Referat frå møtet mellom OED, KLD og fylkeskommunane - 16. november 2016 Deltakarar: Frå departementa: Håvard Hamnaberg - Olje- og energidepartementet, Trygve Homme Klima- og miljødepartementet, Wencke Langlie Olje- og energidepartementet Frå fylkeskommunar og vassregion myndigheter: Kristin Uleberg - Vest-Agder fylkeskommune, Anja Celine Winger Akershus fylkeskommune, Ingrid Hjort Sør-Trøndelag fylkeskommune, Berit Weiby Gregersen Aust-Agder fylkeskommune, Helene Gabestad Østfold fylkeskommune, Håkon Slutaas Møre og Romsdal, Ingrid Strande Telemark fylkeskommune, Karen Beate Grimstad Rogaland fylkeskommune, Lars Wilhelm Solheim Vestfold fylkeskommune, Mari Olsen Oppland fylkeskommune, Marte Rosnes Østfold fylkeskommune, Matthias Zielke Troms fylkeskommune, Merete Farstad Sogn og fjordane fylkeskommune, Solveig Skjei-Knudtsen Nord-Trøndelag fylkeskommune, Sveinung Klyve Hordaland fylkeskommune, Vegard Næss Rogaland fylkeskommune Frå Miljødirektoratet: Anders Iversen, Dag Rosland, Kjersti Solvoll, Line Fjellvær, Sara Brækhus Zambon Ordstyrar: Vegard Næss, vassregion Rogaland Referent: Marte Rosnes og Helene Gabestad, Vassregion Glomma FØREMÅL MED MØTET OG REFERATETS STATUS Hensikta med møtet var å drøfte ein del spørsmål knytt til forståing av godkjenningsbreva, samt å få svar på spørsmål som har dukka opp i etterkant av godkjenningsbreva. Spørsmål og svar frå møtet kjem fram i referatet nedanfor. Referatet viser spørsmål og svar frå møtet og kan sånn sett også vere bidrag til vidare forståing av godkjenningsbreva, men gjev ikkje fullt ut formelle svar på alle problemstillingar. Det er difor viktig å presisere at det er dei vedtekne planane med dei endringar som kjem fram i godkjenningsbreva, som er gjeldande. Olje- og energidepartementet har valt å ikkje kommentere på referatet, og viser til godkjenningsbreva.
REFERAT: Opningsord frå Vegard Næss: Det viktige for vassregionmynda er at vi skal kunne forklare for kommunane og andre kva brevet og anna betyr. Det er derfor positivt og viktig at departementa har teke initiativ til detta møtet. Innleiing og informasjon frå Olje- og energidepartementet Klima- og miljødepartementet (KLD) har godkjent planane i samråd med aktuelle departement, blant anna Olje- og energidepartementet (OED). Miljømåla er bindande for Norge, derfor var det ikkje mogleg å gjere godkjenninga på eit overordna nivå, og ein måtte gå inn i detaljane. Når ein legg noko fram for politikarane, er det viktig at dei veit nøyaktig kva dei skal ta stilling til. Kva som vart vedteken som kunne få konsekvensar for vasskraft. Ikkje alltid samsvar mellom Vann-nett og planane. Vedtaka som fylkestinget hadde vedteken var ikkje alltid i samsvar med nasjonale føringar, og det måtte difor prioriterast. Avviket mellom det som var vedtatt i FK og de nasjonale føringane kunne ikkje vere for stort. Viste til rapport 49/13 og kostnyttevurderingane der. Mykje av det som enda opp med å bli godkjent, eksisterte det allereie kost nytte vurdering for, noko som fjerna ein del av usikkerheita. Ei utfordring med rapport 49/13 var at tiltak ikkje alltid var foreslått slik som i planen. Det var ikkje rekna på kost nytte der tiltaket var foreslått. Difor måtte ein finne dei plassane nedstrøms der det var gjort ei kost nytte. Har jobba for å finne dei stadane der det høgst truleg ville vere nyttig å sleppe meir vatn. Når det gjelder stadane der det var andre tiltak enn meir vass-slepp, var det nesten ikkje gjort kost nytte. Difor låg vi oss på eit minimum. Det måtte identifiserast noko som kunne kost nytte-vurderast. Grunnen til at det har kome med vassførekomstar som ikkje har påverknad frå vasskraft i vedlegg 3, som ikkje faktisk er påverka, er at dei låg inne med påverknad i vann-nett. Dette hadde vi ikkje moglegheit til å kvalitetssikre og då har det blitt feil. Vi kunne vore flinkare å skilje vedlegg 2 og 3. Målet for dei vassførekomstane som ikkje er med på positivlista er per definisjon ikkje godkjent. Men dette er godkjent regionalt. Spørsmål og svar Spørsmål: Vassførekomstar som blir omgjort frå naturleg til sterkt modifisert. Desse får miljømål dagens tilstand. Medfører endringane at det ikkje skal gjerast tiltak på andre påverknadar enn vasskraft? Svar: Det er miljømåla som er godkjent eller ikkje. Det skal gjerast tiltak på andre påverknader for å nå GØT for disse, sjølv om miljømålet blir omgjort til GØP dagens tilstand pga. vasskraft. Det er vanskeleg å kommunisere dette, men forståinga har vel uansett kome fram. Spørsmål: Det gir eit dårlig signal når naturlege vassførekomstar gjerast til SMVF. Andre kan seie at det ikkje skal gjerast tiltak på vassførekomstar som ikkje er på positivlista (vedlegg 3). Svar: Listene i vedlegg 2 og 3 gjeld berre SMVF med vasskraft. Har brukt datagrunnlaget i Vann-nett. Om det ligg inne konkrete tiltak som endrar dagens tilstand til ein betre tilstand, så skal vassførekomstane i prinsippet ligge i vedlegg 3 (tiltak som gir godkjent krafttap). Om dei ikkje gjer det, så er det skjedd ein feil. Det har vore ein missmatch mellom planane og Vann-nett, og det gjer at dette har blitt feil. Hadde ikkje høve til å samanlikne alle planane med Vann-nett. Om
vassførekomstar ikkje har kome med i vedlegg 3, er ikkje det nokon avgrensing for å pålegge tiltak etterpå. Vi har tenkt å forklare dette på Vannportalen eller ei anna plass. Det som var viktig er at ein ikkje rapporterer eit høgare miljømål til ESA, enn det vi har tiltak som kan oppfylle. Om vi seinare finn ut at det er slike tiltak, som kan gi eit høgare miljømål enn det som skal rapporterast til ESA, så kan dette sjølvsagt gjennomførast innan gjeldande påleggsmynde. Då vil dagens tilstand vere betre enn det som var miljømålet. Tilstanden til vassførekomsten skal ikkje bli dårlegare, og då skal den nye tilstanden oppretthaldast. Spørsmål: Det er mange SMVF som ikkje er påverka av vasskraft. Nesten alle vassførekomstar har fleire påverknadar, også fleire fysiske som kan endre tilstanden. Det er ikkje heldig at fordi ein sektor ikkje har meld inn tiltak i planen, så blir miljømålet dårlegare. Svar: Dette er noko vi skal sjå på når vi endrar i Vann-nett. Naturlege vassførekomstar som ikkje er påverka av vasskraft, blir ikkje endra til SMVF. Om det er tiltak frå andre sektorar, så vil ein oppretthalde miljømålet GØT og ikkje gjere det om. Ved oppdatering av Vann-Nett vil vi finne sakar der det er inkonsistens, og desse må kanskje revurderast. Nokon endringar må vi gjere, fordi her er det ein inkonsistens mellom vedlegg 2 og 3. Det kan ikkje vere inkonsistens i same vassførekomst. Dette betyr at det vil kunne kome ein korrigering av godkjenningsbrevet. Om det gjerast endringar på grunn av feil som er gjort, så gjeld ikkje dette sjølve godkjenninga, men feil i vedlegga. Godkjenninga står som den er. Spørsmål: Her ligg det også inne andre tiltak. Kva skjer med desse? Dei som ikkje berre går på vasskraft. Svar: Revisjon eller standardvilkår endrar ikkje tilstanden i seg sjølv. Dette er eit administrativt tiltak. Vi skal ha utgangspunkt i eit realistisk tiltak som kan gjennomførast fysisk, som definerer miljømålet. Om dette ikkje ligg føre så kan ein ikkje sette eit høgare miljømål enn det som står i dag. Andre tiltak som ikkje har med vasskraft å gjere, som ikkje ligg inne, må takast for seg. Vi har vore oppteken av at vi ikkje må forplikte oss til å nå ein tilstand der det ikkje er godkjent tiltak. Det som ligg i lista i vedlegga er berre basert på tiltak innanfor vasskraftsektoren som vil gje eit høgare miljømål. Vi slettar ikkje tiltak, men merker dei som avvist. Dei er synlege i Vann-nett. I tillegg har vi frose ein historisk versjon av Vann-nett frå januar, som ein kan gå inn i å sjå på om det er noko ein ikkje finn. Spørsmål: Vassregionanes fokus er på regional og lokal gjennomføring, og mindre på korleis og kva som rapporterast til ESA. Fokus er på å gjennomføre tiltak og ivareta vatnet lokalt. Kva tilstanden faktisk er. Ikkje miljømålet. Vi er avhengig av at regulantane er villig til å gjere tiltak. Med dette brevet i handa har dei eigentleg eit frikort for ein del av tiltaka dei tidlegare har vore villig til å gjennomføre. Kan ein gjere standardvilkår gjeldande for alle som ikkje har konsesjon? Svar: Dette med standardvilkår er noko vi jobbar med. Mellom anna for å nå miljømåla. Om ikkje har vi andre verkemidlar, men det er sjølvsagt enklast om vi har standardvilkår. Spørsmål: Det er viktig at vi får ein god oversikt over kva som er endra, og listar som vi kan vise til når nokon spør om endringane. Vi må ha ein god logg av kva som er gjort. I loggen må det kome fram kva det er endra frå, og kva det er endra til, og grunngjeving for dette. Svar: Det vil lagast ein logg for dei endringane som skal gjerast, også en rapport frå Vann-Nett. Vedlegg 2 og 3 er endringane, der måla er godkjent. Det kan hende at det er andre som kjem i tillegg. Men der det er foreslått mål som ikkje er godkjent nasjonalt, må vi sjekke for ulike faktorar, om det kan bli eit høgare miljømål med dei andre tiltaka. Då kan det vere at dei må endrast. Vi har gjort eit veldig grundig arbeid for å finne ut av kva som er meint. Vi har arbeida saman og kvar for oss, for å
prøve å bygge opp under forslaga i planane, men der det ikkje har vore nok informasjon så har vi heller ikkje kunne godkjent dei. Vi måtte gjere ei vurdering etterpå, der vi prioriterte, fordi det var for mange vassførekomstar til desse godkjenningslistene. Spørsmål: FM og NVE har gjort eit grundig arbeid, men det er likevel sagt i godkjenningsbrevet at det ikkje er ein grundig jobb i botn. Noko FM og NVE ikkje kjenner seg igjen i. Då forstår vi ikkje reduksjonen som er gjort i vedlegg 3. Svar: Det skuldast nok at Vann-nett ikkje er oppdatert med dei pålegga FM, NVE og Miljødirektoratet har pålagt regulanten. Vedlegg 3 er basert på Vann-Nett. Det som allereie er pålagt skal sjølvsagt fortsette. Spørsmål: Ønskjer de tilbakemelding på feil? Svar: Er det openberre feil så ønsker vi tilbakemelding om dette. Det som er heilt missforstått. Meir kunnskap vil gi grunnlag for endringar ved rullering av planane. Så dette kan takast ved rullering av planane. Positivlistene ligg ikkje til hinder for tiltak. Vann-nett må innehalde tilstand og miljømål. Mange vassførekomstar er ikkje definert med miljømål, og fleire manglar tilstand. Utan ein vurdering av tilstand så er det vanskeleg å sette eit mål. Då må det gjerast ei overordna vurdering for at vi kan rapportere til ESA. Det er vanskeleg å sjå for seg at rapporteringa ikkje vil kunne innehalde feil. Men då gjelder det at vi ikkje rapporterer så masse feil at ESA reagerer. Spørsmål: Hammerdalen i Larvik. Står oppført med miljømål GØP, og er i vedlegg 3, men ikkje i vedlegg 2. Det er ikkje mogleg å gjere noko i denne vassførekomsten utan å gjere noko med vassføringa. Kvifor ligg den i vedlegg 3? Vi får ikkje gjort noko her utan eit lite krafttap. Tapet er heilt ubetydeleg for den nasjonale prioriteringa. Skal vi drive med heilskapleg vassforvaltning, må dette koplas saman. Det er viktig for at kommunane skal ha tru på prosessen. Svar: I mange tilfelle er det krafttap som kanskje er små sett for seg, men vi har sett på dette nasjonalt. Når dette hamnar i vedlegg 3, er det nok registrert eit tiltak i Vann-nett som ikkje har med krafttap å gjere. Norsk lov gjelder, og ein må følje opp med aktuelle prosessar for å følje opp tiltaka. I og med at dette er ein SMVF så er målet GØP. GØP er summen av alle realistiske tiltak. Så om det er realistisk, så skal det gjennomførast. Uavhengig av om det kjem meir vatn eller ikkje. Det er fleire grunnar til at denne ikkje er godkjent til å sleppe meir vatn. Kan vere årsaker som ikkje kjem innanfor vassforskrifta. Men Larvik kommune kan jo fremme denne for revisjon av legitime grunner som ikkje kjem innanfor vassforskrifta. Denne vil då bli vurdert for revisjon. Spørsmål: Kvifor er det så mykje som er luka bort frå vedlegg 3? Til dømes fisketrapp, tersklar som ikkje er tatt med. Kvifor er dette tatt ut? Står ingenting om kraft-tap. Kor manglande skal Vann-nett registreringa vere før det blir tatt ut? Svar: I Trøndelag kan det vere fordi tilstanden er udefinert. Fordi det er umogleg å sei noko om tilstanden når den er udefinert. I korrigeringa vil jo dette bli fanga opp. Spørsmål: Når det gjelder konkrete miljømål så står ikkje dei omtalt. Til dømes «styrke fiskebestanden». Er dette naturleg å endre når ein ikkje skal gjere tiltak? Svar: Det blir ikkje rapportert konkrete miljømål til ESA, så det blir ståande i Vann-nett. Vi burde ha skrevet i brevet at dei blir ståande. Spørsmål: Vi er veldig nøgd med at de har løfta gyrodactylus og stillehavsøsters. Kunne kanskje vore nemnt at FK skal vere samlingspunkt for desse handlingsplanane. På side 9 i brevet til Vest Viken nemnast det vandringshinder for fisk. Det som slår meg, er at det alltid har vore forbode å hindre fisken fri ferd. Det eg er redd for, er at vi no ikkje får lov å fjerne vandringshinder, fordi ei kost nytte
er vanskeleg å gjere. Kanskje serlig fordi dette kun gjelder denne bekken eller elven. Men det burde kanskje nemnast at det er forbode å hindre vandring utan løyve. Svar: Her må det vere positivt for samfunnet å gjere tiltak. Om det ligg føre tall eller ikkje speler ikkje så stor rolle, så lenge det er godt begrunna lokalt. Økonomisk vurdering blir gjort veldig sjeldan. Ekspertvurderinga vil vere avgjerande. Om regulanten ikkje er samd, så blir det ei klagesak som blir avgjort lenger opp i systemet. Spørsmål: Vi har laga regionale planar for vassforvaltning, men det andre regelverket gjeld jo fortsatt. Med vasskraft er det heilt andre behov for kost nytte enn for andre påverknadar. Sektorlovverket legg uansett føringar for kva som kan gjerast. Svar: Uansett, som eit minimum, må ein vite noko om kost og nytte. I alle fall starte der. Mange tiltak er viktig å få gjort, men det er ikkje alltid sikkert at dette vil kome inn under vassforskrifta. Men dei skal gjennomførast likevel, under gjeldande regelverk. Dette kunne gjerne vore klarare i planane. Kva ein ser på som nytten av ein del av tiltaka. Spørsmål: Om vi får inn forslag til vilkårsrevisjon til andre vassdrag, som ikkje er vurdert eller står på lista. Korleis vil de vurdere det? Svar: Det er klart at verknaden av planen er forpliktande for ESA. Det er dei som står på lista som er høgast prioritert. Men dette kjem veldig an på, fordi det kan vere andre omsyn som ikkje blir omfatta av vassforskrifta. Revisjonssakar kan utløysast av andre omsyn. Spørsmål: Vil de gjere dette på eige initiativ? Om det ikkje kjem inn revisjonskrav for dei som ligg på positivlista, vil de gjere revisjon likevel? Svar: Alle kan fremme revisjon. Dette må sjåast praktisk på. Om NVE ber oss sende inn krav, så gjer vi det. Same spørsmål kom inn frå FM. For NVE er grunngjevinga for revisjon det viktigaste. Ikkje kven som melder det inn. Heller at grunnlaget for revisjon er godt. Spørsmål: Vi sitt med inntrykket av at verkemidlane, lovverka er på plass, men at sektorane kanskje ikkje kjem til å følje det opp likevel. I planarbeidet ser vi i alle fall lite av dette. Til dømes med flomtiltak. Her må sektorane stimulerast til å jobbe. Har de tenkt på andre ting enn vasskraft? Svar: Departementa har jo godkjent det meste, så no må det berre settast av ressursar til gjennomføring. Kanskje har vasskraft overskygga litt dei andre sektorane. Dette er noko vi er merksam på. Kommentar frå Miljødirektoratet: Her har det vore to forskjellige forventningar til godkjenningsbreva. Der vassforvaltninga regionalt har venta på eit «startskot», medan sentrale mynder har tenkt meir på ESA. Når vi ser framover mot neste runde, så bør vi kanskje sjå litt på at dette blir løyst på ein litt betre måte. Slik at ESA får den rapporteringa som dei vil ha, samtidig som regionalt nivå får gjennomført dei tiltaka som er godkjent regionalt. Svar: Dette kjem tilbake til kva tiltak som skal gjennomførast av dei som står i planen og berre er godkjent regionalt. Og her må det vere heimel i lova. Om det er tiltak som ikkje er smart, eller ikkje har lovverk for gjennomføring, så blir dei ikkje gjort. Spørsmål: Har OED eller andre departement satt ei øvre grense for krafttap som kan aksepterast ift. nasjonale interesser når de regionale vassforvaltningsplanane ble vurdert for godkjenning? Eller har OED anbefalt en øvre grense for «akseptabelt» krafttap ovanfor andre departement? Og dersom ja, kan departementet talfeste denne grensa i TWh? Svar: Nei, en slik øvre grenser ble ikkje brukt.
Spørsmål: Har OED eller andre departement satt ei øvre grense for kor mange revisjonar frå NVErapport (49:2013) som kan aksepterast ift. nasjonale interesser når de regionale vassforvaltningsplanane ble vurdert for godkjenning? Eller har OED anbefalt eit øvre tall for konsesjonsrevisjonar som skal settas i gang ovanfor dei andre departementa? Kva var eventuelt dette talet? Svar: Nei, departementa har ikkje satt eit maks tall for revisjonar eller anbefalt et maks tall i den departementale godkjenningsprosessen. Endelig versjon, dato: 21. februar 2017.