Kommunal- og moderniseringsdepartementet 2016 Utgjeve av: Kommunal- og moderniseringsdepartementet Offentlege institusjonar kan tinge fleire eksemplar frå: Tryggings- og serviceorganisasjonen til departementa Internett: www.publikasjoner.dep.no E-post: publikasjonsbestilling@dss.dep.no Telefon: 22 24 00 00 46 04 1 Trykk: DSS 10/2015 opplag 900 ØMERKE ILJ T M 204 Publikasjonskode: H-2352 N Publikasjonen er også tilgjengeleg på www.regjeringen.no Tr y k k s a k Berekningsteknisk dokumentasjon til Prop. 1 S (2015 2016) Inntektssystemet for kommunar og fylkeskommunar 2016 Grønt hefte
Inntektssystemet for kommunar og fylkeskommunar 2016 Grønt hefte
ISSN 0806-5748
Innhald Om Grønt hefte Om inntektssystemet Endringar i inntektssystemet 2016 Side 1 3 4 Kap. 572 Rammetilskot til fylkeskommunar 6 Kap. 571 Rammetilskot til kommunar 13 Tabellar for fylkeskommunane Tabell 1-fk Rammetilskot til fylkeskommunane 2016 Tabell 2-fk Innbyggjartilskot til fylkeskommunane (kap 572, post 60) 33 35 Tabell 3-fk Tabell A-fk Tabell B-fk Tabell C-fk Tabell D-fk Tabell E-fk Anslag på frie inntekter i 2016. Fylkeskommunane Utgiftsutjamning. Fylkeskommunane Overgangsordninga. Fylkeskommunane Saker med særskild fordeling. Fylkeskommunane for berekna utgiftsbehov. Fylkeskommunane Kriteriedata. Fylkeskommunane 39 43 47 51 57 61 Tabellar for kommunane Tabell 1-k Rammetilskot til kommunane 2016 Tabell 2-k Innbyggjartilskot til kommunane (kap 571, post 60) 71 95 Tabell 3-k Anslag på frie inntekter i 2016. Kommunane 107
Tabell A-k Tabell B-k Tabell C-k Tabell D-k Tabell E-k Tabell F-k Utgiftsutjamning. Kommunane Inntektsgarantiordning. Kommunane Saker med særskild fordeling. Kommunane Distriktstilskot Sør-Noreg og veksttilskot for berekna utgiftsbehov. Kommunane Kriteriedata. Kommunane 121 143 177 199 221 265
Om Grønt hefte I statsbudsjettet for 2016 Prop. 1 S (2015 2016) for Kommunal- og moderniseringsdepartementet blir det gjort greie for løyvingar over kap. 571 Rammetilskot til kommunar og kap. 572 Rammetilskot til fylkeskommunar fordelte mellom dei ulike postane. Grønt hefte er eit berekningsteknisk vedlegg til statsbudsjettet, og gjer greie for fordelinga av løyvingane på dei ulike postane mellom kommunane og mellom fylkeskommunane i 2016. Målgruppa for Grønt hefte er i første rekkje administrasjon og politikarar i kommunar og fylkeskommunar. Grønt hefte startar med ein omtale av kva inntektssystemet er, og går deretter meir detaljert inn på korleis dei ulike postane under kap. 571 er fordelte mellom kommunane, og korleis ein fordeler dei ulike postane under kap. 572 mellom fylkeskommunane. Hovuddelen av Grønt hefte er tabelldelen, som er delt inn i to delar: ein del for kommunane og ein del for fylkeskommunane. Tabellane for kommunane er merkte med k, og tabellane for fylkeskommunane er merkte med fk. Tabell 1-k og tabell 1-fk gjev ei oversikt over samla rammetilskot, medan tabell 2-k og tabell 2-fk viser innbyggjartilskotet (post 60). Tabell 3-k og tabell 3-fk viser anslag på frie inntekter i 2016 og oppgåvekorrigert vekst i frie inntekter frå 2015 til 2016. Dei andre tabellane inneheld ein grundigare presentasjon av bakgrunnsdata og berekningar. Tabell A-k og tabell A-fk viser grunnlagsberekning for innbyggjartilskotet, medan tabell B-k og tabell B-fk viser berekning av høvesvis inntektsgarantiordninga (for kommunane) og overgangsordninga (for fylkeskommunane). Tabell C-k og tabell C-fk viser saker med særskild fordeling. Tabell D-k viser grunnlaget for berekning av distriktstilskot Sør-Noreg og veksttilskotet (post 61 og 66). ane for berekna utgiftsbehov for kommunane er viste i tabell E-k, medan tilsvarande tal for fylkeskommunane er viste i tabell D-fk. Tabellane F-k for kommunane og E-fk for fylkeskommunane viser kriteriedata. Grønt hefte er ein rein teknisk dokumentasjon. På grunn av avrunding av desimalane kan det enkelte stader vere små avvik ved summering. Det er justert for dette i tabellane 1-fk og 1-k. Oversikt over tabellar for fylkeskommunane: Tabell 1-fk Rammetilskot til fylkeskommunane Tabell 2-fk Innbyggjartilskot til fylkeskommunane Tabell 3-fk Anslag på frie inntekter i 2016. Fylkeskommunane Tabell A-fk Utgiftsutjamning. Fylkeskommunane Tabell B-fk Overgangsordninga. Fylkeskommunane Tabell C-fk Saker med særskild fordeling. Fylkeskommunane Tabell D-fk for berekna utgiftsbehov. Fylkeskommunane Tabell E-fk Kriteriedata. Fylkeskommunane 1
Oversikt over tabellar for kommunane: Tabell 1-k Rammetilskot til kommunane Tabell 2-k Innbyggjartilskot til kommunane Tabell 3-k Anslag på frie inntekter i 2016. Kommunane Tabell A-k Utgiftsutjamning. Kommunane Tabell B-k Inntektsgarantiordninga. Kommunane Tabell C-k Saker med særskild fordeling. Kommunane Tabell D-k Distriktstilskot Sør-Noreg og veksttilskot Tabell E-k for berekna utgiftsbehov. Kommunane Tabell F-k Kriteriedata. Kommunane Det er no òg laga ei forenkla versjon av Grønt hefte på Internett, der ein kan følgje utrekninga av rammetilskotet for kvar kommune. Dette finn ein på Kommunal- og moderniseringsdepartementets internettsider, frieinntekter.regjeringen.no. Eventuelle spørsmål kan rettast til Kommunal- og moderniseringsdepartementet: 22 24 90 90. Thor Bernstrøm (e.f.) avdelingsdirektør Grete Lilleschulstad underdirektør 2
Om inntektssystemet Dei frie inntektene til kommunane og fylkeskommunane består av rammetilskot og skatteinntekter. I 2016 blir dei frie inntektene til kommunesektoren anslått til om lag 342,6 mrd. kroner. Dei frie inntektene består av rammetilskot (46 pst.) og skatteinntekter (54 pst.), og utgjer saman med momskompensasjonen nær 80 pst. av dei samla inntektene i kommunesektoren. Det er inntekter som kommunane og fylkeskommunane kan rå fritt over, utan andre føringar frå staten enn gjeldande lovar og regelverk. I 2016 blir det lagt opp til ein reell vekst i frie inntekter på 1,4 pst. rekna frå anslag på rekneskap for 2015. Prisstigninga er anslått til 2,7 pst. Tabell 3-k og 3-fk viser den nominelle veksten i 2016 for kommunar og fylkeskommunar rekna frå anslag på rekneskap for 2015. Nivået på dei frie inntektene blir bestemt ut frå pris- og lønsvekst, vekst i frie inntekter, innlemming av øyremerkte tilskot, satsingar over rammetilskotet og korreksjon av rammetilskot for oppgåveendringar. Når nivået på samla frie inntekter for 2016 er fastsett, kjem ein fram til storleiken på samla rammetilskot ved å trekkje anslaget for skatteinntekter frå nivået på samla frie inntekter. Det overordna føremålet med inntektssystemet er å jamne ut kommunane og fylkeskommunane sine føresetnader for å gi eit likeverdig tenestetilbod til innbyggjarane sine. Ved fordelinga av rammetilskotet tek ein omsyn til strukturelle skilnader i kommunane og fylkeskommunane sine kostnader (utgiftsutjamning) og skilnader i skatteinntektene (skatteutjamning). Omfordelinga som følgje av utgifts- og skatteutjamning skjer gjennom innbyggjartilskotet (post 60). Utgiftsutjamninga er grunngjeve med at demografiske, geografiske og sosiale tilhøve gjev strukturelle kostnadsskilnader som kommunane og fylkeskommunane i liten grad kan påverke. For at kommunesektoren skal kunne gi eit likeverdig tenestetilbod til innbyggjarane sine, må ein ta omsyn til slike strukturelle kostnadsskilnader når dei økonomiske rammene for den einskilde kommune og fylkeskommune blir fastsett. Eksempel på slike skilnader i kostnader er ulik aldersfordeling eller reiseavstand innanfor kommunen. For å oppnå ei rimeleg utjamning av dei økonomiske føresetnadene blir òg inntektene utjamna. Skatteutjamninga omfattar inntekts- og formuesskatt frå personlege skattytarar og naturressursskatt frå kraftføretak. Inntektssystemet inneheld òg tilskot som utelukkande er grunngjevne ut frå regionalpolitiske mål. Regionalpolitiske tilskot til kommunane er Nord-Noreg- og Namdalstilskot (post 62), småkommunetilskot(post 63), distriktstilskot Sør-Noreg (post 61) og storbytilskot (post 67). Kommunar med særleg høg befolkningsvekst får eit eige veksttilskot (post 66). Fylkeskommunane Nordland, Troms og Finnmark får Nord-Noreg-tilskot (post 62). I tillegg blir det gjeve skjønstilskot for å kompensere kommunar og fylkeskommunar for spesielle, lokale tilhøve som ikkje blir fanga opp i den faste delen av inntektssystemet (respektive kap. 571, post 64 og kap 572, post 64). 3
Endringar i inntektssystemet i 2016 Fylkeskommunane Frå og med 2016 blei inntektssystemet for fylkeskommunane endra. Den tidlegare inntektsgarantiordninga (INGAR) er avvikla, og erstatta med ei 5-årig overgangsordning. Overgangsordninga inneber at reduksjon/auke i rammetilskot som følgje av ny kostnadsnøkkel vil bli fasa inn med eit likt beløp kvart år i 5 år. I 2016 vil difor ytterlegare 1/5 bli fasa inn. I 2015 vart midlar til ferjeavløysingsprosjekt som fylkeskommunane overtok frå staten i samband med forvaltningsreforma i 2010 lagt inn i utgiftsutjamninga. Dette medførte omfordeling frå fylkeskommunane som hadde ferjeavløysingsprosjekt til andre fylkeskommunar, sjølv om store delar av omfordelinga vart fanga opp av blant anna overgangsordninga og tapskompensasjonen. I 2016 vert ferjeavløysingsmidlane på nytt lagt i tabell C. For å unngå at fylkeskommunane med ferjeavløysingsprosjekt vert dobbeltkompenserte, er overgangsordninga utrekna på nytt basert på dei nye føresetnadene. Tapskompensasjonen er óg justert. Kommunane Inntektssystemet for kommunane i 2016 er uendra, med eit unntak. Vekstgrensa for veksttilskotet er auka. I 2015 var innslagspunktet for å kvalifisera til veksttilskotet 1,6 pst. vekst i gjennomsnitt dei tre siste åra. Denne grensa er for 2016 redusert til 1,5 pst. vekst dei tre siste åra. I tillegg er satsen per nye innbyggjar utover vekstgrensa auka til 56 485 kr. Korrigeringar i samla rammetilskot 2016 I det samla rammetilskotet for 2016 blir det, som tidlegare år, gjort ei rekkje korrigeringar på grunn av endringar i oppgåvefordelinga mellom forvaltingsnivå, regelendringar, nye oppgåver, innlemming av øyremerkte tilskot o.a. Tabellen på neste side viser endringar i samla rammetilskot til kommunane og til fylkeskommunane som følgje av innlemmingar og korreksjonar. For ein nærare gjennomgang, sjå Prop. 1 S (2015 2016) for Kommunal- og moderniseringsdepartementet. 4
Innlemmingar og korreksjonar i rammetilskotet i 2016 (i 1000 2016-kroner): Innlemmingar Kap. 571 Rammetilskot til kommunar Kap. 572 Rammetilskot til fylkeskommunar Augeblikkeleg hjelp, døgnopphald 1 206 600 0 Korreksjonar Valkort, heilårseffekt 9 243 0 Auka makspris foreldrebetaling barnehage, heilårseffekt -134 640 0 Nasjonalt minstekrav foreldrebetaling barnehage, heilårseffekt 160 220 0 Adopsjonsutreiing i barnevernet, heilårseffekt -514 0 Brukarstyrt personleg assistanse, heilårseffekt 205 400 0 Gratis kjernetid i barnehage, heilårseffekt 54 000 0 Adm. utgifter, innføring nasj. minstekrav foreldrebetaling barnehage -42 834 0 Representantskapsforslag om auka norsk innsats ifm.krisa i Syria 7 300 0 Likeverdig behandling, kommunale/private barnehagar 180 000 0 Endring finansiering av ikkje-kommunale barnehagar -338 000 0 Ny naturfagstime 77 600 0 Overføring av skatteinnkrevjingsfunksjon til staten -630 000 0 Omdisponering til valarbeidet, kap. 578.01-66 719 0 Nynorskprisen, omdisponering til Kulturdepartementet -100 0 Innovasjon omdisponering til Difi -2 500 0 IKT-modernisering i Husbanken (SIKT) -11 200 0 Forsøk med ny oppgåvefordeling i barnevernet 247 600 0 Statlege og private skular, auke i elevtal -109 000-50 400 Kompensasjon for avgiftsauke på CO 2, heilårseffekt 0 1 000 Lærlingtilskot, heilårseffekt 0 24 450 Lærlingtilskot, auke i 2016 0 50 000 Økt mva. transportsektoren (2 pst. poeng) 0 142 000 Vegbruksavgift på gass 0 90 000 Sum innlemmingar og korreksjonar 812 457 257 050 5
Kap. 572 Rammetilskot til fylkeskommunar Rammetilskotet til fylkeskommunane kjem fram som summen av innbyggjartilskotet (post 60), Nord-Noreg-tilskotet (post 62) og skjønstilskotet (post 64). I 2016 er samla rammetilskot til fylkeskommunane 32,7 mrd. kroner. Kap. 572 Rammetilskot til fylkeskommunar 2016 inndeling på postar: Kap. 572 Rammetilskot til fylkeskommunar Framlegg 2016 (1 000 kr) Post 60 Innbyggjartilskot 31 475 175 Post 62 Nord-Noreg-tilskot 642 399 Post 64 Skjønstilskot 619 000 Sum kap. 572 32 736 574 Kap. 572, post 60 Innbyggjartilskot Storleiken på innbyggjartilskotet blir fastsett ved at summen av dei andre tilskota i inntektssystemet (post 62 Nord-Noreg-tilskot og post 64 Skjønstilskot) blir trekte ut frå samla rammetilskot. Departementet føreslår å fordele 31,5 mrd. kroner gjennom innbyggjartilskotet til fylkeskommunane i 2016. Ein del av innbyggjartilskotet blir gjeve ei særskild fordeling, og blir presentert i tabell C-fk. Innbyggjartilskotet blir, etter at sakene med særskild fordeling er trekte ut, fordelt som eit likt beløp per innbyggjar til alle fylkeskommunane. Det er talet på innbyggjarar per 1. juli 2015 som er lagt til grunn. Deretter blir innbyggjartilskotet omfordelt etter: - utgiftsutjamninga, basert på kostnadsnøklane for fylkeskommunane (tabellane A-fk og D-fk) - korreksjonsordninga for elevar i statlege og private skular (tabell A-fk) - overgangsordninga (tabell B-fk) - skatteutjamninga (blir ikkje vist i Grønt hefte) Saker med særskild fordeling Innanfor innbyggjartilskotet finst det midlar som ikkje blir fordelte etter dei andre kriteria i inntektssystemet, men som er gjeve ei særskild fordeling. Kompensasjon for endringar i inntektssystemet frå og med 2016 er óg lagd inn i tabell C. Tabellen under viser saker som har ei særskild fordeling i 2016. 6
Saker med særskild fordeling 2016: Sak Departement Beløp (1000 kr) Opprusting og fornying av fylkesveg SD 1 230 492 Kompensasjon forskrift om tunnelsikkerheit SD 279 344 Kompensasjon auke i CO 2-avgifta SD 2 027 Ferjeavløysingsmidlar SD 95 300 Midlar til vegadministrasjon, Oslo 8 450 Fagskular KD 418 919 Tilskot til barnevern o.a., Oslo BLD 559 054 Kompensasjon for endringar i inntektssystemet KMD 195 000 SUM 2 788 586 Utgiftsutjamning Det er til dels store kostnadsskilnader i tenesteytinga mellom fylkeskommunane. Gjennom utgiftsutjamninga i inntektssystemet skal fylkeskommunane i prinsippet få full kompensasjon for dei kostnadsskilnadene som dei ikkje kan påverke sjølve. Det gjeld til dømes aldersfordelinga og strukturelle og sosiale tilhøve i fylkeskommunen. Denne kompensasjonen skjer i praksis gjennom kostnadsnøkkelen, som består av ulike kriterium med vekter. Gjennom kostnadsnøkkelen, og eit sett med kriteriedata, blir utgiftsbehovet for kvar fylkeskommune berekna. Deretter blir innbyggjartilskotet fordelt mellom fylkeskommunane etter utgiftsbehovet deira. Utgiftsutjamninga er ei rein omfordeling det som blir trekt inn frå somme fylkeskommunar blir delt ut att til andre fylkeskommunar. Kostnadsnøkkelen for fylkeskommunane består av delkostnadsnøklar for vidaregåande opplæring, fylkesvegar, kollektivtrafikk (buss/bane og båt/ferje) og tannhelsetenesta. I ny kostnadsnøkkel frå 2015 blei samanvektinga av delkostnadsnøklane i hovudsak basert på rekneskapstal 2010 2012, i tillegg blei det òg teke omsyn til oppgåveendringar, korreksjonar m.m. etter 2012. Kostnadsnøkkelen for fylkeskommunane er noko endra i 2016, basert på korreksjonar, oppgåveendringar m.m., og at ferjeavløysingsmidler er flytta til tabell C. Tabellen under viser samla kostnadsnøkkel for fylkeskommunane i 2016. 7
Kostnadsnøkkel for fylkeskommunane 2016: Kriterium Kriterievekter Innbyggjarar 1 18 år 0,0354 Innbyggjarar 16 18 år 0,4467 Innbyggjarar 19 20 år 0,0033 Innbyggjarar 67 år og over 0,0053 Innbyggjarar 6 34 år (ut over 0,32) 0,0642 Innbyggjar i alt 0,0186 Psykisk utviklingshemma 18 år og over 0,0013 Søkjarar i høgkostnads utdanningsprogram 0,1020 Reiseavstand 0,0126 Innbyggjarar per km offentleg veg (ut over 17) 0,0493 Innbyggjarar busett spreidd (ut over 0,002) 0,0545 Fylkesfaktor båtar 0,0237 Ferjesamband 0,0369 Fylkesfaktor drift og vedlikehald (MOTIV) 0,1276 Veglengde fylkesveg 0,0186 Sum 1,0000 Kriteriedata er omtalt nærare i tabell E-fk. Samla utgiftsbehov for fylkeskommunane I utrekninga av storleiken på utgiftsbehovet for fylkeskommunane er det teke utgangspunkt i Kostra-tal for netto driftsutgifter for 2014 (der avskrivingar er trekte frå) til dei tenestene som inngår i kostnadsnøkkelen til fylkeskommunane. For budsjettåret 2016 gjeld det tenestene vidaregåande opplæring, kollektivtrafikk (buss/bane og båt/ferje), fylkesvegar og tannhelse. Utgiftsbehovet for 2016 er berekna med utgangspunkt i summen av netto driftsutgifter for desse tenestene for alle fylkeskommunar i 2014. Dei summerte utgiftene er deretter framskrivne med veksten i dei frie inntektene i perioden 2014 2016 (veksten er ikkje oppgåvekorrigert). Utgiftsbehovet for fylkeskommunane er i 2016 berekna til 56,0 mrd. kroner, dvs. eit gjennomsnitt på 10 799 kroner per innbyggjar. Utgiftsbehovet blir endra når nye sektorar eller tilskot blir inkluderte i utgiftsutjamninga, til dømes når øyremerkte tilskot blir innlemma i inntektssystemet, når oppgåver blir overførte mellom forvaltningsnivå, eller når særskilde fordelingar går over til å bli fordelte etter kostnadsnøkkelen. for berekna utgiftsbehov for kvar fylkeskommune Kostnadsnøklane blir brukte saman med kriteriedata til å lage indeksar for berekna utgiftsbehov for kvar fylkeskommune. Det er desse indeksane departementet tek utgangspunkt 8
i når utgiftsutjamninga for kvar fylkeskommune skal reknast ut. ane for alle fylkeskommunane kjem fram i tabell D-fk. I indeksen for berekna utgiftsbehov er landsgjennomsnittet 1,00. Fylkeskommunar med ein indeks som er større enn 1,00 har eit utgiftsbehov som er større enn gjennomsnittet i landet, medan fylkeskommunar med ein indeks som er mindre enn 1,00 har eit utgiftsbehov som er mindre enn landsgjennomsnittet. Til dømes har ein fylkeskommune med indeks 0,99 eit berekna utgiftsbehov som er éin pst. lågare enn landsgjennomsnittet, medan ein fylkeskommune med ein indeks på 1,07 har eit berekna utgiftsbehov som er sju pst. høgare enn landsgjennomsnittet. Følgjande likning viser korleis ein bereknar indeks for ein fylkeskommune sin del av eit kriterium: (1) fk = Fylkeskommunen sin del av kriterium Fylkeskommunen sin del av innbyggjarane for ein fylkeskommune sin del av 16 18-åringar blir såleis rekna ut ved: (2) fk = Talet på 16 18-åringar i fylkeskommune X Talet på 16 18-åringar i landet Innbyggjarane i fylkeskommune X Innbyggjarane i landet en kan òg tolkast som forholdet mellom delen av innbyggjarane i fylkeskommune X som er 16 18 år, og delen av innbyggjarane som er 16 18 år i landet. Ei omskriving av utrykket (2) gjeve (2 ): (2 ) fk = Talet på 16 18-åringar i fylkeskommune X Innbyggjarar i fylkeskommune X Talet på 16 18-åringar i landet Innbyggjarar i landet Omfordeling mellom fylkeskommunane Utgiftsutjamninga skjer ved eit fråtrekk i innbyggjartilskotet for dei fylkeskommunane som har eit berekna utgiftsbehov som er lågare enn landsgjennomsnittet (dvs. dei er meir lettdrivne), og ved eit tillegg i innbyggjartilskotet for dei fylkeskommunane som har eit berekna utgiftsbehov som er høgare enn landsgjennomsnittet (dvs. dei er meir tungdrivne). Storleiken på fråtrekket eller tillegget er differansen mellom berekna utgiftsbehov per innbyggjar i fylkeskommunen og gjennomsnittleg utgiftsbehov per innbyggjar på landsbasis, summert for alle innbyggjarane i fylkeskommunen. 9
Korreksjon for elevar i statlege og private skular Private skular blir finansierte gjennom statlege tilskot og eigenbetaling frå elevane, medan fylkeskommunale skular blir finansierte gjennom dei frie inntektene til fylkeskommunane. Når ein elev i eit fylke vel ein privat skule i staden for ein fylkeskommunal skule, vil fylkeskommunen sine utgifter knytt til denne eleven bli redusert vesentleg. Kvart år blir samla rammetilskot til fylkeskommunane korrigert for endringa i talet på elevar i private og statlege skular på landsbasis ( trekkordninga ). Gjennom trekkordninga blir total inntektsramme til fylkeskommunane justert med 80 pst. av gjennomsnittskostnadene for kvar nye elev i privat eller statleg vidaregåande opplæring (sjå tabellen over korreksjonar i rammetilskotet). I tillegg til trekkordninga blir det gjort ei omfordeling mellom fylkeskommunane ( korreksjonsordninga ), der innbyggjartilskotet blir omfordelt ut frå talet på elevar i statlege og private skular i den enkelte fylkeskommune. I korreksjonsordninga får fylkeskommunane eit trekk i innbyggjartilskotet for dei elevane dei har i statlege og private skular. Elevtalet som blir nytta i utrekninga av trekket i 2016 er gjennomsnitt av tal frå 1. oktober 2014 og 1. april 2015. Det er skilt mellom fire kategoriar av undervisning: elevar som får vanleg undervisning elevar ved gartnar- og landbruksskuler elevar som går på vidaregåande spesialskuler elevar med opphald/som er innlosjerte ved skulen. Samla trekk blir ført tilbake til alle fylkeskommunane etter deira del av utgiftsbehovet/kostnadsnøkkelen (sjå tabell A-fk). Tabellen under viser trekksatsane som blir nytta i korreksjonsordninga i 2016. Trekksatsane ligg under gjennomsnittkostnaden per elev på landsbasis, fordi ein reknar med at den marginale innsparinga knytt til ein elev er lågare enn gjennomsnittskostnaden. Trekksatsar for elevar i statlege og private skular 2016: Kategori Kroner per elev Vanleg undervisning 99 100 Gartnar- og landbruksskular 121 700 Spesialskular 276 200 Opphald 291 800 Overgangsordning Endringane i rammetilskotet for kvar fylkeskommune som følgje av ny kostnadsnøkkel i 2015 blir innført som ei 5-årig overgangsordning. Ordninga er innretta slik at reduksjonen/auken i rammetilskot blir fasa inn med eit likt beløp kvart år i 5 år, og i 2016 vil overgangsordninga slå inn med 60 prosent. Tilskota som var fordelte med særskild fordeling før 2015 blei inkluderte i overgangsordninga, sidan omfordelingsverknadene frå fordeling etter tabell C til fordeling etter kostnadsnøkkel blei så store. Omlegginga av skatteutjamninga frå 2015 er ikkje omfatta av overgangsordninga. 10
I samband med forvaltningsreforma i 2010 fekk fylkeskommunane overført ansvaret for ein stor del av riksvegnettet med tilhøyrande ferjer, blant anna var det óg 4 ferdigstilte, statlege ferjeavløysingsprosjekt (Finnfast, Austevollsbrua, Imarsundprosjektet og Atlanterhavstunnelen) og 4 påbegynte, statlege ferjeavløysingsprosjekt (Bremanger II, Dalsfjordsambandet, Ryaforbindelsen og Toventunnelen). Til saman er det knyta 95,3 mill. kroner årleg i ferjeavløysingsmidlar til desse 8 prosjekta. Midla blei lagt inn i innbyggjartilskotet og fordelt etter kostnadsnøkkelen saman med dei andre ferje- og vegmidlane frå forvaltningsreforma i 2015. Frå og med 2016 vert desse midlane flytta tilbake i tabell C og blir fordelt etter ei særskilt fordeling. For å unngå at fylkeskommunar vert dobbeltkompenserte er overgangsordninga korrigert i 2016. Overgangsordninga tek utgangspunkt i korrigert systemverknad for 2015, dvs. som om fergavløysingsprosjekta ikkje hadde blitt tatt ut av tabell C i 2015. Beløpet for 2016 er prisjustert. Tapskompensasjon For å lette overgangen til nytt inntektssystem blei det i statsbudsjettet for 2015 gitt ein ekstra tapskompensasjon på til saman 125 mill. kroner til fylkeskommunar som tapte meir enn 200 kroner per innbyggjar på fordelingsverknaden av ny kostnadsnøkkel/innlemming av saker med særskild fordeling. I saldert budsjett blei det gitt 20 mill. kroner ekstra til fylkeskommuner som tapte meir enn 500 kroner per innbyggjar og 40 mill. kroner ekstra til fylkeskommunar som tapte meir enn 700 kroner per innbyggjar. I revidert nasjonalbudsjett blei det gitt ytterlegare 10 mill. kroner, fordelt slik at fylkeskommuner som tapte meir enn 700 kroner per innbyggjar blei løfta opp til 98,5 pst. kompensasjon av førsteårstapet, mens resten blei fordelt til fylkeskommunar som tapte mellom 500 og 700 kroner per innbyggjar. I 2016 er samla beløp på 195 mill. kroner vidareført nominelt. I samband med at ferjeavløysingsmidler er flytta over til tabell C frå og med 2016 er systemverknaden og overgangsordninga rekna ut på nytt (tabell B-fk). Tapskompensasjonen for 2016 er rekna ut med utgangspunkt i kompensasjonsgraden av førsteårstapet. Med ny berekna systemverknad ville same kompensasjongrad som etter revidert nasjonalbudsjett for 2015 gi eit samla beløp på noko over 195 mill. kroner. Fylkeskommunane som mottek tapskompensasjon er difor justert ned med same faktor. Med ny tapskompensasjon er fylkeskommunar som tapar mellom 200 og 500 kroner per innbyggjar kompenserte med 56,0 pst. av førsteårstapet, fylkeskommunar som taper mellom 500 og 700 kroner per innbyggjar er kompenserte med 84,3 pst. av førsteårstapet, mens fylkeskommunar som tapar over 700 kroner per innbyggjar er kompenserte med 97,5 pst. av førsteårstapet. Fordelinga av tapskompensasjonen er vist i kolonne 8 i tabell C-fk. Skatteutjamning Skatteutjamninga jamnar delvis ut skilnader i skatteinntekter mellom fylkeskommunane. Skatteutjamninga for fylkeskommunane omfattar inntektsskatt frå personlege skattytarar og naturressursskatt frå kraftføretak. Fylkeskommunar med skatteinntekter under landsgjennomsnittet blir kompenserte for 87,5 pst. av differansen mellom eigen skatteinngang og landsgjennomsnittet. Fylkeskommunar med 11
skatteinngang over landsgjennomsnittet blir trekte for 87,5 pst. av differansen mellom eigen skatteinngang og landsgjennomsnittet. Skatteutjamninga blir berekna fortløpande ti gonger i året, etter kvart som skatteinngangen ligg føre. Trekk eller tilskot gjennom skatteutjamninga blir lagt til eller trekt frå ved utbetaling av rammetilskot for fylkeskommunen. Endeleg fordeling på post 60 Innbyggjartilskot er ikkje klar før i februar 2017, når endelege skattetal for 2016 ligg føre. Oversikt over fortløpande skatteutjamning finn ein på Kommunal- og moderniseringsdepartementets internettsider, www.regjeringen.no/kmd. Kap. 572, post 62 Nord-Noreg-tilskot Nord-Noreg-tilskotet er eit særskild regionalpolitisk verkemiddel. Tilskotet skal medverke til å gi fylkeskommunar i Nord-Noreg moglegheiter til å gi eit betre tenestetilbod enn fylkeskommunar elles i landet. Tilskotet skal òg medverke til å gjere det mogleg med ei høg fylkeskommunal sysselsetjing i område med eit konjunkturavhengig næringsliv. Departementet føreslår å fordele 642,4 mill. kroner i Nord-Noreg-tilskot til fylkeskommunane i 2016. Nord-Noreg-tilskotet blir gjeve som eit beløp per innbyggjar, og det er ulik sats for kvar fylkeskommune. Til grunn for utrekninga av Nord-Noreg-tilskotet ligg folketalet per 1. januar året før budsjettåret, dvs. 1. januar 2015. Nord-Noreg-tilskot til fylkeskommunar - satsar 2016: Fylkeskommunar Kroner per innbyggjar Nordland 1 178 Troms 1 341 Finnmark 1 832 Kap. 572, post 64 Skjønstilskot Skjønstilskotet blir brukt til å kompensere fylkeskommunar for spesielle lokale tilhøve som ikkje blir fanga opp i den faste delen av inntektssystemet. Departementet føreslår å setje skjønstilskotet til fylkeskommunane til 619,0 mill. kroner i 2016. Skjønsmidlane til fylkeskommunane er fordelte direkte frå departementet, og er vist i tabell 1- fk. Innanfor skjønsramma til fylkeskommunane føreslår departementet å halde tilbake 101 mill. kroner til fordeling gjennom budsjettåret ved ekstraordinære hendingar m.m. (reservepott). 12
Kap. 571 Rammetilskot til kommunar Rammetilskotet til kommunane kjem fram som summen av innbyggjartilskotet (post 60), distriktstilskot Sør-Noreg (post 61), Nord-Noreg- og Namdalstilskotet (post 62), småkommunetilskotet (post 63), skjønstilskotet (post 64), veksttilskotet (post 66) og storbytilskotet (post 67). I 2016 er samla rammetilskot til kommunane 124,2 mrd. kroner. Kap. 571 Rammetilskot til kommunar 2016 inndeling på postar: Kap. 571 Rammetilskot til kommunar* Framlegg 2016 (1000 kr) Post 60 Innbyggjartilskot 118 428 306 Post 61 Distriktstilskot Sør-Noreg 408 811 Post 62 Nord-Noreg- og Namdalstilskot 1 611 747 Post 63 Småkommunetilskot 963 501 Post 64 Skjønstilskot 1 849 000 Post 66 Veksttilskot 440 616 Post 67 Storbytilskot 459 985 Sum kap. 571 124 161 966 * Post 21 Kunnskapsutvikling og drift av inntektssystemet er ikkje rekna med Kap.571, post 60 Innbyggjartilskot Storleiken på innbyggjartilskotet blir fastsett ved at summen av dei andre tilskota under kap. 571 (post 61 67) blir trekte ut frå samla rammetilskot. Departementet føreslår å fordele 118,4 mrd. kroner gjennom innbyggjartilskotet til kommunane for 2016. Ein mindre del av innbyggjartilskotet er gjeve ei særskild fordeling, presentert i tabell C-k (medrekna inndelingstilskotet). Innbyggjartilskotet blir, etter at tabell C-sakene er trekte frå, fordelt som eit likt beløp per innbyggjar til alle kommunane. Det er talet på innbyggjarar per 1. juli 2015 som er lagt til grunn. Deretter blir innbyggjartilskotet omfordelt etter: - utgiftsutjamninga, basert på kostnadsnøklane for kommunane (tabell A-k og E-k) - korreksjonsordninga for elevar i statlege og private skular (tabell A-k) - inntektsgarantordninga (tabell B-k) - skatteutjamninga (blir ikkje vist i Grønt hefte) Saker med særskild fordeling, medrekna inndelingstilskot Innanfor innbyggjartilskotet finst det midlar som ikkje blir fordelte etter dei ordinære kriteria i inntektssystemet, men som er gjeve ei særskild fordeling. Det gjeld til dømes midlar til oppgåver som få kommunar har, inndelingstilskot o.a. 13
Saker med særskild fordeling 2016: Sak Departement Beløp (1000 kr) Inndelingstilskot KMD 101 974 Tilbakebetaling lån Nannestad og Ullensaker KMD -19 350 Helsestasjons- og skulehelseteneste HOD 667 696 Utdanning av deltidsbrannpersonell JD 37 970 Utrekk avgiftslette DAA KMD -218 600 Uttrekk Oslo kommune, korreksjon barnevern KMD -26 714 Forsøk ny oppgåvefordeling barnevern* BLD 247 600 Sum 790 575 *Blir fordelt gjennom året 2016 Inndelingstilskotet Inndelingstilskotet er ei kompensasjonsordning for kommunar som sluttar seg saman. Ordninga skal sikre at kommunar ikkje får reduserte rammeoverføringar som følgje av kommunesamanslutningar. Inndelingstilskot kompenserer for bortfall av basistilskot og ein eventuell nedgang i regionalpolitiske tilskot. To kommunar som har slutta seg saman vil få eit basistilskot på same måte som andre kommunar i utgiftsutjamninga, mot to basistilskot før samanslåinga. Den samanslåtte kommunen blir difor kompensert gjennom inndelingstilskotet for bortfall av eit basistilskot. Dersom ein samanslått kommune mottek mindre regionalpolitisk tilskot enn kommunane ville fått kvar for seg, blir kommunen gjennom inndelingstilskotet kompensert for differansen mellom det den samanslåtte kommunen får, og det dei ville fått kvar for seg. Dersom heile eller delar av kommunen får auka arbeidsgjevaravgift som følgje av ei kommunesamanslåing, vil kommunen bli kompensert gjennom inndelingstilskotet for dei berekna meirkostnadene dette fører til for kommunen. Inndelingstilskotet blir reelt frose på det nivået det har det året kommunane sluttar seg saman, og varer i 15 år. Etter det blir tilskotet trappa ned gradvis. I 2016 får kommunane Re, Bodø, Vindafjord, Aure, Kristiansund, Inderøy og Harstad inndelingstilskot (tabell C-k). Utgiftsutjamning Det er til dels store kostnadsskilnader i tenesteytinga mellom kommunane. Gjennom utgiftsutjamninga i inntektssystemet skal kommunane i prinsippet få full kompensasjon for dei kostnadsskilnadene som dei ikkje kan påverke sjølve. Det gjeld til dømes aldersfordelinga og strukturelle og sosiale tilhøve i kommunen. Denne kompensasjonen skjer i praksis gjennom kostnadsnøkkelen, som består av ulike kriterium med vekter. Gjennom kostnadsnøkkelen, og eit oppdatert sett med kriteriedata, blir utgiftsbehovet for kvar kommune berekna. Deretter blir tilskotet fordelt til kommunane etter utgiftsbehov deira. Utgiftsutjamninga er ei rein omfordeling det som blir trekt inn frå somme kommunar blir delt ut att til andre kommunar. 14
Tabellen under viser samla kostnadsnøkkel for kommunane i 2016, og kva vekt kvart kriterium har. Kriteria er omtalt nærare under tabell F-k. Kostnadsnøkkel for kommunane 2016: Kriterium Kriterievekter Innbyggjarar 0 1 år 0,0055 Innbyggjarar 2 5 år 0,1268 Innbyggjarar 6 15 år 0,2880 Innbyggjarar 16 22år 0,0210 Innbyggjarar 23 66 år 0,0938 Innbyggjarar 67 79 år 0,0453 Innbyggjarar 80 89 år 0,0693 Innbyggjarar 90 år og over 0,0464 Landbrukskriteriet 0,0029 Reiseavstand innan sone 0,0132 Reiseavstand til nabokrets 0,0132 Basiskriteriet 0,0226 Innvandrarar 6 15 år, ekskl. Skandinavia 0,0083 Norskfødde med innvandrarforeldre 6 15 år, ekskl. Skandinavia 0,0009 Dødelegheitskriteriet 0,0460 Barn 0 15 år med einslig forsørgjar 0,0115 Låginntektskriteriet 0,0062 Uføre 18 49 år 0,0046 Flyktningar utan integreringstilskot 0,0047 Opphopingsindeks 0,0139 Urbanitetskriteriet 0,0177 Psykisk utviklingshemma 16 år og over 0,0461 Ikkje-gifte 67 år og over 0,0437 Barn 1 år utan kontantstøtte 0,0296 Innbyggjarar med høgare utdanning 0,0188 Sum 1,0000 Samla utgiftsbehov for kommunane I utrekninga av storleiken på det samla utgiftsbehovet for kommunane er det teke utgangspunkt i Kostra-tal for netto driftsutgifter for 2014 (der avskrivingar er trekte frå), til dei tenestene som inngår i kostnadsnøkkelen til kommunane. For budsjettåret 2016 gjeld det tenestene barnehage, grunnskule, kommunehelsetenesta, sosialtenesta, barnevern, pleie- og 15
omsorgstenesta (inkludert utgifter til utskrivingsklare pasientar) og administrasjon. Utgiftsbehovet for 2016 er berekna med utgangspunkt i summen av netto driftsutgifter for desse tenestene for alle kommunar i 2014. Dei summerte utgiftene er deretter framskrivne med veksten i dei frie inntektene i perioden 2014 2016 (veksten er ikkje oppgåvekorrigert). Utgiftsbehovet for kommunane er i 2016 berekna til om lag 249,6 mrd. kroner, dvs. eit gjennomsnitt på 48 097 kroner per innbyggjar. Utgiftsbehovet blir endra når nye sektorar eller tilskot blir inkluderte i utgiftsutjamninga, t.d. når øyremerkte tilskot blir innlemma i inntektssystemet, når oppgåver blir overførte mellom forvaltningsnivå, eller når særskilde fordelingar blir fordelte etter kostnadsnøkkelen. for berekna utgiftsbehov for kvar kommune Kostnadsnøklane blir brukte saman med kriteriedata til å lage indeksar for berekna utgiftsbehov for kvar kommune. Det er desse indeksane departementet tek utgangspunkt i når utgiftsutjamninga for kvar kommune skal reknast ut. ane for alle kommunane kjem fram i tabell E-k. I indeksens for berekna utgiftsbehov er landsgjennomsnittet 1,00. Kommunar med ein indeks som er større enn 1,00 har eit utgiftsbehov per innbyggjar som er større enn landsgjennomsnittet, medan kommunar med ein indeks som er mindre enn 1,00 har eit utgiftsbehov som er mindre enn landsgjennomsnittet. For eksempel har ein kommune med indeks 0,99 eit berekna utgiftsbehov som er ein pst. lågare enn landsgjennomsnittet, medan ein kommune med ein indeks på 1,07 har eit berekna utgiftsbehov som er sju pst. høgare enn landsgjennomsnittet. Følgjande likning viser korleis ein bereknar indeks for ein kommune sin del av eit kriterium: (1) k = n sin del av kriterium n sin del av innbyggjarane for ein kommune sin del av 6 15-åringar blir såleis rekna ut ved: (2) k = Talet på 6 15-åringar i kommune X Talet på 6 15-åringar i landet Innbyggjarane i kommune X Innbyggjarane i landet en kan òg tolkast som forholdet mellom delen av innbyggjarane i kommune X som er 6 15 år, og delen av innbyggjarane som er 6 15 år i landet. Ei omskriving av utrykket (2) gjev (2 ): 16
(2 ) k = Talet på 6 15-åringar i kommune X Innbyggjarane i kommune X Talet på 6 15-åringar i landet Innbyggjarane i landet Omfordeling mellom kommunane Utgiftsutjamninga skjer ved eit fråtrekk i innbyggjartilskotet for dei kommunane som har eit berekna utgiftsbehov som er lågare enn landsgjennomsnittet (dvs. dei er meir lettdrivne), eller ved eit tillegg i innbyggjartilskotet for dei kommunane som har eit berekna utgiftsbehov som er høgare enn landsgjennomsnittet (dvs. dei er meir tungdrivne). Storleiken på fråtrekket eller tillegget er differansen mellom berekna utgiftsbehov per innbyggjar i kommunen og gjennomsnittleg utgiftsbehov per innbyggjar på landsbasis, summert for alle innbyggjarane i kommunen. Korreksjon for elevar i statlege og private skular Kommunane har ansvaret for å gi innbyggjarar i alderen 6 15 år grunnskuleundervisning, men dei finansierer ikkje undervisninga til elevar som går i private og statlege grunnskular. Kvart år blir samla rammetilskot til kommunane korrigert for endringa i talet på elevar i private og statlege skular på landsbasis ( trekkordninga ). Total inntektsramme til kommunane blir justert med 80 pst. av gjennomsnittskostnadene per nye elev i privat eller statleg grunnskule. Gjennom trekkordninga får kommunane samla redusert rammetilskotet ved ei auke i talet på elevar i statlege og private skular på landsbasis. I tillegg blir det gjort ei omfordeling mellom kommunane ( korreksjonsordninga ), der innbyggjartilskotet blir omfordelt ut frå talet på elevar i statlege og private skular i den enkelte kommune. I korreksjonsordninga får kommunane eit trekk i rammetilskotet for dei elevane dei har i statlege og private skular. I trekket er det nytta tal for elevar per 1. oktober 2014, og det er skilt mellom tre kategoriar: elevar som får vanleg undervisning elevar i spesialskular elevar med opphald/som er innlosjerte ved skulen. Samla trekk blir ført tilbake til alle kommunar etter deira del av utgiftsbehovet/kostnadsnøkkelen (sjå tabell A-k). Tabellen under viser trekksatsane som blir nytta i korreksjonsordninga i 2016. Trekksatsane ligg under gjennomsnittskostnaden per elev på landsbasis, fordi ein reknar med at den marginale innsparinga knytt til å ha ein elev mindre ofte er lågare enn gjennomsnittskostnaden. Trekksatsar for elevar i statlege og private skular 2016: Kategori Kroner per elev Vanleg undervising 84 500 Spesialskular 276 200 Opphald 291 800 17
Inntektsgarantiordninga (INGAR) Føremålet med inntektsgarantiordninga er å gi kommunane ei meir heilskapleg skjerming mot brå nedgang i rammetilskotet, og dermed gjere inntektssystemet meir fleksibelt og føreseieleg. Ordninga sikrar at ingen kommunar har ein berekna vekst i rammetilskotet frå eit år til det neste som er lågare enn 300 kroner per innbyggjar under berekna vekst på landsbasis, før finansiering av sjølve ordninga. Inntektsgarantiordninga tek utgangspunkt i endringa i totalt rammetilskot på nasjonalt nivå, målt i kroner per innbyggjar. I berekninga blir talet på innbyggjarar per 1. juli 2015 brukt. Endringar som blir omfatta av inntektsgarantiordninga er systemendringar, innlemming av øyremerkte tilskot, endringar i regionalpolitiske tilskot, endringar i folketal og samansetning, samt endringar i kriteriedata. Endring i skjønstilskot, saker med særskild fordeling og veksttilskot inngår ikkje i ordninga. Endringar i skatteinntektene eller skatteutjamninga blir heller ikkje omfatta av inntektsgarantiordninga. Inntektsgarantiordninga for 2016 blir rekna ut med utgangspunkt i rammetilskotet til kommunane i revidert nasjonalbudsjett for 2015. Rammetilskotet blir korrigert for skjønstilskot i 2015, saker med særskild fordeling i 2015 (saker i tabell C-k), og inngåande/utgåande fordeling av tilskot som blir innlemma i/trekt ut av inntektssystemet i 2016. Rammetilskotet til kommunane i 2016 blir tilsvarande korrigert for skjønstilskot i 2016, saker med særskild fordeling i 2016 og veksttilskotet i 2016. Deretter blir korrigert vekst frå 2015 til 2016 rekna ut, på landsbasis og for kvar kommune. Frå 2015 til 2016 var korrigert vekst på landsbasis 202 kroner per innbyggjar. Dersom ein kommune har ein korrigert vekst i rammetilskotet som er lågare enn -98 kroner per innbyggjar, får kommunen eit tillegg gjennom inntektsgarantiordninga tilsvarande differansen mellom eigen vekst i rammetilskotet, og ein vekst på -98 kroner per innbyggjar. Ordninga blir finansiert gjennom eit likt trekk per innbyggjar for alle kommunar. Trekket er 57 kroner per innbyggjar i 2016. Skatteutjamning Skatteutjamninga jamnar delvis ut skilnader i skatteinntekter mellom kommunane. Skatteutjamninga for kommunane omfattar inntekts- og formuesskatt frå personlege skattytarar og naturressursskatt frå kraftføretak. Kommunar med skatteinntekter under landsgjennomsnittet (kommune B) blir kompenserte for 60 pst. av differansen mellom eigen skatteinngang og landsgjennomsnittet. Kommunar med skatteinngang over landsgjennomsnittet (kommune A) blir trekte for 60 pst. av differansen mellom eigen skatteinngang og landsgjennomsnittet. Kommunar med skatteinntekter under 90 pst. av landssnittet (kommune C) blir i tillegg kompenserte for 35 pst. av differansen mellom eigne skatteinntekter og 90 pst. av landssnittet. Finansieringa av tilleggskompensasjonen skjer ved at kvar kommune blir trekt med eit likt beløp per innbyggjar. 18
Figur 1: Skatteutjamninga for kommunane Skatteutjamninga for kvar kommune blir berekna fortløpande ti gonger i året, etter kvart som skatteinngangen ligg føre. Trekk eller tillegg i skatteutjamninga blir avrekna mot utbetalinga av rammetilskot til kommunen. Endeleg fordeling av rammetilskotet til kommunane vil ikkje vere klar før i februar 2017, når endelege skattetal for 2016 ligg føre. Oversikt over skatteutjamninga er vist på Kommunal- og moderniseringsdepartementets internettsider, www.regjeringen.no/kmd. Kap. 571, post 61 Distriktstilskot Sør-Noreg Distriktstilskot Sør-Noreg skal vareta kommunar i Sør-Noreg med ei svak samfunnsmessig utvikling. Tildeling av distriktstilskot Sør-Noreg tek utgangspunkt i distriktsindeksen, som er eit uttrykk for graden av distriktsutfordringar i ein kommune. en byggjer på indikatorar som sentralitet, reiseavstand, befolkningstettleik, befolkningsstruktur og -utvikling, status for arbeidsmarknaden og inntektsnivå. Tilskotet blir tildelt kommunar i Sør-Noreg som: - har ein distriktsindeks mellom 0 og 46, - har hatt ei gjennomsnittleg skatteinntekt dei siste tre åra som er lågare enn 120 pst. av landsgjennomsnittet (målt per innbyggjar), og - ikkje mottek Nord-Noreg- og Namdalstilskot eller småkommunetilskot. Tilskotet blir gjeve med ein sats per kommune og ein sats per innbyggjar. Satsane varierer etter verdien på distriktsindeksen. Tilskotet blir rekna ut frå talet på innbyggjarar per 1. januar 2015 19
og distriktsindeksen for 2014. Departementet føreslår å fordele 408,8 mill. kroner gjennom distriktstilskot Sør-Noreg i 2016. Satsar for distriktstilskot Sør-Noreg 2016: Per kommune (1000 kr) Per innbyggjar (kroner) 0 35 3 487 693 36 38 2 366 556 39 41 1 777 416 42 44 1 185 279 45 46 593 140 Distriktstilskot Sør-Noreg blir vist i tabell 1-k, og grunnlaget for utrekninga er dokumentert nærare i tabell D-k. Kap. 571, post 62 Nord-Noreg- og Namdalstilskot Nord-Noreg- og Namdalstilskotet er eit særskild regionalpolitisk verkemiddel. Tilskotet skal medverke til å gi kommunar i Nord-Noreg og Namdalen moglegheiter til å gi eit betre tenestetilbod enn kommunar elles i landet. Tilskotet skal òg medverke til å gjere det mogleg med ei høg kommunal sysselsetjing i område med eit konjunkturavhengig næringsliv. Departementet føreslår å fordele 1 611,7 mill. kroner gjennom Nord-Noreg- og Namdalstilskotet til kommunane i 2016. Tilskotet blir berekna på grunnlag av ein sats per innbyggjar. Satsen blir differensiert mellom ulike geografiske område. Kommunane i Namdalen får tilskot etter same sats som Nordland. Dei sju kommunane i tiltakssona i Nord-Troms får tilskot etter høgare sats enn resten av kommunane i Troms. Til grunn for utrekninga av Nord-Noreg- og Namdalstilskotet ligg talet på innbyggjarar per 1. januar 2015. Nord-Noreg- og Namdalstilskot til kommunar satsar 2016: Kommunar i: Kroner per innbyggjar Nordland og Namdalen 1 689 Troms utanfor tiltakssona 3 239 Tiltakssona i Troms 3 816 Finnmark 7 909 20
Kap. 571, post 63 Småkommunetilskot Småkommunetilskotet blir gjeve til kommunar som har færre enn 3 200 innbyggjarar. For å få småkommunetilskot, må kommunen i tillegg ha hatt ei gjennomsnittleg skatteinntekt per innbyggjar dei siste tre åra som er lågare enn 120 pst. av landsgjennomsnittet. Kommunane i tiltakssona (alle kommunar i Finnmark og sju kommunar i Nord-Troms) får tilskot etter ein høgare sats, viss dei oppfyller dei andre kriteria for å få småkommunetilskot. Departementet føreslår å fordele 963,5 mill. kroner gjennom småkommunetilskotet i 2016. Satsane for småkommunetilskotet er nominelt uendra frå budsjettet 2015. Tilskotet blir berekna med utgangspunkt i talet på innbyggjarar per 1. januar 2015. Satsar for småkommunetilskotet 2016: Prioriteringsområde Beløp per kommune (1000 kroner) Kommunar i tiltakssona (Finnmark og Nord-Troms) 11 857 Andre kommunar 5 475 Kap. 571, post 64 Skjønstilskot Skjønstilskotet blir brukt til å kompensere kommunar for spesielle, lokale tilhøve som ikkje blir fanga opp i den faste delen av inntektssystemet. Departementet føreslår å setje skjønstilskotet for kommunane til 1 849 mill. kroner i 2016. Innanfor skjønsramma til kommunane føreslår departementet å halde tilbake 115 mill. kroner til ekstraordinære hendingar i løpet av budsjettåret. Innanfor skjønsramma er det sett av 396,6 mill. kroner til kommunar som tapar meir enn 100 kroner per innbyggjar på endringane som blei gjort i inntektssystemet i 2011. Midlane blir fordelte direkte av departementet. Kompensasjonen vil liggje fast til neste revisjon av kostnadsnøkkelen. Basisramma er satt til 1 291 mill. kroner og bli fordelt av fylkesmannen. Departementet gjev fylkesrammer for skjønsfordelinga til kommunane, og fylkesmannen fordeler fylkesramma til kommunane i samband med utarbeidinga av statsbudsjettet. Fordelinga skjer etter retningslinjer gjevne av departementet. Fylkesmannen kan òg halde tilbake skjønsmidlar til seinare fordeling gjennom budsjettåret. Skjønsmidlar som er fordelte før budsjettåret er viste i tabell 1-k. Kap. 571, post 66 Veksttilskot Veksttilskotet er ein kompensasjon til kommunar med særleg høg befolkningsvekst. Tilskotet er grunngjeve med at kommunar med høg folkevekst på kort og mellomlang sikt kan ha vanskar med å tilpasse tenestetilbodet til ei voksande befolkning. Det kan vere problematisk å finansiere dei naudsynte investeringane utan at det verkar inn på tenestetilbodet. 21
Veksttilskotet blir gjeve til kommunar som har hatt ein gjennomsnittleg årleg befolkningsvekst på 1,5 pst. eller meir dei siste tre åra. Grensen for å mottar tilskot er foreslått redusert med 0,1 pst. poeng frå 1,6 pst. i 2015. I tillegg må kommunane ha skatteinntekter under 140 pst. av landsgjennomsnittet dei siste tre åra (målt per innbyggjar). Departementet føreslår å fordele 440,6 mill. kroner gjennom veksttilskotet i 2016. Veksttilskotet blir gjeve som eit fast beløp per nye innbyggjar ut over vekstgrensa. Satsen for 2016 er føreslått til 56 485 kroner. Tilskotet blir vist i tabell 1-k, og grunnlaget for utrekninga er nærare dokumentert i tabell D-k. Kap. 571, post 67 Storbytilskot Dei største byane har særlege utfordringar knytt til urbanitet. I 2011 blei det difor innført eit eige storbytilskot som femner om dei fire største byane: Oslo, Bergen, Trondheim og Stavanger. Tilskotet blir fordelt med eit likt beløp per innbyggjar (per 1.1.2015). Satsen per innbyggjar for 2016 er 371 kroner. Departementet føreslår ei samla løyving på post 67 Storbytilskot på 460 mill. kroner for 2016. 22
Eksempel på utrekning av rammetilskot Kva får Trondheim kommune i rammetilskot? Vi viser her utrekninga av rammetilskotet til Trondheim kommune (kommunenummer 1601). Eventuelle avvik mellom tall i tabellane og utrekningane som er viste her, er på grunn av avrundingar. Skatteutjamninga blir berekna fortløpande gjennom budsjettåret, og inngår difor ikkje i dette eksempelet. Distriktstilskot Sør-Noreg Tilskotet går til kommunar i Sør-Noreg som har ein distriktsindeks mellom 0 og 46, har hatt ei gjennomsnittleg skatteinntekt dei siste tre åra som er lågare enn 120 pst. av landsgjennomsnittet (målt per innbyggjar), og som ikkje mottek andre regionalpolitiske tilskot. Satsane i 2016 er: Sats per kommune Sats per innbyggjar (1000 kr) (kroner) 0 35 3 487 693 36 38 2 366 556 39 41 1 777 416 42 44 1 185 279 45 46 593 140 Trondheim kommune har ein distriktsindeks på 81, ein gjennomsnittleg skatteprosent på 99 dei siste tre åra, og mottek andre regionalpolitiske tilskot. n oppfyller dermed ikkje vilkåra til distriktstilskot Sør-Noreg. Distriktstilskot Sør-Noreg for Trondheim kommune = 0 kroner Nord-Noreg og Namdalstilskot Nord-Noreg- og Namdalstilskotet blir gjeve til kommunar i Nord-Noreg og Namdalen. Tilskotet blir berekna med ein sats per innbyggjar, og satsen blir differensiert mellom ulike geografiske område. Kommunar i Nordland og Namdalen får tilskot med 1 689 kroner per innbyggjar, kommunar i Troms (utanfor tiltakssona) med 3 239 kroner per innbyggjar, kommunar i tiltakssona i Troms med 3 816 kroner per innbyggjar og kommunar i Finnmark med 7 909 kroner per innbyggjar. Trondheim kommune ligg i Sør-Trøndelag fylke, og oppfyller dermed ikkje vilkåra for Nord- Noreg- og Namdalstilskot. Nord-Noreg- og Namdalstilskot for Trondheim kommune = 0 kroner 23
Småkommunetilskot Småkommunetilskotet går til kommunar med færre enn 3 200 innbyggjarar, og som har hatt ei gjennomsnittleg skatteinntekt per innbyggjar dei siste tre åra som er lågare enn 120 pst. av landsgjennomsnittet. Småkommunetilskotet blir gjeve med ein fast sats per kommune. Satsane for 2016 er 11,857 mill. kroner for kommunar i tiltakssona, og 5,475 mill. kroner for andre kommunar. Trondheim kommune hadde 184 960 innbyggjarar per 1. januar 2015 og oppfyller ikkje vilkåra for småkommunetilskot. Småkommunetilskot for Trondheim kommune = 0 kroner Veksttilskot Veksttilskotet er ein kompensasjon til kommunar med særleg høg befolkningsvekst. Veksttilskotet blir gjeve til kommunar som har hatt ein gjennomsnittleg årleg befolkningsvekst på 1,5 pst. eller meir dei siste tre åra. I tillegg må kommunane ha skatteinntekter under 140 pst. av landsgjennomsnittet dei siste tre åra (målt per innbyggjar). Veksttilskotet blir gjeve som eit fast beløp, 56 485 kroner, per nye innbyggjar ut over vekstgrensa (tabell D-k, kolonne 7 9). Trondheim kommune har skatteinntekter per innbyggjar på 99 pst. av landsgjennomsnittet, og har i perioden 2012 2015 hatt ein gjennomsnittleg årleg befolkningsvekst på 1,6 pst. Trondheim kommune kvalifiserer dermed til veksttilskot i 2016. Veksttilskot for Trondheim kommune = 10 660 547 kroner Storbytilskot Storbytilskotet er eit tilskot til dei fire største byane, Oslo, Bergen, Trondheim og Stavanger. Tilskotet blir fordelt med eit likt beløp per innbyggjar, og satsen i 2016 er på 371 kroner per innbyggjar. Trondheim kommune hadde 184 960 innbyggjarar per 1. januar 2015. Storbytilskot for Trondheim kommune = 68 620 160 kroner Innbyggjartilskot med utgiftsutjamning Alle kommunar får innbyggjartilskot, som i utgangspunktet er fordelt med eit likt beløp per innbyggjar. I 2016 er innbyggjartilskot før utgiftsutjamning 22 668 kroner per innbyggjar. Innbyggjartilskotet er sum løyving på post 571.60, minus saker som er gjeve ei særskilt fordeling (tabell C-k, kolonne 8), dividert på sum innbyggjarar i landet. Innbyggjartal per 1.juli 2015 (tabell F-k, kolonne 2) ligg til grunn for fordelinga av innbyggjartilskot. 24