENE. Det var svært lite innslag av straumsvake perioda r på 15 m djup i den utvalde delen av måleperioden, som gjekk frå juli 2014 (jf. figur 12 ). Seinare enn dette er det aukande andel straumsvake periodar i målingane, men dette er ikkj e reelt på gunn av begroing på rotoren. Lengste straumsvake periode på 15 m djup i den aktuelle per ioden var 3,8 timar ( tabell 11 ). På 140 m djup var det også svært lite innslag av straumsvake periodar i høve til djupna, og lengste straumsvake periode var 6 timar ( tabell 11 ). Dette er uvanleg lite til å vere på denne djupna. Tabell 11. Skildring av straumsvake periodar på stasjon nord ved lokaliteten Uføro i Stord kommune oppgjeve som tal på observerte periodar av ei gitt lengde med straumhastigheit mindre enn 2 cm/s. Lengste straumsvake periode er også oppgjeve, samt andelen straumsvake periodar definert som periodar med varigheit på 2,5 timar eller meir. Mål eintervallet er 10 min på 15 meter og 30 min på 140 meters djup. Målingane er utført i perioden juli 2014 på 15 m djup og perioden 14. juli august 2014 på 140 m djup. Måledjup 0,17-2,33 t 2,5-6 t 6,17-12 t 12,17-24 t 24,17-36 t 36,17-48 t 48,17-60 t 60,17-72 t >72t Maks Andel (%) Tilstandsklasse andel straumsvake periodar * 15 meter ,8 t 3,7 svært lite 140 meter t 6,7 svært lite *Viser til vårt eige klassifiseringssystem, sjå tabell 4. Rådgivende Biologer AS 23

26 STRAUMSTERKE PERIODAR Periodar med straumhastigheit over 30 cm/s er definert som straumsterke periodar, og dette vart kun registrert på 15 m djup på stasjon nord (tabell 12). Det vart registrert 17 periodar med straum over 30 cm/s, og lengste periode var på 1,83 timar. Tabell 12. Skildring av straumsterke periodar på stasjon nord ved lokaliteten Uføro i Stord kommune oppgjeve som tal på observerte periodar av ei gitt lengde med straumhastigheit over 30 cm/s. Lengste periode med sterk straum er også oppgjeve, samt andelen sterk straum gjennom heile måleperioden. Måleintervallet er 10 min, og målingane er utført i perioden 14. juli august Måledjup 0,17-2,33 t 2,5-6 t 6,17-12 t 12,17-24 t 24,17-36 t 36,17-48 t 48,17-60 t 60,17-72 t >72t Maks Andel (%) 15 meter 17 1,83 t 1,2 Rådgivende Biologer AS 24

27 SAMANLIKNING AV STRAUM MELLOM ULIKE STASJONAR Ved å samanlikne straumdata frå ulike stasjonar ved Uføro kan ein vurdere om straumen i hovudsak er lik eller forskjellig ulike stader på lokaliteten. Ein har berre data som eignar seg for samanlikning frå 15 og 140 meters djup. På 15 m djup er det føreteke fleire målingar, med ein målestad om lag midt i anlegget i oktober 2012 (Kambestad 2012) og to stasjonar (sør og nord) i juli/august 2014 (jf. figur 4). På grunn av begroing er det for målingane i 2014 teke ut nokolunde representative periodar der det vart målt straum. Det utgjer to relativt korte periodar ved stasjon sør, og ein litt lenger periode ved stasjon nord. Dei ulike målingane viser godt samanfall for gjennomsnittstraum og retning, medan maksimalstraumen varierer noko meir (tabell 13). For vurdering av straumsvake periodar er måleperiodane frå Uføro sør vurdert som litt for korte og usikre til nærare samanlikning, men det er samanlikna data frå stasjon midt og nord, som viser godt samanfall (tabell 14). Tabell 13. Oppsummering av straumdata på 15 m djup for lokalitet Uføro i Stord kommune. Målingar er føretekne på ulike stader (jf. figur 4) og til ulike tider med varierande lengde. På stasjon sør er det presentert data for to korte periodar (jf. figur 7). Målestad / djup Periode Middel hastigheit (cm/s) Tilstandsklasse middel hastigheit * Maks hastigheit (cm/s) Hovudstraumretning(ar) Uføro sør 15 m juli ,2 svært sterk 37,6 S Uføro sør 15 m aug ,4 sterk 51,2 N+S Uføro midt 15 m 27. sep 25. okt ,8 sterk 40,2 S Uføro nord 15 m juli ,9 sterk 44,4 S *Viser til vårt eige klassifiseringssystem, sjå tabell 4. Tabell 14. Skildring av straumsvake periodar på 15 meter djup ved lokaliteten Uføro i Stord kommune oppgjeve som tal på observerte periodar av ei gitt lengde med straumhastigheit mindre enn 2 cm/s. Lengste straumsvake periode er også oppgjeve, samt andelen straumsvake periodar definert som periodar med varigheit på 2,5 timar eller meir. Måleintervallet er 10 min. Målingar er føretekne på ulike stader (jf. figur 4) og til ulike tider med varierande lengde. Målestad / djup Måleperiode 0,17-2,33 t 2,5-6 t 6,17-12 t 12,17-24 t >24t Maks Andel (%) Tilstandsklasse andel straumsvake periodar * Uføro midt 15 m 27. sep 25. okt ,5 t 3,4 svært lite Uføro nord 15 m juli ,8 t 3,7 svært lite *Viser til vårt eige klassifiseringssystem, sjå tabell 4. På 140 m djup var det eit betydeleg samanfall i straumfart for stasjon nord og sør gjennom det aller meste av måleperioden, men litt større avvik siste veka (figur 16 og 17). Snittstraumen på 140 m djup var berre 2,3 % høgare i nord enn i sør (4,5 mot 4,4 cm/s), og maksimalstraumen var 9,5 % høgare (23,0 mot 21,0 cm/s). Det var også godt samanfall med straumen på 90 m djup, men det var jamt over litt høgare døgngjennomsnitt på denne djupna i periodar med mykje straum (figur 17). Rådgivende Biologer AS 25

28 Figur 16. Straumhastigheit på stasjon nord (raud) og sør (blå) ved Uføro i Stord kommune på 140 m djup i perioden 14. juli august Måleintervall 30 min. Figur 17. Døgnmidlar for straumhastigheit ved Uføro i Stord kommune målt på 140 m djup i nord (svart strek) og sør (svart stipla strek), samt på 90 m djup i sør (grøn stipla strek), i perioden 14. juli august Rådgivende Biologer AS 26

29 TEMPERATUR- OG SJIKTNINGSTILHØVE Temperaturen vart målt av straummålarane kvart 10. minutt på 15 m djup, og kvart 30. minutt på 90 og 140 m djup i perioden 14. juli august Det vart målt på 15 og 140 meters djup i nord og 15, 90 og 140 meters djup i sør (figur 18). Temperaturkurvene for tilsvarande djup var samanfallande for stasjon sør og nord, og vert skildra samla. Døgnmiddeltemperaturen på 15 m djup var forholdsvis jamt stigande gjennom første del av perioden, frå 10,6 C den 14. juli til eit maksimum den 10. august på 18,3 C (figur 18). Etter det sokk temperaturen svakt til 16,4 C ved utgangen av måleperioden. På 90 m djup var temperaturen ganske stabil, med for det meste mellom 7,3 og 7,6 C, og opp i 7,8 C den 12. august. På 140 m djup var temperaturen også stabil, med variasjonar mellom 7,1 og 7,3 C i sør og mellom 7,2 og 7,4 C i nord. Forskjellane i døgnmiddeltemperatur på 140 m djup mellom nord og sør var konsekvent 0,1 0,2 C, og kan truleg skuldast små forskjellar i kalibrering av instrumenta. Målingane viser ein sommarsituasjon der det skjer ei gradvis oppvarming av det øvre vasslaget til ein når eit maksimum litt uti august. Denne oppvarminga av øvre vasslag hadde ingen innverknad på temperaturen så djupt som på m djup, og på desse djupa er det atlanterhavsvatn med stabil temperatur som dominerer. Figur 18. Døgnmidlar for temperatur målt ved Uføro i Stord kommune i perioden 14. juli august 2014 på 15 og 140 m djup i nord (heiltrekte linjer) og 15, 90 og 140 meters djup i sør (stipla linjer). Døgnvariasjonen i temperatur spegla i stor grad det ein såg i døgnmiddeltemperatur. På 15 m djup var døgnvariasjonen stort sett på 1,4 2,5 C, og maksimalt 3,8 C den 2. august. Siste veka av måleperioden var døgnvariasjonen lågare, med for det meste 0,3 0,7 C (vedleggsfigur 1 og 9). på 90 m djup varierte temperaturen for det meste mellom 0,0 og 0,2 C gjennom døgnet, og opp i 0,5 C mot slutten av perioden. På 140 m djup låg døgnvariasjonen i temperatur mellom 0,0 og 0,2 C. Rådgivende Biologer AS 27

30 SJIKTNINGSTILHØVE Temperatur, saltinnhald og oksygeninnhald vart målt i vassøyla om lag ved stasjon sør (figur 19). Det vart målt ned til botn på 214 m djup den 14. juli 2014 (jf. figur 4). Temperaturen i overflata var 16,9 C, og sokk jamt til 8,0 C på 30 m djup. Vidare sokk temperaturen svakt vidare til 7,4 C ved botnen. Det var noko ferskvasspåverknad øvst i vassøyla på måletidspunktet, og i overflata var saltinnhaldet 24,3. Det auka relativt raskt til 30,0 på 4 m djup og 32,2 på 7 m djup, og noko sakte vidare til 34,2 på 30 m djup. Nedover mot botnen auka saltinnhaldet gradvis til 35,1. Oksygeninnhaldet var høgt i overflata på stasjon sør med 8,5 mg O/l, noko som tilsvarar ei metning på 102 %. Nedover i vassøyla auka oksgeninnhaldet noko til eit maksimum på 9,7 mg O/l (105 %) på 20 m djup, før det sokk gradvis til 7,7 mg O/l (80 %) på 60 m djup. Herfrå og ned til botnen var oksgeninnhaldet relativt stabilt, og ved botnen var det 7,5 mg O/l (78 %). Figur 19. Måling av temperatur ( C), saltinnhald og oksygeninnhald (mg O/l) i vassøyla ved Uføro (jf. figur 4). Profilen er teken ned til 216 m djup ved stasjon sør. Rådgivende Biologer AS 28

31 DISKUSJON OG VURDERING Det er målt straum ved lokaliteten Uføro i Langenuen i Stord kommune. Føremålet er å vurdere straumbiletet i høve til vassutskiftingsstraum, spreiingsstraum og botnstraum for heile lokaliteten. Sidan anlegget er rundt 550 meter langt, og det er planlagt å utvide ytterlegare ca 180 meter mot nord, vart det målt to ulike stader i kvar sin ende av eksisterande anlegg for å få eit best mogeleg grunnlag for vurderingane. Ved opptak av målarane viste det seg at ein målar var øydelagt, og to måleseriar var redusert på grunn av begroing, og det var berre målingane på 140 m djup som var komplette på begge målestasjonar. Grundig samanlikning mellom ulike data frå dei to målestasjonane, samt med tidlegare målingar på lokaliteten, viser imidlertid at straumbiletet ser ut til å vere svært likt i heile lokalitetsområdet. Det høver også godt med topografien i området, som er ganske jamn i denne delen av Langenuen. Det vart difor ikkje funne naudsynt å gjere ytterlegare målingar på lokaliteten. Sidan målingane nord og sør på anlegget var såpass like, vert resultata vidare hovudsakleg diskutert samla. Gjennomsnittsstraumen på alle måledjup var "sterk" eller "svært sterk" i høve til djupna. Straumen på 15 m djup vart klassifisert som "sterk", men låg relativt nær grensa for "svært sterk". Det er mogeleg at straumen også på denne djupna kunne hamna i klasse "svært sterk" dersom det ikkje hadde vore for begroing på målarane. Periodane med begroing er rett nok fjerna frå målingane ved vurdering av straumbiletet, men ein kan ikkje heilt utelukke at begroing kan ha påverka nokre av målingane som er med i vurderingane, om enn i mindre grad. Ei tidlegare måling på lokaliteten viser "sterk" straum på 15 m djup, men også her nær grensa for "svært sterk" (Kambestad 2012). Målingane i 2014 verkar då å vere godt representative for straumbiletet på lokaliteten. Straummålingsperioden var også representativ for ulike typar vêrtilhøve, ved at det var ei blanding av periodar med moderat og til dels kraftig vind for årstida. Tidevatnet ser ut til å vere den viktigaste straumskapingsfaktoren nedover i djupna på lokaliteten, sjølv om det ikkje såg ut til å vere noko særleg samanheng mellom månefasar og styrken på straumen i måleperioden. Kyststraumen vil også kunne ha stor betydning på straumbiletet her, og vind vil kunne påverke og "justere" straumbiletet eit stykke nedforbi 15 m i vassøyla. Sterkast straum vil oppstå ved eit samanfall av dei ulike faktorane på lokaliteten. Det vart registrert nokre periodar med sterk straum (> 30 cm/s) på 15 m djup, men desse var kortvarige og utgjer ein liten andel av total måletid. Lengste registrerte straumtopp over 30 cm/s varte i 1,8 timar. Dette vil normalt ikkje ha vesentleg innverknad på velferda til fisken. Straumretninga følgjer i stor grad topografien i fjorden, og dominerande retningar er mot sør og nord. Ved stasjon sør gjekk straumen noko meir i søraustleg til austsøraustleg retning nedover i djupet. Dette skuldast truleg eit undersjøisk framspring like ved målarane som fører til lokal retningsendring like ved stasjonen. Straumen gjekk ein del att og fram på dei ulike djupa på lokaliteten, noko som høver med at tidevatnet styrer mesteparten av straumbiletet. På 15 m djup var det likevel ei overvekt av straum som gjekk mot sør. Tidlegare målingar har derimot vist at overflatestraumen på 5 m djup i all hovudsak går mot nord på lokaliteten (Kambestad 2012). Det indikerer at straumen på 15 m djup delvis kan vere ein kompensasjonsstraum i høve til straumen på 5 m djup. Straumen på lokaliteten vil tilnærma kontinuerleg tilføre oksygenrikt vatn og syte for god utskifting og gode tilhøve for fisken i merdene. Det var "svært lite" straumsvake periodar, både for vassutskiftingsstraumen og vidare nedover i vassøyla. Også på 140 m djup er det relativt sett svært mykje straum, og det er truleg mykje straum heilt ned til botnen på over 260 m djup på lokaliteten. Dette syner også botngranskingar ved lokaliteten, der ei MOM B-gransking ved maksimal biomasse påviste skrånande hardbotn (fjell og stein) under heile anlegget, med berre små mengder grovkorna sediment innimellom (Lode 2014). Sjølv om det kan sedimentere organisk materiale på botn under anlegget, vil botnstraumen jamnleg vere så sterk at ein får resuspensjon. Straum- og botntilhøva er dermed svært gunstige med tanke på organisk belastning på lokaliteten. Rådgivende Biologer AS 29

32 Konklusjon Den gjennomsnittlege straumen på lokaliteten var sterk til svært sterk i heile vassøyla i måleperioden, og det gjeld truleg i heile lokalitetsområdet. Dette vil syte for god utskifting og gode tilhøve for fisken i merdene. Også i djupna var det mykje straum, noko som saman med skrånande hardbotn gjer at ein får lite akkumulering av organisk materiale under anlegget. Lokaliteten ser ut til å vere svært gunstig for eit oppdrettsanlegg med høg produksjon, og lokaliteten og resipienten vil truleg ha god kapasitet til ei utviding av den planlagde storleiken. Rådgivende Biologer AS 30

33 GENERELT OM OPPDRETTSLOKALITETAR Val av lokalitet har etterkvart vorte ein kritisk suksessfaktor for å oppnå vellykka driftsresultat, då det i dei seinare åra har gått mot ein stadig større konsentrasjon av volum og biomasse pr lokalitet. Dette stiller større krav til straumtilhøve og djupne på lokaliteten, botntopografi, samt lokaliteten og området omkring si evne til å omsetje det tilførte materialet frå anlegget. Det er eit mål at oppdrettsaktiviteten ikkje skal påføre det ytre miljø skade og påverknad utover det som er akseptert i etablerte standarder og normer for næringa, slik som m.a. definert i NS 9410:2007, Miljøovervåking av bunnpåvirkning fra marine akvakulturanlegg. Alle lokalitetar skal såleis i varierande grad underleggjast ulike typar miljøgranskingar. Mellom anna skal det utførast miljøundersøkingar under anlegga ved topp-produksjon i kvar driftssyklus. Hovudmålet med miljøgranskingar på oppdrettsanlegg er å avgjere i kva grad drifta påverkar det ytre miljøet. Fram til no har det derimot vore lite merksemd retta mot korleis dei ytre miljøtilhøva påverkar velferda til fisken, då det indre miljøet i anlegget i stor grad blir påverka av det ytre miljøet. I samband med søknad om ny lokalitet eller utviding på gjeldande lokalitet, skal det også presenterast straummålingar. NYTEK-forskrifta stiller tekniske krav til flytande oppdrettsanlegg med omsyn på dei ytre påkjenningene. Alle lokalitetar skal såleis vere klassifisert i høve til dette, der måling av overflatestraum er eitt sentralt element. Minimumsbehovet for straum i eit anlegg er avhengig av temperaturen i sjøen, årstid, fiskemengde i anlegget, fòring, tettleik i merdene, djupne på nøtene, om nøtene er reine, anlegget si plassering i høve til straumretning, osv. For lite straum, eller lange straumstille periodar, vil kunne medføre oksygensvikt i merdene. Spesielt kritiske periodar har ein om sommaren og utover hausten med høg temperatur i sjøen kombinert med lite oksygen og høg biomasse i anlegga. Lokalitetstypar og vassutskifting Oppdrettslokalitetar eller sjøresipientar langs kysten av Vestlandet kan generelt delast i fire hovudtypar: Fjordar og pollar, straumsund, viker og bukter eller opne sjøområde. Desse forskjellige områdetypane skil seg frå kvarandre på grunnlag av topografiske tilhøve, noko som medfører at vassmassane har ulik vassutskifting og sjiktingstilhøve på dei ulike djup. Dette er avgjerande for dei lokale sedimentasjonstilhøva, noko som vert lagt vekt på ved vurdering av resipienttilhøve og lokal påverknad av eventuelle utslepp til dei ulike typane sjøområde. På stader med god overflatestraum og dermed stor vassutskifting i overflatevassmassane, vil tilførslar av oppløyst næringsstoff raskt bli ført bort. Tilførslar av organisk stoff søkk ned og vil sedimentere avhengig av straumtilhøva lenger nede i vassøyla. Vi snakkar då om spreiingsstraum i vassmassane under overflatevassmassane, og denne er avgjerande for i kva grad tilførslar vil påverke lokalitetane. Fjordar og pollar er pr. definisjon skilde frå dei tilgrensande utanforliggjande sjøområda med ein terskel i munningen/utløpet. Dette gjer at vassmassane innanfor ofte er sjikta, der djupvatnet som er innestengt bak terskelen, kan være stagnerande, medan overflatevatnet hyppig vert skifta ut fordi tidevatnet to gonger dagleg strøymer fritt inn og ut. Mellom tidevatnstraumane kan det vere periodar med straumstille. I dei store fjordane vil djupvatnet utgjere svært store volum, og djupnene kan vere på mange hundre meter. Straumsund omfattar ofte trange, nesten kanal-liknande nord-sør gåande område der tidevasstraumen periodevis er svært sterk. Dersom slike straumsund er grunne, vil dei kunne ha ei fullstendig utskifting av vassmassane heilt til botn, men vanlegvis er det mindre sterk straum nedover i djupet. Det vil imidlertid berre vere høge straumhastigheiter i avgrensa tidsperiodar, og innimellom tidevasstraumen vil det kunne vere straumstille. Grunne straumsund vil vanlegvis ha ein svært god resipientkapasitet, fordi sjølv betydelege tilførslar vert spreidd utover store område, medan djupare straumsund vil ha sedimenterande tilhøve i djupet i dei periodane straumhastigheita er mindre. Den lokale påverknaden av utslepp vil difor variere avhengig av djupna til sundet. Større sjøområde kan også ha karakter av straumsund i overflata, medan dei kan ha relativt grunne tersklar i begge endar og dermed ha eigenskapar av fjordar med tilhøyrande stagnerande djupvatn under terskelnivå. Slike større område vil også ha sedimenterande tilhøve og kunne ha lokal påverknad av utslepp. Bukter og viker viser til lokale område som gjerne ligg i tilknytning til anten større fjordar, straumsund eller opne havområde. Buktene og vikene vert skilt frå pollar ved at dei ikkje er fråskilt dei Rådgivende Biologer AS 31

34 utanforliggjande sjøområda med nokon terskel, og difor ikkje har stagnerande djupvatn ved botnen. Vanlegvis vil difor ei bukt / vik ha skrånande botn frå land og utover mot det utanforliggjande området, slik at også dei djupare delane av vassøyla her vert skifta ut. Slike område har relativt god resipientkapasitet, sjølv om eit utslepp vil kunne ha ein lokal miljøeffekt på lokaliteten avhengig av den lokale botntopografien og straumtilhøva. Dette er fordi ei bukt eller vik vil kunne liggja i ei bakevje, og ha betydeleg dårlegare straumtilhøve i høve til sjøområda utanfor. Opne havområde ligg utanfor tersklane til dei store fjordane, vest i havet. Her er det store djup og jamn utskifting av vassmassane utan stagnerande djupvatn mot botnen. Her er resipienttilhøva svært gode, og eit eventuelt utslepp vil ikkje ha nokon innverknad på miljøet ved utsleppet. Innslaget av straumstille periodar på straumsvake lokalitetar (t.d. innerst i ein fjordarm, inne i ein os, ei bukt eller ei vik) gjer at ein kan risikere at fisken i lengre periodar sym i tilnærma det same vatnet. På straumsvake lokalitetar har ein ikkje alltid kontinuerleg utskifting av vatnet i anlegget. Dette treng ikkje vere kritisk i den kalde årstida, men i periodar med høg temperatur i sjøen og mykje fisk i anlegget og intensiv fôring, vil fisken kunne få tilført for lite oksygen. Dette vil i særlege tilfelle kunne verke negativt inn på veksten og trivselen til fisken. Lokal belastning på ytre miljø Ved alle vurderingar av belastning må ein skilje mellom det som utgjer ei lokal punktbelastning på ein oppdrettslokalitet og det som resipienten regionalt har kapasitet til å omsetje av organisk materiale før han blir overbelasta. Uansett om resipienten har god kapasitet, så vil bereevna til sjølve lokaliteten i stor grad vere avhengig av terrenget ved botn, djupnetilhøva og straumtilhøva i vassøyla. Når belastninga på ein lokalitet er i likevekt med omsetjinga i sedimenta under oppdrettsanlegget, betyr det at den tilførte mengda organisk materiale blir broten ned og omsett i sedimenta, i all hovudsak av botngravande dyr. Forholdsvis store mengder sediment kan omsetjast på lokalitetar der ein har ein rik botnfauna, har straum ved botnen som medfører jamn tilførsel av oksygen, og som også spreier avfallet frå anlegget ut over eit større område. Dersom belastninga frå anlegget er større enn det lokaliteten kan omsetje, vil sedimenta byggje seg opp under anlegget, dei vert surare, oksygenmengda vert redusert, og botnfauna som er lite tolerant for miljøendringar forsvinn. Dei dyra som toler større endringar i miljøtilhøva blir verande inntil sedimenta er så sure og oksygenfattige at desse dyra også må gje tapt. Det er svært uheldig ikkje å ha botngravande dyr på botnen under merdene, fordi mesteparten av nedbrytingsprosessane då stoppar opp. Graveaktiviteten til dyra skapar omrøring og tilfører sedimentet vatn og oksygen. Dyra konsumerer sedimentet, bryt det ned og omdannar det. Når dyra forsvinn, er det berre den bakterielle nedbrytinga som held fram, noko som går vesentleg seinare. Då skal det berre små tilførslar til før sedimenthaugane byggjer seg opp under merdene. Erfaring viser at fjordlokalitetar er meir utsett for punktbelastning enn drift på meir kystnære lokalitetar, og det medfører at desse lett vert overbelasta. I store og djupe fjordar kan belastninga vere eit lokalt problem for oppdrettar, medan det regionalt utgjer eit lite problem for resipienten. Årsaka til at botnen på fjordlokalitetar lettare vert overbelasta, skuldast både at det generelt er mindre spreiingsstraum nedover i vassmassane og at botnen ofte består av fjell utan særleg mykje opprinneleg sediment. Det vil dermed i utgangspunktet finnest lite gravande botnfauna som kan ta seg av nedbrytinga av avfallet frå anlegget. Ein kystlokalitet har som oftast sedimentbotn og god spreiingsstraum nedover i vassmassane, og i straumsund har ein difor ofte svært gode lokalitetar med sedimentbotn og liten lokal påverknad under anlegga. På typiske fjordlokalitetar med bratt stein- og fjellbotn med lite primærsediment vil avfall frå anlegget skli nedover på det bratte berget og lande på hyller og verte liggjande i små lommer og groper i terrenget. Når ein tek prøver på ein slik fjordlokalitet, vil prøva som oftast vise dårlege tilhøve der det er mogeleg å få opp sediment, medan det 1 2 m frå treffpunktet kan vere tilnærma reint for sediment og avfall. Det prøvematerialet ein får opp slike stader består ofte av oppskrapte sure, brune, lause og luktande sediment, som automatisk får ein noko høgare poengsum ut frå dei formelle MOM B-vurderingskriteria. Denne type lokalitetar kan difor lett verte vurdert som overbelasta, og MOM-metodikken bør difor ikkje alltid nyttast slavisk. Det er viktig å tolke resultata i lys av korleis lokaliteten er. Rådgivende Biologer AS 32

35 Drift i kompaktanlegg vil bidra til ei høgare punktbelastning over eit større areal enn drift i plastringar, der det gjerne er noko avstand mellom kvar ring. I tillegg vil store merder innehalde meir fisk pr arealeining enn små merder, og følgjeleg gje større belastning. På straumsvake lokalitetar vil dette kunne gje store utslag i belastning på ein lokalitet, då avfallet stort sett sedimenterer rett under nøtene. På bratte fjordlokalitetar kan denne effekten til ein viss grad vegast opp ved at ein oppnår ei viss spreiing av avfallet på ein skrånande botn. Ved planlegging av større anlegg i fjordsystem kan det være fornuftig å vurdere tolegrensa til lokaliteten opp mot val av anleggstype, plassering av anlegget i høve til dominerande straumretning, og også å sikre lokaliteten tilstrekkeleg kviletid mellom driftsperiodane. Indre- og ytre miljøtilhøve, sjukdom. Dei siste åra har antal fisk på kvar lokalitet, og i kvar merd, auka kraftig utan at ein har sett nok fokus på kva konsekvensar dette kan ha for fisken sitt indre miljø i anlegga. Fisken treng oksygen til alle livsfunksjonane, og straumtilhøva på lokaliteten, anleggstype og anlegget si plassering i høve til dominerande straumretning har vesentleg betydning for om fisken får nok oksygen. Det er viktig at vasstraumen får kortast mogeleg veg gjennom anlegget. Store mengder fisk i kompakte stålanlegg stiller høgare krav til lokaliteten med omsyn til straumfart og vassutskifting, enn når fisken går i plastringar med større innbyrdes avstand mellom merdene. Særleg i den varme årstida vil det vere viktig at fisken til ei kvar tid får nok oksygen. Då er oppløyselegheita til oksygen i vatnet lågast, og fisken har samtidig høg metabolisme og dermed større behov for oksygen. Algane i sjøen brukar oksygen om natta, og med avtakande daglengde utover sommaren og hausten vil tilgjengeleg oksygen i sjøen minke, slik at ein vil kunne oppleve periodar med for lite oksygen, spesielt tidleg om morgonen. Det er også ofte på sommaren og hausten at ein har den mest intensive drifta 2.året i sjø etter utsett. Mangel på tilstrekkeleg med oksygen kan vere ein av dei viktigaste forklaringane på kvifor mange oppdrettarar føler at dei køyrer med handbremsa på, og er truleg ei av dei viktigaste årsakene til at nokre anlegg er meir utsett for sjukdom og oppnår dårlegare produksjonsresultat enn andre. Stress over lengre tid på grunn av ugunstige oksygen- og miljøtilhøve, vil kunne redusere allmenntilstanden for fisken slik at den lettare vert ramma av sjukdom, og gje høgare dødelegheit når sjukdommen først har ramma fisken (t.d. PD og PGI). Rådgivende Biologer AS har dei siste åra målt profilar av oksygen, temperatur og saltinnhald ved og i anlegg i samband med lokalitetsvurderingar, og det er ikkje uvanleg å finne verdiar på mellom 50 og 70 % oksygenmetning i anlegg med mykje fisk. Oksygenmålingar som EWOS innovation har utført syner at låge oksygenverdiar ikkje berre er avgrensa til den varme årstida, men vil også kunne oppstå heile hausten fram mot nyttår. Fôringsforsøk som dei har utført i karanlegg på land viser at med dei låge oksygenkonsentrasjonane som er påvist i anlegga, vil oksygenstresset føre til at både fisken sin appetitt samt fôrutnytting blir redusert i betydeleg grad. (Kjelde: Per Krogedal, EWOS Innovation, Trøndelag fiskeoppdretterlag årsmøte ). Dei siste åra har EWOS Innovation også utført fôringsforsøk under variable oksygenkonsentrasjonar i sjøen i konvensjonelle matfiskanlegg, som viser at oksygentilsetjing i laksemerdar gjev auka slaktekvantum (Gausen m.fl. 2004). Djupna under anlegget viser seg å samsvara positivt med fôrutnyttinga til fisken i eit oppdrettsanlegg. Dette viser ei samanstilling presentert i bladet Norsk Fiskeoppdrett (Kosmo 2003). Eit stort materiale basert på utsettet av fisk i år 2000, viste at dess djupare det var under anlegget, dess betre fôrfaktor vart oppnådd. Dette kan sjølvsagt også vere ein verknad av fleire uavhengige årsaker, der lokalitetar med gode djupnetilhøve gjerne også ligg opnare til og dermed har betre vassutskifting. Rådgivende Biologer AS 33

36 OM GYTRE STRAUMMÅLARAR Straummålaren som er nytta er av typen Gytre målar, SD Rotoren har ein tregleik som krev ein viss straumhastigheit for at rotoren skal gå rundt. Ved låg straumhastigheit vil Gytre målaren difor i mange høve vise noko mindre straum enn det som er reelt, fordi den svakaste straumen i periodar ikkje vert fanga tilstrekkeleg opp av målaren. På lokaliteten er ein god del av straummålingane på alle djup lågare enn 3-4 cm/s, og difor kan ein ikkje utelukke at lokaliteten på desse djupnene faktisk er noko meir straumsterk enn målingane syner for dei periodane ein har målt låg straum. I dei periodane målaren syner tilnærma straumstille kan straumen periodevis eigentleg vere 1 2 cm/s sterkare. Som vist nedanfor har ein indikasjonar på at Gytre straummålarane og rotormålarar generelt måler mindre straum enn «sann straum» ved låg straumhastigheit. Målingar på alle djup er såleis minimumsstraum. Ein må i denne samanheng gjere merksam på at straummålarane som er nytta på denne lokaliteten registrerer ein verdi på 1,0 cm/s når rotoren ikkje har gått rundt i løpet av måleintervallet (30 min). Terskelverdien er sett til 1,0 cm/s for å kompensere for at rotoren krev ein viss straumhastigheit for å drive den rundt. Ved dei høva der målaren syner verdiar under 1,0 cm/s, skuldast dette at rotoren ikkje har gått rundt i løpet av måleintervallet, men at det likevel har vore nok straum til at målaren har skifta retning. Straumvektoren for måleintervallet vert då rekna ut til å verte lågare enn 1 cm/s. Ein instrumenttest av ein Gytre målar (SD 6000) og ein Aanderaa målar (RCM7 straummålar) vart utført av NIVA i Aanderaa-målaren har ein rotor med litt anna design enn SD Testen synte at RCM 7 straummålaren ga 19 % høgare middelstraumfart enn Gytre målaren (Golmen & Nygård 1997). På låge straumverdiar synte Gytre målaren mellom 1 og 2 cm/s under Aanderaa målaren, dvs at når Gytre målaren synte 1-2 cm/s, så synte Aanderaa målaren 2 3 cm/s. Dette kan som nemnt forklarast ut frå vassmotstanden i rotorburet til ein Gytre målar, samt at det er ein viss tregleik i ein rotor der rotoren må ha ein gitt straumhastigheit for å gå rundt. Ved låge straumstyrkar går større del av energien med til å drive rundt rotoren på ein Gytre målar enn på ein Aanderaa målar. Det vart i 1999 utført ein ny instrumenttest av same typar straummålarar som vart testa i 1996 (Golmen & Sundfjord 1999). Testen vart utført på ein lokalitet på 3 m djup i 9 dagar i januar I tillegg til Aanderaa- og SD 6000-målarane stod det ein NORTEK 500 khz ADP (Acoustic Doppler Profiler) straummålar på botn. Denne måler straum ved at det frå målaren sine hydrofonar vert sendt ut ein akustisk lydpuls med ein gitt frekvens (t.d. 500 khz) der delar av signalet vert reflektert tilbake til instrumentet av små partiklar i vatnet. ADP straummålaren har fleire celler/kanalar og kan måle straum i fleire ulike djupnesjikt, t.d. kvar meter i ei vassøyle på 40 m. Ved å samanlikne straummålingane på 3 m djup (Aanderaa- og Gytremålaren) med NORTEK ADP (celle 31, ca 4 m djup) fann ein at NORTEK ADP målte ein snittstraum på 5,1 cm/s, Anderaa RCM 7 ein snittstraum på 2,7 cm/s, og SD 6000 ein snittstraum på 2,0 cm/s. Ein ser at i denne instrumenttesten låg begge rotormålarane langt under ADP målaren når det gjeld straumhastigheit. Våren 2010 utførte Rådgivende Biologer AS ein ny instrumenttest av Nortek ADP målar og Gytre SD målarar i Hervikfjorden i Tysvær over fire veker. Desse Gytre målarane hadde ein nyare type syrefast rotorbur i stål, i motsetnad til dei som vart nytta i dei tidlegare instrumenttestane. Nortek ADP målaren vart hengt på 46 m djup og målte straumen oppover i vassøyla. Nortek målingane vart samanlikna med straummålingar utført med Gytre målarar på 30, 15 og 5 m djup. Resultata viste at det var best samsvar mellom dei to ulike straummålarane på 30 m djup, og at det var generelt dårlegare samsvar mellom dei to straummålartypane med aukande avstand frå målehovudet på Nortek ADP målaren. Målingane viste elles at det var størst forskjell på straumfarten mellom Gytre og Nortek ved middels låg straumfart (ca 3-4 til 8-9 cm/s), og noko mindre forskjell ved høgare straumfart. Nortek målaren målte ca 1,5 2,5 cm/s høgare gjennomsnittleg straumfart enn Gytre målaren ved svak straum (Gytremålingar på 0 3 cm/s), ca 3 4,5 cm/s høgare straumfart ved Gytremålingar på ca 3 10 cm/s, og 2 3,5 cm/s høgare straumfart ved Gytremålingar på ca cm/s. Rådgivende Biologer AS 34

37 REFERANSAR Tidlegare rapportar: KAMBESTAD, M Lokalitetsrapport for Uføro i Stord kommune Rådgivende Biologer AS, rapport 1661, 46 sider LODE, T 2014 MOM B-undersøkelse ved Uføro i Stord kommune august SAM Notat nr , Uni Research Miljø. 15 sider. Andre referansar: FISKERIDIREKTORATET. Veiledning for utfylling av søknadsskjema for tillatelse til fiskeoppdrettsvirksomhet. GAUSEN, M., A. NÆSS, A. BERGHEIM, P. HØLLAND & J. RAVNDAL Oksygentilsetting i laksemerder gir økt slaktekvantum. Norsk Fiskeoppdrett, nr 6, 2004, side GOLMEN, L. G. & E. NYGAARD Strømforhold på oppdrettslokalitetar i relasjon til topografi og miljø. NIVA-rapport 3709, 58 sider, ISBN GOLMEN, L. G. & A. SUNDFJORD Strøm på havbrukslokalitetar. NIVA-rapport 4133, 33 sider, ISBN KOSMO, J.P Norske oppdrettere og benchmarking økt konkurransekraft. Norsk Fiskeoppdrett, nr 15, 2003, side NORSK STANDARD NS 9410: 2007 Miljøovervåking av bunnpåvirkning fra marine akvakulturanlegg. Standard Norge, 23 sider. Rådgivende Biologer AS 35

38 VEDLEGGSTABELLAR Vedleggstabell 1. Oversyn over straumaktiviteten i alle 15 graders k ompassektorar på 15 m djup for lokaliteten Uføro stasjon sør, for delar av opphavleg granskingsperiode. Måleper iode: august Antal målingar: Intervalltid: 10 min. Målingane er noko usikre p.g.a. begroing Sum% Current speed groups Total flow Max Tot. Ox. flux Sum% m³/m² % curr g/m² % STATISTICAL SUMMARY File name: Uføro S 15m.SD6 Ref. number: 1633 Series number: 1 Interval time: 10 Minutes Number of measurements in data set: 1466 Data displayed from: 09:42-10.Aug-14 To: 13:52-20.Aug-14 Total East / west North / south Vedleggstabell 2. Oppsummering av statistiske data for straummålingane på 15 m djup ved lokaliteten Uføro stasjon sør, for delar av opphavleg granskingsperiode. Måleperiode: august Målingane er noko usikre begroing. p.g.a. Mean current speed (cm/s) Variance (cm/s)² Standard deviation (cm/s) Mean standard deviation Maximum current velocity Minimum current velocity Significant max velocity Significant min velocity 6,4 74,820 8,650 1,361 51,2 0,2 16,2 1,0 1,4 6,703 2,589 1,878 6,0 70,149 8,376 1,387 Rådgivende Biologer AS 36

39 Vedleggstabell 3. Oversyn over straumaktiviteten i alle 15 graders k ompassektorar på 90 m djup for lokaliteten Uføro stasjon sør. Måleperiode: 14. juli august Antal må lingar: Intervalltid: 30 min Sum% Current speed groups Total flow Max Sum% m³/m² % curr STATISTICAL SUMMARY File name: Uføro S 90m.SD6 Ref. number: 1618 Series number: 1 Interval time: 30 Minutes Number of measurements in data set: 1755 Data displayed from: 10:52-14.Jul-14 To: 23:52-19.Aug-14 Total East / west North / south Mean current speed (cm/s) 5,7 3,0 4,5 Variance (cm/s)² 23,196 8,990 17,198 Vedleggstabell 4. Oppsummering av statistiske data for straummålingane på 90 m djup ved lokaliteten Uføro stasjon sør. Måleperiode: 14. juli august Standard deviation (cm/s) Mean standard deviation Maximum current velocity Minimum current velocity Significant max velocity Significant min velocity 4,816 0,844 34,8 0,0 11,0 1,8 2,998 0,988 4,147 0,919 Rådgivende Biologer AS 37

40 Vedleggstabell 5. Oversyn over straumaktiviteten i alle 15 graders k ompassektorar på 140 m djup for lokaliteten Uføro stasjon sør. Måleperiode: 14. juli august Antal må lingar: Intervalltid: 30 min Sum% Current speed groups Total flow Max Sum% m³/m² % curr STATISTICAL SUMMARY File name: Uføro S 140m.SD6 Ref. number: 1099 Series number: 1 Interval time: 30 Minutes Number of measurements in data set: 1755 Data displayed from: 10:52-14.Jul-14 To: 23:52-19.Aug-14 Total East / west North / south Mean current speed (cm/s) 4,4 2,8 2,7 Variance (cm/s)² 9,475 8,733 4,943 Vedleggstabell 6. Oppsummering av statistiske data for straummålingane på 140 m djup ved lokaliteten Uføro stasjon sør. Måleperiode: 14. juli august Standard deviation (cm/s) Mean standard deviation Maximum current velocity Minimum current velocity Significant max velocity Significant min velocity 3,078 0,697 21,0 0,2 7,8 1,8 2,955 1,050 2,223 0,818 Rådgivende Biologer AS 38

41 Vedleggstabell 7. Oversyn over straumaktiviteten i alle 15 graders k ompassektorar på 15 m djup for lokaliteten Uføro stasjon nord, for delar av opphavleg granskingsperiode. Måleper iode: juli Antal målingar: Intervalltid: 10 min Sum% Current speed groups Total flow Max Sum% m³/m² % curr STATISTICAL SUMMARY File name: Uføro N 15m.SD6 Ref. number: 1564 Series number: 1 Interval time: 10 Minutes Number of measurements in data set: 2531 Data displayed from: 10:18-14.Jul-14 To: 23:58-31.Jul-14 Total East / west North / south Mean current speed (cm/s) 6,9 1,9 6,3 Variance (cm/s)² 62,255 3,767 62,103 Vedleggstabell 8. Oppsummering av statistiske data for straummålingane på 15 m djup ved lokaliteten Uføro stasjon nord, for delar av opphavleg granskingsperiode. Måleperiode: juli Standard deviation (cm/s) Mean standard deviation Maximum current velocity Minimum current velocity Significant max velocity Significant min velocity 7,890 1,150 44,4 0,0 15,7 1,3 1,941 1,012 7,881 1,249 Rådgivende Biologer AS 39

42 Vedleggstabell 9. Oversyn over straumaktiviteten i alle 15 graders k ompassektorar på 140 m djup for lokaliteten Uføro stasjon nord. Måleperiode: 14. juli august Antal må lingar: Intervalltid: 30 min Sum% Current speed groups Total flow Max Sum% m³/m² % curr STATISTICAL SUMMARY File name: Uføro N 140m.SD6 Ref. number: 880 Series number: 1 Interval time: 30 Minutes Number of measurements in data set: 1755 Data displayed from: 10:58-14.Jul-14 To: 23:58-19.Aug-14 Total East / west North / south Mean current speed (cm/s) 4,5 1,2 4,1 Vedleggstabell 10. Oppsummering av statistiske data for straummålingane på 140 m djup ved lokaliteten Uføro stasjon nord. Måleperiode: 14. juli august Variance (cm/s)² Standard deviation (cm/s) Mean standard deviation Maximum current velocity Minimum current velocity Significant max velocity 13,660 3,696 0,822 23,0 0,0 8,7 1,178 1,086 0,890 14,389 3,793 0,925 Significant min velocity 1,4 Rådgivende Biologer AS 40

43 Vedleggstabell 11. Oversyn over straumaktiviteten i alle 15 graders kompassektorar på 15 m djup for lokaliteten Uføro stasjon midt. Måleperiode: 27. september oktober Antal målingar: Intervalltid: 10 min. Henta frå Kambestad (2012). Vedleggstabell 12. Oppsummering av statistiske data for straummålingane på 15 m djup ved lokaliteten Uføro stasjon midt. Måleperiode: 27. september oktober Henta frå Kambestad (2012) Rådgivende Biologer AS 41

44 Vedleggstabell 13. Vindretning og høgaste døgnlege vindhastigheit sam t lufttrykk ved målestasjonen Slåtterøy i Bømlo i perioden 14. juli 19. august Tabellen er henta frå Elementer Kode Navn Enhet DD06 Vindretning kl. 06 UTC grader DD12 Vindretning kl. 12 UTC gradar DD18 Vindretning kl. 18 UTC grader FFX Høyeste vindhastighet (hovedobservasjoner) m/s PRM Midlere lufttrykk, havnivå hpa Rådgivende Biologer AS 42

45 Vedleggstabell 14. Vindretning og høgaste døgnlege vindhastigheit sam t lufttrykk ved målestasjonen Stord Lufthavn i perioden 14. juli 19. august Tabellen er henta frå Elementer Kode Navn Enhet DD06 Vindretning kl. 06 UTC grader DD12 Vindretning kl. 12 UTC gradar DD18 Vindretning kl. 18 UTC grader FFX Høyeste vindhastighet (hovedobservasjoner) m/s PRM Midlere lufttrykk, havnivå hpa Rådgivende Biologer AS 43

46 VEDLEGGSFIGURAR STASJON SØR 15 m 90 m 140 m Vedleggsfigur 1. Temperatur målt ved Uføro stasjon sør i perioden 14. juli 19. august Rådgivende Biologer AS 44

47 52,0 Current speed (cm/s) 50,0 48,0 46,0 44,0 42,0 40,0 38,0 36,0 34,0 32,0 30,0 28,0 26,0 24,0 22,0 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0, Jul 18.Jul 20.Jul 22.Jul 24.Jul 26.Jul 28.Jul 30.Jul 01.Aug 03.Aug 05.Aug 07.Aug 09.Aug 11.Aug 13.Aug 15.Aug 17.Aug 19.Aug Days Vedleggsfigur 2. Straumhastigheit ved Uføro stasjon sør på 15 m djup i perioden 14. juli 19. august Rådgivende Biologer AS 45

48 36,0 Current speed (cm/s) 34,0 32,0 30,0 28,0 26,0 24,0 22,0 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0, Jul 18.Jul 20.Jul 22.Jul 24.Jul 26.Jul 28.Jul 30.Jul 01.Aug 03.Aug 05.Aug 07.Aug 09.Aug 11.Aug 13.Aug 15.Aug 17.Aug 19.Aug Days Vedleggsfigur 3. Straumhastigheit ved Uføro stasjon sør på 90 m djup i perioden 14. juli 19. august Rådgivende Biologer AS 46

49 22,0 Current speed (cm/s) 21,0 20,0 19,0 18,0 17,0 16,0 15,0 14,0 13,0 12,0 11,0 10,0 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0, Jul 18.Jul 20.Jul 22.Jul 24.Jul 26.Jul 28.Jul 30.Jul 01.Aug 03.Aug 05.Aug 07.Aug 09.Aug 11.Aug 13.Aug 15.Aug 17.Aug 19.Aug Days Vedleggsfigur 4. Straumhastigheit ved Uføro stasjon sør på 140 m djup i perioden 14. juli 19. august Rådgivende Biologer AS 47

50 15 m 90 m Number of measurements Number of measurements Deg Deg Number of measurements m Deg Vedleggsfigur 5. Fordeling av retning for målingane ved Uføro stasjon sør i periodane august 2014 på 15 m djup og 14. juli 19. august 2014 på 90 og 140 m djup. Rådgivende Biologer AS 48

51 N N 15 m N N 90 m N N 140 m Maximum velocity (cm/s) per 15 deg sector Mean velocity (cm/s) per 15 deg sector Vedleggsfigur 6. Maksimal (venstre) og gjennomsnittleg (høgre) straumhastigheit for kvar 15 sektor for målingane ved Uføro stasjon sør i periodane august 2014 på 15 m djup og 14. juli 19. august 2014 på 90 og 140 m djup. Rådgivende Biologer AS 49

52 N N 15 m N N 90 m N N 140 m Relative water flux (%) per 15 deg sector Number of measurements per 15 deg sector Vedleggsfigur 7. Flux/vasstransport (venstre) og antal målingar (høgre) for kvar 15 sektor for målingane ved Uføro stasjon sør i periodane august 2014 på 15 m djup og 14. juli 19. august 2014 på 90 og 140 m djup. Rådgivende Biologer AS 50

53 Current speed (cm/s) 15 m 60,0 40,0 20,0 0,0-20,0-40,0-60, Jul 18.Jul 21.Jul 24.Jul 27.Jul 30.Jul 02.Aug 05.Aug 08.Aug 11.Aug 14.Aug 17.Aug Days Current speed (cm/s) 40,0 20,0 0,0 90 m -20,0-40, Jul 18.Jul 21.Jul 24.Jul 27.Jul 30.Jul 02.Aug 05.Aug 08.Aug 11.Aug 14.Aug 17.Aug Days Current speed (cm/s) 30,0 20,0 10,0 140 m 0,0-10,0-20,0-30, Jul 18.Jul 21.Jul 24.Jul 27.Jul 30.Jul 02.Aug 05.Aug 08.Aug 11.Aug 14.Aug 17.Aug Days Vedleggsfigur 8. Stick-diagram for målingane ved Uføro stasjon sør i perioden 14. juli august Rådgivende Biologer AS 51

54 STASJON NORD 15 m 140 m Vedleggsfigur 9. Temperatur målt ved Uføro stasjon nord i perioden 14. juli august Rådgivende Biologer AS 52