MIDTTUN

Indre Hordaland jordskifterett Rettsbok Sak: 1230-2014-0018 MIDTTUN Gnr. 234, 235, 236, 237 i Voss kommune Andelsfordeling fallrettar Oppstarta: 19.05.2015 Avslutta: 10.06.2015

Indre Hordaland jordskifterett RETTSBOK Møtedag: 19.05.2015 Stad: Indre Hordaland jordskifterett sitt møterom, Voss Sak nr.: 1230-2014-0018 Midttun mfl. framhald av sak 1230-2007-0002 Saka gjeld: Fallrettsfordeling jordskiftelova 2 bokstav c nr. 2, jf. 34 andre ledd to siste punktum. Jordskiftedommar: Tilkalla jordskiftedommar Vidar Otterstad som einedommar Protokollførar: Saka er kravd av: Til handsaming: Partar: Jordskiftedommaren Jan Geir Jensen mfl. Framlegg til fallrettsfordeling Eigar av gnr. 234/1, Astrid Jorunn Berg Eigar av gnr. 234/2, Kristi Nesthus Eigar av gnr. 235/1, Jan Geir Jensen Eigar av gnr. 235/2, Rune Joanesarson Eigar av gnr. 236/1, Halle og Sidsel Vinsand Eigar av gnr. 236/4, Erlend Vinsand Eigar av gnr. 237/1, Anne Birgitte Roe Eigedomane ligg i Voss kommune Til stades: Astrid Jorunn Berg Kristi Nesthus, som hadde gitt fullmakt til Knut Geitle. Jan Geir Jensen Rune Joanesarson Sidsel Vinsand Erlend Vinsand For Anne Birgitte Roe møtte Øystein Strand Lohne med skriftleg fullmakt. På spørsmål frå jordskiftedommaren hadde ingen merknader til innkallinga til møtet. Det kom heller ingen habilitetsmerknader. Denne saka er eit framhald av sak 1230-2007-0002, som vart avslutta 05.11.2013. I den saka vart fallrettane avgjort. Noverande sak gjeld andelsfordeling av fallrettane i 1230-2014-0018 MIDTTUN Indre Hordaland jordskifterett 1

Nesthuselva og Vinsandselva med tanke på felles kraftutbygging i dei to vassdraga. Jordskiftedommaren gjekk gjennom tekniske og andre føresetnader slik desse går fram i jordskifteretten sitt brev 18.02.2015 til partane, og framlegget til fallrettsfordeling utsendt ved brev 08.04.2015. Partane fekk ordet etter tur etter stigande gards- og bruksnummer, og dei fekk høve til å uttale seg til det utsendte framlegget. Alle partane uttalte seg om framlegget, og særleg eigarane på gnr. 234 hadde merknader. Kvar part fekk ordet fleire gonger og høve til å uttale seg til dei andre partane sine merknader. Utskrift av avtale om samarbeid for bygging og drift av vasskraftverk i Gosland, datert 20.03.2015, vart skaffa fram i møtet og godkjent framlagt. Jordskiftedommaren tok opp spørsmålet om det var grunnlag for å diskutere ev. semje, utan resultat. Jordskiftedommaren sa forhandlingane for avslutta og saka teken opp til avgjerd. På spørsmål kom det ikkje merknader til forhandlingane. Avgjerd kan ventast innan medio juni 2015. Partane vart orienterte om ankereglane. Det vart særleg nemnt at jordskifteoverretten opphøyrer å eksistere 31.12.2015, og at alle ankesaker etter den tid vil bli behandla av lagmannsretten. På grunn av overgangsreglane kan ein anke til jordskifteoverrett i siste halvår 2015 få utsett ankebehandlinga til etter nyttår. Dagens rettsmøte varde frå kl. 12.00 til ca. kl. 14.00. Rettsmøtet slutt. Voss, 19.05.2015 Vidar Otterstad (sign.) 1230-2014-0018 MIDTTUN Indre Hordaland jordskifterett 2

Indre Hordaland jordskifterett VEDTAK Dato: 10.06.2015 Stad: Jordskifteretten sitt kontor i Førde Sak nr.: 1230-2014-0018 MIDTTUN m.fl. Vedtaket gjeld: Andelsfordeling av fallrettar Jordskiftedommar: Vidar Otterstad som settejordskiftedommar, einedommar Saka er kravd av: Partar: Jan Geir Jensen mfl. Eigar av gnr. 234/1, Astrid Jorunn Berg Eigar av gnr. 234/2, Kristi Nesthus Eigar av gnr. 235/1, Jan Geir Jensen Eigar av gnr. 235/2, Rune Joanesarson Eigar av gnr. 236/1, Halle og Sidsel Vinsand Eigar av gnr. 236/4, Erlend Vinsand Eigar av gnr. 237/1, Anne Birgitte Roe Eigedomane ligg i Voss kommune Dette er eit regulerande vedtak som gjeld andelsfordeling av fallrettar i vassdrag. Bakgrunn Jan Geir Jensen, saman med fire andre grunneigarar på gnr. 234 Nesthus, gnr. 235 Midttun, gnr. 236 Vinsand og gnr. 237 Roe, alle i Voss kommune, sette 16.02.2007 fram krav om sak for jordskifteretten for å få klarlagt fallrettane i dei to vassdraga Nesthuselva og Vinsandselva frå Vangsvatnet og opp til felles stølsmark. Den saka har sak nr. 1230-2007- 0002 ved Indre Hordaland jordskifterett. I kravet om sak låg og andelsfordeling av fallrettane på den enkelte eigedom som er med i saka. Dom om fallrettstilhøva vart sagt 05.11.2013. Det vart samstundes bestemt å utsette det som gjeld andelsfordelinga til det ligg føre rettskraftig avgjerd om fallrettane og til dei tekniske føresetnadene, som til dømes kotehøgde for inntak og turbin, ligg føre og er sendt jordskifteretten. Dommen vart ikkje anka. Jordskifteretten mottok e-post frå Jan Geir Jensen 21.11.2014, vedlagt dei tekniske føresetnadene som har noko å seie for andelsfordelinga, jf. Vedlegg 10: Skjema for dokumentasjon av hydrologiske forhold, 3. april 2012. Jensen bad samstundes om at jordskifteretten tok opp andelsfordelinga. Noverande sak vart etter det oppretta ved Indre Hordaland jordskifterett som sak nr. 1230-2014-0018. 1230-2014-0018 MIDTTUN Indre Hordaland jordskifterett 3

Kraftutbygginga, som alt er i gong, er felles for dei to vassdraga. Det er opplyst at hovudinntaket er planlagt på kote 389,1 moh. ved Nesthuselva. Vidare er det opplyst at eit sideinntak i Vinsandselva er planlagt på kote 418,5 moh., med overføring av vatn derifrå til hovudinntaket. Høgdeskilnaden (Δh 1 ) mellom hovud- og sideinntak er 29,4 meter. Frå hovudinntaket går tilløpsrøyret til kraftstasjonen, som er planlagt plassert ved Nesthuselva, med turbinhøgde på kote 62 moh. Når vatnet har passert turbinen, er det føresett at vatnet skal delast og førast tilbake til dei to vassdraga før utløpet til Vangsvatnet. I Vinsandselva er dette sett til kote 53,8 moh. På grunnlag av dei innkomne opplysingane, sette jordskifteretten i brev 18.02.2015 til partane opp ein del tekniske og andre føresetnader som grunnlag for andelsfordelinga, med frist for tilbakemelding. Dette var for å gi partane høve til å komme med merknader til føresetnadene og på den måten få dei kvalitetssikra så godt som råd er. Bortsett frå ei tilbakemelding om avvik mellom oppgitt storleik på nedbørfeltet til Nesthuselva i vedlegg 10 figur 1 og tabell1.1.4, kom det ikkje merknader. Framlegg til andelsfordeling vart sendt partane i brev 08.04.2015. I framlegget er det gjort greie for kva føresetnader som er lagde til grunn. Mellom anna byggjer framlegget på at fallhøgda i Vinsandselva fullt ut vert rekna frå kotehøgda der vatnet vert teke ut av vassdraget til det er attende etter å ha passert kraftstasjonen. Dette er og lagt til grunn i forholdet til Nesthuselva. I framlegget er og lagt til grunn at vatnet er tilbake i Nesthuselva på kote 60 moh. Dette gir ein høgdeskilnad (Δh 2 ) på 6,2 meter mellom dei to vassdraga under kraftstasjonen. Nettopp korleis Δh 1 og Δh 2 skal vurderast i tilhøvet mellom dei to vassdraga, er hovudproblemstillinga i dette vedtaket. Vidare er det i framlegget føresett at den nyttbare vassmengda er like stor i dei to vassdraga. Partane vart ved utsendinga av framlegget og orienterte om at dersom det ikkje kom merknader innan ein fastsett frist, ville framlegget bli lagt til grunn for vedtak i saka. Dersom det kom inn merknader, eller dersom ein eller fleire partar kravde det, ville framlegget bli behandla i rettsmøte. Kristi Nesthus sette fram merknad, og framlegget vart difor drøfta med partane i rettsmøte 19.05.2015. Partane har peika på følgjande: Astrid Jorunn Berg sa at ho blei overraska over at det ikkje var 50/50-deling mellom Nesthuselva og Vinsandselva i framlegget. I drøftinga og samtalene fram mot avtalen om utbygging, har det heile tida vore tale om likeverdige vassdrag, og noko anna delingstal enn 50/50 har ikkje vore nemnt. Her er det tale om naboforhold og framtidig samarbeid, og det vil vere synd om denne endra føresetnaden skulle påvirke dei tilhøva. Kristi Nesthus viste til at det er fallhøgda mellom hovudinntaket og kraftstasjonen som gir inntektene. Då er det dette som må leggjast til grunn i tilhøvet mellom dei to vassdraga. Den nyttbare vassmengda er lik i dei to vassdraga, og då må det vere 50/50-deling. Høgdeskilnaden mellom side- og hovudinntaket og høgdeskilnaden under kraftstasjonen skal ikkje gå ut over oppsitjarane langs Nesthuselva. Den halvdelen som fell til Vindsandselva, kan der fordelast på heile lengda av vassdraget der vatnet er teke ut. Jan Geir Jensen meinte det prinsippet som er lagt til grunn i framlegget er rett. Ein må leggje til grunn fallet på dei strekningane der vatnet blir borte frå elva. I Vinsandselva er det mellom kote 53,8 og kote 418,5 moh. Når vatnet er borte, kan elveeigaren ikkje nytte vatnet lenger, og det må erstattast ved andelsfordelinga. Det prinsippet som er lagt til grunn i 1230-2014-0018 MIDTTUN Indre Hordaland jordskifterett 4

framlegget, er det same som vart nytta ved utrekninga av andeler i Vangjolo. Rune Joanesarson trudde at det skulle vere 50/50-deling mellom vassdraga, men spørsmålet blir korleis garden Roe skal takast omsyn til då. Sidsel Vinsand meinte at det må vere lik "betaling" pr. høgdemeter fall i begge vassdraga. Viss det er så at oppsitjarane ved Vinsandselva skal fordele ein andel på 50 % på ein lenger fallstrekning enn tilfellet blir for Nesthuselva, blir verdien pr. fallmeter ulik i dei to vassdraga. Det kan ikkje vere rett. Erlend Vinsand rekna med at det skulle vere 50/50-deling mellom vassdraga. Øystein Strand Lohne sa at eigedomen han representerer har liten andel og eig berre til Vinsandselva langs den strekkja som i høgde ligg mellom hovud- og sideinntak. Dei vil synest det vil vere rart om vatnet forsvinn i elva utan nokon form for kompensasjon. Jordskifteretten sine vurderingar Jordskifteretten sin lovheimel til å fastsette andelsfordeling i denne saka er jordskiftelova 2 bokstav c nr. 2 og 34 bruksordning. Andelsfordeling er eit nødvendig grunnlag for å kunne dele kostnader og inntekter i samband med kraftutbygging. Vilkåret i 2 bokstav c pkt. 2 om "særlege grunnar" er etter jordskifteretten sitt syn oppfylt. Utan at fallrettseigarane går saman, vil utbygging ikkje vere mogleg. Jordskiftelova 34 andre ledd to siste punktum seier at ei ordningssak kan avgrensast til å fastsette delingsgrunnlaget for ymse slag bruk, dersom føremålet med bruken er klar. I dette tilfellet er bruken klar: utnytting til kraftproduksjon. Såleis er det lovheimel til å avgrense denne saka til å gjelde andelsfordeling av rettar til kraftproduksjon. Temaet i dette vedtaket er i første rekkje korleis dei høgdeskilnadene som framanfor er nemnde som Δh 1 og Δh 2, skal vurderast i tilhøvet mellom Nesthuselva og Vindsandselva. Den hydrologiske dokumentasjonen seier at den nyttbare vassføringa er lik i dei to vassdraga. Isolert sett ville det gitt eit 50/50-deling. Samtundes er utbygginga planlagt felles for dei to vassdraga, slik at alt vatnet vert samla til eitt hovudinntak ved Nesthuselva, ein kraftstasjon som og er plassert ved Nesthuselva, før vatnet etter å ha passert gjennom kraftstasjonen igjen vert delt og ført tilbake til dei respektive vassdraga før utløpa til Vangsvatnet. Jordskifteretten legg til grunn at kraftutbygginga er planlagt ut frå tekniske og økonomiske optimaliseringar, slik at både kraftverkseigaren og fallrettseigarane skal sitte igjen med eit så godt økonomisk utbyte som mogleg. I ein slik samanheng er det openbert at ei felles utbygging økonomisk sett er vesentleg betre enn to separate utbyggingar. Dette kjem fallrettseigarane både i Nesthuselva og i Vinsandselva til gode. Det er rett, som dei to grunneigarane på Nesthus held fram, at det er fallet frå hovudinntaket til kraftstasjonen som produserer kraft. Samstundes er det slik at det vatnet som vert overført frå Vinsandselva, er med på verdiskapinga gjennom auka kraftproduksjon. Mellom sideinntaket og hovudinntaket må det nødvendigvis vere eit visst fall. Målt på kartet er avstanden om lag 600 meter. Om det kan tenkjast andre løysingar for overføringa slik at Δh 1 vart mindre, er ikkje klargjort i saka. For jordskifteretten virkar ikkje eit fall på overføringa på ca. 2,0 meter pr. 100 meter klart urimeleg. Mellom Gosland kraft AS og fallrettseigarane vart det inngått avtale 20.03.2015. Avtalen 1230-2014-0018 MIDTTUN Indre Hordaland jordskifterett 5

regulerer ikkje det tilhøvet som er framme i noverande sak. Men i pkt. 2.3 i avtalen er det teke med kva kraftverket skal betale i årlege leigesummar for areal til kraftstasjonstomt og for areal som vert råka av hovudinntak og sideinntak, og vidare vederlag for nærføringsulemper knytt til kraftstasjonen. Det hadde for så vidt ikkje vore noko i vegen for å løyse vederlaga for Δh 1 og Δh 2 på same måten. Når det ikkje vart gjort, må det leggjast til grunn at partane har sett føre seg at dette spørsmålet blir løyst i noverande sak i samband med andelsfordelinga. Slik denne saka no står, meiner jordskifteretten at grunnlaget for andelsfordelinga må vurderast ut frå den samla verdiskapinga som fallet skaper. I denne verdiskapinga inngår og vatnet som er teke ut av Vindsandselva, og då i heile den lengda som vatnet er borte frå det vassdraget. Såleis er det ikkje tvil om at også dei som har fallrettar langs Δh 1 og Δh 2, skal ha godskrive ein andel av denne verdiskapinga. Etter jordskifteretten sitt syn finst to alternativ. Anten må fallet langs Δh 1 og Δh 2 telje likeverdig med fallet mellom hovudinntaket og kraftstasjonen, eller så må den halvdelen som partane på Nesthus meiner skal tilfalle kvart av vassdraga, for Vinsandselva sin del "strekkjast ut" på heile den delen av elva der vatnet er teke ut. Det første alternativet vil medføre at Vinsandselva i kraft av lenger strekk der vatnet er borte frå sitt naturleg løp enn tilsvarande i Nesthuselva, får ein høgare andel enn 50 %, og Nesthuselva tilsvarande mindre. I framlegget er dette talfesta til høvesvis 52,6 % og 47,4 %. Det andre alternativet, med 50/50-deling mellom vassdraga, vil medføre at fallmeterverdien vert mindre i Vinsandselva enn i Nesthuselva. Eit tredje alternativ, der det berre vert godskrive andeler for fall mellom høgda for hovudinntak og kraftstasjon, vil slå uheldig ut for dei som har fall langs Δh 1 og Δh 2. Til dømes vil då eigaren av gnr. 237/1 kome til å stå heilt utan andel sjølv om vatnet vert vekke frå elva. Dette alternativet vert difor ikkje vurdert som aktuelt. Den felles utbygginga av dei to vassdraga er ein totalpakke der partane haustar fordeler av billigare utbygging og ein større kraftproduksjon enn det to separate utbyggingar ville gitt. Den auka verdiskapinga dette gir, er ikkje kvantifisert. Men slik denne utbygginga er løyst, er det vanskeleg å seie at nokre elvestrekningar der vatnet blir borte frå vassdraget skal telje mindre enn andre. Jordskifteretten legg til grunn at dei tekniske føresetnadene var kjende for partane under forhandlingane som førte fram til avtalen. Her går det tydeleg fram at den nyttbare vassmengda var lik, men og at høgdeskilnadene på dei strekningane der vatnet vert teke ut er ulik for dei to vassdraga. Det er tydeleg at nokre av partane har festa seg ved at vassmengda er lik, medan andre har sett på at høgdeskilnaden er ulik, utan at dette har vorte teke opp til drøfting under forhandlingane som førte fram til utbygging av vassdraga. Såleis har det vorte skapt ulike forståingar om kva som skal ligge til grunn for andelsfordelinga. Etter dette blir konklusjonen at grunnlaget for andelsfordelinga er fallhøgda i dei to vassdraga på dei strekningane der vatnet vert teke ut. I Vinsandselva er dette frå kote 53,8 til kote 418,5 moh., og i Nesthuselva frå kote 60 til kote 389,1 moh. For Nesthuselva sin del er det då lagt inn at vatnet vert ført tilbake i elva på kote 60 moh. Andelsfordelinga mellom fallrettseigarane blir då som i det utsendte framlegget. Det kjem ikkje til nye jordskiftekostnader i noverande sak. Kostnadene vart kravde inn og delte på partane i sak 1230-2007-0002. 1230-2014-0018 MIDTTUN Indre Hordaland jordskifterett 6

Slutning Andelsfordelinga for felles utbygging av kraftverk i Neshuselva og Vinsandselva i Voss kommune er slik: Gnr./bnr. Eigar Prosent 234/1 Astrid Jorunn Berg 12,482 234/2 Kristi Nesthus 11,632 235/1 Jan Geir Jensen 21,449 235/2 Rune Joanesarson 38,201 236/1 Halle og Sidsel Vinsand 8,082 236/4 Erlend Vinsand 6,836 237/1 Anne Birgitte Roe 1,319 Sum 100,000 * * * * * Jordskiftekostnader Jordskiftekostnadene vart kravde inn og delte på partane i sak 1230-2007-0002. Tinglysing Saka vil bli tinglyst på følgjande eigedomar i (1235) Voss kommune: Nesthus gnr. 234 bnr. 1 og 2. Midttun gnr. 235 bnr. 1 og 2. Vinsand gnr. 236 bnr. 1 og 4. Roe gnr. 237 bnr. 1. Ikraftsetting Denne saka vert sett i kraft frå rettskraftdato. Kunngjering og anke Saka vert kunngjort etter reglane om postforkynning, jf. domstollova 163a. Ankefristen er 1 ein månad rekna frå forkynningsdato, jf. forkynningsskjema. Ankefristen går ikkje i rettsferien frå 1. juli til 15. august. Eventuell anke skal stilast til Gulating jordskifteoverrett og sendast til Sunnfjord og Ytre Sogn jordskifterett, postboks 325, 6802 Førde. Ankegebyr på kr 8 600,-, saman med ev. krav om innbetaling av forskot, vil bli verte innkravd av jordskifteoverretten. Ankereglane går fram av jordskiftelova kap. 7. Førde, 10.06.2015 Vidar Otterstad (sign.) 1230-2014-0018 MIDTTUN Indre Hordaland jordskifterett 7