Sunn Møring. Sjukehusskulen. Meir effektive. Anonym avdeling. Nr. 8-2005

Nr. 8-2005 B Sunn Møring Sjukehusskulen Skulen på barneavdelinga får Benedicte Sætre (8) til å tenkje på noko anna enn berre sjukdom og sjukehus. Meir effektive Anonym avdeling side 6-7 side 2-3 side 4-5

Akan-dagar i Helse Sunnmøre Eg har følt meg mykje tryggare denne gong. Eg følte at eg fekk vite det eg trengte å vite, seier Ingrid Eiken Røw frå Ørsta. Her saman med fysioterapeut Oddrun Rogne Berg AKAN-utvalet ved Helse Sunnmøre har arrangert AKAN-dagar ved Ålesund- og Volda sjukehus. Fredag 28. oktober haldt fagsjef ved Vestmo behandlingssenter, Wenche Sommerfelt fredagsmøte på Ålesund sjukehus med overskrifta: Er det håp? Samkøyring av informasjon er viktig, meiner (f.v.) Erna Sunde, Ingebjørg Knutsen og Oddrun Rogne Berg. Meir effektiv ortopedi Omstrukturering, meir informasjon og eit tettare samarbeid med Mork Rehabiliteringssenter skal gjere ortopeditenestene ved Volda sjukehus meir effektiv. Etter at ein privat aktør på Sunnmøre ikkje fekk fornya driftsavtalen med Helse Midt-Norge, forventar Helse Sunnmøre ein auka pasientstraum innan ortopedi. Leiinga har allereie sett i gang tiltak for raskt å kunne ta i mot desse pasientane på ein straumlina og effektiv måte. Det er fyrst og fremst ved Volda sjukehus ein vil auke kapasiteten. Både kirurgisk avdeling og operasjonseininga i akuttavdelinga har kapasitet til å ta imot fleire pasientar. Ved å omstrukturere drifta kan sjukehuset no ta i mot fleire pasientar. På same tid har kirurgisk avdeling introdusert ein informasjondag for pasientar som skal gjennom proteseoperasjon i kne eller hofteledd. Betre førebudd Pasientopplæring er eit av hovudmåla til spesialisthelsetenesta, på lik line med pasientbehandling, forsking og utdanning av helsepersonell. Ved å arrangere ein informasjonsdag vil pasientane som kjem inn til operasjon vere betre førebudd på kva som ventar dei. Det fortel sjukepleiar og opplæringskoordinator ved kirurgisk avdeling, Mette Muren Gjerseth. Ho leiar ei prosjektgruppe som har planlagt opplegget kring informasjonsdagen. Med i gruppa er også sjukepleiarane Erna Sunde og Janne Randi Strande. Informasjonen skal auke innsikta til pasientane. Dei skal vite meir kva dei går til, og vonleg vil opptreningsprosessen gå meir knirkefritt, seier Erna Sunde. Målet er at rehabiliteringa skal gå så smertefritt som mogleg. Ved å arrangere ein slik dag 1-2 veker før pasienten skal inn til operasjon, vil avdelinga gi pasientane ei forståing av kva ein proteseoperasjon er. Avdelinga har utarbeidd eit hefte med informasjon både om førebuing, sjølve operasjonen og kva som ventar i tida etter operasjonen. Pasientane får også treffe kirurgen som skal foreta operasjonen. I løpet av informasjonsdagen får dei også prate med anestesilege, fysioterapeut, ergoterapeut og sjukepleiarar. Tryggare Dette har vore heilt topp. Sjølv om eg har vore gjennom ein operasjon tidlegare, var det veldig bra å få informasjon i god tid før operasjonen. Eg har følt meg mykje tryggare. Eg følte at eg fekk vite det eg trengte å vite, seier Ingrid Eiken Røw frå Ørsta. Ho var ein av fem pasientar som var med på fyrste runde av Prosjekt Informasjonsdag siste fredagen i oktober. Når pasientane får informasjon ei stund før operasjonen, får dei også trena meir heime på førehand. Ved å trene på å kome seg ut av senga eller gå på krykkar, står pasientane betre rusta til opptreninga etterpå. Pasientane verkar tryggare når dei er godt førebudd. Dei tek ting fortare og difor kan vi også sende pasientane vidare til opptrening raskare enn før, seier Mette Muren Gjerseth. Tilbakemeldingane så langt er berre positive. Det at pasientane er innom sjukehuset eit par veker før den planlagde operasjonen, gjer at vi kan luke ut eventuelle strykingar frå programmet. Av og til viser det seg at pasienten må vente med operasjon utifrå medisinske vurderingar. Kortare liggetid Vårt mål er å gi ortopediske pasientar på Sunnmøre like raskt tilbod som tidlegare, seier avdelingssjef Ingebjørg Knutsen. Det vil seie at innan 3-4 veker skal pasientar som treng hofte- eller kneprotese få tilbod om operasjon. Vi har omdisponert ressursane våre. Vi har styrka bemanninga med fleire assistentlegar som vil ta over nokre av oppgåvene til overlege Gunnar Dagslott. Han vil i staden reindyrke operasjon og kjem til å ha ein operasjonsdag meir for veka, fortel Knutsen. Tidlegare har Dagslott hatt 2-3 større operasjonar kvar veke, medan målet no er 4-5 operasjonar. I fleire år har Helse Sunnmøre hatt avtale med Muritunet om tidleg utskriving av pasientar. I tillegg har føretaket dei siste åra hausta gode erfaringar med å nytte ledig kapasitet på Mork Rehabiliteringssenter i opptreningssamanheng ved tidleg utskriving. Liggetida er ei utfordring for oss. No har vi avtale med rehabiliteringssenteret på Mork om opptrening etter 5-7 dagar på sjukehuset, alt etter kva form pasienten er i, fortel avdelingsleiaren ved kirurgen. Tidlegare låg pasientane ofte ei veke og opp i 10-12 dagar ved avdelinga etter ein operasjon. Kortare liggetid gir betre kapasitet i avdelinga. Motiverte pasientar Betre kunnskap skal gi meir motiverte pasientar, som sjølv skal ta ansvar. Vi forventar eigeninnsats av pasientane, og då er innsikt og kunnskap viktig, seier Erna Sunde. Samarbeidet med Mork Rehabiliteringssenter er vesentleg for at dette skal fungere. Ergoterapeuten herifrå er tidleg inne i biletet både med tanke på å bestille hjelpemiddel og plan for heimreise. Somme vil rett heim etter sjukehusopphaldet, slik som Ingrid Eiken Røw. Etter den fyrste operasjonen var eg på Muritunet, men det blei for keisamt for meg. Denne gong skal eg vere hjå dottera mi, som er nærmaste nabo i Ørsta, fortel Røw. Her vil ho få ein tilrettelagt heimesituasjon og oppfølging frå fysioterapeut. Eg har alltid vore aktiv og er heilt etter skjema. Må berre passe meg slik at eg ikkje blir for ivrig. Det er viktig å følgje dei restriksjonane eg får, men målet mitt er å vere restaurert til jul, seier Ingrid Eiken Røw med eit smil. Kommunikasjon Kirurgisk avdeling i Volda har hausta gode erfaringar frå Orkanger, der ein gjekk i gang med eit liknande prosjekt hausten 2003. Det vi såg i Orkanger, er at det er viktig å samkøyre den informasjon pasientane får. Kommunikasjon er eit nøkkelord for oss, og det trur eg vi har lukkast med, fortel sjefsfysioterapeut Oddrun Rogne Berg, som har vore på studietur til Orkanger saman med Mette Muren Gjerseth. Alle fysioterapeutane har ei liste med eit minimum av ting det skal snakkast og informerast om. Berg meiner det er viktig at pasientane føler at ting er samordna slik at dei ikkje får den same informasjonen frå fleire. Dei erfaringane vi har henta frå Trøndelag gjorde nok at vi kom fortare i gang enn vi elles ville ha gjort, seier prosjektleiar Mette Muren Gjerseth. Informasjon skal gjere pasientane betre førebudd på kva som ventar dei, fortel Mette Muren Gjerseth. Sommerfelt poengterte at det absolutt finnast håp for den som misbruker rusmiddel, men at ein ofte må finne årsaka til at ein person blir rusavhengig. Etter fredagsmøtet hadde utvalet stand utanfor kantina, der ein delte ut diverse informasjonsmateriell og inviterte forbipasserande til samtale om AKAN arbeidet ved Helse Sunnmøre. Det er liten kunnskap blant dei tilsette når det gjeld AKAN. Det visar seg at mange trur at utvalet er ein avhaldsorganisasjon, dette er naturlegvis heilt feil. AKAN står for Arbeidslivets Komite mot Alkoholisme og Narkomani og legg vekt på rus i jobbsamanheng, eller konsekvensar av rus som påverkar arbeidsinnsats. Trass dette oppfattar vi at fleire og fleire viser interesse for og ser nytta av AKAN-arbeid i bedrifta. Utvalet skal arbeide med haldningsskaping og rettleiing, samstundes som medlemane i utvalet skal kunne kontaktast ved spørsmål. Måndag 7.november arrangerte utvalet AKAN-dag ved Volda sjukehus, og vi heldt også stand utanfor kantina. Dei fleste av dei tilsette som passerte fekk med seg brosjyrar. Vi oppmoda dei tilsette til å skape diskusjonar blant personalet på dei ulike avdelingane seinare. AKAN-dagane er eit årleg arrangement, og utvalet vil soleis arrangere AKAN- dagar på sjukehusa også i 2006. AKAN-utvalet v/ Anniken S. Remseth. 2 SunnMøring 25. november 2005 SunnMøring 25. november 2005 3

SunnMøring Magasin for Helse Sunnmøre www.helse-sunnmore.no reportasje Utgivar: Helse Sunnmøre Idè/lay-out/innhald: Nye Regionavisa AS Redaktør/Informasjonssjef Solveig Moe Frøland 70 10 68 10/92 20 80 89 solveig.moe.froland @helse-sunnmore.no Vevsbitane blir lagt på objektglas og dei ulike cellebestanddelane blir farga med ulike fargestoff slik at strukturane i vevet kan bli studert i lysmikroskop. Fleire par auge ser best. F.v. Torill Bjørge, Hilde Guttormsen og Nancy Åkre Schjelderup. Ein anonym bakspelar Av og til sender avdelinga også prøver til andre sjukehus for å få deira vurdering. Prosjektleiar Hugo Antonsen 70 00 96 62 hugo@regionavisa.no Avdeling for patologi er ei lita og anonym avdeling ved Ålesund sjukehus. Så anonym at journalisten fyrst blei vist til eit lokale i kjellaren som avdelinga flytta ut av for seks år sidan! over dødsårsaker. Rettsmedisinske obduksjonar rekvirerast av politiet i samband med unaturlege dødsfall. Slike undersøkingar dannar ofte grunnlag for tiltalen i straffesaker. Dette er likevel berre ein liten del av vårt arbeid. Hittil i år har vi gjennomført kring 30 obduksjonar, fortel avdelingssjefen. Fargestoff Ved avdeling for patologi er det to hovudtypar av prøver som blir utført; cytologi og histologi. Cytologiske prøvar er celleprøvar der ein haustar celler anten ved å skrape på ei slimhinne med spatel ved begge prøvetypane. Ein av bioingeniørane fortel at ein vanleg reaksjon når folk høyrer at ho jobbar ved avdeling for patologi, er om ho verkeleg orkar det. Alle kriminalfilmane på fjernsynet får ta skulda for den oppfatninga. Sjølv om avdelinga også utførar obduksjonar, brukar dei tilsette det meste av arbeidstida si ved mikroskopet. For Bjørn Westre sin del vil det seie mellom 80 og 90 prosent. Ved histologiske prøvar tek ein vevsbitar (også kalla biopsiar) frå eit vev eller organ. Desse blir etter nøyaktig makroskopisk vurdering og kjemisk preparering skjært i tynne skiver, lagt på objektglas, og dei ulike cellebestanddelane blir også her farga med ulike fargestoff slik at strukturane i vevet kan bli studert i lysmikroskop. Kliniske opplysningar, makroskopisk og mikroskopisk vurdering gjev grunnlaget for ei diagnose. Kvalitetsutvalet i Helse Sunnmøre delar kvart år ut ein kvalitetspris, og avdeling for patologi fekk denne prisen for 2003. Det var klinikarane som nominerte oss. Det betyr vel at dei er nøgd med det arbeidet vi gjer. Legane får vår vurdering av sjukdomen som bakgrunn for diagnose og behandling. Det er få som har kompetanse til å vurdere vårt arbeid, så det er avgjerande at klinikarane stolar på det arbeidet vi gjer. Feil kan få katastrofale følgjer for pasienten, seier Bjørn Westre. Det er nok ikkje så godt skilta til lokala våre i 2.etasje, men så er det Journalist jo ingen pasientar som kjem hit heller, seier avdelingssjef Lite miljø 70 00 96 60 og patolog Bjørn Westre. Avdeling for patologi har per i dag redaksjon@regionavisa.no Patologi betyr læra om sjukdomane. ein lege, ni stillingar som bioingeniør, I det ligg læra om sjukdomane sin to kontorstillingar og ei halv årsak, utviklingsmekanismar og stilling som preparant, til saman verknad på funksjonar (patofysiologi) 12,5 årsverk fordelt på 14 tilsette. og struktur (patologisk anatomi). Avdelingssjefen har snart 20 år Avdelinga utførar diagnostikk av bak seg ved avdelinga, dei fleste av sjukdomar ved analyser av celle- og desse som den einaste legen. Etter vevsprøvar. arbeidsmengda er det dei som meiner Grafisk formgjevar Vår oppgåve er å undersøkje Kvalitetspris avdelinga burde ha fire legestill- Lisa Liavåg og stille diagnose. Ein stor del av Vevsbitar tas ut frå eit vev eller organ. Avdelinga dekkjer behovet for ingar. 70 00 96 60 arbeidet er kreftdiagnostikk, men Desse blir etter nøyaktig makroskopisk patologiservice på Sunnmøre, Eg tenkjer ikkje så mykje over lisa@regionavisa.no vi avdekker også andre alvorlege vurdering og kjemisk preparering skjært i både for sjukehusa og primærhelsetenesta. det, har blitt så rutinert etter kvart, sjukdomar som nyresjukdomar, tynne skiver. Arbeidet blir gjort unna seier Bjørn Westre sjølv. Forutan leversjukdomar, hudsjukdomar eller fortløypande, og svar på dei fleste vikarane som av og til er ved avdel- mage-tarmsjukdomar, fortel avdelingssjefen. prøvane blir gitt i løpet av 2-3 dagar. Kvar dag avgjer dei lag- eller børste, suger ut celler med ei Avdelinga foretar også over 200 hur- naden til mange menneske. I løpet tynn nål eller samlar vevsvæske. tigdiagnostikk i året ved hjelp av frysesnitt. av eit år tek avdelinga kring 12.000 Cellene blir strokne ut på eit objektglas Under ein operasjon for til vevsprøvar og 14.500 celleprøvar. og dei ulike cellebestanddelane dømes ein svulst på ei nyre, finn ein I tillegg utførar avdelinga også blir farga med ulike fargestoff. Dei kan hende noko i tykktarmen som Salgssjef obduksjonar. Undersøking av døde fleste cytologiske prøvane kjem frå ein vil sjekke nærmare. Ved hjelp av Line Urke på sjukehuset er ei viktig kvalitetssikring av helsevesenet sin diagnostikk (skjoldbruskkjertel), pleura eller på ei vevsprøve medan operasjonen livmorhals, urin, bryst, thyroidea frysesnittdiagnostikk kan ein få svar 70 00 96 60 line@regionavisa.no og behandling. Av og til avdekkast ascites (bukhinnevæske eller væske er i gang. På grunn av mamografiscreening sjukdomar ein ikkje visste at pasienten i bukhulen). Cellene blir nøye vur- har talet på frysesnitt steget Avdeling for patologi er ein anonym bakspelar i systemet. Det er nok ikkje så godt skilta leid av. Obduksjon er også viktig dert lysmikroskopisk, som er den drastisk dei siste åra, og dette tilbo- til lokala våre i 2.etasje, men så er det jo ingen pasientar som kjem hit heller, seier Bjørn i forhold til nasjonale statistikkar grunnleggjande analyseteknikken det er til stor hjelp for kirurgen. Westre. 4 SunnMøring 25. november 2005 SunnMøring 25. november 2005 5 inga, har han også litt kontakt med tilsvarande avdelingar andre stader i landet. Molde er nærmast, som også har ei lita avdeling. Elles blir det Bergen og Trondheim, og avdelinga i Ålesund sendar av og til sine prøver dit for å få andre til å sjå på dei. Likevel, Westre hadde gjerne sett at den vakante legestillinga etter kvart blir besett. Det har imidlertid vist seg å vere vanskeleg. Dei kring 200 patologane her i landet utgjer eit lite miljø, og interessa for å kome til Ålesund har vore liten. Alternativet er å rekruttere utanlandske patologar, men det er avdelingssjefen litt skeptisk til. Det må vere eit krav at den som tiltrer ei slik stilling må kunne norsk. Skriftleg formidling er ein viktig føresetnad i denne jobben, seier Bjørn Westre. Han meiner det ideelle hadde vore om nokon med lokal tilhøyring fatta interesse for patologi.

Skule for unge pasientar Benedicte Sætre (8) frå Ørsta har fått diagnosen diabetes og er førespegla to veker på sjukehuset. Skulen på barneavdelinga får henne til å tenkje på noko anna enn berre sjukdom og sjukehus. Det er viktig å ta vare på det friske i ein sjukdomsperiode. Midt mellom legevisittar, fysioterapi eller prøvar av ulike slag, kan norsk, matte, engelsk eller forming vere eit Skulen har mange pedagogiske dataprogram både i norsk og matte. Her er Fredrik Solvik i gang med å løyse ein rebus, med assistanse frå Wenche Kragset. fint avbrekk. Sjukehusskulen si oppgåve er også å legge til rette for at elevane skal fungere best mogleg når dei kjem attende til klassen sin. For Benedicte var det både litt rart og spennande på same tid. Då 3.klassingen ved Hovden skule kom inn på sjukehuset tidlegare denne månaden, venta 14 dagar med opplæring i alt som følgjer med sjukdomen. Midt oppe i alt styret er ho glad for at ho også skal ha litt skulefag. Vi legg vekt på trivsel. Borna er i ein sårbar periode, så sjukehusskulen må vere ei positiv oppleving. Her er vi ikkje så strenge. Likevel er det viktig at elevane får jobbe med 6 SunnMøring 25. november 2005 skulefaga, fortel Wenche Kragset. Saman med Randi Selnes, som var vekke denne dagen, og Arnhild Husevåg utgjer ho lærarkollegiet ved sjukehusskulen. Kor lengje elevane er ved skulen varierar veldig mykje. Somme er her berre ein dag, andre i to veker. Det lengste opphaldet ved sjukehusskulen har vore på fleire månadar, men det er heldigvis unnataket. På strak arm Skulen ved Ålesund sjukehus gir grunnskuletilbod til elevar som er pasientar ved sjukehuset. Undervisningslokalet Skolestua er på barneavdelinga, men undervisninga kan også gå føre seg på avdelingar der skulen ikkje har faste lokale. Om eleven må vere på rommet, kjem læraren og gir undervisning der. Skuledagen kan i grunnen vere vanskeleg å spå på førehand. På ein vanleg skule veit ein meir korleis skuledagen blir, men på sjukehusskulen må lærarane også kunne ta ting på strak arm. Her er det undervisning når elevane er opplagt til det. Det siste er veldig viktig, vi må sjå an forma på elevane. Sjølv om skulen kan vere eit fint avbrekk og alle born har rett på tilpassa undervisning, er det tross alt sjukdomen som er viktigast for dei, seier Arnhild Husevåg. Det er sjukepleiarane og legane som avgjer om dei unge pasientane er i form til undervisning. Lærarane deltek på rapportmøtar kvar morgon på barneavdelinga, der slike ting blir kartlagt. Barneavdelinga er ein kjekk stad å arbeide på, og vi har eit godt samarbeid med personalet her, fortel Wenche Kragset, som har undervist ved sjukehusskulen i over 15 år. Det er stor vidde og mykje å setje seg inn i om vi skal vere à jour med pensum, seier lærar Wenche Kragset. À jour med pensum Møre og Romsdal fylkeskommune har det formelle og økonomiske ansvaret for undervisninga ved Ålesund sjukehus. Fylkeskommunen har ein samarbeidsavtale med Ålesund kommune, og skulen ved sjukehuset er knytt til Åse skole. Lærarane ved sjukehusundervisninga er også tilsett ved denne skulen. Det er stor vidde og mykje å setje seg inn i om vi skal vere à jour med pensum. Vår bakgrunn er frå barneskulen, så undervisning av elevar frå ungdomstrinnet er vår største utfordring, seier Kragset. Om elevane ikkje har med eigne bøker, har sjukehusskulen mange ulike lærebøker, både i norsk, matte og engelsk. Det blir fyrst og fremst satsa på desse hovudfaga. Sjukehusskulen tek elles kontakt med heimeskulen til elevane om dei ikkje har med vekeplanen sin. Rastlaus Benedicte kjem innom skulen dagen etter ho blei innlagt. Ho blir litt rastlaus av berre å vere på rommet. Ho har difor veldig lyst til gå på skule på sjukehuset. Denne dagen er også 15-åringen Fredrik Solvik, avgangselev ved Skarbøvik ungdomsskole, å finne i undervisningslokalet. I likskap med Benedicte kom han inn på sjukehuset dagen før. Vanlegvis har vi teori om føremiddagen og praktiske fag om ettermiddagen. Likevel er det ingenting som er sikkert, vi må stille opp når elevane er i stand til det. Det er viktig å skape kontakt, tryggleik og tillit, seier Kragset. Mange elevar har med seg vekeplanar frå skulen sin, og konsentrerar seg om å gjere det viktigaste på denne planen. Sidan Fredrik og Benedicte nyleg er komen til sjukehuset, er dagen i dag i dei estetiske faga sitt teikn. Borna sett pris på å laga ting, småting som dei blir ferdig med i løpet av ein time eller to, fortel Kragset. Benedicte har bandasje på den eine handa, og må ha hjelp for å få ferdig ein dompap. Fredrik avsluttar arbeidet med eit armband i makramé før han sett seg framføre datamaskina. Skulen har mange pedagogiske dataprogram i norsk og matte, med både rettskriving og dei fire rekneartane. Her er det undervisning når elevane er opplagt til det. Benedicte kan også få undervisning på rommet, om det passar best. Mindre å ta att Med eitt pip det i maskina Benedicte er kopla til, og ein sjukepleiar kjem inn for å sjekke kva som er gale. Litt seinare kjem ein sjukepleiarstudent inn for å måle blodsukkeret til 8- åringen. Eg trur du har fått eit bra inntrykk av korleis ein skuledag kan utarte seg. Her kan det plutseleg bli eit avbrekk når ein elev skal ha medisinar eller ei sprøyte. Tal elevar kan også bli endra i høve det vi var førespegla om morgonen, fortel Arnhild Husevåg. Seinare denne dagen kjem også systrene Elise (10) og Gerd Anne Nordstrand (14) frå Valderøya innom skulen. Elise har vore her før, og er veldig glad for at ho kan gå på skule på sjukehuset. Elles kan det fort bli keisamt. Dessutan blir det mindre skulearbeid å ta att når ho kjem heim. Det kan vere greitt å få litt assistanse når du har ei bandasjert hand. Arnhild Husevåg hjelpar Benedicte med å kome i gang med formingsarbeid.

Militærnektar i krigen.. Geir Bjørneset er pasifist. Likevel har han gjort teneste midt i det krigsherja Kambodsja. Det har vore ei rivande utvikling sidan Geir køyrde sin fyrste ambulansetur. Frå transport av sjuke, til at dei i dag tek sjukehuset ut til pasienten. Geir har vore ambulansesjåfør i snart 16 år. Kona Kristi er sjukepleiar på intensivseksjonen i Volda, og paret trefte kvarandre på eit sjukehuskalas. For Geir blei det tida før og etter Kristi. I tida før Kristi hjelpte han mellom anna mineskadde i Kambodsja. Eg var ambulansemann midt i jungelen i tre månader, gjennom eit mineryddingsprogram for Norsk Folkehjelp, forklarar 37-åringen. Han skulle eigentleg få sertifiseringa si som ambulansesjåfør i Oslo, men fekk i staden førespurnad om å vere med til det krigsherja landet. Det var i 1993. At han var pasifist var ingen bakdel, meinte dei ansvarlege i Norsk Folkehjelp. Eg fekk tilbodet den eine dagen og reiste den neste. Den fyrste tida var heilt forferdeleg. Det var kuler og krut heile tida. Høyrde du eit knips var det eit teikn om at kula var farleg nær deg. Etter kvart tilpassa vi oss situasjonen og registrerte berre knipsa utan å tenkje meir over det, fortel Geir. Samstundes fekk han eit tips frå ein dansk kirurg om alltid å vere utkvilt. Han måtte ikkje feste utover natta, men sove godt og gjennomarbeide inntrykka. Den unge Bjørneset måtte ikkje øydelegge livet sitt. Det var topp den siste tida eg var der nede, men eg fekk ein reaksjon då eg kom heim att. Då gjekk det opp for meg kva eg hadde vore med på, og var berre glad for at eg var like heil, fortel Geir. Han fekk også fleire tilbod om å reise ut att, men etter at han hadde fått seg dame var det lite aktuelt. Å dra når ein er singel er ein ting, men med kone og etter kvart tre born er risikoen for stor. I dag hadde han ikkje tort å reise attende på liknande oppdrag. Hjartebarn Både Geir og Kristi er voldingar, men ekteparet har vald å busette seg i nabokommunen Ørsta. Det har seg slik at familien hennar hadde ei tomt i Ørsta, difor blei det til at vi hamna her, fortel herr Bjørneset. Turisme er for tida Geir sitt hjartebarn. Saman med kona driv han Ørsta Ferie & Fritidsgard. Her byggar vi pensjonen vår. Dette er noko vi driv på fritida, men vi har ein finsk au-pair som hjelpar oss både med hyttene, hestane og ungane. For oss nyttar det ikkje med barnehage, seier Geir. Til liks med karrieren som ambulansesjåfør, starta også satsinga på turisme litt tilfeldig. Ørsta kommune ville dele opp tomta deira til veg og bustadføremål. Eit bygg til minst 300.000 kroner skulle hindre desse planane. Kommunen ville truleg ikkje kjøpe ut eit bygg til ein slik verdi. Geir ville bestemme naboane sine sjølv. Samstundes var det viktig å starte forsiktig, prosjektet måtte vere sjølvfinansiert. Det var gjestane som skulle betale husleiga. Då eg var liten var far sjølvstendig næringsdrivande. Han drog som regel av garde før vi stod opp, og kom seint heim att. Skulle vi drive noko for oss sjølve var tommelfingerregelen at vi måtte gjere det heime. Her kan vi ha med ungane, både når vi tek i mot gjestane eller når det skal ryddast og vaskast, fortel Geir. Sjølvbygd badestamp Fem år seinare står det eit feriehus, ei hytte og ei leilegheit på garden. Investeringane ligg på ein stad mellom 1,5 2 millionar kroner, og standaren er det ikkje noko å seie på. Her kan vi også tilby sjølvbygd badestamp, utandørs massasjebad, isbitmaskin og internett. Standarden Eit forfriskande massasjebad i november gjer susen. er høg, faktisk så bra at mange utlendingane ikkje vil ha det. For fleire er dette betre enn heime. Vi har stort sett hatt nordmenn her, men denne sesongen har vi hatt mange tyskarar. Det er tydeleg at dei har finne oss, seier 37-åringen. Geir har dei tre siste åra vore med i styret av Ørsta Reiselivslag, dei to siste som styreleiar. Eg gjekk inn med blanke ark med von om å lære noko om turisme, i og med at eg har satsa så pass mykje pengar, seier turistverten, som no er på veg ut av styret. Geir er også kjend som datamann, og har fiksa og bygt maskinar. Han er sjølvlærd, til liks som på mange andre felt her i livet. Med familieverksemd strekk ikkje fritida lenger til, og han må seie meir og meir nei til dataoppdrag. Geir har framleis eit par firma han server av og til, firma der han har bygt opp nettverket og kjenner systemet. No trør han berre til om det er krise. Geir er i grunnen enkel å finne. Enten er han på jobb eller heime. Hestar Familien har både dølahest og shetlandsponni. Fjordingen dei hadde på stallen måtte avlivast for få dagar sidan. Kvar måndag er det terapiriding for fysisk og psykisk utviklingshemma. Det er gøy for alle partar, det er fantastisk å vere i lag med dei, meiner Geir. Hestane blir også brukt i turistsamanheng. Gjestane som kan Pasifisten Geir Bjørneset har vore ambulansemann i det krigsherja Kambodsja. Her saman med tolken Kaup Sarinne. (Foto: Privat) å ri, får ta seg ein tur om dei ynskjer det. Samstundes må det passe med fritida til ekteparet, det er på deira premissar. Det er ikkje enkelt å få til noko fast når begge arbeidar turnus. Eg har litt lenger fri i periodar og då prøvar vi å få til noko ekstra. Særskild om det er turistar som er her over lengre tid. Kan hende tek vi ein båttur der vi avsluttar med å lage fiskemiddag, fortel Geir. Etter å ha vokse opp med Volda Fiskemat, er det å servere eit festmåltid av fisk til turistane det minste problemet. Midt i smørauget Familiegarden ligg elles flott til, midt mellom dei unike Sunnmørsalpane. Det er stilt og rolig her, samstundes som det ligg sentralt nokre minutt frå Ørsta sentrum. Vi ligg midt i smørauget for turar til Briksdalsbreen, Runde, Ålesund, Hjørundfjorden og Geiranger. Dessutan bur vi midt i naturen. Du treng ikkje køyre bil om du vil gå deg ein tur, og lakseelva er berre fem minutt unna, fortel Geir. Det lokale næringslivet i Ørsta og Volda nyttar staden til møteverksemd, overnatting og kurs. Elles er dei fast overnattingsstad for dei fleste artistane som spelar på Rust. Det manglar ikkje på prominente gjestar. Det viktigaste er syter for god marknadsføring for verksemda. 8 SunnMøring 25. november 2005 SunnMøring 25. november 2005 9

Dette den beste jobben du kan ha, meiner ambulansesjåføren heile året gjennom. Dei dekkar kommunane Volda og Ørsta, med sine dalføre og fjordar. Eit vanvittig stort område. Likevel er dette den beste jobben du kan ha. Eg trur samtlege av oss gler seg til å gå på jobb kvar dag. Det er småe forhold her, der alle kjennar alle. Vi er ein samansveisa gjeng med eit utruleg godt kameratskap. Har vi trong for å snakke med nokon tek vi det der og då. Så langt har eg vore heldig, eg har ingen garanti for at eg taklar jobben min i alle situasjonar i framtida, seier Geir. Som ambulansesjåfør veit ein aldri kva dagen vil bringe. Det er vanskeleg å påstå at jobben ikkje gjer noko med deg. Samstundes er det ei heilt anna setting når du er på jobb. Det blir som å skifte klede. Eg har kome fyrst til ei trafikkulukke på fritida. Eg hadde ikkje kontroll dei fyrste fem minutta, med hjartebank og liten oversikt. Når vi er på jobb har vi med oss det utstyret vi treng, og får informasjon på veg ut, seier Geir. Strønen Reklamebyrå Fritt sykehusvalg Norge Dette er ingen millionbedrift, men kjekt er det. Skal du investere i dag er fast eigedom ei god løysing. Vonleg er dette nedbetalt om 20 år, då er eg snart pensjonist. Då kan eg gå heime og sulle, drive vedlikehald og sitje godt i det. Eller så kan eg vere skilt og vi sitt i kvart sitt hus. Vi har ingen garanti for noko, seier Geir og ler godt. Fiskemat Rådet frå den danske kirurgen om alltid å vere utkvilt har Geir teke med seg. Om du ikkje er i stand til å ta vare på det sjølv, korleis skal du då ta vare på andre, seier 37- åringen. Som ambulansesjåfør blei han nærmast kasta ut i det. Utover grunnskulen hadde han ingen anna utdanning enn livets skule som han gjekk på Volda Fiskemat. Her hadde han trakka sidan han var 7 år, og plukka med seg mange gode erfaringar. Då Geir begynte som sivilarbeidar på teknisk avdeling ved sjukehuset i Volda som 21-åring, skreiv avdelingssjefen som ein kommentar til søknaden at han var som poteten. Geir kunne brukast til alt. Etter eit 40-timars førstehjelpskurs og ei vekes tryggleikskurs blei han raskt satt til å køyre internturar til Ålesund. Det var ein tanke som slo meg ganske fort. Om eg møtar ein politibil, forventar eg å få hjelp. Her køyrde eg ein uniformert bil, men var eg verkeleg i stand til å leie eit hjelpearbeid om eg kom til ei trafikkulukke? Geir fekk med seg ein sjukepleiar, men då det gjaldt som mest visste det seg å vere ein fyrsteårsstudent med null erfaring. Heiv nøkkelen Då heiv eg nøkkelen til ambulansen og nekta å køyre meir før eg fekk skikkeleg opplæring. Det var uforsvarleg, fortel 37-åringen. Dermed blei det ambulansekurs NOU 76:2 i tre månader. Her lærte han litt om veldig mykje. Geir hadde praksis både på fødeavdelinga, operasjon, anestesi og i mottakinga. Dette var uttruleg interessant, og han var skikkeleg gira då han var ferdig på kurset. Det mangla heller ikkje på jobbtilbod. Den dagen hugsar eg veldig godt. Teknisk sjef, personalsjefen og direktøren hadde eit møte der det blei bestemt at dei ville tilby meg jobb. Problemet var berre at dei ikkje hadde blitt einige om kven som skulle kontakte meg. Eg fekk tre tilbod om jobb i løpet av ein time, seier Geir med eit smil, som også har teke hjelpepleiarutdanning etter at han begynte ved Volda sjukehus. Han fortel om ei rivande utvikling sidan han køyrde sin fyrste tur. Ambulansetenesta før og no kan ikkje samanliknast. I den tida Geir begynte var det transport av sjuke, i dag tek dei sjukehuset ut til pasienten. Beste jobben i verda Ambulanseavdelinga i Volda har til saman 13 årsverk. Sjåførane bemannar to bilar døgnet rundt, Familien har både dølahest og shetlandsponni. Innfall og utfall Ambulansesjåføren har fleire gongar invitert kollegane på kalas, og arrangerer gjerne eit avdelingsmøte heime. Då blir det gjerne bading i den sjølvbygde badestampen, som han har laga av ein gamal mjølketank. Eg har mange innfall, og ofte kjem det eit utfall ut av det også, seier Geir og ler. Det kan kollegane skrive under på. Dei skildrar han som ein kreativ person som alltid finn på mykje rart. Geir er også bestanding i godt humør, og har alltid ein vits eller kommentar på lur. Kortere ventetid med fritt sykehusvalg Gratis offentlig tjeneste Ring 800 41 004 eller søk på www.sykehusvalg.no 10 SunnMøring 25. november 2005

GJENNOMSNITTLEG VENTETID 31. des - 03 31. des - 04 31. juni - 05 31. aug - 05 30. sept. - 05 Helse Sunnmøre Volda Sjukehus Ålesund sjukehus HelseNordmøre - Romsdal Helse Nord-Trøndelag St. Olavs Hospital Helse Midt-Norge 78 dagar 66 dagar 59 dagar 67 dagar 78 dagar 66 dagar 97 dagar 83 dagar 75 dagar 68 dagar 77 dagar 79 dagar 72 dagar 90 dagar 82 dagar 84 dagar 75 dagar 86 dagar 79 dagar 75 dagar 95 dagar 87 dagar 78 dagar 66 dagar 80 dagar 69 dagar 68 dagar 90 dagar 80 dagar Ventetida går ned Ivrige trappegårara nyter frukt og vatn. Trappetrimmen Trapp opp trimmen. Ikkje la forma gå i heisa! Marit Birgitte Tone Jorunn Bedriftshelsetenesta (BHT) trur ein får mykje god og gratis trim ved å nytte trappene som ein del av den daglege aktiviteten. Vi veit at dei fleste på sjukehusa er mykje i bevegelse, og at mange nyttar trappene. Likevel gjennomfører vi fram mot jul eit trappeprosjekt der vi prøver å motivere til auka bruk av trappene. Prosjektet inngår som ein del av fleire aktivitetsfremjande tiltak som Arbeidsmiljøutvalet (AMU) har vedteke og som BHT skal gjennomføre. Vi veit at dagleg fysisk aktivitet i 30 min. gir helseeffekt. Mengda kan delast ned i kortare økter. Trappegang i staden for heisbruk vil være eit godt tilskott til og god variasjon til vår daglege aktivitet! Frukt og vatn (og nokre T-skjorter) i trappeveka! Trappeprosjektet er ei veke kvar månad fram mot jul. Vi starta opp i veke 42, og BHT var til stades i trappene i kortare periodar to gonger i Volda og i Ålesund. Vi hadde med vatn og frukt til dei som ønskte det, samt nokre T-skjorter til trappegåara Vi kan slå fast at det er mange som nyttar trappene i det daglege - og flott er det! Frukt og vatn fekk og bein å gå på, og dei få som fekk T-skjorter vart glade og fornøgde. Seinare såg vi at mange med T- skjortene på seg. Loddtrekning i siste AMU-møtet før jul. Trim i trappa. Frå og med veke 42 og fram til loddtrekning vil det henge bøker i annakvar etasje i dei aktuelle trappene på sjukehusa i Volda og Ålesund. Skriv deg inn i boka når du går trappa, og du deltar dermed i trekninga av gåver frå Arnodd Produkter og Rongve! Ivrige trappetrimmarar! I trappa møter vi Solveig Sandvik og Bente Bjørkås frå Innkjøpskontoret og Bjørn Arve Sjøholt frå Apoteket. Dei fortel at dei går trappene til 9. etasje kvar einaste dag. Eg hadde ikkje klart å vore på jobb om eg ikkje hadde gjort det, seier Bente. Eg sit så mykje i arbeidet mitt, og det er supert å røyve seg med trappegang, meiner ho. Samtidig syner Solveig og Bente korleis dei strekkjer og tøyer på armar og skuldrer når dei trippar nedover trappene. Bjørn Arve gjeng og trappa til øvste etasje kvar einaste dag. -Du kan seie at eg vart tipsa av far min. Han brukte å gjere det då han arbeidde her på huset. Han gjekk opp til 9. etasje. kvar dag før han starta på arbeid. Eg tenkte at eg måtte prøve det same. Det var tøft i byrjinga, men det er blitt lettare etter kvart. For meg er det meir effektivt å gå trappene enn å gå på flate golvet. Og eg vil oppmode tilsette til å bruke trappene - i alle fall dei som har høve til det, seier Bjørn Arve. Neste trappeveker Neste trappeveke blir i veke 46 (november), og veke 49 (desember), - og vi vonar at mange går trappene i mellomtida! BHT vil også då vere omkring i trappene med frukt, vatn og nokre T-skjorter. Vi treffast i trappa... Geir Vikestrand/ tekst Den gjennomsnittlege ventetida har som forventa gått ned for alle sjukehusa i Helse Midt-Norge pr 30.september. For Helse Sunnmøre var gjennomsnittleg ventetid i same tidsrommet 78 dagar. Ved Volda sjukehus er det få endringar i talet på ventande samanlikna med august, men ventetida er noko kortare ved utgangen av september. På sjukehuset i Ålesund ser vi ein liten auke i talet på ventande ved Øre-Nese-Hals avdelinga, Kjevekirurgisk seksjon og Ortopedisk avdeling. Elles er det 17. - 19. - februar 2006: små endringar i dei andre avdelingane. Ventetida har i gjennomsnitt blitt noko kortare. Siste utgåve av Sunnmøring i år kjem den 23.12! Helseseminar gladere - sunnere - friskere ved Erik Sømme Info/påmelding tlf. 57 82 42 52 Kirurgisk avdeling, Ålesund Berit Overøye er avdelingssjef ved kirurgisk avdeling, Ålesund sjukehus. Urologi har vore eit felt der det har vore lang ventetid for å få behandling. Særlig gjeld dette pasientar som skal til kontroll. Avdelinga har klart å halde fristane når det gjeld nytilviste pasientar. Kirurgisk avdeling i Volda har fortida god kapasitet innanfor dette fagfeltet, og avdelingane har inngått eit samarbeid. Kirurgisk avdeling i Ålesund har sendt om lag 40 pasientar til Volda. Dette gjer at avdelinga i Ålesund frigjer kapasitet for til dømes å kunne gjennomføre kontrollar etter planen. Erfaringane med samarbeidet mellom avdelingane er positive. Sidan i haust er alle cancer coli operasjonar utført i Ålesund fordi spesialisten som utførde desse operasjonane i Volda har slutta. Kva konsekvensar dette vil få for avdelinga er ikkje klarlagt, men det ser ikkje ut til å ha så mykje å seie for ventetidene. Pasientgruppa som må vente lengst på behandling ved avdelinga er adipositaspasientane (slankeoperasjonar). Det er få slike tilbod i Norge, og det er mange som har behov for slik behandling. Dersom avdelinga får halde fram med dagens aktivitetsnivå, reknar avdelinga med at dei skal kome à jour med behandlingsfristen midt i 2006. På grunn av stor pågang må ein rekne med om lag 1 års ventetid. Rett i kassa kvar onsdag! Tlf. 70 00 96 60. Fax: 70 00 96 70. E-mail: annonser@regionavisa.no www.regionavisa.no 6793 Innvik SunnMøring 25. november 2005 13

Fokus på opplæring - Utruleg mykje opplæring finn stad ved Helse Sunnmøre. Berre ein brøkdel av dette er i regi av - eller med assistanse frå - opplæringssenteret, men vonleg er det eit nyttig bidrag vi gjev, seier opplæringsleiar Ingar Asbjørnsen. Helse Sunnmøre har fokus på opplæring. Utdanning av personalet er ein av dei fire hovudoppgåvene sjukehusa har i følgje Lov om spesialisthelsetenesta. Vidare- og etterutdanning av personalet er ein viktig del av dette. Det er rett nok ein liten del samanlikna med behandling av pasientar, men likefullt målretta bruk av midlar. Mesteparten av denne opplæringa finn stad på avdelingane og blir arrangert av deira eigne tilsette. Helse Sunnmøre har i tillegg ei eiga eining, opplæringssenteret, som skal yte assistanse til dette. Kva treng personalet meir kompetanse i? Kva for tema er det behov å ha kurs i? Det er dei som er nærast pasientane, dei på avdelingane, som har skoen på og veit kvar den trykker. Ein opplæringseining er difor Interessa mellom dei tilsette for å delta på kurs er stort sett veldig bra. Det er likevel ein viss tregleik ute og går. Det er ikkje få gongar eg har vurdert å avlyse eit kurs, som seinare har vist seg å bli overbooka, fortel opplæringsleiaren. avhengig av innspel for å kunne ha gode tilbod. Ein opplæringsplan vil vere eit viktig middel for å styre innsatsen til opplæringssenteret, og Asbjørnsen er glad for at arbeidet med dette vil bli satt i gang utover vinteren. Han har sakna dette verktøyet det siste året. Interessa mellom dei tilsette for å delta på kurs er stort sett veldig bra. Så langt i år har mellom 1500 og 1600 tilsette i helseføretaket delteke på kurs i regi av Helse Sunnmøre. Det har vore brannvernkurs, opplæring i juss knytt til journalføring, juss innanfor psykiatri, seminar i etikk, palliativ behandling av kreftpasientar - for å nemne noko. Også administrering av ulik opplæring i dataprogram høyrer med til stillinga. Tregleik Det er likevel ein viss tregleik ute og går. Det er ikkje få gongar eg har vurdert å avlyse eit kurs, som seinare har vist seg å bli overbooka, seier Ingar Asbjørnsen. Oppfordringa frå opplæringsleiaren må vere at folk meldar seg på i god tid. Somme tenkjer at dei ikkje treng å melde seg på, sidan kurset likevel er på huset. Opplæringsleiaren tykkjer det er frustrerande å ikkje vite kor mange som kjem. Til eit kurs var det ni påmelde, men det kom 40. Ein ting er å ha is i magen, men ikkje så mykje at ein frys fast. Ein skal jo organisere og planlegge ting på førehand, og er avhengig av den tida som er lagt inn. Særskild når det er snakk om dyre kurs er det viktig at folk respekterar påmeldingsfristen. Er det liten interesse har ein då moglegheit til å utsette eller avlyse. Samstundes er det ei grense for kor mykje tid dei tilsette kan bruke på kurs. Tilbyr vi noko dei tilsette treng, eller berre noko som er kjekt å ha? Det er eit sentralt spørsmål her, meiner Asbjørnsen. Einskilde kurs er også ope for primærhelsetenesta, som i følgje opplæringsleiaren er mykje flinkare til å halde påmeldingsfristen. Det er viktig at primærhelsetenesta får tilbod om kursing. For ei lita kommune er det umogleg å gjere alt sjølv, og helseføretaket har eit ansvar for å drive opplæring, meiner Asbjørnsen. Opplæring i palliativ behandling (lindrande smertebehandling av kreftpasientar) er eit døme på felles kursing. Gjennom eit samarbeid med St. Olavs Hospital i Trondheim samla dei kring 300 deltakarar, både frå spesialisthelsetenesta og primærhelsetenesta. Ingen gambling Eg skaffar førelesarar ut i frå kva tema det er snakk om, både interne og eksterne førelesarar. Eg har kontakt med opplæringsleiarar andre stader i landet og brukar deira erfaringar. Det er viktig å vite kva førelesaren står for, du kan ikkje gamble på førehand. Dårlege kurs kan føre til dårlegare oppslutnad neste gang. Oppfatninga mi så langt er at folk er nøgde, fortel opplæringsleiaren. To av kursa som er gjennomført i år er også godkjend for bruk i legane si vidare helseutdanning innan nokre spesialitetar, medan eitt er godkjend for sjukepleiarane. Det er så langt eg kjenner til første gang det har vore gjort i regi av Helse Sunnmøre og sjukehuset i Ålesund, så det synes eg var litt moro. Å køyre slike kurs lokalt er veldig greitt, det hadde eg ikkje høve til sist eg var i stillinga, fortel Ingar Asbjørnsen. Han hadde sin fyrste arbeidsdag ved sjukehuset i Ålesund i 1971, og kom attende i 1974 då som bioingeniør. Han var tilsett her fram til våren 1995, dei siste fem åra som opplæringsleiar. Undervegs har han vore høgskulelærar og sjefbioingeniør. Etter om lag 10 år som Helse og sosialsjef i Ørskog kommune, tok han til i stillinga som opplæringsleiar i Helse Sunnmøre for andre gong hausten 2004. Mykje har skjedd i løpet av dei ti åra eg var vekke. Endringane i sjukehusstrukturen er merkbar. Før hadde vi mykje samarbeid med Molde, og til dels Kristiansund, spesielt ved gjennomføring av leiaropplæring, men også kursing generelt. No er eit slikt samarbeid fråverande, eit samarbeid som gjorde det mogleg å setje i gang større tiltak. Det saknar eg, seier Asbjørnsen. Kan hende vi skal prøve å få det i gang att? Von om samarbeid Asbjørnsen trur årsakene til at ting er blitt slik, kan vere mange. At stillinga som opplæringsleiar har vore ute av bruk i mange år, er ein ting. Avdelingane kan også ha blitt meir sjølvhjelpte når det gjeld å arrangere kurs sjølv? Kan hende har dei ikkje nokre forventingar om assistanse frå ei opplæringseining? Ultralyd er mykje meir enn ultralyd av gravide. I Helse Sunnmøre har vi kome langt på dette området, langt framføre St. Olavs Hospital i Trondheim, etter det professor Gilja frå Universitetet i Bergen seier. Vi inviterte også folk frå Romsdal og Nordmøre til eit kurs om temaet nyleg, men det var liten oppslutnad frå våre kollegar i nord. Ingen frå Molde og berre to frå Kristiansund deltok. For å seie det slik, så vonar eg våre folk dreg oppover om høvet byr seg. Vi har ein gong vore eitt fylke, og eg håper vi kan få til ting saman også i framtida seier Ingar Asbjørnsen. Av og til viser det seg at forventningane til opplæringsleiaren ikkje er realistiske. Han hadde venta fleire enn 40 deltakarar på kurset om ultralyd, medan dei fagleg ansvarlege var imponert. Her skulle eg nok ønska at eg var synsk så eg kunne ha sett det på førehand, før eg leigde lokale på Color Line Stadion med plass til 100 personar, humrar opplæringsleiaren. Smerteleg erfaring Ingar Asbjørnsen er utdanna både bedriftsøkonom frå BI, og bioingeniør. Vidare har han ½- årseining både innan organisasjon/leiing og pedagogikk, og helsejuss frå Trondheim. Denne kombinasjonen meiner han er nyttig å ha i botn i jobben som opplæringsleiar i eit helseføretak. Tilsette som forventar same aktivitet som sist han var i stillinga, vil likevel kunne bli skuffa. Han er ikkje i stand til å halde same arbeidstempo som tidlegare. Asbjørnsen blei råka av hjernebløding og hjerneslag våren 2004, rett før han skulle ta til i stillinga som opplæringsleiar, og jobbar i dag berre 50-60 prosent av full stilling. Eg mista språket ei kort periode, deretter kom orda i gal rekkefølgje og eg hugsa ikkje namnet på ting. Det var frykteleg, fortel Asbjørnsen. På same tid fekk han smerteleg erfare at det kan bere riktig galt av stad om helsepersonell kommuniserar dårleg. Han måtte nærmast krangle seg til å bli teken på alvor. Då var det nesten for seint, det stod om livet ei stund. Men etter at diagnosen var på plass gikk helsevesenet på skinner. Eg har erfaringar eg gjerne vil formidle til dei som behandlar pasientar. Mitt tilfelle er neppe eineståande, hadde det berre vore så vel. Vi må prøve og leggje til rette for at våre tilsette skal kommunisere betre med pasientane. Ikkje berre informere, men også lytte, seier Ingar Asbjørnsen. Vi får ei aning av at eit kurs eller to om pasientkommunikasjon kan kome neste år. Langt lerret å bleike Korleis takle vanskelege kollegar og vanskelege pasientar? Det er eit tema opplæringsleiaren ser føre seg på kurskartet i 2006. Han meiner også tida er inne for å sjå på tilbodet om opplæring og fagleg påfyll for mellomleiarar og leiarane på avdelingsnivå. Område det er viktig å gripe fatt i er økonomi, administrasjon, personalleiing og kvalitetssikring, kan hende særleg det siste. Og då også gode, enkle metodar som avdelingane kan nytte til dette arbeidet. Nokre avdelingar ligg lagt framme i dette arbeidet, andre har enno ein lang veg å gå. Kan hende kan eit tiltak frå opplæringseininga gje dei ei hjelp her? Dette er eit langt lerret å bleike. Kanskje må vi gå i gang med små enkle kurs fyrst, så får vi sjå kva vi kan gjere i større skala seinare. Vi køyrde ei liknande leiaropplæring tidleg på 90-talet med kring hundre deltakarar frå heile fylket. Den gong var det eit studium knytt til Høgskulen i Volda, og no skal vi vurdere om det er behov for ein ny runde, seier opplæringsleiaren. Godt å kome heim att! Ingar Asbjørnsen uttrykker elles glede over å være attende i arbeid ved sjukehuset i Ålesund, og no også i Volda. På ein måte har eg kome heim att, hit kor eg starta mi yrkeskarriere for over 30 år sidan. Han angrar ikkje på at han i si tid slutta for å prøve noko anna i livet, og har også gode minner frå Ørskog. No er opplæringsleiaren glad han har ein jobb han kan, og som kan tilpassast noko varierande helsesituasjon. Og som han seier til slutt: Det er ei tid for alt i livet. Så langt i år har mellom 1500 og 1600 tilsette i helseføretaket delteke på seminar eller kurs i regi av Helse Sunnmøre. Fagseminaret i etikk på sjukehusa i Volda og Ålesund, med Reidun Førde som førelesar, samla over 100 deltakarar. (Arkivfoto) 14 SunnMøring 25. november 2005 SunnMøring 25. november 2005 15

Sykla seg til ny sykkel Så er Sykle-til-jobben-kampanjen 2005 avslutta. I år med fleire vinnarar, men diverre færre deltakarar enn i fjor. Eg kjøpte meg ny sykkel i vår, så med tre damer heime blei det ny damesykkel denne gong, fortel Dag Sætre (t.v.), som syklar til jobben kvar dag. Lars Martin Rekkedal hadde ikkje hatt tid å hente sin sykkel. Judith Hjelle Halkjelsvik (t.v.) og Dagny Rafteseth Wangen fekk overrekt sin premiar av kampanjeansvarleg Knut Nautvik. Kjekt å vinne noko, det er faktisk fyrste gong i mitt liv, seier Lars Martin Rekkedal på gynekologisk avdeling ved Volda sjukehus. Saman med Dag Sætre (Volda sjukehus) og Bente Ingebrigtsen (Ålesund sjukehus) kan han glede seg over å vere den nye eigar av ein Diamant Virage tursykkel. Også ni andre heldige vinnarar har fått sine premiar frå AMU (Arbeidsmiljøutvalet), som er arrangør av kampanjen. Poenget vårt med kampanjen er fyrst og fremst å stimulere folk til å bruke bilen mindre til og frå jobb. Det er eit helsebringande tiltak, samstundes som vi vonar det skal frigjere parkeringsplassar, fortel AMU-sekretær og kampanjeansvarleg Knut Nautvik. Idrettslaget Pulsen har køyrd ein liknande kampanje i mange år, og i fjor blei den utvida til å gjelde heile Helse Sunnmøre. Ein av fire er målet Knut Nautvik meiner premiane til ein verdi av 15.000 kroner er vel anvende pengar. Eit samarbeid med G-sport i Volda har gjort det mogleg å vere meir raus med gevinstane denne gong. I fjor var det 165 påmelde, mot berre 120-130 i år. Nautvik tek nedgangen på si kappe. Profileringa og publisiteten kring kampanjen har nok vore for dårleg. Likevel, han trur det reelle talet må vere mykje større. Det må vere det, elles ville parkeringshøva vore uoverkommeleg. Kring 130 påmelde betyr at fleire enn fem prosent av dei tilsette i helseføretaket lar bilen stå. Neste år må vi ha ein ambisjon om å auke dette talet til ti, og aller helst 25 prosent. Det burde vere realistisk, meiner Knut Nautvik. Han fortel at det ikkje finst nokre kriterium for kor ofte du må sykle eller gå til jobben. Det er berre sagt at alle dei som i større eller mindre grad tek beina fatt, har høve til å melde seg på. Nautvik veit om folk frå Ørsta som syklar ei mil på jobb, medan andre går 40 meter frå ei blokk like i nærleiken av sjukehuset. Kor langt folk går eller syklar er ikkje det interessante. Hovudpoenget er at det skal gå sport i det og stimulere dei som kan, til å la bilen stå. Nautvik har heller ikkje moglegheit til å kontrollere kor vidt dei som meldar seg på, faktisk går eller syklar til jobb. Han må berre stole på at folk er ærlege. Sprek gjeng Kampanjeleiaren sjølv nyttar ofte bilen til jobb. Det har samanheng med at eg ofte er avhengig av bilen i løpet av arbeidsdagen. Dessutan er halve arbeidstida mi i Ålesund, seier Nautvik, med adresse Volda. Når det er sagt, så tek også han beina fatt så ofte han kan. Ein arbeidsstad i helseføretaket som kan vise til nesten full oppslutnad i sykle-til-jobben-kampanjen, er Oppigarden barnehage. To av damene her kan også nøgd konstatere at dei stakk av med kvar sine premiar. Eg har berre 5-10 minutt å gå til jobb, så det er vel ikkje den store prestasjonen, seier Judith Hjelle Halkjelsvik, som vann både sykkelbukse, hjelm og hanskar. Dagny Rafteseth Wangen kan glede seg over splitter nye gåstavar. Vi er i grunnen ein sprek gjeng her i barnehagen. Kvar veke tek vi ungane med på tur. I tillegg er det fleire av dei tilsette som går tur saman, leigar symjehallen eller trenar i helsestudio i lag, fortel Wangen.