Fråsegn til regional plan for vassforvaltning for Sogn og Fjordane vassregion

Sakshandsamar: Marte Kristin Rosnes Vår dato Vår referanse Telefon: 57643132 27.03.2015 2010/2088-461.0 E-post: fmsfmkr@fylkesmannen.no Dykkar dato Dykkar referanse 25.09.2014 Vassregionmynda for Sogn og Fjordane Sogn og Fjordane fylkeskommune Askedalen 2 6863 Leikanger Fråsegn til regional plan for vassforvaltning for Sogn og Fjordane vassregion Fylkesmannen viser til framlegg til Regional plan for vassforvaltning for Sogn og Fjordane vassregion, med tilhøyrande tiltaksprogram. Arbeidet med regionale planar for vassforvaltning er utløyst av internasjonale plikter Noreg har gjennom Eu sitt vassdirektiv. Den regionale planen gir ei oversiktleg framstilling av korleis vassregionen ønskjer å forvalte vassressursane framover. Planprosessen er gjennomført av vassregionmynda i samarbeid med vassregionutvalet for Sogn og Fjordane. Kommunar, Fylkesmannen og regionale sektorstyresmaktar deltek i vassregionutvalet. Fylkesmannen har i denne prosessen hatt ansvar for at det er best mogleg grunnlag for karakterisering av miljøtilstand og risikovurdering av vassførekomstane. Vi har ei sentral rolle som miljøfagleg rådgjevar ovanfor alle aktuelle aktørar, samtidig som vi tar hand om vår rolle som sektormynde etter eige regelverk. Dette er tidkrevjande arbeid, og med utfordringar kring Vann-Nett og manglande rettleiarar er det framleis ein del manglar i dokumenta. Dette vil ikkje kunne kome med før i neste planfase. Innspel Miljømål og tiltak i regulerte vassdrag Det er tidlegare gitt litt forskjellige innspel i mangel på føringar frå Miljødirektoratet. Vi har no gått gjennom miljømåla, og prøvd å laga så få miljømål som mogleg. Dette er generelle miljømål som etter kvart kan få meir konkrete undermål. Om det vert laga undermål, bør dei reviderast etter kvart som vi får meir kunnskap. Miljødirektoratet har no laga konkrete nasjonale miljømål. Vedlagt ligg ei liste over nye miljømål for anadrome regulerte vassdrag, og regulerte vatn og elvar som vi meiner må inn i forvaltningsplanen. Fylkesmannen har tidlegare ikkje spelt inn pålegg om utsettingar av fisk. Dette bør vere med, og vi har difor lagt dei ved som vedlegg til høyringsfråsegna. Miljødirektoratet og Noregs vassdrags- og energidirektorat har laga ei prioritering av vassdragskonsesjonar som kan reviderast. Denne prioriteringa er teke med i forvaltingsplanen som no er på høyring. I denne prioriteringa er friluftsinteresser og naturmangfald utanfor vatnet med. Dette er ikkje parametre som skal vurderast etter Hovudkontor Landbruksavdelinga E-post: Njøsavegen 2, 6863 Leikanger Fjellvegen 11, 6800 Førde fmsfpost@fylkesmannen.no Telefon: 57 64 30 00 Postboks 14, 6801 Førde Internett: Telefaks: 57 65 33 02 Telefon: 57 64 30 00 www.fylkesmannen.no/sfj Org.nr 974 763 907 Telefaks: 57 82 17 77

2/6 vassforskrifta og rangeringa må difor gjerast på bakrunn av kvalitetselement som er implementert i vassforskrifta. På bakgrunn av dette, saman med lokal kunnskap, har Fylkesmannen føreslege ei ny prioritering. Det er generelt ikkje foreslått nokon kostnad på dei tiltaka som står i tiltaksprogrammet. Fylkesmannen har difor grovt vurdert kostnad på dei tiltaka vi er ansvarleg mynde for. Påverknad frå akvakultur Før det kjem sentrale avklaringar om akvakultur og påverknadar frå rømt fisk og lakselus, kjem vi ikkje med nokon nye innspel. Det som står i regional plan for vassforvaltning og i saksbehandlarmodulen Vann-Nett vil ikkje verte endra før det kjem nye føringar sjølv om det som står ikkje er korrekt for alle vassførekomstar. Vi håper på ei snarleg løysing så dette kjem i orden. Sur nedbør Sogn og Fjordane har sidan 80-tallet hatt problem med sur nedbør. Det har generelt vore ein stor betring sidan den gong, men enkelte stader er det fortsatt surt. Dei siste åra har det også vore teikn til auka forsuring enkelte stader, og det er difor svært viktig med overvaking for å følgje denne trenden. Overvakingsprogrammet for Sogn og Fjordane har med problemkartlegging i mange vassførekomstar som er påverka av sur nedbør. Denne overvakinga bør og stå i tiltaksprogrammet. Ureina grunn og sediment To prioriterte område for tiltak i vassforvaltningsplanen er Ureina sediment og Eldre nedlagte avfallsdeponi. Ansvar for og heimel til å pålegge problemkartlegging eller opprydding ligg til Fylkesmannen (eller ev. Miljødirektoratet for nokre verksemder), mens ansvar for finansiering og gjennomføring av tiltak vil ligge til tiltakshavar/deponieigar/grunneigar. Det er no stor skilnad mellom vassområda mht. om det ligg inne forslag om tiltak (problemkartlegging eller opprydding) i ureina grunn, eksempelvis nedlagte kommunale deponi som kan ha avrenning til vatn. Ein del registrerte lokalitetar med påvist eller mogleg ureina grunn er samla i den nasjonale Grunnforurensningsbasen, http://grunn.miljodirektoratet.no/, men vi veit at det også er mange lokalitetar som ikkje er lagt inn der. Kommunane i Sogn og Fjordane har hittil ikkje brukt denne databasen. Totalt er det per i dag registrert 170 ureina grunn-lokalitetar i Sogn og Fjordane i databasen, der om lag 100 har relevans for forvaltningsplanen, tiltaksprogrammet og overvakingsplanen for dei komande åra. Påverknadsgrad 3 ikkje akseptabel ureining og behov for tiltak 2 akseptabel ureining med dagens areal- og resipientbruk Tal Kommentar lokalitetar 10 Industrideponi, avfallsdeponi, skipsverft mfl. som er i prosess eller har fått pålegg om tiltak. 47 Vurdert som akseptabel/låg risiko for ureining i dag, lite relevant for vassforvaltningsplanen for fylket.

3/6 1 lite/ikkje ureina 21 Sjekka ut og vurdert som ikkje risiko eller ferdig opprydda, lite relevant for vassforvaltningsplanen i fylket. X mistanke om ureining 92 Lokalitetar der ein har informasjon om aktivitet som med stor grad av sannsynlegheit har gitt ureina grunn, men der det ikkje er gjort nærare undersøkingar for å stadfeste dette. Dei fleste nedlagte kommunale avfallsplassane som er registrert i basen, ligg i denne gruppa. Av det som «manglar» i denne oversikta, og som ikkje er vurdert i arbeidet med denne vassforvaltningsplanen, har vi kjennskap til m.a. følgjande: Skytebaner. Berre nokre få av desse ligg per i dag registrert i Grunnforurensningsbasen. I Sogn og Fjordane er det eit hundretals nedlagte baner som kanskje vil krevje tiltak på sikt. Skipsverft, slippar og hamner/småbåthamner. Berre dei største skipsverfta og høgst prioriterte for oppryddingstiltak ligg i Grunnforurensningsbasen. I tillegg er nokre få undersøkte småbåthamner lagt inn som påverknad i Vann-Nett. Det kan det vere om lag 30 mindre verft og slippar og eit ukjent tal hamner/småbåthamner som bør sjekkast ut mht. ureina sediment. Bensinstasjonar. Stasjonar som er i drift eller vert lagt ned i dag, vert tilfredsstillande rydda opp mht. ureina grunn. Men det kan vere om lag eit titals stader i fylket der det tidlegare har vore bensinstasjonar som bør sjekkast ut mht. mogleg avrenning av ureining til vatn. Bilpleieverksemder og bilverkstader. Vi antar at det er om lag eit femtitals slike verksemder som potensielt kan ha noko grad av avrenning av ureining til vatn. Gardsfyllingar og andre smådeponi. I tidlegare tider hadde stort sett alle gardar og verksemder ein stad på eigedomen der ymse avfall blei «tippa» eller gravd ned, og mange av dei vil ha vore i bruk også i seinare tid. Vi antar at det vil finnast eit tusentals eller meir slike smådeponi rundt om i fylket, der det kan vere ein viss fare for avrenning og ureining til vatn, som bør sjekkast ut. Fylkesmannen vil i den komande forvaltningsperioden jobbe vidare med å få betre oversikt over og vurdert påverknadsgrad for både registrerte og uregistrerte (per i dag) lokalitetar med ureina sediment eller grunn, og gje pålegg om tiltak der dette er påkravd. Det er ikkje mogleg å få lagt dette inn anna enn som generelt tiltak i forvaltningsplanen no, ettersom vi ikkje har oversikt over kva for vassførekomstar dette gjeld. Vann-Nett må oppdaterast kontinuerleg. No ligg ikkje alle kategori X- eller 3- grunnforurensningslokalitetar inne som påverknad på vassførekomstar, og det er som nemnt også ei rekkje fleire lokalitetar som per i dag ikkje er registrert, som må synleggjerast. Vi avventar dette arbeidet i påvente av meir effektive koplingar/importmoglegheiter mellom Vann-Nett og data frå t.d. Grunnforurensningsbasen.

4/6 Fleire av ureina grunn og sediment-lokalitetane må også med når overvakingsprogrammet skal oppdaterast. Anslått kostnad for problemkartlegging er 10-50 000 kr per lokalitet, dyrare dersom det er store område eller potensiell påverknad til grunnvatn som skal sjekkast ut. Avløp I tabellen på side 10, bør tiltaka Etablere lokal/regional avløpsforskrift, og Gebyrfinansierte stillingar flyttast frå regionale tiltak til lokale tiltak, der kommunen er ansvarleg myndigheit. Under 3.1.1.1, underpunkt om avløp på side 53: her er det kome talmateriale frå 2013. Faktaboks Avløpsanlegg kan oppdaterast: Ved utgangen av 2013 var det i alt 194 avløpsanlegg med minst 50 tilkopla personar i Sogn og Fjordane, dei fleste kommunalt eigde. 66 450 personar var kopla til dei 194 avløpsanlegga, dette utgjer ein tilknytningsandel på 61 %. 4 627 personar var kopla til anlegg med ureinsa utslepp. (Kjelde KOSTRA). I teksten om avløp elles kan siste setninga om Miljøstatus takast ut. Sjødeponi for gruvedrift Det er per i dag ikkje gjeve løyve til dette. Det som er henta frå dokumentet Vesentlege vassforvaltningsspørsmål på side 38 er OK som ei oppsummering av det dokumentet, men forvaltningsplanen bør elles gjelde dei påverknader, inngrep og tiltak som er vedtekne og faktisk skal skje i forvaltningsperioden 2016-2021. Påverknader på kystvatn Kakediagramma på side 50 gjev lite informasjon. Dersom dei ikkje er eit krav i mal for forvaltningsplanen, kan dei kuttast ut. I figuren på side 51, ligg det inne ein påverknad kalla Avrenning frå gruvevirksomhet med uvesentleg grad. Dette refererer til utslepp til Frøysjøen frå steinindustri. Andre stader er tilsvarande påverknad registrert under industri. FM vil flytte denne registreringa over på rett påverknadskategori i Vann-Nett. Tilsvarande for påverknad til elv, figur side 47. Vann-Nett Det ligg mange registreringar på ureiningsområdet i Vann-Nett, og ikkje alle har blitt endra i takt med endringar som skjer over tid, anten i utviklinga i sjølve databasen, eller som følgje av ny kunnskap om utslepp og påverknader. Hovudsakleg er det meste som ligg inne i Vann-nett rett, men det vil vere behov for ny gjennomgang av alt for å sikre at alt er rett og oppdatert. Vi må gjere ei vurdering av kor mykje som er naturleg å endre før forvaltningsplanen vert vedteken, og kva som bør vente til etterpå. Dette er noko av det som må endrast:

5/6 Industri: Ureining frå industriverksemder er delt i IPPC- og ikkje-ippc-verksemder. Nokre registreringar av industriutslepp ligg på feil kategori. Det har ikkje innverknad på påverknadsgrad eller risikovurdering, men må gjennomgåast på nytt for at rapportar og andre uttrekk frå databasen skal bli heilt korrekt. Det er ein del nyare overvakingsdata frå store industriverksemder som ikkje enno er lagt inn i Vannmiljø-databasen, og dermed ikkje tilgjengeleg for import til Vann-Nett. Ein del overvakingsrapportar ligg som opplasta dokument, og viktigaste funn er omtalt i kommentar til miljøtilstand. Kunnskapsgrunnlaget for miljøtilstand m.m. vil bli tydelegare når oppdaterte data for dei enkelte kvalitetselementa kjem inn. Påverknad frå sand- og grustak og steinindustri, registrert som avrenning frå gruve på VF 0282010100-C Frøysjøen, 088-13-R Stryneelva, 088-1-R Elver i Oldevassdraget, 088-29-R Sideelver til Stryneelva, 088-34-R Sunndøla med sideelver, 088-35-R Erdøla med sideelver vil bli korrigert til påverknad frå industri i Vann-nett. Avløp: Avløpskategoriane er blitt meir oppdelt over tid. Noko av det som er registert er blitt liggande på feil kategori. Det har ikkje innverknad på påverknadsgrad eller risikovurdering, men må gjennomgåast på nytt for at rapportar og andre uttrekk frå databasen skal bli heilt korrekt. Forvaltningsplanen generelt Formålet med planen er å gi ein oversiktleg framstilling av korleis vassmiljøet og vassressursane i vassregionen er ønskt forvalta i eit langsiktig perspektiv. Planen som no er til høyring er veldig omfattande, og difor lite oversiktleg. Vi foreslår at alle vassdrag kan visast og karakteriserast samla, slik at ein ikkje treng å sjå på kvart enkelt elvesegment. Dette vil og gjere det lettare å samanlikne vassdrag, då inndelinga av elvesegment i lengde varierer veldig. Det kan fortsatt vere inndeling på eit finare nivå, men med tanke på oversikt, er dette unødig stort detaljnivå. I tillegg vil det gjevne ut dei no veldig store forskjellane i inndeling på elv, innsjø og kystvatn. Det er veldig mange figurar i forvaltningsplanen. Ganske mange av desse er ikkje veldig informativ. Serleg gjelder dette påverknadar som berre gjelder veldig få vassførekomstar, pålitelegheitsgrad og kjemisk tilstand. Elles er det uheldig at figurtekstane ikkje er på nynorsk. 3.1.1. Ureining I tabell med påverknader på side 42 og i opplistinga nedst på side 52 står gruver som ei av fleire hovudkjelder til miljøgifter og tungmetall. I Sogn og Fjordane skal det ikkje vere registrert påverknad frå gruver (sjå detaljar i eige punkt under Vann-nett under), ta ut gruver.

6/6 Under 3.1.1.1, underpunkt om industri side 53. Vi foreslår følgjande endring av teksten: Lokale kjelder til store miljøgiftutslepp har vore metallindustri og skipsverft i vårt fylke. Tal frå nettstaden Norske Utslipp (med lenke til http://www.norskeutslipp.no/ ) viser at utsleppa av dioksin, PAH, tungmetall og fluor frå metallverka i Høyanger, Årdal og Svelgen har minka vesentleg. Industri er ein stor påverknad i fjordane i Årdal, Høyanger, Hyllestad, Gulen og Bremanger. Industrien må drive innafor rammer sett i utsleppsløyve, men det er ikkje realistisk å krevje stans i alle utslepp. Når det gjeld «gamle synder» i dei påverka fjordarmane, er det mindre aktuelt å vurdere tiltak om opprydding i sedimentet når det framleis pågår lovlege utslepp. Utsett frist, opplisting i vedlegg 2 Årdalsfjorden har fått ein frist for GØT i midtre del av fjorden (2027), mens ytre og indre del har fått ein annan frist (2033). Desse bør logisk sett setjast likt, vi foreslår at alle får 2033. Ureiningsrelevante innspel til høyringa av tiltaksprogrammet for 2016-2021 Tabell 24 side 39: Spreidde avløp: Fylkesmannen er ikkje ansvarleg myndigheit for spreidde avløp etter kap 12 og 13 i ureiningsforskrifta ta ut. Under adm. verkemiddel står det utsleppsfullmakt det korrekte er utsleppsløyve. Øvrige diffuse kjelder: gruver er nemnt, men det kan takast vekk, jf. at det skal kategoriserast som industri. Fiskeridirektoratet står som ansvarleg mynde for fiskeoppdrett? Dette er delt mellom Fylkesmannen og Fiskeridirektoratet, så ta ut parentesen. 4.2.4 Utslepp andre diffuse kjelder, side 42 I første avsnitt i dette kapitlet står gruver, ta ut. 7 Trong for problemkartlegging I tabell 47, står det på side 68 gruver, ta ut. Med helsing Nils Erling Yndesdal fylkesmiljøvernsjef Marte Kristin Rosnes rådgjevar Brevet er godkjent elektronisk og har derfor ikkje underskrift.