OFFENTLEG MØTEBOK. Fylkesutvalet. Fylkehuset - møterom Sygna. Møtedato Kl

Transkript

1 OFFENTLEG MØTEBOK Organ Møtestad Fylkesutvalet Fylkehuset - møterom Sygna Møtedato Kl Faste medlemer til stades: Åshild Kjelsnes, Ap Nils P. Støyva, Ap Jenny Følling, Sp Anders Ryssdal, Sp Noralv Distad, H Frank Willy Djuvik, FrP Marit Barsnes Krogsæter, V Trude Brosvik, KrF Forfall til møtet: Varamedlemer til stades: Karen Marie Hjelmeseter, Sp Anita Nybø, Sp Til stades med møte- og talerett: Sekretariat for møtet: Tore Eriksen Knut Henning Grepstad Ingen merknader til innkalling og sakliste. Utvalet tek stilling til om kva saker som skal vere opne/lukka. Fylkesutvalet vedtok at punkta 5a, 5b og 6 i sak nr. 48/15 og sak 49/15 vert handsama for lukka dører, jf. kommunelova 31, nr. 5 Møtebok frå 9. og 13. april 2015 vart godkjend utan merknader.

2 Møtebok Fylkesutvalet SAK 46/15 Høyringsuttale til søknader om løyve til å bygge 7 småkraftverk i Aurland, Vik, Høyanger og Balestrand kommunar, "Sognefjordpakken" Frå fylkesrådmannen låg det føre slik tilråding til vedtak: 1. Samla vurdering: 1.1. Fylkeskommunen meiner at landskapsrommet langs Sognefjorden med avgreiningar er svært stort, men at dei sju nye prosjekta i noko grad vil påverke hovudinntrykket av fjordog fjellandskapet. For fire av prosjekta er ulempene for kulturminne og brukarinteresser som friluftsliv og reiseliv vurdert til å vere moderate, og fylkeskommunen har difor berre mindre merknader Krav om undersøking i tråd med kulturminnelova 9 skal settast som konsesjonsvilkår For tre av prosjekta er dei negative konsekvensane så store at fylkeskommunen vil rå i frå utbygging. Dette gjeld i Skjerdalselvi i Aurland og dei to prosjekta ved Lånefjorden i Balestrand. Dei negative konsekvensane av desse utbyggingsframlegga vil ein først og fremst merke lokalt når det gjeld kulturminne og brukarinteresser, men også for eit større område når det gjeld landskap og kulturmiljø. 2. Skjerdal kraftverk, Aurland. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere mindre enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår frå at det vert gitt løyve. Det er her lagt vekt på nærleiken til verdsarvområdet Vestnorsk fjordlandskap og at tiltaket vil få store konsekvensar for opplevinga av fjordlandskapet med kulturminne og kulturmiljø langs elva. Om det likevel skulle bli gitt løyve, meiner fylkeskommunen at alt. 1 med ein kraftstasjon er ei betre løysing ann alt. 2 med to kraftstasjonar. Kraftstasjonen må vidare plasserast lenger frå fjorden, om lag på kote 10, slik at driftsvatnet vert slept i elva ovanfor fossen. 3. Kvammadalselvi kraftverk, Aurland. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. På grunn av innsyn til rørgatetrasen, inntaksområdet frå turistvegen og eit stølsområde, bør det vurderast ei løysing med inntak plassert nedstrøms der den gamle ferdslevegen kryssar elva på kote 800. For dette prosjektet er det ekstra viktig med god tilbakeføring av rørgatetraseen til naturleg terreng. Av omsyn til m.a. negative konsekvensar for biologisk mangfald, bør det vurderast auka minstevassføring om sommaren. 4. Tura kraftverk, Vik. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. Det er planlagt minstevassføring tilsvarande alminneleg lågvassføring. Av omsyn til fossane i elva som landskapselement, kulturmiljøet langs elva og til det biologiske mangfaldet, bør minstevassføringa om sommaren aukast monaleg. 5. TVK kraftverk, Vik. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. 6. Kråkeelvi kraftverk, Balestrand. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere mindre enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår frå at det vert gitt løyve. Tiltaka oppe i fjellet er vurdert til å vere akseptable, men ei utbygging der Kråkefossen vert svært redusert, kan ikkje forsvarast. Om det skulle bli gitt løyve, må det sleppast ei minstevassføring om sommaren som kan sikre at fossen også i framtida vert eit viktig landskapselement. 7. Brekka kraftverk, Balestrand. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere mindre enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår frå at det vert gitt løyve. Her er det lagt vekt på relativt omfattande anleggsinngrep inkl. 700 meter rørgate i dagen i eit område med små menneske- Side 2 av 6

3 Møtebok Fylkesutvalet lege inngrep frå før. Tiltaka er og godt synleg frå fjorden og frå motsett side. Om det skulle bli gitt løyve til utbygging, må heile vassvegen frå inntaket ved Brekkevatnet til kraftstasjonen leggast i fjell eller gravast ned. 8. Dyrdalselva kraftverk, Høyanger. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. Det er ein føresetnad at kraftstasjonen vert flytta noko oppover elva til ein mindre synleg stad sett frå sjøen, helst opp til vandringshinderet for anadrom fisk. Endringsframlegg: Fylkesutvalet sette fram slikt framlegg til vedtak: Andre setning i punkt i tilrådinga frå fylkesmmannen skal lyde slik: For alle prosjekta er ulempene for kulturminne og brukarinteresser som friluftsliv og reiseliv vurdert til å vere moderate, og fylkeskommunen har difor berre mindre merknader. Punkt i tilrådinga frå fylkesrådmannen går ut. Punkta 2., 6. og 7 i tilrådinga frå fylkesrådmannen går ut og vert erstatta av følgjande: 2. Skjerdal kraftverk, Aurland. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. Føresetnaden for løyve er at alt. 1 med ein kraftstasjon vert valt. Kraftstasjonen må vidare plasserast lenger frå fjorden, om lag på kote 10, slik at driftsvatnet vert slept i elva ovanfor fossen. 6. Kråkeelvi kraftverk, Balestrand. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. Føresetnaden for løyve er at det må sleppast ei minstevassføring om sommaren som kan sikre at fossen også i framtida vert eit viktig landskapselement. 7. Brekka kraftverk, Balestrand. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. Føresetnaden for løyve er at heile vassvegen frå inntaket ved Brekkevatnet til kraftstasjonen leggast i fjell eller gravast ned. Avrøysting: Fylkesutvalet sitt framlegg til endring av punkt 1. 22, 66 og 77 og fylkesrådmannen si tilråding til resten av punkt 1 og punkta 3, 4, 5 og 8 vart samrøystes vedtekne. Dette gir følgjande VEDTAK: 1. Samla vurdering: 1.1 Fylkeskommunen meiner at landskapsrommet langs Sognefjorden med avgreiningar er svært stort, men at dei sju nye prosjekta i noko grad vil påverke hovudinntrykket av fjordog fjellandskapet. For alle prosjekta er ulempene for kulturminne og brukarinteresser som friluftsliv og reiseliv vurdert til å vere moderate, og fylkeskommunen har difor berre mindre merknader. 1.2 Krav om undersøking i tråd med kulturminnelova 9 skal settast som konsesjonsvilkår. 2. Skjerdal kraftverk, Aurland. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. Føresetnaden for løyve er at alt. 1 Side 3 av 6

4 Møtebok Fylkesutvalet med ein kraftstasjon vert valt. Kraftstasjonen må vidare plasserast lenger frå fjorden, om lag på kote 10, slik at driftsvatnet vert slept i elva ovanfor fossen. 3. Kvammadalselvi kraftverk, Aurland. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. På grunn av innsyn til rørgatetrasen, inntaksområdet frå turistvegen og eit stølsområde, bør det vurderast ei løysing med inntak plassert nedstrøms der den gamle ferdslevegen kryssar elva på kote 800. For dette prosjektet er det ekstra viktig med god tilbakeføring av rørgatetraseen til naturleg terreng. Av omsyn til m.a. negative konsekvensar for biologisk mangfald, bør det vurderast auka minstevassføring om sommaren. 4. Tura kraftverk, Vik. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. Det er planlagt minstevassføring tilsvarande alminneleg lågvassføring. Av omsyn til fossane i elva som landskapselement, kulturmiljøet langs elva og til det biologiske mangfaldet, bør minstevassføringa om sommaren aukast monaleg. 5. TVK kraftverk, Vik. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. 6. Kråkeelvi kraftverk, Balestrand. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. Føresetnaden for løyve er at det må sleppast ei minstevassføring om sommaren som kan sikre at fossen også i framtida vert eit viktig landskapselement. 7. Brekka kraftverk, Balestrand. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. Føresetnaden for løyve er at heile vassvegen frå inntaket ved Brekkevatnet til kraftstasjonen leggast i fjell eller gravast ned. 8. Dyrdalselva kraftverk, Høyanger. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. Det er ein føresetnad at kraftstasjonen vert flytta noko oppover elva til ein mindre synleg stad sett frå sjøen, helst opp til vandringshinderet for anadrom fisk SAK 47/15 Internasjonal handel med tenester Uttale frå Sogn og Fjordane fylkeskommune Frå hovudutvalet for plan og næring låg det føre slik tilråding til vedtak: 1. Sogn og Fjordane fylkeskommunen ber statlege styresmakter om større openheit om TISA- og TTIP-forhandlingane. 2. Sogn og Fjordane fylkeskommune ber om at representantar for kommunesektoren vert trekt inn i det norske arbeidet med TTIP og TISA og på den måten vert gjevne innsyn. Side 4 av 6

5 Møtebok Fylkesutvalet Sogn og Fjordane fylkeskommune har gjennom saka formulert eit førebels standpunkt/ein førebels posisjon i saka. Denne er formulert i pkt. 3 i saksutgreiinga, jf. punkta A-C. Denne klårgjer synspunkt som fylkeskommunen ber om at vert ivaretekne. Endringsframlegg: Kristeleg Folkeparti sette fram slikt framlegg til nytt punkt: Generelt vil Sogn og Fjordane fylkeskommune meine at internasjonale handelsavtalar må medverke til ei god utvikling i alle land og verdsdelar, og ikkje legge opp til aktivt å halde nede fattige land og dermed skape større ulikskaper. Vi vil også peike på at frihandelsavtalar må handtere stadbundne næringar som td. matproduksjon annarleis enn næringar som ikkje er avhengig av lokale ressursar og miljø på same måten. Avrøysting: Tilrådinga frå hovudutvalet for plan og næring og framlegget frå Kristeleg Folkeparti vart samrøystes vedtekne. Dette gir følgjande VEDTAK: 1. Sogn og Fjordane fylkeskommunen ber statlege styresmakter om større openheit om TISA- og TTIP-forhandlingane. 2. Sogn og Fjordane fylkeskommune ber om at representantar for kommunesektoren vert trekt inn i det norske arbeidet med TTIP og TISA og på den måten vert gjevne innsyn. 3. Generelt vil Sogn og Fjordane fylkeskommune meine at internasjonale handelsavtalar må medverke til ei god utvikling i alle land og verdsdelar, og ikkje legge opp til aktivt å halde nede fattige land og dermed skape større ulikskaper. Vi vil også peike på at frihandelsavtalar må handtere stadbundne næringar som td. matproduksjon annarleis enn næringar som ikkje er avhengig av lokale ressursar og miljø på same måten. Sogn og Fjordane fylkeskommune har gjennom saka formulert eit førebels standpunkt/ein førebels posisjon i saka. Denne er formulert i pkt. 3 i saksutgreiinga, jf. punkta A-C. Denne klårgjer synspunkt som fylkeskommunen ber om at vert ivaretekne SAK 48/15 Skriv og meldingar fylkesutvalet 6. mai Følgjande skriv og orienteringar vart handsama: 1: Kraftfylka - kronikk 2: Revidering av fylkeskommunale reglement 3: Referat frå møte mellom fylkeskommunen og venneforeninga SJH 4a: Kirkens SOS - Søknad om driftsstøtte for b: Kirkens SOS - Budsjett VEDTAK: Fylkesutvalet løyver kr til Kirkens SOS med dekning frå «fylkesutvalet til disposisjon». Side 5 av 6

6 Møtebok Fylkesutvalet a og b: Fjord1 - rapportar pr. 1. kvartal 2015 Ikkje offentleg a, b, c og d: Eigarskapssak Ikkje offentleg SAK 49/15 Strategi for avvikling av eigarskap i selskap Fylkeskommunal eigarutøving 2014/2015 Ikkje offentleg Ofl 23, 4. ledd, eigardokument Frå fylkesrådmannen låg det føre slik tilråding til vedtak: 1. Fylkesutvalet ber fylkesrådmannen forhandle fram kjøpsavtalar for eigarpostar i følgjande selskap: Botnaneset Industriselskap AS, Njøs Næringsutvikling AS, Firda Billag AS og Norsk Fjordhestsenter AS. 2. Fylkesutvalet skal godkjenne framforhandla avtalar før sal kan gjennomførast. 3. Fylkesutvalet gjev fylkesrådmannen fullmakt til å inngå avtale med ekstern konsulent om verdsetting av nemnde eigarpostar og å gjennomføre avhendinga, jf. likevel pkt. 1 og Utgifter til ev. konsulenthjelp vert dekka innafor realiserte salsinntekter. Endringsframlegg: Senterpartiet og Arbeidarpartiet sette fram slikt framlegg til ny innleiing i punkt 1: Fylkesutvalet ber fylkesrådmannen forhandle fram kjøpsavtalar åleine eller saman med andre eigarar i følgjande selskap:.. Avrøysting: Fylkesrådmannen si tilråding og framlegget frå Senterpartiet og Arbeidarpartiet vart samrøystes vedtekne. Dette gir følgjande VEDTAK: 1. Fylkesutvalet ber fylkesrådmannen forhandle fram kjøpsavtalar åleine eller saman med andre eigarar i følgjande selskap: Botnaneset Industriselskap AS, Njøs Næringsutvikling AS, Firda Billag AS og Norsk Fjordhestsenter AS. 2. Fylkesutvalet skal godkjenne framforhandla avtalar før sal kan gjennomførast. 3. Fylkesutvalet gjev fylkesrådmannen fullmakt til å inngå avtale med ekstern konsulent om verdsetting av nemnde eigarpostar og å gjennomføre avhendinga, jf. likevel pkt. 1 og Utgifter til ev. konsulenthjelp vert dekka innafor realiserte salsinntekter Fylkesordføraren gjekk frå som ugild ved handsaming av sak 49/15. Jenny Følling leia møtet ved handsaming av saka Side 6 av 6

7 Side 1 av 1 Fylkesordføraren Medlemmane i finansutvalet, fylkesutvalet og fylkesvalstyret Sakshandsamar: Marit Silje Årnes Husabø E-post: Marit.Silje.Arnes.Husabo@sfj.no Tlf.: Vår ref. Sak nr.: 15/222-1 Gje alltid opp vår ref. ved kontakt Internt l.nr /15 Dykkar ref. Dato LEIKANGER, Møte i finansutvalet, fylkesutvalet og fylkesvalstyret 6. mai 2015 De vert med dette kalla inn til møte i finansutvalet, fylkesutvalet og fylkesvalstyret 6. mai Møta vert haldne på Fylkeshuset i møterom Sygna. kl Møte i finansutvalet Møte i fylkesvalstyret Møte i fylkesutvalet Møte i fylkesutvalet som klagenemnd Med helsing Knut Henning Grepstad sekretariatsleiar Brevet er elektronisk godkjent og er utan underskrift Fylkeshuset Askedalen LEIKANGER Tlf.: Bankgiro: postmottak.sentraladm@sfj.no Org.nr.: NO MVA

8 Side 1 av 11 Saksframlegg Saksbehandlar: Idar Sagen, Plan- og samfunnsavdelinga Sak nr.: 15/214-2 Høyringsuttale til søknader om løyve til å bygge 7 småkraftverk i Aurland, Vik, Høyanger og Balestrand kommunar, "Sognefjordpakken" Fylkesrådmannen rår fylkesutvalet til å gjere slikt vedtak: 1. Samla vurdering: 1.1. Fylkeskommunen meiner at landskapsrommet langs Sognefjorden med avgreiningar er svært stort, men at dei sju nye prosjekta i noko grad vil påverke hovudinntrykket av fjordog fjellandskapet. For fire av prosjekta er ulempene for kulturminne og brukarinteresser som friluftsliv og reiseliv vurdert til å vere moderate, og fylkeskommunen har difor berre mindre merknader Krav om undersøking i tråd med kulturminnelova 9 skal settast som konsesjonsvilkår For tre av prosjekta er dei negative konsekvensane så store at fylkeskommunen vil rå i frå utbygging. Dette gjeld i Skjerdalselvi i Aurland og dei to prosjekta ved Lånefjorden i Balestrand. Dei negative konsekvensane av desse utbyggingsframlegga vil ein først og fremst merke lokalt når det gjeld kulturminne og brukarinteresser, men også for eit større område når det gjeld landskap og kulturmiljø. 2. Skjerdal kraftverk, Aurland. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere mindre enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår frå at det vert gitt løyve. Det er her lagt vekt på nærleiken til verdsarvområdet Vestnorsk fjordlandskap og at tiltaket vil få store konsekvensar for opplevinga av fjordlandskapet med kulturminne og kulturmiljø langs elva. Om det likevel skulle bli gitt løyve, meiner fylkeskommunen at alt. 1 med ein kraftstasjon er ei betre løysing ann alt. 2 med to kraftstasjonar. Kraftstasjonen må vidare plasserast lenger frå fjorden, om lag på kote 10, slik at driftsvatnet vert slept i elva ovanfor fossen. 3. Kvammadalselvi kraftverk, Aurland. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. På grunn av innsyn til rørgatetrasen, inntaksområdet frå turistvegen og eit stølsområde, bør det vurderast ei løysing med inntak plassert nedstrøms der den gamle ferdslevegen kryssar elva på kote 800. For dette prosjektet er det ekstra viktig med god tilbakeføring av rørgatetraseen til naturleg terreng. Av omsyn til m.a. negative konsekvensar for biologisk mangfald, bør det vurderast auka minstevassføring om sommaren. 4. Tura kraftverk, Vik. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. Det er planlagt minstevassføring tilsvarande alminneleg lågvassføring. Av omsyn til fossane i elva som landskapselement, kulturmiljøet langs elva og til det biologiske mangfaldet, bør minstevassføringa om sommaren aukast monaleg. 5. TVK kraftverk, Vik. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. 6. Kråkeelvi kraftverk, Balestrand. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere mindre enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår frå at det vert gitt løyve. Tiltaka oppe i fjellet er vurdert til å vere akseptable, men ei utbygging der Kråkefossen vert svært redusert, kan ikkje forsvarast.

9 Side 2 av 11 Om det skulle bli gitt løyve, må det sleppast ei minstevassføring om sommaren som kan sikre at fossen også i framtida vert eit viktig landskapselement. 7. Brekka kraftverk, Balestrand. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere mindre enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår frå at det vert gitt løyve. Her er det lagt vekt på relativt omfattande anleggsinngrep inkl. 700 meter rørgate i dagen i eit område med små menneskelege inngrep frå før. Tiltaka er og godt synleg frå fjorden og frå motsett side. Om det skulle bli gitt løyve til utbygging, må heile vassvegen frå inntaket ved Brekkevatnet til kraftstasjonen leggast i fjell eller gravast ned. 8. Dyrdalselva kraftverk, Høyanger. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. Det er ein føresetnad at kraftstasjonen vert flytta noko oppover elva til ein mindre synleg stad sett frå sjøen, helst opp til vandringshinderet for anadrom fisk. Saksutgreiing for kvar enkelt søknad ligg under eigne a-saker: 15/214 nr. 3: Saksutgreiing for Skjerdal kraftverk i Aurland kommune 15/214 nr. 4: Saksutgreiing for Kvammadalselvi kraftverk i Aurland kommune 15/214 nr. 5: Saksutgreiing for Tura kraftverk i Vik kommune 15/214 nr. 6: Saksutgreiing for TVK kraftverk i Vik kommune 15/214 nr. 7: Saksutgreiing for Kråkeelvi kraftverk i Balestrand kommune 15/214 nr. 8: Saksutgreiing for Brekka kraftverk i Balestrand kommune 15/214 nr. 9: Saksutgreiing for Dyrdalselva kraftverk i Høyanger kommune Vedlegg: 1. Brev frå NVE Uttale frå Aurland kommune, kommunestyret Uttale frå Vik kommune, kommunestyret Uttale frå Balestrand kommune, kommunestyret Uttale frå Høyanger kommune, formannskapet , kommunestyret Andre dokument som ikkje ligg ved: Konsesjonssøknader for 7 småkraftverk Fylkesmannen i Sogn og Fjordane sin uttale, A-sak 15/214 nr. 12.

10 Side 3 av 11 SAKSFRAMSTILLING 1. Kort omtale av dei sju prosjekta det er søkt om løyve til Frå NVE har fylkeskommunen fått til uttale søknader frå fleire søkjarar om å bygge til saman sju småkraftverk i Aurland, Vik, Høyanger og Balestrand kommunar. NVE ønskjer at høyringsinstansane vurderer kvar sak for seg, men også alle sakene samla. Frist for uttale er sett til Fylkeskommunen har fått utsett denne fristen til Kart utarbeidd av NVE. «Sognefjordpakken» og andre kraftverk/prosjekt i området. På kartet er dei sju prosjekta i Aurland, Vik, Balestrand og Høyanger vist som grøne firkantar med raud prikk. Andre søknader: Grøne firkantar. Konsesjonsfrie: Gule firkantar. Prosjekt som har fått konsesjon: Raude firkantar med svart prikk. Utbygde kraftverk: Raude firkantar. Skjerdal kraftverk i Aurland kommune. Søkjar: Skjerdalskraft AS. Kraftverket vil nytte eit fall på 653 meter i Storelvi mellom kote 655 og kote 2. Vassvegen på 2,6 km vert i hovudsak nedgravne rør. Det skal byggast 400 meter ny tilkomstveg til kraftstasjonen. I anleggsperioden vil ein nytte rørgata som anleggsveg. I tillegg skal ein ruste opp eksisterande traktorveg. Middelvassføringa i elva er 580 l/s og kraftverket er planlagt med maksimal slukeevne 1300 l/s, dvs. 224%. Installert effekt vil bli 7,1 MW og venta produksjon 20,2 GWh. Det vil bli redusert vassføring langs ei 3 km lang elvestrekning. Planlagt minstevassføring er 90 l/s om sommaren og 30 l/s om vinteren. Utbyggingsprisen er berekna til 3,90 kr/kwh. I søknaden er det gjort greie for eit alternativ 2, der fallet i elva er delt opp i to kraftverk. Kvammadalselvi kraftverk i Aurland kommune. Søkjar: Kvammadalselvi Kraftverk SUS. Kraftverket vil nytte eit fall på 398 m frå inntaket på kote 858 ned til kraftstasjonen på kote 460. Sidebekken Vetlebotna er planlagt overført til inntaksdammen via eit 25 m langt rør. Vassvegen blir ca. 2,2 km lang, og skal gravast ned på søraustsida av elva. Frå fylkesvegen til inntaket er det planlagt ca. 160 meter ny veg. Ved Turlid er det planlagt 300 meter ny veg som tilkomst til kraftstasjonen. Middelvassføringa i elva er 700 l/s, og kraftverket er planlagt med maksimal slukeevne

11 Side 4 av l/s, dvs. 221%. Installert effekt vil bli 5,2 MW og berekna kraftproduksjon 14 GWh i eit middels år. Utbygginga vil bety redusert vassføring over ca. 2,4 km elvestrekning. Det er planlagt å sleppe minstevassføring 233 liter/sek om sommaren og 31 liter/sek om vinteren. Utbyggingsprisen er berekna til 3,10 kr/kwh. Det er vurdert eit alternativ med vassveg nordvest for elva. Tura kraftverk i Vik kommune. Søkjar: Tura Kraft AS. Kraftverket vil nytte eit fall på 277 m i elva Tura mellom kote 654 og 377. Det er planlagt å overføre vatn frå det vestre løpet i elva frå kote 730 til det austre løpet, kote 680. Overføringa (400 meter) og trykkrøret (700 meter) skal gravast ned bortsett frå ved elvekryssing under ei bru. Det skal byggast veg opp til hovudinntaket. Middelvassføringa ved hovudinntaket etter overføringa vil bli 450 l/s og kraftverket er planlagt med ei maksimal slukeevne på 900 l/s, dvs. 200%. Installert effekt vil bli 2,2 MW og venta årleg produksjon 6,6 GWh. Det vil bli redusert vassføring over ei ca. 1,2 km lang elvestrekning. Det er planlagt å sleppe minstevassføring 32 l/s heile året. Utbyggingsprisen er berekna til 2,90 kr/kwh. TVK kraftverk i Vik kommune. Søkjar: Norges Småkraftverk AS. Kraftverket vil nytte eit fall på 490 meter mellom kote 500 og kote 10 i Tuftelvi. Det er planlagt overføring av vatn frå Vigdalselvi på kote 530 til hovudinntaket i Tuftelvi. 2,9 km vassveg skal borast i fjell. Det skal ikkje byggast nye vegar i området. Kraftstasjon på kote 10 vil få direkte tilkomst til fylkesvegen. Middelvassføringa ved hovudinntaket etter overføring er 578 l/s og kraftverket er planlagt med ei maksimal slukeevne på 1202 l/s, dvs. 207%. Installert effekt vil bli 5 MW og venta produksjon 16,6 GWh. Det vil bli redusert vassføring over ei 3,4 km lang elvestrekning i Vigdalselvi, Tuftelvi/Kolåselvi. Planlagt minstevassføring sommar er 25 l/s og 15 l/s i Vigdalselvi og Tuftelvi og vinter 12,5 l/s og 7,5 l/s. Utbyggingsprisen er berekna til 5,96 kr/kwh. Kråkeelvi kraftverk i Balestrand kommune. Søkjar: Sognekraft AS. Kraftverket vil nytte eit fall på 680 meter mellom inntaket på kote 695 og kraftstasjonen på kote 15 i Kråkeelvi. Det er søkt om å regulere Isvotni på kote 1047 med ca. to meter, ein meter opp og ein meter ned. Vassvegen er planlagt som bora sjakt og sprengt tunnel i øvre delen og som nedgravd rørgate i nedre delen. Det skal byggast ca. 150 m ny veg på austsida av Daleelvi fram til kraftstasjonen. Middelvassføringa i elva er 430 l/s, og kraftverket er planlagt med maksimal slukeevne på 880 l/s, dvs. 204%. Installert effekt vil bli ca. 5 MW og venta produksjon ca. 19 GWh. Det vil bli redusert vassføring over ei 1,7 km lang strekning i elva med Kråkefossen. Det er planlagt å sleppe ei minstevassføring på 30 l/s frå Isvotni heile året. Det er derimot ikkje planlagt å sleppe minstevassføring frå inntaksdammen. Utbyggingsprisen er berekna til 3,86 kr/kwh. Brekka kraftverk i Balestrand kommune. Søkjar: Sognekraft AS. Kraftverket vil nytte eit fall på 665 meter frå Brekkevatnet på kote 667 og kraftstasjonen på kote 2. Brekkevatnet har naturleg utløp til Teigelvi. Det er planlagt å regulere vatnet med ein meter, og å overføre vatn frå Bolstadelvi og Brekkeelvi. Vassvegen frå inntaket til kraftstasjonen ved fjorden vil bli ca. 1,3 km lang. Øvste delen, ca. 150 meter, vert lagt som rør i grøft. Midtre del, ca. 700 meter, er planlagt som rør i dagen. Nedre del, 460 meter, er planlagt som nedgravd rør. For overføringane er det planlagt fullprofilboring og nedgravde rør. Skogsveg og anleggsveg vert bygd opp til kote 230. Middelvassføringa ved inntaket i Brekkevatnet etter overføring er 310 l/s og kraftverket er planlagt med ei maksimal slukeevne på 800 l/s, dvs. 258 %. Kraftverket vil få ein installert effekt på 4,4 MW og berekna produksjon er 12,53 GWh. Utbygginga vil bety redusert vassføring over ei samla strekning på 4,55 km i tre elvar. Det er planlagt å sleppe minstevassføring tilsvarande 5-persentil sommar og vinter. Utbyggingsprisen er berekna til 4,66 kr/kwh. Dyrdalselva kraftverk i Høyanger kommune. Søkjar: Dyrdal Kraft AS. Kraftverket skal nytte eit fall på 260 meter mellom kote 265 og kote 5 i Dyrdalselva. Det er planlagt å overføre vatn frå Aurebotnelva til hovudinntaket i Dyrdalselva. Vassvegen frå inntaket til kraftstasjonen er planlagt som rør i grøft. Det er planlagt 600 meter veg opp til inntaket og det vil bli bygd anleggsveg nedover langs rørgata. Middelvassføringa ved hovudinntaket etter overføring er 790 l/s, og kraftverket er planlagt med ei maksimal slukeevne på 1800 l/s, dvs. 227%. Kraftverket vil få ein installert effekt på 3,85 MW og berekna årleg produksjon er 11,2 GWh. Utbygginga vil bety redusert vassføring over ei samla elvestrekning på 1,78 km. Det er planlagt å sleppe ei minstevassføring på 120 l/s om sommaren og 80 l/s om vinteren i Dyrdalselva. Utbyggingsprisen er berekna til 3,62 kr/kwh.

12 Side 5 av Bakgrunn for saka Samla plan for vassdrag Stortinget vedtok i 2005 at vasskraftprosjekt med ein planlagt installasjon opp til 10 MW eller med ein årsproduksjon opp til 50 GWh er fritekne for vurdering i Samla plan. Dei sju prosjekta i «Sognefjordpakken» er alle mindre enn dette. Landskapsvernområde (LVO). Det er tre landskapsvernområde i denne delen av fylket. Stølsheimen LVO er vist til venstre i kartet under. Nærøyfjorden LVO og Bleia-Storebotnen LVO er vist til høgre. Det planlagde Skjerdal kraftverk i Storelvi, Aurland, ligg tett opp til grensa for Nærøyfjorden LVO. Storelvi renn ut i Aurlandsfjorden som er ein del av verdsarvområdet Vestnorsk fjordlandskap. I søknaden er det sagt dette i avsnitt 2.7 Forholdet til offentlege planar, side 19: Naturvernområde Det er ingen områder eller objekter innenfor influensområdet som er fredet etter naturvernloven, vannressursloven eller kulturminneloven. Langs fjellryggen vest for Skjerdal går grensa til Nærøyfjorden landskapsvernområde. Vernegrensa følger terrengformasjonen ned til fjorden, og krysser fjorden fra utløpet av Nisedalen like vest om Skjerdal, og over til Flenes på andre sida. Elva inklusive utløpet ligger i sin helhet utenfor verneområdet. Verdsarvområde Aurlandsfjorden, der Storelvi renner ut, er en del av Verdensarvområdet Vestlandsk Fjordlandskap, delområde Nærøyfjorden. Verdensarvområdet inkluderer hele fjorden fra Simlenes og inn begge fjordarmer (Næryøfjorden inn til Gudvangen og Aurlandfjorden inn til Flåm), selv om de innerste delene av Aurlandsfjorden, dvs. fra like utenfor Skjerdal og inn til Flåm, ikke er inkludert i landskapsvernområdet. Verdensarvstatusen medfører ikke nye former for vern, men den krever at en tar særlige hensyn til natur- og landskapsverdier. Med denne bakgrunn har en hentet inn ekstern kompetanse på fagtema landskap i konsesjonssøknaden, slik at dette tema blir grundig utredet med tanke på konsekvenser. Kapittelet om konsekvenser for tema landskap er skrevet av landskapsgeograf Hanne

13 Side 6 av 11 Lykkja ved Aurland Naturverkstad. Prosjektet vil også legge særlig vekt på god landskapstilpassing av alle inngrep og installasjoner. Vassforskrifta Dei fire utbyggingskommunane ligg i vassområde Sogn i vassregion Sogn og Fjordane. Forvaltningsplan for vassregionen er lagt ut på høyring til Gjennomføring av forvaltningsplanen skal skje i perioden Verneplan for vassdrag. Dei to prosjekta i Aurland er lokalisert eit stykke sør for dei verna områda Kolarselvi og Erdalselvi øvre del (jf. kartet under). Nasjonal laksefjord Sognefjorden er nasjonal laksefjord frå ei linje mellom Ortnevik på sørsida og Nessane på nordsida og vidare innover fjorden. Fylkesdelplan for arealbruk (år 2000) Friluftsområde med nasjonal og regional verdi er markert med grøn skravur (jf. kartet under). Inntaket til Skjerdal kraftverk vil ligge i regionalt viktig friluftsområde som har få eller ingen menneskelege inngrep. I tråd med fylkeskommunen sin regionale plan, vil 2. prioritet gjelde her.

14 Side 7 av 11 Regional plan med tema knytt til vasskraftutbygging. Tre delområde: Brekke-Høyanger, Balestrand/Vik-Leikanger/Sogndal og Lærdal-Aurland Den regionale planen som vart vedteken i fylkestinget i 2012, har retningslinjer for ulike arealinteresser, m.a. for landskap og friluftsliv. Til arealinteressene er det gitt prioritet etter ein tredelt skala, dvs. prioritet 1-3: 1. prioritet: Interesser av eineståande verdi. Inngrep som vil innebere bortfall eller vesentleg reduksjon i slike arealinteresser, skal unngåast. Føre-var-prinsippet skal leggast til grunn. 2. prioritet: Interesser av svært stor verdi. Føresetnader for positiv tilråding skal vere at søknadsmaterialet kan dokumentere stor verdiskaping og/eller at verdien til aktuelle arealinteresser kan oppretthaldast etter utbygging. 3. prioritet: Interesser av stor verdi. Føresetnader for positiv tilråding skal vere at søknadsmaterialet kan dokumentere at utforming av kraftverket, og avbøtande tiltak, i stort monn reduserer eventuelle konfliktar i høve til aktuelle arealinteresser. I planen er det definert og markert fjordlandskap i heile fylket: Fjordar og innsjøar større enn 7 km 2. Fjordlandskapet dekker heilt eller delvis aktuelle utbyggingsområde for dei tre søknadene i delområde Brekke-Høyanger (Dyrdalselva, Brekka, Kråkeelvi), ein av to søknader i delområde Balestrand/Vik-Leikanger/Sogndal (TVK) og dei to søknadene i delområde Lærdal og Aurland (Skjerdal og Kvammadalselvi). I planen er det ikkje gitt retningsliner for fjordlandskap åleine. I delområde Brekke/Høyanger er det markert 18 fossar/stryk som er eller har vore viktige landskapselement. Kråkefossen i Lånefjorden som vert påverka av Kråkeelva kraftverk, er ein av desse. I tråd med retningslinene får denne fossen 2. prioritet, jf. «Fossar som viktige landskapselment i fjordlandskap». I delområde Balestrand/Vik Leikanger/Sogndal er det markert 21 fossar/stryk som er eller har vore viktige landskapselement. To av desse er i elva Tura i Vik. Desse ligg ikkje i fjordlandskap og får i tråd med retningslinene prioritet 3.

15 Side 8 av Søkjarane sine vurderingar av samla verknadar/sumverknader I seks av sju søknader har søkjar vurdert moglege sumverknader med utgangspunkt i kvar einskild utbygging, sett i høve til kraftverk som er utbygde, kraftverk som har fått konsesjon og nye prosjekt det er søkt om i området. Desse vurderingane er omtalt/sitert i saksutgreiingane til dei sju prosjekta som følgjer saka. Ingen av søkjarane har konkludert slik at det aktuelle prosjektet eller andre det er søkt om, bør leggast til sides eller avslåast på grunn av sumverknader. 4. Andre sitt syn på dei sju søknadene Aurland kommune, kommunestyret : Aurland kommune er positive til føreliggande søknadar om konsesjon frå Skjerdalskraft AS og Kvammadalselvi kraftverk. Aurland kommune tilrår at det vert sett fylgjande vilkår: 1. Skjerdalskraft AS: - Avslå alternativ 2 med to kraftverk - Plassering av kraftstasjon på kote 10 over fossen - Fyllingar må tilpassast landskapet på ein skånsam måte, og komma landbruket til gode - Nye vegar må tilpassast landskapet slik at det vert minst muleg synlege frå verdsarvfjorden - Tilbakeføring av stadeigen vegetasjon i røyrgata - Setta krav om minstevassføring til minst 5-persentil 2. Kvammadalselvi kraftverk - Hovudalternativ søraust for elva for røyrgate - Ev. avbøtande tiltak for alternativ 1: tilpassast i landskapet på ein skånsam måte med høgt fokus på rask tilbakeføring av stadeigen vegetasjon i røyrgata - Nye vegar må tilpassast landskapet slik at det vert minst muleg synlege - Setta krav om minstevassføring til minst 5-persentil Vik kommune, kommunestyret : Høyringsuttale til Tura kraftverk: Utbygging av Tura kraftverk må ikkje medføra ulemper for vassuttaket for Seljadalen vassverk. Veg frå fylkesveg til dam må demisjonerast/prosjekterast slika at den også kan nyttast til utvinning og drift av skog. Minstevassføringa må vera av ein slik storleik at det ikkje oppstår tørkeskader på natur og fauna. Høyringsuttale til TVK kraftverk: Minstevassføringa må vera av ein slik storleik at det ikkje oppstår tørkeskader på natur og fauna. Avstand og tilkomst frå kraftstasjon og fylkesveg samt avstand til strandsona må vurderast. Balestrand kommune, kommunestyret , sak 16/15: Balestrand kommune vurderer både Brekka kraftverk og Kråkeelvi kraftverk som omsøkt i konsesjonssøknadene til å vere utbyggingsprosjekt med vesentlege positive samfunnsmessige konsekvensar. Samstundes vil dei negative konsekvensane for natur og miljø vere avgrensa, men då under føresetnad av at ein ved Brekka kraftverk nyttar fullprofilboring mellom kote 230 og 650 m.o.h. Balestrand kommune vil framheve dei samfunnsmessig positive konsekvensane ved gjennomføring av prosjekta som vil komme i form av utnytting av ein lokal ressurs til produksjon av fornybar energi, lokal verdiskaping med grunnlag for verksemd/arbeidsplassar og som inntekter for grunneigarar, kraftselskap og det offentlege. Prosjekta vil også føre til ny 22 KW kabel gjennom Høyangertunnelen mellom Lånefjorden og Høyanger, noko som vil styrke det allmenne kraftlinenettet og leveringstryggleiken i området. Det er også positive tiltak knytt til kvart prosjekt med flaumsikring av elva i Kråkeelvi kraftverk, og felles anleggsveg/skogsveg i Brekka kraftverk.

16 Side 9 av 11 For dei konkrete prosjekta meiner Balestrand kommune, ut frå føresetnaden nemnd innleiingsvis, at det generelt er små negative konsekvensar for natur og miljø. Ein kan akseptere at det ikkje vert krav om minstevassføring nedom inntaksdam i Kråkeelvi kraftverk, då verknaden av tiltaket får marginal effekt for landskap og miljø elles. For Brekka kraftverk finn ein at alternativet med fullprofilboring, og med det skjult røyrgate, er det einaste akseptable. Ei røyrgate i dagen i ei lengd på 950 meter frå kote ca m.o.h. slik som omsøkt, er eit stort og skjemmande inngrep i landskapet. Desse anlegga skal ligge i lang tid, og ei røyrgate vil vere eit hinder både for folk og dyr langs det meste av fjellsida. Ein kan ikkje sjå at teknologi eller kostnad vil utelukke alternativet med fullprofilboring på den omtala strekninga. Prosjekta ligg i LNF-område i arealdelen i gjeldande kommuneplan. Ein ser ikkje at det er nokon konflikt mellom dei to konsesjonssøknadane og arealbruken fasett i denne eller andre kommunale planar etter Plan og bygningslova. Balestrand kommune vil ut i frå dette tilrå at det vert gjeve konsesjon for både Brekka kraftverk og Kråkeelvi kraftverk. Høyanger kommune, formannskapet , kommunestyret Høyanger kommune sin uttale til søknadane kjem så seint at vi ikkje får den med i saksutgreiinga. Utalen (formannskapet) vert lagt fram for FU i samband med handsaminga. Fylkesmannen i Sogn og Fjordane sin uttale, , samandraget: Fylkesmannen har vurdert om sju nye småkraftprosjekt i kommunane Aurland, Balestrand, Høyanger og Vik kan råke kjende allmenne interesser. Nokre av desse prosjekta er planlagde i område med store verdiar innan naturmiljø, landskap og friluftsliv. Vi meiner at Dyrdalselva kraftverk kan realiserast med akseptable konsekvensar for allmenne interesser, føresett at kraftverket vert flytta litt oppstraums. Vi rår frå at det vert gjeve konsesjon til Tura kraftverk, TVK kraftverk, og Kråkeelvi kraftverk slik desse prosjekta er planlagde, men nye undersøkingar av naturmiljøet og justerte utbyggingsplanar vil kunne redusere konsekvensane for allmenne interesser til akseptabelt nivå. Skjerdal kraftverk vil etter vår vurdering råke nasjonale og regionale interesser knytt til landskap og naturmiljø i så stor grad, at vi fremjar motsegn til prosjektet. Vidare rår vi frå at det vert gjeve konsesjon til Kvammadalselvi kraftverk og Brekka kraftverk. 5. Fylkesrådmannen sine vurderingar/konklusjonar for dei 7 prosjekta Fylkesrådmannen har vurdert dei 7 prosjekta kvar for seg, jf. dokument 4-15 som følgjer saka. Skjerdal kraftverk Aurlandsfjorden er ein del av verdsarvområdet Vestnorsk fjordlandskap, delområde Nærøyfjorden. Fylkesrådmannen meiner at det planlagde tiltaket vil få så store konsekvensar for opplevinga av fjordlandskapet med omsyn til landskap, kulturminne og kulturlandskap, at det ikkje vert rådd til at konsesjon vert gitt. Om det likevel skulle bli gitt løyve, vurderer fylkesrådmannen alt. 1 med ein kraftstasjon som ei betre løysing ann alt. 2 med to kraftstasjonar. Kraftstasjonen må då bli plassert lenger frå fjorden, om lag på kote 10, slik at driftsvatnet renn ut i elva ovanfor fossen. Krav om undersøking i tråd med kulturminnelova 9 må settast som konsesjonsvilkår. Kvammadalselvi kraftverk Fylkesrådmannen vurderer at tiltaket samla sett vil innebere moderate ulemper i høve til landskap, brukarinteresser og kulturminne, og vil rå til at det vert gitt løyve. På grunn av innsyn til rørgatetrasen og inntaksområdet frå turistvegen og eit stølsområde, bør det vurderast ei løysing med inntak plassert nedstrøms der den gamle ferdslevegen kryssar elva på kote 800. For prosjektet er det ekstra viktig med god tilbakeføring av rørgatetraseen til naturleg terreng. Av rapporten om konsekvensar for biologisk mangfald, går det fram at auka minstevassføring om sommaren vil redusere skadeomfanget frå middels til liten negativ konsekvens. Større minstevassføring bør difor vurderast. Krav om undersøking i tråd med kulturminnelova 9 skal settast som konsesjonsvilkår. Tura kraftverk Fylkesrådmannen vurderer at tiltaket samla sett vil innebere moderate ulemper i høve til landskap, brukarinteresser og kulturminne, og vil rå til at det vert gitt løyve. Det er planlagt minstevassføring tilsvarande alminneleg lågvassføring, 32 liter/sek heile året. Av omsyn til fossane i elva som landskapselement, kulturmiljøet og til det biologiske mangfaldet, bør minstevassføringa aukast til minst 5-persentil om sommaren, dvs. 178 liter/sek. Krav om undersøking i tråd med kulturminnelova 9 skal settast som konsesjonsvilkår.

17 Side 10 av 11 TVK kraftverk Fylkesrådmannen vurderer at tiltaket samla sett vil innebere moderate ulemper i høve til landskap, brukarinteresser og kulturminne, og vil rå til at det vert gitt løyve. Krav om undersøking i tråd med kulturminnelova 9 skal settast som konsesjonsvilkår. Kråkeelvi kraftverk Fylkesrådmannen vurderer tiltaka oppe i fjellet til å vere akseptable, men meiner at ei utbygging der Kråkefossen vert svært redusert, vanskeleg kan forsvarast. Det må sleppast ei minstevassføring i storleik 250 liter/sek for at den skal kunne halde fram med å vere eit viktig landskapselement. Ut frå berekningar i søknaden, er ei utbygging basert på slik minstevassføring truleg å rekne som urealistisk. Fylkesrådmannen konkluderer med at søknaden slik den er framlagt, må få avslag. Om det vert gitt løyve til utbygging, må krav om undersøking i tråd med kulturminnelova 9 setjast som konsesjonsvilkår. Brekka kraftverk Fylkesrådmannen vurderer at tiltaket samla sett vil innebere for store ulemper i høve til landskap, brukarinteresser og kulturminne og vil rå frå at det vert gitt løyve. Det er lagt vekt på relativt omfattande anleggsinngrep inkl. 700 meter rørgate i dagen i eit område med små menneskelege inngrep frå før, og som er godt synleg frå fjorden og frå motsett side. Om det skulle bli gitt løyve til utbygging, må heile vassvegen frå inntaket ved Brekkevatnet til kraftstasjonen leggast i fjell eller gravast ned. Krav om undersøking i tråd med kulturminnelova 9 skal settast som konsesjonsvilkår. Dyrdalselva kraftverk Fylkesrådmannen vurderer at tiltaket vil innebere moderate ulemper i høve til landsskap og brukarinteresser, men ser problem ved den planlagde plasseringa av kraftstasjonen i høve til anadrom strekning nest i vassdraget og til det visuelle inntrykket av bygget på ein godt synleg knaus i sjøkanten. Om det skal gjevast løyve, må dei flytte kraftstasjonen noko oppover i elva, helst opp til vandringshinderet for anadrom fisk. Krav om undersøking i tråd med kulturminnelova 9 skal settast som konsesjonsvilkår. 6. Fylkesrådmannen si vurdering av samla verknader/sumverknader Kulturminne, landskap og friluftsliv/brukarinteresser Fylkesrådmannen meiner at landskapsrommet langs Sognefjorden med avgreiningar er svært stort, men at dei sju nye prosjekta i noko grad vil påverke hovudinntrykket av fjord- og fjellandskapet. For fire av prosjekta er ulempene for kulturminne og brukarinteresser som friluftsliv og reiseliv vurdert til å vere moderate, og fylkesrådmannen har mindre merknader. Krav om undersøking i tråd med kulturminnelova 9 skal settast som konsesjonsvilkår. For tre av prosjekta er dei negative konsekvensane så store at fylkesrådmannen vil rå ifrå utbygging. Dette gjeld prosjektet i Skjerdalselvi i Aurland og dei to prosjekta ved Lånefjorden i Balestrand. Dei negative konsekvensane av desse utbyggingsframlegga vil først og fremst merkast lokalt når det gjeld kulturminne og brukarinteresser, men også for eit større område når det gjeld landskap og kulturmiljø. For prosjektet i Skjerdalselvi er det lagt vekt på lokaliseringa ved Aurlandsfjorden som er ein del av verdsarvområdet Vestnorsk fjordlandskap, delområde Nærøyfjorden. Det planlagde tiltaket vil få så store konsekvensar for opplevinga av fjordlandskapet med omsyn til landskap, kulturminne og kulturlandskap, at det ikkje kan tilrådast. For prosjektet i Kråkeelvi er det lagt vekt på at Kråkefossen vil bli svært redusert som landskapselement. For prosjektet Brekka kraftverk er det lagt vekt på omfattande anleggsinngrep inkl. 700 meter rørgate i dagen i eit område med små menneskelege inngrep frå før, og som er godt synleg frå fjorden og frå motsett side. Vassforskrifta Aktuelle tiltak bør ikkje svekke den økologiske statusen i vassførekomsten til dårlegare enn god. Viss tilstanden vert vurdert til dårlegare enn god, må vilkåra i vassforskrifta 12 følgjast opp. Økonomiske tilhøve Det er opp til den enkelte søkjaren å vurdere framtidig lønsemd knytt til sitt prosjekt. Det er mange faktorar som påverkar resultatet over kraftveret si levetid. Ein indikator på om eit prosjekt er dyrt eller billeg å bygge ut, er utbyggingsprisen = utbyggingskostnad/årleg middel-

18 Side 11 av 11 produksjon i kr/kwh. Nedanfor er det sett opp ein tabell som viser tal henta frå søknadene. To av prosjekta, TVK og Brekka, merkjer seg ut med relativt høg utbyggingspris. Gjennomsnittleg utbyggingspris for alle sakene som fylkeskommunen hadde til handsaming i 2013 og 2014 var 3,73 kr/kwh. Kraftverk Kommune GWh Kostnad i mill. kr Pris i kr/kwh Skjerdal Aurland 20,2 78 3,9 Kvammadalselvi Aurland 14,0 43,9 3,1 Tura Vik 6,6 19,2 2,9 TVK Vik 16,6 99 5,96 Kråkeelvi Balestrand 19,0 73,3 3,86 Brekka Balestrand 12,5 58,3 4,66 Dyrdalselva Høyanger 11,2 40,6 3,62 Sum 100,1 412,3 Gjennomsnitt*: 4,0 *Gjennomsnitt er basert på utbyggingspris for kvart einskild prosjekt 7. Konklusjon Fylkesrådmannen meiner at landskapsrommet langs Sognefjorden med avgreiningar er svært stort, men at dei sju nye prosjekta i noko grad vil påverke hovudinntrykket av fjord- og fjellandskapet. For fire av prosjekta er ulempene for kulturminne og brukarinteresser som friluftsliv og reiseliv vurdert til å vere moderate, og fylkesrådmannen har mindre merknader. Krav om undersøking i tråd med kulturminnelova 9 skal settast som konsesjonsvilkår. For tre av prosjekta er dei negative konsekvensane så store at fylkesrådmannen vil rå ifrå utbygging. Dette gjeld prosjektet i Skjerdalselvi i Aurland og dei to prosjekta ved Lånefjorden i Balestrand. Dei negative konsekvensane av desse utbyggingsframlegga vil først og fremst merkast lokalt når det gjeld kulturminne og brukarinteresser, men også for eit større område når det gjeld landskap og kulturmiljø.

19 SAKSFRAMLEGG Sakshandsamar: Arne Abrahamsen Arkivsaksnr.: 15/38 Arkiv: S11 Søknader om løyve til bygging av småkraftverk Brekka kraftverk og Kråkeelvi kraftverk i Lånefjorden - høyring Vedlegg: Høyringsbrev, NVE, Konsesjonssøknad for Kråkeelvi kraftverk, des (rev. 2014) Konsesjonssøknad for Brekka kraftverk, juli 2009 (rev. okt. 2014) Bakgrunn: Lovheimel: SAKSOPPLYSNINGAR Balestrand kommune har motteke høyringsbrev frå NVE med vedlagt to konsesjonssøknader for Brekka kraftverk og Kråkeelvi kraftverk, begge i Lånefjorden i Balestrand kommune. NVE ber om at uttaler vert sendt så snart som råd, og seinast Kort om søknadene (utdrag frå høyringsbrev): Kråkeelvi kratverk Kråkeelvi kratverk vil nyte eit fall på 680 m mellom inntaket på kote 695 og kratstasjonen på kote 15, i Kråkeelvi. Det er også søkt om å regulere Isvotni med ca. 2 m. Vassvegen vil eter planen bli 695 m lang, fordelt på 270 m tunell og 425 m nedgraven røyrgate. Vassvegen vil gå på nordsida av elva. Det skal byggast ca. 150 m ny veg på austsida av Daleelvi fram mot kratstasjonen. Middelvassføringa i Kråkeelvi er 430 l/s, og kratverket er planlagt med maksimal slukeevne på 880 l/s. Kratverket vil ha ein installert efekt på 4,98 MW, og eter planen gje ein årleg produksjon på ca. 19 GWh. Utbygginga vil føre il redusert vassføring på ein 1700 m lang strekning i Kråkeelvi. Det er planlagt å sleppe ei minstevassføring på 30 l/s frå Isvotni heile året. Søkjar har ikkje planlagt å sleppe minstevassføring frå inntaksdammen. Brekka kratverk Sognekrat AS Balestrand kommune Brekka kratverk vil nyte eit fall på 665 m i Teigeelvi mellom inntaket på kote 667 og kratstasjonen på kote 2. Det er i illegg søkt om å regulere Brekkevatnet med ein meter, og om å overføre vatn frå Teigelvi, Bolstadelvi og Brekkeelvi il Brekkevatnet. Vassvegen mellom inntaket i Brekkevatnet og kratstasjonen blir 1420 m lang. Den øvste delen av vassvegen vert lagt som røyr i grøt. Mellom kote 650 og 250 er vassvegen planlagt å ligge i dagen. Den nedre halvdelen av vassvegen skal gravast ned. Ved kryssing av Brekkeelvi på kote 180 skal røyret gå i grøt under elva. For overføringane vil det bli nyta fullproilboring. Det er behov for ny veg som ilkomst il kratstasjonen og fram il kote 230. Middelvassføringa ved inntaket i Brekkevatn eter overføring er 310 l/s og kratverket er planlagt med ei maksimal slukeevne på 800 l/s. Kratverket vil få ein installert efekt på 4,4 MW, noko som i følgje søknaden vil gje ein gjennomsnitleg årleg produksjon på 12,53 GWh. Utbygginga vil føre il redusert vassføring på ein samla strekning på 4550 m i Teigelvi, Brekkelvi og Bolstadelvi. Det er planlagt å sleppe minstevassføring sommar og vinter ilsvarande 29/15 l/s i Bolstadelvi, 4/0 l/s i Teigeelvi, 6/3 l/s i det nordre og 8/4 l/s i det søndre løpet i Brekkelvi.

20 Begge søknadene er utarbeidd i samarbeid med grunneigarane, og det føre ligg avtalar om utvikling av prosjekta - om overdraging av rettar til fall og grunn til utbyggar og tilsvarande godtgjering til grunneigarane. Søknadene inneheld relativt omfattande dokumentasjon med beskriving av omsøkt utbygging, utgreiing av verknader for miljø, naturressursar og samfunn samt vurdering av avbøtande tiltak. Kvar søknad har eit innleiande samandrag som gjev oversikt over tiltaket og vurderte konsekvensar. Det vert vist til vedlagde søknader. VURDERING Balestrand kommunen har tidlegare vore positive til desse to småkraftverksprosjekta. Frå kommunen si side har vore vektlagt samfunnsmessig positive konsekvensar i form av utnytting av ein lokal ressurs til produksjon av fornybar energi, lokal verdiskaping med grunnlag for verksemd/arbeidsplassar, samt inntekter for grunneigarar, kraftselskap og det offentlege. Prosjekta vil også føre til ny 22 KW kabel gjennom Høyangertunnelen mellom Lånefjorden og Høyanger, noko som vil styrke det allmenne kraftlinenettet og leveringstryggleiken i området. Når det gjeld detaljert utbyggingssøknad vert følgjande vurdert: Kråkeelvi kraftverk Kråkeelvi kraftverk framstår som ei skånsam utbygging. Anlegg vert skjulte og negative konsekvensar for miljø, naturressursar og samfunn er vurdert til å vere små. Dette gjeld også ei mindre regulering av Isvotni på ca. 2 meter. Det er vurdert at verknad på landskap er eit viktig tema i konsesjonssøknaden. Det er søkt om ikkje å ha krav til minstevassføring nedom inntaket til kraftverket. Dei øvre delane av Kråkefossen som er synleg frå nokre punkt i Låne vil forsvinne som landskapselement store delar av året ved ei utbygging. Problemstillinga er at sjølv med vesentleg minstevassføring 50 l/sek vil elva/fossen nesten ikkje vere synleg likevel. Ei minstevassføring på 50 l/sek vil gje ein endring i produksjonen frå 19 GWh til 17,6 GWh. Ein er difor samd i at verknadene av avbøtande tiltak med minstevassføring nedom inntaksdam er marginal. Minstevassføring på 30 l/sek mellom Isvotni (magasin) og inntaksdam i dei flatare fjellpartia bør vere minimum som omsøkt ut frå omsyn til landskap, biologisk mangfald og friluftsliv. Det er positivt at massar frå anlegget vert nytta til forbygning og sikring av elva som er flaumutsett og har eit visst skadepotensial for kringliggjande areal. Brekka kraftverk Også Brekka kraftverk framstår som ei skånsam utbygging. Anlegg vert i hovudsak skjulte og negative konsekvensar for miljø, naturressursar og samfunn er vurdert til å vere små. I denne søknaden er det føresett minstevassføring tilsvarande 5-persentilen sommar og vinter. Brekkevatnet ved inntaksdammen er føresett regulert med 1,0 meter, med 0,5 m heving og senking i høve normal vasstand. Ein vurderer dette til å vere akseptabelt. I denne søknaden er røyrgata frå inntaksdam ved Brekkevatnet til kraftstasjonen nede ved fjorden (kote 2 m.o.h) delvis lagt i grøft og delvis i dagen. Frå kraftstasjonen og opp til kote 230 m.o.h. vil røyrgata ligge skjult i grøft. Frå kote ca m.o.h. vil røyrgata ligge fritt i dagen lagt på fundament med forankringsklossar kvar 60 m. i ei lengde på ca. 950 meter. Den siste delen frå kote 650 m.o.h. til inntaksdammen på kote 667 m.o.h. er røyrgata igjen føresett lagt i grøft. For overføringane frå Brekkeelvi og Bolstadelvi til Brekkevatnet er det føresett fullprofilboring. Som alternativ utbyggingsløysing er det vurdert å fullprofilbore også den delen av røyrgata som ligg i dagen. Fordelen med dette er at ein unngår synlege terrenginngrep i fjellsida. Ein vil også unngå det hinderet ei slik røyrgate vil vere langs det meste av fjellsida for både folk og dyr. Meirkostnaden er vurdert til å vere mellom 3,5-4,0 mill. kr, og søkjar vurderer at meirkostnaden ikkje kan forsvarast ut i frå nytteverdien dette har, i det dei vurderer å vere eit marginalt lønsamt prosjekt. Ein vurder det som viktig at anlegg så langt råd vert skjulte med omsyn på inngrep i

21 terreng. Desse anlegga skal ligge i lang tid, og med mogelegheitene som ligg dagens teknologi, bør ein strekke seg langt for å få dette til. Meirkostnaden utgjer mellom 6-7% av totalkostnaden, og ein bør vurdere nøye om den er akseptabel for å unngå røyrgate i dagen som omsøkt. Det er positivt med ei samspel mellom anleggsveg og skogsveg i nedre del av røyrgatetraseen. Prosjekta ligg i LNF-område i gjeldande kommuneplan. Ein ser ikkje at det er nokon konflikt mellom dei to konsesjonssøknadane og arealbruken fasett i denne, eller andre kommunale planar etter Plan og bygningslova. Det er vidare ikkje lenger krav om handsaming av desse konsesjonssøknadene etter plan og bygningslova, men kommunen kan varsle motsegn jf. vassressurslova 24. Utgreiingane og konsesjonshandsaminga er så langt ein vurderer det så fullstendig at ein ikkje meiner det naudsynt med ytterlegare utgreingar. Samla vurderer ein dette som gode utbyggingsprosjekt med vesentlege positive samfunnsmessige konsekvensar, samstundes som dei negative konsekvensasne for natur og miljø er svært avgrensa. Balestrand kommune vurderer både Brekka kraftverk og Kråkeelvi kraftverk som omsøkt i konsesjonssøknadene til å vere utbyggingsprosjekt med vesentlege positive samfunnsmessige konsekvensar, samstundes som dei negative konsekvensane for natur og miljø er svært avgrensa. Balestrand kommune vil framheve dei samfunnsmessig positive konsekvensane ved gjennomføring av prosjekta som vil komme i form av utnytting av ein lokal ressurs til produksjon av fornybar energi, lokal verdiskaping med grunnlag for verksemd/arbeidsplassar og som inntekter for grunneigarar, kraftselskap og det offentlege. Prosjekta vil også føre til ny 22 KW kabel gjennom Høyangertunnelen mellom Lånefjorden og Høyanger, noko som vil styrke det allmenne kraftlinenettet og leveringstryggleiken i området. Det er også positive tiltak knytt til kvart prosjekt med flaumsikring av elva i Kråkeelvi kraftverk, og felles anleggsveg/skogsveg i Brekka kraftverk. For dei konkrete prosjekta meiner Balestrand kommune at det generelt er små negative konsekvensar for natur og miljø. Ein kan akseptere at det ikkje vert krav om minstevassføring nedom inntaksdam i Kråkeelvi kraftverk, då verknaden av tiltaket får marginal effekt for landskap og miljø elles. For Brekka kraftverk finn ein at alternativet med fullprofilboring og med det skjult røyrgate, som ei langt betre løysing enn røyrgate i dagen i ei lengd på 950 meter frå kote ca m.o.h. slik som omsøkt. Fordelen med dette er at ein unngår synlege terrenginngrep i fjellsida, samt unngår det hindert ei slik røyrgate vil vere langs det meste av fjellsida for både folk og dyr. Desse anlegga skal ligge i lang tid, og med mogelegheitene som ligg dagens teknologi, bør ein strekke seg langt for å få dette til. Meirkostnaden utgjer i følgje søknaden mellom 6-7% av totalkostnaden, og ein bør vurdere nøye om den er akseptabel for å unngå røyrgate i dagen som omsøkt. Prosjekta ligg i LNF-område i arealdelen i gjeldande kommuneplan. Ein ser ikkje at det er nokon konflikt mellom dei to konsesjonsøknadene og arealbruken fasett i denne, eller andre kommunale planar etter Plan og bygningslova. Balestrand kommune vil ut i frå dette tilrå at det vert gjeve konsesjon for både Brekka kraftverk og Kråkeelvi kraftverk.

22

23 Vik kommune Sakspapir «Sgr_Beskrivelse» «Spg_Beskrivelse» Saksnr Utval Møtedato 021/15 Formannskapet /15 Kommunestyret Sakshandsamar Arkiv Arkivsaksnr. Norvald Aase K2 - S11 14/772 Høyringsuttale konsesjonssøknad - Tura kraftverk og TVK kraftverk Rådmannen si tilråding Høyringsuttale til Tura kraftverk. Utbygging av Tura kraftverk må ikkje medføra ulemper for vassuttaket for Seljadalen vassverk. Veg frå fylkesveg til dam må demisjonerast/prosjekterast slika at den også kan nyttast til utvinning og drift av skog. Minstevassføringa må vera av ein slik storleik at det ikkje oppstår tørkeskader på natur og fauna. Høyringsuttale til TVK kraftverk. Minstevassføringa må vera av ein slik storleik at det ikkje oppstår tørkeskader på natur og fauna. Avstand og tilkomst frå kraftstasjon og fylkesveg samt avstand til strandsona må vurderast. Formannskapet - 021/15

24 Olav Turvoll (Sp) er grunneigar i området til Tura kraftverk og vart samrøystes sagt ugild, jfr. forv.lova 6, 1. og 2. ledd. Rådmannen vart oppmoda om å gi ei grundig orientering når saka kjem til handsaming i kommunestyret. FS - vedtak: Saka blir lagt fram for kommunestyret med fylgjandeframlegg til vedtak: Høyringsuttale til Tura kraftverk: Utbygging av Tura kraftverk må ikkje medføra ulemper for vassuttaket for Seljadalen vassverk. Veg frå fylkesveg til dam må demisjonerast/prosjekterast slika at den også kan nyttast til utvinning og drift av skog. Minstevassføringa må vera av ein slik storleik at det ikkje oppstår tørkeskader på natur og fauna. Høyringsuttale til TVK kraftverk: Minstevassføringa må vera av ein slik storleik at det ikkje oppstår tørkeskader på natur og fauna. Avstand og tilkomst frå kraftstasjon og fylkesveg samt avstand til strandsona må vurderast. Samrøystes. Kommunestyret - 009/15 Olav Turvoll (Sp) er grunneigar i området til Tura kraftverk og vart samrøystes sagt ugild, jfr. forv.lova 6, 1. og 2. ledd. KS - vedtak: Høyringsuttale til Tura kraftverk:

25 Utbygging av Tura kraftverk må ikkje medføra ulemper for vassuttaket for Seljadalen vassverk. Veg frå fylkesveg til dam må demisjonerast/prosjekterast slik at den også kan nyttast til utvinning og drift av skog. Minstevassføringa må vera av ein slik storleik at det ikkje oppstår tørkeskader på natur og fauna. Høyringsuttale til TVK kraftverk: Minstevassføringa må vera av ein slik storleik at det ikkje oppstår tørkeskader på natur og fauna. Avstand og tilkomst frå kraftstasjon og fylkesveg samt avstand til strandsona må vurderast. Samrøystes. Vedlegg Konsesjonssøknad for Tura Kraftverk Konsesjonssøknad - Aurland/balestrand /Vik/Høyanger Kort samandrag Tura kraftverk Tura kraftverk AS har søkt NVE om konsesjon for utbygging av kraftverk i elva Tura. Tura kraftverk vil nytte eit fall på 277 m i Tura mellom kote 654 og kote 377. Det er i tillegg søkt om å overføre vestre løp i elva frå kote 730 over i austre elveløp på kote 680. Vassvegen på 705 m og overføringsleidningen på 110 m skal gravast ned heile vegen med unnatak av ei elvekryssing under bru. Det er behov for ny veg som tilkomst til røyrgatetrasé og inntak. Middelvassføringa i Tura er 450 l/s og kraftverket er planlagt med ei maksimal slukeevne på 900 l/s. Kraftverket vi få ein installert effekt på 2,2 MW, noko som i følgje søknaden vil gje ein gjennomsnittleg årleg produksjon på 6,6 GWh. Utbygginga vil føre til redusert vassføring på ein ca m lang strekning i elva Tura. Det er planlagt å sleppe minstevassføring på 32 l/s heile året.

26 Nedafor planlagde kraftverk, kote 344, er det i dag bekkeinntak for Statkraft sitt vasskraftanlegg Vikfalli. Seljadalen Vassverk, som er drifta av Vik kommune, hentar råvatn frå Statkraft si røyrgate frå Tura til Hove. I landbruks samanheng vert området i dag nytt til skogbruk og beite. Bekkekløfta i Tura frå kote 375 til 700 er i samsvar med Naturbase registrert naturlokalitet. Det er ut over dette ikkje registrert viktige raudliste artar eller anna verneverdig natur. TVK kraftverk Norges Småkraftverk AS har søkt NVE om konsesjon for utbygging av kraftverk i elvane Tuftelvi, Vigdalselvi og Kolåselvi. TVK kraftverk skal nytte eit fall på 490 m mellom kote 500 og kote 10 i Tuftelvi/Kolåselvi. Det er i tillegg søkt om å overføre vatn frå Vigdalselvi på kote 530 til hovudinntaket i Tuftelvi. Vassvegen på 2885 m skal i heilskap borast i fjell. Det er ikkje behov for ny veg i samband med tiltaket, men det må etablerast ei avkøyrsle frå Fv 182 som tilkomst til kraftstasjonen. Middelvassføringa ved hovudinntaket etter overføring er 578 l/s og kraftverket er planlagt med ei maksimal slukeevne på 1202 l/s. Kraftverket vil få ein installert effekt på 5 MW, noko som i følgje søknaden vil gje ein gjennomsnittleg årleg produksjon på 16,6 GWh. Utbygginga vil føre til redusert vassføring på totalt 3425 m elvestrekning i Vigdalselvi, Tuftelvi og Kolåselvi. Det er planlagt å sleppe ei minstevassføring på høvesvis 25 l/s og 15 l/s i Vigdalselvi og Tuftelvi om sommaren og 12,5 l/s og 7,5 l/s i vinterhalvåret. I landbruks samanheng vert området i dag nytt til skogbruk og beite. Det er i område registrert fire naturtypelokalitetar samt ein raudlisteart, alm. I tillegg er det i Artsdatabasen sitt artskart registrert ein art, stare.

27 Ut over vegtilkomst til kraftstasjonen, som skal oppførast ved fylkesvegen, er det ikkje behov for ny vegtilkomst til tiltaket. Aktuelle lover, forskrifter, avtalar m.m. Plan og bygningslova Økonomiske konsekvensar Ingen økonomiske konsekvensar for Vik kommune. Vurdering Tura kraftverk. Utbygging av Tura kraftverk vil ha liten eller ingen innverknad på registrete naturtype lokalitet. Minste vassføringa må vera av ein slik storleik at registrete naturtype lokalitet og anna natur og fauna ikkje tek skade. Utbygging og drift av kraftverket vil ikkje ha innverknad på landbruksdrifta i området. Vegen fram til dammen må demisjonerast/prosjekterast slika at den også kan nyttast til utvinning og drift av skog. Seljadalen vassverk hentar råvaten frå elva Tura. Utbygging og drift av kraftverket må ikkje medføra ureining eller andre ulemper for vassuttaket. TVK kraftverk. Utbygging av TVK kraftverk vil ha liten eller ingen innverknad på registrerte naturtype lokalitetar. Minste vassføringa må vera av ein slik storleik at registrete naturtype lokalitet og anna natur og fauna ikkje tek skade.

28 Utbygging og drift av kraftverket vil ikkje ha innverknad på landbruksdrifta i området. Ved oppføring av kraftstasjon må avstand og tilkomst til fylkesveg samt avstand til strandsona vurderast.

29 AURLAND KOMMUNE Sakspapir Saksnr. Utval Møtedato 020/15 Formannskapet /15 Kommunestyret Arkivsaknr.: Arkiv Sakshandsamar Dato 15/25-15/2343 K2 - S11, K3 - &13 Magnhild Aspevik Skjerdal kraftverk AS og Kvammadalselvi kraftverk - uttale frå Aurland kommune Kort samandrag Det ligg før søknad om konsesjon for bygging av Skjerdalskraft AS og Kvammadalselvi kraftverk i Aurland kommune. Rådmannen tilrår at Aurland kommune stiller seg positivt til prosjekta. Rådmannen si tilråding: Aurland kommune er positive til føreliggande søknadar om konsesjon frå Skjerdalskraft AS og Kvammadalselvi kraftverk. Aurland kommune tilrår at det vert sett fylgjande vilkår: SkjerdalskraftAS: - Avslå alternativ 2 med to kraftverk - Plassering av kraftstasjon på kote 10 over fossen - Fyllingar må tilpassast landskapet på ein skånsam måte, og komma landbruket til gode - Nye vegar må tilpassast landskapet slik at det vert minst muleg synlege frå verdsarvfjorden - Tilbakeføring av stadeigen vegetasjon i røyrgata - Setta krav om minstevassføring til minst 5-persentil Kvammadalselvi kraftverk - Alternativ 2 for røyrgate - Eventuelle avbøtande tiltak for alternativ 1: tilpassast i landskapet på ein skånsam måte med høgt fokus på rask tilbakeføring av stadeigen vegetasjon i røyrgata - Nye vegar må tilpassast landskapet slik at det vert minst muleg synlege - Setta krav om minstevassføring til minst 5-persentil 1

30 Tiltaket er vurdert etter Naturmangfaldlova Formannskapet Tilleggsforslag: Endringsframlegg frå Noralv Distad: Kvammadalselvi kraftverk 1. strekpunkt: Hovudalternativ søraust for elva for røyrgate Saka vart delt inn i to punk: 1. Skjerdalskraft AS 2. Kvammadalselvi kraftverk RØYSTING: Generell innleiing: Samrøystes 1. Skjerdalselvi kraftverk Samrøystes 2. Kvammdalselvi kraftverk m/endringsframlegg: Samrøystes FS-020/15 Vedtak: Aurland kommune er positive til føreliggande søknadar om konsesjon frå Skjerdalskraft AS og Kvammadalselvi kraftverk. Aurland kommune tilrår at det vert sett fylgjande vilkår: 1. Skjerdalskraft AS: - Avslå alternativ 2 med to kraftverk - Plassering av kraftstasjon på kote 10 over fossen - Fyllingar må tilpassast landskapet på ein skånsam måte, og komma landbruket til gode - Nye vegar må tilpassast landskapet slik at det vert minst muleg synlege frå verdsarvfjorden - Tilbakeføring av stadeigen vegetasjon i røyrgata - Setta krav om minstevassføring til minst 5-persentil 2. Kvammadalselvi kraftverk - Hovudalternativ søraust for elva for røyrgate - Eventuelle avbøtande tiltak for alternativ 1: tilpassast i landskapet på ein skånsam måte med høgt fokus på rask tilbakeføring av stadeigen vegetasjon i røyrgata - Nye vegar må tilpassast landskapet slik at det vert minst muleg synlege - Setta krav om minstevassføring til minst 5-persentil Tiltaket er vurdert etter Naturmangfaldlova Samrøystes 2

31 Kommunestyret Det vart røysta særskilt over dei to søknadene. Det vart røysta slik: Generell merknad: Samrøystes 1. Skjerdalskraft AS: Samrøystes 2. Kvammadalselvi kraftverk: Samrøystes KS-018/15 Vedtak: Aurland kommune er positive til føreliggande søknadar om konsesjon frå Skjerdalskraft AS og Kvammadalselvi kraftverk. Aurland kommune tilrår at det vert sett fylgjande vilkår: 1. Skjerdalskraft AS: - Avslå alternativ 2 med to kraftverk - Plassering av kraftstasjon på kote 10 over fossen - Fyllingar må tilpassast landskapet på ein skånsam måte, og komma landbruket til gode - Nye vegar må tilpassast landskapet slik at det vert minst muleg synlege frå verdsarvfjorden - Tilbakeføring av stadeigen vegetasjon i røyrgata - Setta krav om minstevassføring til minst 5-persentil 2. Kvammadalselvi kraftverk - Hovudalternativ søraust for elva for røyrgate - Eventuelle avbøtande tiltak for alternativ 1: tilpassast i landskapet på ein skånsam måte med høgt fokus på rask tilbakeføring av stadeigen vegetasjon i røyrgata - Nye vegar må tilpassast landskapet slik at det vert minst muleg synlege - Setta krav om minstevassføring til minst 5-persentil Vedlegg: Søknader om løyve til bygging av sju småkraftverk - Skjerdal kraftverk AS og Kvammadalselvi kraftverk i Aurland kommune - høyring Konsesjonssøknad for Skjerdal kraftverk Konsesjonssøknad for Kvammadalselvi kraftverk Aktuelle lover, forskrifter, avtalar m.m. Saksopplysningar 3

32 Det ligg før søknad om konsesjon for bygging av Skjerdalskraft AS og Kvammadalselvi kraftverk i Aurland kommune. Søknadane er sendt på høyring frå NVE. Desse to kraftverka er ein del av Sognefjord pakken. Som består av fleire mindre kraftverk (13stk) langs Sognefjorden. NVE skal handsame desse søknadane samstundes for å vurdera samla belastning for område. Det er NVE som er konsesjonsstyresmakt for utbygging av små kraftverk. Slike saker vert sendt på høyring før avgjer vert teke. NVE ynskjer mest mogeleg konkrete synspunkt på om løyve bør gjevast eller ikkje. Dei ber om synspunkt på val av alternativ og framlegg til avbøtande tiltak. Dei ber kommunen spesielt om å vurdera søknadane opp mot gjeldande arealplanstatus. Prosjekta i Aurland er grundig utgreidd i vedlegg. Her er kort omrale av prosjekta: Skjerdalskraft AS Skjerdalskraft AS vil nytte eit fall på 653 m i Storelvi mellom kote 655 og kote 2. Vassvegen på 2600 m vil i hovudsak vere nedgrave røyr. Det er behov for 400 m ny veg som tilkomst til kraftstasjonen. Vegen er planlagt frå fylkesvegen ned mot sjøkanten. I anleggsperioden er det planlagt å nyttar røyrgata som anleggsveg, og det er planlagt å ruste opp eksisterande traktorveg som går oppover dalen. Middelvassføringa i Storelvi er 580 l/s og kraftverket er planlagt med maksimal slukeevne på 1300 l/s. Kraftverket vil ha ein installert effekt på 7,1 MW og vil etter planen gje ein gjennomsnittleg årleg produksjon på 20,2 GWh. Utbygginga vil føre til redusert vassføring på ei 3 km lang strekning i Storelvi. Det er planlagt slepp av minstevassføring på 90 l/s om sommaren og 30 l/s om vinteren. Det er i søknaden også gjort greie for eit alternativ 2 der fallet i Storelvi er delt opp i to kraftverk. Det planlagde kraftverket er eit elvekraftverk med ein inntaksdam på kote 650, lengda på vasspegelen vert om lag 50 meter og vassvolum vert 3000m3. Arealomfang: Det er fire grunneigarar som har interesse i tiltaket og permanent arealbehov er om lag 5 daa. Kvammadalselvi kraftverk Kvammadalselvi kraftverk planleg å nytte eit fall på 398 m frå inntaket på kote om lag 850 ned til kraftstasjonen på kote 460. Sidebekken Vetlebotna er planlagt overført til inntaksdammen i Kvammadalselvi med eit 25 m langt røyr. Vassvegen blir om lag 2200 m lang, og skal gravast ned på sør-austsida av elva. Det er og eit alternativ med vassveg nord-vest for elva. Frå fylkesvegen og fram til inntaket er det planlagt ein ca. 160 m lang veg. I tillegg skal det byggast ein 300 m lang ny veg som tilkomst til kraftstasjonen. Middelvassføringa i Kvammadalselvi er 700 l/s, og kraftverket er planlagt med maksimal slukeevne på 1550 l/s. Kraftverket vil ha ein installert effekt på 5,2 MW og etter planane produsere 14 GWh i eit middels år. Utbygginga vil føre til redusert vassføring på ein 2440 m lang strekning i Kvammadalselvi. Det er planlagt å sleppe minstevassføring på 233 l/s om sommaren og 31 l/s om vinteren. Det planlagde kraftverket er eit elvekraftverk med ein inntaksdam mellom kote 855 og kote 860. Dammen er planlagt til å få ei breidd på om lag 20 m og eit vassvolum vert 700m3. Arealomfang: Det er 19 grunneigarar som har interesse i tiltaket og permanent arealbehov er om lag 10 daa. Det vil ikkje gå med fulldyrka jord. Linjenettet for å ta imot straum frå dei planlagde kraftverka er tilfredsstillande. Det kan bli kapasitetsproblem sommartid dersom både Skjerdalskraft AS og 4

33 Kvammdalselvi kraftverk vert bygd. Økonomiske konsekvensar Kraftproduksjon vil gje direkte inntekter til eigarar av fallrettane, til grunneigarane, kommune, fylkeskommune og staten. Det vil og bidra til lokal og regional verdiskaping med nye arbeidsplassar. Vurdering Planstatus for områda kraftverka er plassert i, er Landbruks-, natur- og friluftsområde. Prosjekta er soleis i strid med kommuneplan og krev dispensasjon for å få løyve til bygging. Kultur Kraftverkprosjekta vil komma i direkte kontakt med kjende kulturminne. Røyrgatetraseane kjem i nærleiken av kulturmiljø, gardstunet og jordbrukslandskapet i Skjerdal og stølsmiljø ved stølen Glomsete. Rådmannen meinar like vel det ikkje vert store negative konsekvensar for kulturminna, dersom det vert sett vilkår for omsøkte prosjekt. Landskap Det vil bli synlege inngrep i landskapet for begge kraftverksprosjekta. Alternativ 1 i prosjektet i Kvammadalen vert synleg frå Nasjonal turistveg, og prosjektet i Skjerdal vil bli synleg frå Verdsarvfjorden. Avbøtande tiltak vil vera viktig for å minska landskapsopplevinga. Rådmannen meinar det må settast vilkår for at landskapsinngrepa skal bli mest muleg skånsame ved ei eventuell gjennomføring av prosjekta. Det er viktig for Aurland som reiselivskommune å ta vare på det unike landskapet dei reisande kjem for å oppleva. Det er og viktig å ta vare på landskap, natur og miljø for friluftsinteressene. Difor vert det tilrådd å ikkje godkjenne alternativ 2 for Skjerdlaskraft og røyrgate alternativ 1 for Kvammadalselvi kraftverk. Det vert og tilrådd å bygge kraftstasjon på kote 10 for Skjerdalskraft. Då blir det ikkje inngrep i fossen ved fjorden. Næring Eit eventuelt kraftverk kan gje tilleggsinntekter til grunneigaren og landbrukseigedomane får verdiauke. Prosjektet i Skjerdal vil gje landbruksdrifta ein betre landbruksveg til areal oppover i dalen. Det vil og få noko verdiauke ved småfyllingar og vegtilkost til område ved kraftstasjonen. Desse tiltaka vil vere positive for landbruksdrifta i Skjerdal. Vurdering etter Naturmangfaldlova 8-12: Kunnskapsgrunnlaget ( 8) er godt utgreidd i dei to søknadane. Rådmannen meinar det ligg føre tilfredsstillande kunnskap til å ta stilling til søknadane. Tiltaket i Skjerdal vil innskrenke INON- område (Inngrepsfrie naturområde) Kraftverksprosjekta kan få negative konsekvensar for artar som levere i vassmiljøet. Difor bør det settast krav til minstevassføring, som sikrar overleving av artar som er avhengig av dette naturmiljøet ( 9). Rådmannen meinar minstevassføringa må vera på 5-persentil nivå, spesielt om sommaren. Kostnadar med avbøtande tiltak som vert pålagt utbyggjar skal berast av utbyggjar ( 11). Dette kan vera auka minstevassføring, fleire undersøkingar/analysar, 5

34 helikopterdrift i staden for vegtilkomst og liknande. Det er positivt at dei planlagde prosjekta tek omsyn til god tilpassing i landskapet ( 12). Det er planlagt korte avstansar med jordkabel for tilkopling til eksisterande linjenett. Dette er viktig både for naturmiljøet (spesielt for fugl) og for landskapet. Prosjekta legg også opp til å nytte eksisterande trase for vegtilkomst, og tilbakeføring av stadbotn vegetasjon. Rådmannen meinar samla belastning for økosystemet ( 10) vert på eit akseptabelt nivå ved å sette vilkår for prosjekta. Dersom det vert sett vilkår, meinar rådmannen fordelane og samfunnsinteressene er større en ulempene for natur og miljø med desse to kraftverksprosjekta. Det vert tilrådd at Aurland kommune er positive til kraftverksprosjekta. 6

35 Saksprotokoll Utvalg: Formannskapet Møtedato: Sak: 17/15 Resultat: Arkivsak: 15/38 Tittel: Protokoll: Søknader om løyve til bygging av småkraftverk Kråkeelvi kraftverk og Brekka kraftverk i Lånefjorden - høyring Handsaming: Representanten Råmund Nyhammer gjorde følgjande framlegg til vedtak: Balestrand kommune vurderer både Brekka kraftverk og Kråkeelvi kraftverk som omsøkt i konsesjonssøknadene til å vere utbyggingsprosjekt med vesentlege positive samfunnsmessige konsekvensar. Samstundes vil dei negative konsekvensane for natur og miljø vere avgrensa, men då under føresetnad av at ein ved Brekka kraftverk nyttar fullprofilboring mellom kote 230 og 650 m.o.h. Balestrand kommune vil framheve dei samfunnsmessig positive konsekvensane ved gjennomføring av prosjekta som vil komme i form av utnytting av ein lokal ressurs til produksjon av fornybar energi, lokal verdiskaping med grunnlag for verksemd/arbeidsplassar og som inntekter for grunneigarar, kraftselskap og det offentlege. Prosjekta vil også føre til ny 22 KW kabel gjennom Høyangertunnelen mellom Lånefjorden og Høyanger, noko som vil styrke det allmenne kraftlinenettet og leveringstryggleiken i området. Det er også positive tiltak knytt til kvart prosjekt med flaumsikring av elva i Kråkeelvi kraftverk, og felles anleggsveg/skogsveg i Brekka kraftverk. For dei konkrete prosjekta meiner Balestrand kommune, ut frå føresetnaden nemnd innleiingsvis, at det generelt er små negative konsekvensar for natur og miljø. Ein kan akseptere at det ikkje vert krav om minstevassføring nedom inntaksdam i Kråkeelvi kraftverk, då verknaden av tiltaket får marginal effekt for landskap og miljø elles. For Brekka kraftverk finn ein at alternativet med fullprofilboring, og med det skjult røyrgate, er det einaste akseptable. Ei røyrgate i dagen i ei lengd på 950 meter frå kote ca m.o.h. slik som omsøkt, er eit stort og skjemmande inngrep i landskapet. Desse anlegga skal ligge i lang tid, og ei røyrgate vil vere eit hinder både for folk og dyr langs det meste av fjellsida. Ein kan ikkje sjå at teknologi eller kostnad vil utelukke alternativet med fullprofilboring på den omtala strekninga. Prosjekta ligg i LNF-område i arealdelen i gjeldande kommuneplan. Ein ser ikkje at det er nokon konflikt mellom dei to konsesjonsøknadene og arealbruken fasett i denne, eller andre kommunale planar etter Plan og bygningslova. Balestrand kommune vil ut i frå dette tilrå at det vert gjeve konsesjon for både Brekka kraftverk og Kråkeelvi kraftverk. Postadresse: Besøksadresse: Kong Beles veg 20 Kong Beles veg 20 Telefon: BALESTRAND BALESTRAND Telefaks:

36 Det vart røysta over dette framlegget. Tilråding: Balestrand kommune vurderer både Brekka kraftverk og Kråkeelvi kraftverk som omsøkt i konsesjonssøknadene til å vere utbyggingsprosjekt med vesentlege positive samfunnsmessige konsekvensar. Samstundes vil dei negative konsekvensane for natur og miljø vere avgrensa, men då under føresetnad av at ein ved Brekka kraftverk nyttar fullprofilboring mellom kote 230 og 650 m.o.h. Balestrand kommune vil framheve dei samfunnsmessig positive konsekvensane ved gjennomføring av prosjekta som vil komme i form av utnytting av ein lokal ressurs til produksjon av fornybar energi, lokal verdiskaping med grunnlag for verksemd/arbeidsplassar og som inntekter for grunneigarar, kraftselskap og det offentlege. Prosjekta vil også føre til ny 22 KW kabel gjennom Høyangertunnelen mellom Lånefjorden og Høyanger, noko som vil styrke det allmenne kraftlinenettet og leveringstryggleiken i området. Det er også positive tiltak knytt til kvart prosjekt med flaumsikring av elva i Kråkeelvi kraftverk, og felles anleggsveg/skogsveg i Brekka kraftverk. For dei konkrete prosjekta meiner Balestrand kommune, ut frå føresetnaden nemnd innleiingsvis, at det generelt er små negative konsekvensar for natur og miljø. Ein kan akseptere at det ikkje vert krav om minstevassføring nedom inntaksdam i Kråkeelvi kraftverk, då verknaden av tiltaket får marginal effekt for landskap og miljø elles. For Brekka kraftverk finn ein at alternativet med fullprofilboring, og med det skjult røyrgate, er det einaste akseptable. Ei røyrgate i dagen i ei lengd på 950 meter frå kote ca m.o.h. slik som omsøkt, er eit stort og skjemmande inngrep i landskapet. Desse anlegga skal ligge i lang tid, og ei røyrgate vil vere eit hinder både for folk og dyr langs det meste av fjellsida. Ein kan ikkje sjå at teknologi eller kostnad vil utelukke alternativet med fullprofilboring på den omtala strekninga. Prosjekta ligg i LNF-område i arealdelen i gjeldande kommuneplan. Ein ser ikkje at det er nokon konflikt mellom dei to konsesjonsøknadene og arealbruken fasett i denne, eller andre kommunale planar etter Plan og bygningslova. Balestrand kommune vil ut i frå dette tilrå at det vert gjeve konsesjon for både Brekka kraftverk og Kråkeelvi kraftverk. Samrøystes. Postadresse: Besøksadresse: Kong Beles veg 20 Kong Beles veg 20 Telefon: BALESTRAND BALESTRAND Telefaks:

37 Side 1 av 9 Plan- og samfunnsavdelinga Sakshandsamar: Idar Sagen E-post: idar.sagen@sfj.no Tlf.: Vår ref. Sak nr.: 15/214-3 Gje alltid opp vår ref. ved kontakt Internt l.nr. 3064/15 Dykkar ref. Dato LEIKANGER, Vedlegg til sak: Høyringsuttale til søknader om løyve til å bygge sju småkraftverk i Aurland, Vik, Balestrand og Høyanger kommunar «Sognefjordpakken» Saksutgreiing for Skjerdal kraftverk i Aurland kommune 1. Omtale av tiltaket. Storelvi er ca. 8 km lang og startar på ca. kote 1800 ved Blåskavlen og munnar ut i Aurlandsfjorden ved Skjerdal, ca. 5 km nordover på fylkesveg 242 langs Aurlandsfjorden frå Aurlandsvangen. Frå samløpet med Leimsdøla/Skjersdøla og nedover renn Storelvi i ei relativt djup og vanskeleg tilgjengeleg kløft. Nedre delen er Finnagjelet. Fossen nedst ved fjorden er godt synleg frå fjorden og frå andre sida. Søkjaren ønskjer å nytte fallet i Storelvi frå kote 655 og ned til fjorden. Det er utgreidd to alternativ for prosjektet, der den primære løysinga, alt. 1, er basert på nedgravd rørgate, tunnel over ei kort strekning og med kraftstasjon nede ved fjorden. Alternativ 2 er planlagt med to kraftstasjonar. Det er restar av eit tidlegare kraftverk nede ved fjorden. Søkjar er Skjerdalskraft AS som er eit selskap under skiping, eigd av grunn- og fallrettseigarar. Skjerdal kraftverk, alternativ 1. Tilsig Nedbørsfelt, km2 13,7 Middelvassføring ved inntaket, m3/sek 0,58 Alminneleg lågvassføring ved inntaket, liter/sek 90 Fem-persentil* sommar (mai-sept.), liter/sek 190 Fem-persentil* vinter, liter/sek 30 Kraftverk Inntak, kote 655 Avløp, kote 2 Brutto fallhøgde, meter 653 Slukeevne, maks m3/sek 1,3 Slukeevne, min m3/sek 0,06 Installert effekt, maks MW 7,1 Planlagt slepp av minstevassføring, sommar/vinter, liter/sek 90/30 Brukstid, timar 2850 Produksjon Årleg middel, GWh 20,2 Økonomi Utbyggingskostnad, mill. kr. 78 Utbyggingspris, kr/kwh 3,9 * Den vassføringa som blir underskriden 5 % av tida. Fylkeshuset Askedalen LEIKANGER Tlf.: Bankgiro: postmottak.sentraladm@sfj.no Org.nr.: NO MVA

38 Side 2 av 9 Alternativ 1 Det er planlagt ein fem meter høg og ca. 20 meter lang betongdam med inntak til rørgate ved kote Rørgata med lengde 2,6 km vil gå delvis i lausmassar og delvis over fjellgrunn. Sprenging av grøfter er difor nødvendig. Kryssing av Leimsdøla krev spesielle tiltak på grunn av rasfare. Rørbru er ikkje aktuelt. Det er planlagt boring av ein ca. 250 m lang tunnel som skal forast med rør. Kraftstasjon med grunnflate 80 m2 er planlagt der elva renn ut i fjorden, på same staden som ein tidlegare kraftstasjon. Det er lagt til grunn støydempande tiltak. Frå fylkesvegen er det planlagt 400 meter ny veg ned til kraftstasjonen. Eksisterande traktorvegar skal oppgraderast og nyttast i anleggsperioden. I tillegg vil det bli tilkomst via rørtraseen. Tilkopling til eksisterande 22 kv linjenett skal skje via ein 100 meter lang kabel. Det vil bli brukt lokale grøftemassar til omfylling av rør. Boremassar, ca. 400 m3, vil bli brukt både til vegbygging og langs rørgata. Fire område er markert som riggområde. Desse vil bli tilbakeført til noverande bruk når anlegget er ferdig.

39 Side 3 av 9 Skjerdal kraftverk, alternativ 2. Skjerdal I Skjerdal II Sum Tilsig Nedbørsfelt, km2 13,7 22,2 Middelvassføring ved inntaket, m3/sek 0,58 0,89 Alminneleg lågvassføring ved inntaket, liter/sek Fem-persentil* sommar (mai-sept.), liter/sek Fem-persentil* vinter, liter/sek Kraftverk Inntak, kote Avløp, kote Brutto fallhøgde, meter Slukeevne, maks m3/sek 1,3 2,0 Slukeevne, min m3/sek 0,06 0,1 Installert effekt, maks MW 4,2 4,4 Planlagt slepp av minstevassføring, sommar/vinter, liter/sek 90/30 140/50 Brukstid, timar Produksjon Årleg middel, GWh 11,8 12,6 24,4 Økonomi Utbyggingskostnad, mill. kr Utbyggingspris, kr/kwh 4,3 4,8 4,5 * Den vassføringa som blir underskriden 5 % av tida. Alternativ 2

40 Side 4 av 9 Alternativ 2 er planlagt med to kraftstasjonar. Skjerdal I med inntak på same staden som i alt. 1 og kraftstasjon like ovanfor samløpet mellom Storelva og Leimsdøla. Skjerdal II med inntak like nedanfor samløpet og kraftstasjon på same staden som i alt. 1. Vassvegen til Skjerdal 1 vil bli nedgravd rørgate langs same trase som i alt. 1. Det er også vurdert ei løysing med bora tunnel vest for elva. Dette er ei dyrare løysing. For Skjerdal II er det planlagt vassveg i bora tunnel, fora med rør i den nedre delen. Elva skal kryssast med rørbru ca. 500 meter ovanfor utløpet i fjorden. Alternativ 2 vil gje 4,2 GWh meir produksjon enn alt. 1, på grunn av at nedbørsfeltet til Leimsdøla kan utnyttast. Den samla utbyggingsprisen vil bli likevel bli høgare enn for alt. 1, 4,5 kr/kwh mot 3,9 kr/kwh. I søknaden er det sagt at tilkomsten til den øvre kraftstasjonen kan bli vanskeleg om vinteren. Fare for ras er årsaka til dette. Samla sett prioriterer søkjaren alternativ Verknader for miljø, naturressursar og samfunn (frå søknaden) Hydrologi For alternativ 1. er det planlagt å sleppe ei minstevassføring på 90 liter/sek om sommaren og 30 liter/sek om vinteren. For sommarperioden er dette lik alminneleg lågvassføring og i underkant av halvparten av 5-persentil. I eit middels vått år vil vassføringa i elva vere større enn største slukeevne og minstevassføring i 25 dagar, dvs. overløp ved inntaket. Nedbørsfeltet mellom inntaket og kraftstasjonen ( restfeltet) vil i gjennomsnitt gje ei vassføring på 330 liter/sek like oppstrøms denne. Vasstemperatur, isforhold og lokalklima. Grunnvatn, ras, flaum og erosjon Det er ikkje venta spesielle ulemper på grunn av kraftutbygginga. Biologisk mangfald, klipp frå Aurland Naturverkstad sin rapport. Sitat frå søkn. side Storelvi er ei mindre elv i Skjerdal på nordsida av Aurlandsfjorden som i tillegg til nedbør mottek smeltevatn frå breane i høgfjellet. Den planlagd utnytta elvestrengen ligg i eit område med mykje gråorskog. Det ligg fire gamle stølar langsetter elva nedafor øvre inntak, og i dalen fins store areal knytta til tradisjonell drift (beitemark, slåttemark og hagemarkskog), i tillegg til ein del dyrka mark ved gården Skjerdal. Eit verdfullt område med naturbeite/tørreng ved stølen Leim vil ikkje bli råka av ei utbygging. Det er ikkje påvist raudlisteartar i inngrepsområdet, men delar av elvestrengen er vanskeleg tilgjengeleg og difor dårleg undersøkt. Verknader og konfliktar Ingen lokalitetar som har meir enn alminneleg betyding for biologisk mangfald vil verte råka av dei planlagde inngrepa, men redusert vassføring i elva vil ha ein negativ effekt på plante- og dyreliv i og direkte knytt til elva (mosar, invertebratar, fossekall). Skadeomfanget av inngrepa vert rekna som små til middels. Samla omfang vert då lite til middels. Fisk og ferskvassbiologi, sitat frå søkn. side 35 Vassdraget har ikke oppgang av anadrome fiskearter. Like over utløpet er det en terskel med en mindre foss som er et absolutt vandringshinder. Grunneierne har gjort et par forsøk på å sette ut ørret i elva, men det har ikke lykkes å få fisken til å etablere seg. Elva er i dag regnet som fisketom. Landskap, sitat s. 38 i søknaden: Konsekvensar av planlagt utbygging Alternativ 1 Nedslagsfeltet ovanfor inntaket (heimste Øystølen) er ikkje påverka av tiltaket. Storelvi går i gjel frå kote 650 og heilt ned til fjorden. Inntaket ved kote 650 reknast å gje svakt negative konsekvensar som følgje av damanlegg og redusert vassføring i Storelvi. Vassvegen blir lagt som røyr i grøft frå dammen ned til Leim, og inngrepet vil med tida bli lite synleg i oreskogen. Skjersdalselvi har høge opplevingskvalitetar og utbyggjar ynskjer å ta vare på desse. I tillegg går det store snøskred som tek med seg bruene år om anna. Dei gjer det og lite aktuelt å byggje installasjonar her. Etter alt. 1 er det planlagt røyr i borehol frå Leim under Skjersdalselvi, slik at ein tek vare på denne og unngår skreda. Dersom vatnet blir ført vidare i ned-graven røyrgate langsmed traktorvegen og gjennom dyrka mark ned til kraftstasjonen ved fjorden vil landskapet ikkje bli mykje endra. Ei opprusting av vegen er tvert imot med å sikre driftsgrunnlaget for garden og gjer det meir lettvint å hauste slåtteteigane og halde fram med stølsdrifta. Slik kan tiltaket vere med å sikre kulturlandskapverdiane for framtida. Etter dette alternativet får Storelvi redusert vassføring, men utbygginga påverkar elles landskapet ovanfor bilvegen ved fjorden i svært liten til svakt negativ grad (0/ -). Fossefallet i Storelvi like ved fjorden vil få låg vassføring, dette kan gje negative konsekvensar for opplevinga av området både lokalt og sett frå fjorden (fjernverknad). Samanlikna med andre fossar i Aurlandsfjorden er Storelvi eit lite og underordna landskapselement. Kraftstasjonen vil erstatte ein stasjon frå 50-talet som er til nedfalls. Med opprydding og god tilpassing vil ny kraftstasjon kunne forbetre inntrykket av naustområdet ved fjorden. Ein anleggsveg på om lag 400 m. frå fylkesveg 242 og ned til planlagd kraftstasjon ved fjorden vil gje skjeringar som vert godt synlege frå fjorden dei

41 Side 5 av 9 første åra. Desse vil etter kvart verta meir gøymd av vegetasjon. Det er viktig å ta med seg at denne vegen ikkje vil gå i urørt landskap. Skjerdalsvegen går langs fjordsida og svingar seg opp til garane langs terrengryggen før elvegjelet. I lisida mellom vegen og fjorden ligg bustadhus med sine respektive tilkomstvegar. Tilkomstvegane til bygningane er i dag i stor grad skjult av vegetasjon. Det vil likevel ikkje bryte med landskapskarakteren å få ein veg ned til fjorden i dette området. Dei første åra, før revegetering av kantane langs den nye vegen vil den verte godt synleg. Seinare vert inntrykket dempa ned. Vegen er vurdert til å gje forbigåande middels negativ konsekvens for landskapsbildet (- -). Konsekvensane for landskap vil for Alt. 1 samla sett vere svakt til middels negative (- / --) i anleggsperioden og svakt negative (- ) i driftsfasen. Inntaksområdet, kote 650. Elva går i eit gjel. Utsyn nedover dalen mot garden Skjerdal, sett frå området ved Bruedn der elvane møtest. Skjersdøla og Leimsdøla som ikkje vil bli påvirka av tiltaket, kjem inn frå venstre, Storelvi frå høgre. For alternativ 2 vil kraftstasjon for øvre fall, kote 270, og inntak for nedre fall, kote 265, ligge i området mellom dei to bruene på biletet

42 Side 6 av 9 Venstre: Storelvi sitt utløp i fjorden. Høgre: Gammal inntaksdam ovanfor fossen. Sitat frå side 37 i søknaden: Nede ved fjorden finst restar etter inntaksdammen til eit gammalt kraftverk Storelvi renn ut ved Ståi/Ståflaten nede ved fjorden. Kraftstasjonen er planlagt bygd på tuftene frå den gamle kraftstasjonen (kote 2). Ein ny kraftstasjon vil med god landskapstilpassing kunne påverke området i positiv retning. Ovanfor brua ser vi restane etter ein eldre inntaksdam med kraftverk. Kulturminne og kulturmiljø I søknaden er det gjort greie for kjende funn av kulturminne på innmarka kring gardshusa på Skjerdal. Det er også lista opp mange kulturlandskapselment knytt til landbruket. Side i søknaden. Konsekvensane for kulturminne er vurdert som svakt negative. Brukarinteresser, sitat s i søkn.: Turgåing/friluftsliv Turgåinga i Skjerdal blir utøvd i stor grad av de fastboende i Skjerdal. Turene er oftest knytta til praktiske formål i forbindelse med gårdsdrift eller sanking av naturressurser, som turer til fjells for å fiske og jakte. En sjelden gang blir dalen besøkt av andre Aurlendinger. Dalen er noe brukt til dagsturer, men er sjelden utgangspunkt for fjellturer for andre enn de med direkte tilknytning til dalen (i hovedsak grunneiere). Det er en flott tur å gå fra Aurlandfjellet og ned dalen, men dette krever organisering i forhold til transport. Turen er ikke merket, og brukes bare sporadisk av lokalkjente. I områdene over heimestølen Leim er det ikke dagligdags at det går turfolk, selv ikke midt på sommeren. Fram til det ble åpnet kafedrift ved stølen i 2011 var det også sjelden fremmede i dalen i det hele tatt, selv om enkelte turister fant veien fram til den lille parkeringsplassen nedenfor tunet, og gikk innover dalen, da gjerne frem til Leim. I dag er det hyppigere besøk, disse besøkene kan like gjerne kalles turisme som friluftliv, og de er behandlet under overskriften turisme nedenfor... Skjerdal sett frå Undredal. Sitat s. 48 i søkn.: Bildet er hentet fra Facebooksida «Beautifull Norway». Dette viser at dalen er et flott fotomotiv, men også at innsynet er snevert. I dette bildet vil rørgatetraseen kun være synlig på strekningen mellom gården og fjorden over en tidsperiode på opp til 5 år. En kan skimte Skjerdalsvegen. Denne vil få en sideveg på skrå ned til fjorden

43 Side 7 av 9 Sitat s. 48 i søknaden. Tiltaket vil ikke få konsekvenser som vil ha potensial til å påvirke besøkstallene til hverken store eller små bedrifter i Aurland. En vil få en forbigående negativ virkning av vegbygging og etableringen av rørgate. Inngrepene vil falle sammen med område der menneskelig bruk er en naturlig del av landskapsbildet. Veg, gårdsbruk og bolighus sammen med tidligere tekniske installasjoner gjør dette landskapet bedre egnet enn et tilsvarende landskap uten tidligere menneskeskapte elementer, til å absorbere tekniske inngrep i form av ny veg og kraftstasjon. De langsiktige virkningene vil bare bestå i redusert vannføring i fossen ved utløpet av elva. Det kan være avbøtende å slippe vannet ut igjen i elveleiet over fossen (dvs. plassere kraftstasjonen om lag på kote 10). Tiltaket er foreventet å gi en liten til middels negativ virkning på tema brukerinteresser i anleggsfasen (- / --) og to-tre år framover, videre vil konsekvensen gradvis minke til ubetydelig til liten (0 / -). Det er deltema turisme som veier tyngst i forhold til vurderingen om negativ konsekvens for brukerinteressene i anleggsperioden. Samfunnsmessige verknader Samla investering er kalkulert til 78 mill. kroner, alternativ 1. Ein del av anleggsarbeidet vil kunne utførast av lokale entreprenørar. Energiproduksjonen vil gje inntekter til utbyggarane og samfunnet rundt. Utbyggingsprisen er berekna til 3,9 kr/kwh, som er litt over middels pris. Sumverknader/samla belastning Ikkje vurdert. Avbøtande tiltak. Planlagt minstevassføring for alternativ 1. er 90 liter/sek sommar som tilsvarer alminneleg lågvassføring, og 30 l/s vinter som tilsvarer 5-persentil. Sitat s. 54 i søknaden: Justert lokalisering av kraftstasjon For å redusere den landskapsmessige skadevirkningen, og med det negativ virkning på turisme i Verdensarvområdet, kan (nedre) kraftstasjon(en) legges på kote 10, dvs. over fallet som skaper fossen over elveosen. Da vil vannfallet forbli urørt, og fossen som landskapselement vil bli bevart. Dette vil også være positivt for elveosen, da vannet får en god utlufting av gassopphopning oppstått gjennom trykkpåvirkning, og det vil få økt surstoffinnhold. Disse forholdene kan være av betydning for produksjonen av plankton og med det mattilgangen for smolt, annen fisk og pelagiske sjødyr. 3. Fylkesrådmannen si vurdering av søknaden Fordelane ved tiltaket er først og fremst av økonomisk karakter og knytt til ein energiproduksjon på 20,2 GWh/år. Nye og opprusta vegar vil vere nytting for gardsdrifta i området. Kraftverket vil bidra til lokalt og regionalt næringsgrunnlag og skatteinntekter. Planlagt investering i tiltaket er 78 mill.kr. Utbyggingsprisen er berekna til 3,90 kr/kwh, som er litt meir enn middels pris. Ulempene vil vere knytt til skade og inngrep for m.a. landskap, brukarinteresser og kulturminne i samband med bygging av dam og inntak, nedgravd/nedsprengt rørgate, nye og opprusta vegar og kraftstasjon samt redusert vassføring i Storelvi med fossar og stryk. Vassforskrifta Tiltaket bør ikkje svekke den økologiske statusen i vassførekomsten til dårlegare enn god. Dersom tilstanden vert vurdert til dårlegare enn god, må vilkåra i 12 i vassforskrifta følgjast opp. Landskap, friluftsliv og turisme. Tiltaksområdet ligg i fjordlandskap, jf. fylkeskommunen sin regionale plan. Fossane i elva er ikkje omtalt i fosselista. Inntaket på kote 655 vil ligge innafor grensa til område med regionale friluftsinteresser. Elva og området der det er aktuelt med anleggsinngrep er lite synleg frå området rundt. Området er lite brukt til friluftsliv. Under alt. 1 vil bidrag frå Leimselvi og Skersdøla bety meir vatn i elva i tillegg til minstevassførig frå Bruedn og ned til sjøen. Tiltaket vil bety moderate ulemper i høve brukarinteresser, men større ulemper i høve til landskap. Elva dannar ein foss ved utløpet i fjorden. Denne er godt synleg frå fjorden og frå andre sida. I søknaden er det omtalt ei løysing der kraftstasjonen vert plassert på kote 10 og at driftsvatnet vert slept i elva ovanfor fossen. Ei slik løysing vil bidra til at fossen framleis vil vere eit viktig landskapselement. Verdsarvområde, sitat s. 19 i søknaden. Aurlandsfjorden, der Storelvi renner ut, er en del av Verdensarvområdet Vestlandsk Fjordlandskap, delområde Nærøyfjorden. Verdensarvområdet inkluderer hele fjorden fra Simlenes og inn begge fjordarmer (Næryøfjorden inn til Gudvangen og Aurlandfjorden inn til Flåm), selv om de innerste delene av Aurlandsfjorden, dvs. fra like utenfor Skjerdal og inn til Flåm, ikke er inkludert i landskapsvernområdet. Verdensarvstatusen medfører ikke nye former for vern, men den krever at en

44 Side 8 av 9 tar særlige hensyn til natur- og landskapsverdier. Med denne bakgrunn har en hentet inn ekstern kompetanse på fagtema landskap i konsesjonssøknaden, slik at dette tema blir grundig utredet med tanke på konsekvenser. Kapittelet om konsekvenser for tema landskap er skrevet av landskapsgeograf Hanne Lykkja ved Aurland Naturverkstad. Prosjektet vil også legge særlig vekt på god landskapstilpassing av alle inngrep og installasjoner. Fylkesrådmannen meiner at tiltaket vil komme i konflikt med verdsarvområdet Vestnorsk fjordlandskap, og at dette vanskeleg kan avbøtast. Kulturminne frå nyare tid Skjerdalen med Ståelvi nede ved fjorden og Storeelvi lenger oppe i dalen, ligg i eit sårbart og verneverdig kulturlandskap. Der elvane samla renn ut i Aurlandsfjorden ved Ståi, kjem vi rett inn i verdsarvområdet Vestnorsk fjordlandskap, delområde Nærøyfjorden. Verdsarvområdet inkluderer heile fjorden frå Simlenes og inn begge fjordarmane, Nærøyfjorden mot Gudvangen og Aurlandsfjorden mot Flåm. Den nærleiken Skjerdal har til Verdsarvområdet og det direkte innsynet grenda har frå fjorden, gjer at den har ein spesielt høg verdi som landskap, fjordlandskap, og i reiselivssamanheng. Grenda Skjerdal, med sine mange kulturminne og landskapselement, utgjer eit heilskapleg kulturlandskap frå fjord til fjell. Landskapet er prega av aktiv og allsidig landbruksaktivitet gjennom lang tid. Her finn vi ein mosaikk i landskapet av slåtteteigar, åkrar, hagemark og beite. Utmarka er prega av beiting, lauving, hausting av for og stølsbruk. Nede ved fjorden finn vi fleire naust og restar etter tidlegare bruk av elva, som kvernhus, sagbruk og restar av eit eldre kraftverk. Ved fjorden er det planlagt ein anleggsveg på om lag 400 meter, frå fylkesveg 242 og ned til den planlagd kraftstasjonen. Denne vegen med sine skjeringar og fyllingar, vert godt synleg frå fjorden. Sjølv om den negative verknaden over tid vert dempa noko, får det konsekvensar for det heilskaplege landskapsbiletet. Der Ståelvi når fjorden, er det ein mindre foss. Denne utgjer eit viktig landskapselement, den er eksponert mot fjorden, og synlig for dei som ferdast med båt. Skjerdal er ein djup og trong V-dal der elvane går i gjel mest heile vegen. Ei utbygging i dette området vil påverke landskapet negativt, ikkje berre gjennom fysiske inngrep, men mest ved at det vert langt mindre vassføring i elva. Ståelvi og Storeelvi, utgjer eit vesentleg element i det overordna landskapsbiletet. Fysiske inngrep kombinert med mindre vassføring i elvi, vil i stor grad påverke opplevingsverdien av kulturlandskapet på ein negativ måte. I utbyggingsområdet er det fleire stølar, med stølshus gamle murar og andre synlege strukturar og landskapselement. Den gamle delen av stølsvegen med mura kløvvegar, klopper og gangbruer må reknast som eit viktig kulturminne. Området ved Bruedn er eit spennande og særprega landskapsrom med mykje kulturhistorie og stor dramatikk. Området representerer, saman med Storeelvi høge opplevingskvalitetar både når det gjeld naturfenomen knytt til elva og jettegrytene, til kulturhistoria med dei gamle vegfara og til naturopplevingar. Kulturlandskapet her er ikkje urørt, men likevel sårbart. Dersom ein ikkje skal miste for mykje av kvalitetane i landskapet, må området skånast for nye og større inngrep. Skjerdal utgjer ein visuell del av det store landskapsrommet for dei som ferdast med båt på Aurlandsfjorden, og lett synlege tiltak får konsekvensar for opplevinga av fjordlandskapet. Sjølv om ein del tiltak kan visuelt dempast over tid, vil ei utbygging få store konsekvensar for opplevinga av landskapet og landskapsforståinga. Det planlagde tiltaket vil få så store konsekvensar for opplevinga av fjordlandskapet, at ei utbygging ut i frå kulturminne-, kulturlandskap- og landskapsomsyn ikkje kan tilrådast. Automatisk freda kulturminne Fylkeskommunen meiner det er eit potensiale for funn av automatisk freda kulturminne i form av førhistoriske busetjingsspor, dyrkingsspor og utmarkskulturminne innanfor planområdet for Skjerdal kraftverk. Vi finn derfor grunnlag for å stille krav til gjennomføring av ei arkeologisk registrering. Registreringa skal oppfylle tiltakshavars undersøkingsplikt jamfør 9 i lov om kulturminne. Tiltakshavar ved større offentlege og private tiltak er pliktig til å undersøke om tiltaket kan råke automatisk freda kulturminne. I tråd med kulturminnelova 10 skal tiltakshavar sjølv dekke kostnadene til gjennomføring av registreringa. Fylkeskommunen ber tiltakshavar setje opp ei fullstendig oversikt over tiltak som etableringa av kraftverket inneber. Det kan vere

45 Side 9 av 9 anleggsvegar, massedeponi, riggområde osv. Fyrst då kan omfanget av registreringa fastsettast. Vi ber tiltakshavar ta kontakt i god tid før tiltak etter planen skal settast i verk. Samla vurdering og konklusjon. Aurlandsfjorden er ein del av verdsarvområdet Vestnorsk fjordlandskap, delområde Nærøyfjorden. Fylkesrådmannen meiner at det planlagde tiltaket vil få så store konsekvensar for opplevinga av fjordlandskapet med omsyn til landskap, kulturminne og kulturlandskap, at det ikkje kan tilrådast. Om det likevel skulle bli gitt løyve vurderer fylkesrådmannen alt. 1 med ein kraftstasjon som ei betre løysing ann alt. 2 med to kraftstasjonar. Kraftstasjonen må vidare plasserast lenger frå fjorden, om lag på kote 10, slik at driftsvatnet vert slept i elva ovanfor fossen. Krav om undersøking i tråd med kulturminnelova 9 må settast som konsesjonsvilkår.

46 Side 1 av 7 Plan- og samfunnsavdelinga Sakshandsamar: Idar Sagen E-post: idar.sagen@sfj.no Tlf.: Vår ref. Sak nr.: 15/214-4 Gje alltid opp vår ref. ved kontakt Internt l.nr. 5188/15 Dykkar ref. Dato LEIKANGER, Vedlegg til sak: Høyringsuttale til søknader om løyve til å bygge sju småkraftverk i Aurland, Vik, Balestrand og Høyanger kommunar «Sognefjordpakken» Saksutgreiing for Kvammadalselvi kraftverk i Aurland 1. Omtale av tiltaket. Kvammadalelvi startar i fjellområdet nord for Aurlandselvi og renn ut i denne om lag 2 km før utløpet i fjorden. I øvre delen renn elva vestover før den renn sørover mot Aurlandselvi. På begge sider av elva er det fjellandskap med stølar i det øvste området. Midt i tiltaksområdet er det bustadhus og gardsbruk der dei fleste ligg på vestsida av elva. På begge sider av elva er det plantefelt. Fylkesveg 243 mellom Aurland og Lærdal tek seg oppover mot fjellet ovanfor elva og busetnaden. Omlag midtvegs i dalen er det bilveg og bru over elva til Turlid. Ei 22kV kraftlinje fylgjer elva ned til Aurland sentrum. På utbyggingsstrekninga er elva prega av stryk og små kulpar, men ingen store fossar. Kraftstasjonen er planlagt like ovanfor Turlidfossen. Søkjar er Kvammadalselvi Kraftverk som er eit selskap under skiping eigd av fallrettsseigarar. Kvammadalselvi kraftverk Tilsig Nedbørsfelt, km2 15,9 Middelvassføring ved inntaket, m3/sek 0,7 Alminneleg lågvassføring ved inntaket, liter/sek 40 Fem-persentil* sommar (mai-sept.), liter/sek 233 Fem-persentil* vinter, liter/sek 31 Kraftverk Inntak, kote 858 Avløp, kote 460 Brutto fallhøgde, meter 398 Slukeevne, maks m3/sek 1,55 Slukeevne, min m3/sek 0,15 Installert effekt, maks MW 5,2 Planlagt slepp av minstevassføring, sommar/vinter, liter/sek 233/31 Brukstid, timar 2714 Produksjon Årleg middel, GWh 14 Økonomi Utbyggingskostnad, mill. kr. 43,9 Utbyggingspris, kr/kwh 3,1 * Den vassføringa som blir underskriden 5 % av tida. Fylkeshuset Askedalen LEIKANGER Tlf.: Bankgiro: postmottak.sentraladm@sfj.no Org.nr.: NO MVA

47 Side 2 av 7 Blå stipling markerer nedbørsfeltet. Blå prikk er inntaket. Raud stipling er rørgata og raud firkant kraftstasjonen. Fylkesveg 243 til Lærdal passerer like ovanfor det planlagde inntaket. Det er planlagt å overføre bekken Vetlebotna til inntaket. Denne bekken som representerer ein produksjon på 0,5-0,7 GWh, renn ut i Kvammadalselvi rett nedstrøms inntaket. Rørstrekninga vert om lag 25 m og kan leggast i samband med vegen til inntaket. Ved inntaket er det planlagt ein fem meter høg og 20 meter lang betongdam i boge. Neddemt areal vil bli ca. 400 m2. Vassvegen nedover er planlagt som nedgravd rørgate på søraustsida av elva, lengde ca. 2,2 km. Grunnforholda er for det meste lausmassar, men også ein del fjell. Kraftstasjon med grunnflate 135 m2 vil bli plassert om lag på kote 460, nedanfor garden Turlid og ovanfor Turlidfossen. Driftsvatnet frå kraftstasjonen skal førast tilbake til elva via ein kort kanal, og vidare i fritt løp ned i elvegjelet ca. 50 høgdemeter til elva. Vatnet kan stykkevis danne små fossefall. Venstre: Inntaksområdet sett nedover. Høgre: Illustrasjon som viser inntak og dam, sett nedover Fylkesvegen og vegen til Turlid vil bli brukt som tilkomst til inntaksområdet og til kraftstasjonsområdet. Noverande traktorvegar vil bli opp rusta og brukt som anleggsvegar i byggeperioden. Det må byggast 160 meter ny veg frå fylkesvegen til inntaket og om lag 300 meter ny veg frå eksisterande traktorveg ved Turlid og ned til kraftstasjonen. Det vil bli opparbeidd ein mellombels veg langs rørgata. Denne vil bli tilbakeført til terreng når arbeidet er fullført. Krafta frå kraft-

48 Side 3 av 7 stasjonen vil bli overført via ein ca. 30 meter lang kabel til ei eksisterande 22 kv linje som følgjer elva. Linja må oppgraderast for å kunne ta i mot kraftproduksjonen. Det er vurdert ei utbyggingsløysing der vassvegen vert lagt i rørgate nordvest for elva med kraftstasjon på denne sida av elva. Vassvegen vert 170 meter lenger enn i den omsøkte løysinga. Inntaket skal flyttast ca. 15 høgdemeter nedover langs elva, og berekna produksjon vert litt mindre. Utbyggingskostnaden går litt opp. Denne løysinga er ikkje omsøkt. Flyfoto frå norgeibilder.no, Venstre: Rørgata, svart strek, forbi stølsområde. Høgre: Rørgata, svart strek, forbi Turlid.

49 Side 4 av 7 2. Verknader for miljø, naturressursar og samfunn (frå søknaden) Hydrologi Det planlagt å sleppe minstevassføring tilsvarande 5-persentil sommar og vinter, 233 og 31 liter/sek. I eit middels vått år vil vassføringa i elva vere større enn største slukeevne i 34 dagar, dvs. overløp ved inntaket. Nedbørsfeltet mellom inntaket og kraftstasjonen ( restfeltet) vil i gjennomsnitt gje ei vassføring på 170 liter/sek like oppstrøms denne. Kraftverket vil nytte 66 % av tilsiget i Kvammadalselvi, 15 % vil gå som flaumoverløp, 16 % vil bli forbitappa som minstevassføring og 3 % vil vere vasstap som fylgje av at vassføringa er mindre enn slukeevna. Vasstemperatur, isforhold og lokalklima, sitat s. 22 i søknaden. Driftsfasen: Vassføringa vert vesentleg redusert mellom inntaket og utløpet frå kraftstasjonen. Vinter: Redusert vassføring vil medføre at islegging skjer litt tidlegare, 1 2 veker, men tidspunkt for isløysing på ettervinteren/våren vil ikkje bli endra. Vasstemperaturen vil bli lite påverka, og i tørre periodar på vinteren vil kraftverket stå og elva renn med naturleg vassføring. På strekninga mellom utløpet frå kraftstasjonen og Kvammadalselvi vil vatnet i kortare strekk kunne utgjere små fossefall. Desse vil kunne fryse til i løpet av hausten/vinteren. Sommar: Mindre vassføring i elva medfører eit overdimensjonert elveløp, og vasstemperaturen vil venteleg stige litt. På sommaren er det ikkje venta at strekninga mellom utløpet frå kraftstasjonen og elva vil ha noko betyding for vasstemperaturen. Lokalt klima: Det er ikkje frostrøyk slik elva renn i dag, og det er ikkje venta at ei utbygging av vassdraget vil påverke lokalt klima. Samla er verknaden på vasstemperatur, isforhold og lokalt klima vurdert som liten/middels negativ. Grunnvatn, ras, flaum og erosjon, sitat s. 23 i søkn. Grunnvatn: Grunnvassressursane i området er ikkje kartlagde. Dagens situasjon vert venteleg ikkje endra ved ei utbygging. Flaumar: Flaumane i vassdraget er typisk sesongflaumar, med hovudvekt på hausten. Det kan også førekomme store flaumar på våren. Typisk størrelse for døgnmiddelflaumane ligg på 7-9 m3/s. Kulminasjonsverdi vil vere høgare. Ein stipulert 50-års flaum i Kvammadalselvi vil ligge mellom m3/s. Med ei slukeevne i turbinen på 1,55 m3/s så utgjer det ca 8 %. Ut frå dette kan ein vente at ei utbygging vil redusere årlege flaumsituasjonar noko, medan ein 50års flaum vert lite redusert etter ei kraftutbygging. Samla er verknaden på ras, flaum og erosjon vurdert som liten. Raudlisteartar, terrestrisk miljø, akvatisk miljø, sitat frå samandraget i rapport om konsekvensar for biologisk mangfald, Aurland Naturverkstad. Naturverdiar, konsekvensar og avbøtande tiltak Det er registrert 5 naturtypelokalitetar dels av lokal og dels av regional verdi i influensområdet. Mellom desse er det to lokalitetar av naturtypen bekkekløft og bergvegg, begge med verdi B, viktig for biologisk mangfald. To lokalitetar er naturbeitemark, den eine er ein nedlagt støl, verdsett som C, lokalt viktig, og den andre er ein tidlegare slåtteng der siste aktive hevd har vore beite, verdsett som B, viktig. Den femte lokaliteten er registrert som hagemark, dette er eigentleg gjengrodde utslåtter, der det er lauving frå bjørketrea omkring som er siste aktive hevd. Denne lokaliteten kan ut frå lokalisering og habitat være funnplassen for den raudlista karplanta muserumpe (NT). Det er registrert ein raudlista naturtype i området (natureng, eigen lokalitet) og ein raudlista vegetasjonstype (elvemosesamfunn, del av bekkekløftlokalitet), men det er ikkje registrert raudlista artar innafor desse. Det er ikkje kjend hekking av sårbare fugleartar i området. Influensområdet inngår i Nordfjella villreinområde. Influensområdet er samla sett vurdert å ha middels verdi for biologisk mangfald. Tiltaket vil føre til redusert vassførsle samt fysiske inngrep i nokre av naturtypelokalitetane. Samla vert tiltaket vurdert å få middels negativ konsekvens (- -) for biologisk mangfald. Om ein gjennom avbøtande tiltak unngår dei største inngrepa i ein regionalt verdifull lokalitet og aukar minstevassføringa om sommaren kan ein redusere skadeomfanget til liten negativ konsekvens (-). Brukarinteresser, kulturminne og landskap, sitat s.2 ( samandraget), 29, 31 og32 i søkn. I samband med kartlegging av andre brukarinteresser, kulturminne og landskapsmessige tilhøve i eller i tilknyting til elva, er det ikkje registrert særleg negative konsekvensar ved gjennomføring av tiltaket. Tiltaket er vurdert som positivt for lokalsamfunnet generelt og fallrettseigarane spesielt... Verneverdige bygningar: SEFRAK-registeret er gjennomgått for heile tiltaksområdet...nordvest for inntaket, der vegen til inntaket er planlagt, ligger nokre eldre stølar og ruinar. På austsida av røyrgatetraseen ligg det og ein del SEFRAK-registrerte bygningar. Ingen bygningar eller ruinar kjem i konflikt med utbyggingsplanane slik dei ligg føre. Dette gjeld både for utbyggings- og driftsfasen... Kulturmiljø. I tiltaksområdet er det eit variert kulturlandskap, og røyrgata og tilkomstvegen til kraftstasjonen vil berøre noko av dette. Nedanfor garden på Turlid ligg gamle slåtteenger som no er ute av drift. Øvst er det fylldyrka mark, nedst er det natureng. Denne er omtalt som lokalitet 4 i rapport om biologisk mangfald og har verdi B. Samla er verknaden på kulturminne og kulturmiljø vurdert som liten.. Det mest nytta turområdet ligg høgare opp i dalen enn inntaket. Det er opne sikteliner frå lisida (Nalfarbakkane) og ned i øvre delar av elva. Parkeringsplassen ved starten av stien til Prest ligg ved

50 Side 5 av 7 vegen, eit godt stykke over elva. Det er ikkje innsyn til elva frå parkeringsplassen, men det er innsyn til røyrgatetraseen. Røyrgata vil verte lagt under den gamle stølsvegen til Glomsete, slik at denne vegen, som i dag fungerer som tursti, ikkje vert råka av inngrep. Fylkesveg 243 går på motsett side av elva for tiltaksområdet. Dette er ein nasjonal turistveg med mykje turisttrafikk på sommaren. Frå vegen vil ein kunne sjå røyrtraseen og stadvis ha innsyn til inntaket. Fram til røyrgata er grodd til vil dette påverke landskapsopplevinga. Grunneigarar på begge sider av elva har kome med innspel til kommunen om hyttefelt og skianlegg i dalføret. Planane er førebels på planleggingsstadiet. Anleggsfasen: Anleggsarbeidet vil gjere området mindre attraktivt som turområde og jaktforholda vil venteleg bli dårlegare. Det vil verte noko anleggstrafikk på fylkesvegen, utan at dette medfører store ulemper for turistane. Driftsfasen: Etter istandsetjing og tilsåing av anleggsområdet vert det små eller ingen verknader for turisme, friluftsliv og jakt. Samla er verknaden på brukarinteresser vurdert som liten. Samfunnsmessige verknader Samla investering er kalkulert til 44 mill. kroner. Ein del av anleggsarbeidet vil kunne utførast av lokale entreprenørar. Energiproduksjonen vil gje inntekter til utbyggarane og samfunnet rundt. Utbyggingsprisen er berekna til 3,1 kr/kwh, som er godt under middels pris. Sumverknader/samla belastning, sitat s. 36 og 37 i søknaden. Potensial for småkraftverk.i nedbørfeltet nord for Kvammadalen er det fleire alternativ, og i det nordlegaste alternativet som er synt på kartet er det planar om bygging av småkraftverk. Søraust for Kvammadalselvi er det markert eit muleg kraftverk i Tverrådalen, eit nedbørfelt som drenerer mot nordaust ned i Aurlandselvi. Det er ikkje kjent at det er planar om bygging av kraftverk i dette vassdraget. Vassbygdevatnet, søraust for Kvammadalen, er regulert til kraftproduksjon, og det er fleire kraftverk oppstrøms vatnet. Samla sett er det ikkje stor belastning med tanke på utbygging av småkraftverk i dette området. Venstre: Illustrasjon. Kraftstasj. med utløp. Høgre: Turlidfossen sett frå fylkesv. 50 nede i dalen. Avbøtande tiltak. Planlagt minstevassføring er 233 liter/sek sommar og 31 liter/sek vinter som tilsvarar 5-persentil. Produksjonstapet samanlikna med ingen minstevassføring, er berekna til 2,8 GWh. Årleg produksjon er oppgitt til 14 GWh, gitt denne minstevassføringa. Dobling av minstevassføringa om sommaren vil redusere produksjonen med ytterlegare 2,1GWh og utbyggingsprisen vil auke frå 3,1 til 3,41 kr/kwh. Elles er det sagt dette om fordelane ved auka minstevassføring, s. 40 i søkn.: Miljø: Vil ta betre vare på elvemosesamfunnet og bevare den stabiliserande effekten på luftfuktigheita i bekkekløfta. Med denne minstevassføringa om sommaren er konsekvensen av tiltaket vurdert å gi liten til middels negativ konsekvens for naturverdiane som er avhengig av sjølve elva. Landskap: Auka minstevassføring vil ha ein liten positiv visuell effekt 3. Fylkesrådmannen si vurdering av søknaden Fordelane ved tiltaket er først og fremst av økonomisk karakter og knytt til ein energiproduksjon på 14 GWh/år. Nye og opprusta vegar vil vere nytting for gardsdrifta i området. Redusert vassføring i elva ved flaum er også ein fordel. Kraftverket vil bidra til lokalt og regionalt nærings-

51 Side 6 av 7 grunnlag og skatteinntekter. Planlagt investering i tiltaket er 44 mill.kr. Utbyggingsprisen er berekna til 3,10 kr/kwh, som er godt under middels pris. Ulempene vil vere knytt til skade og inngrep for m.a. landskap, brukarinteresser og kulturminne i samband med bygging av dam og inntak, nedgravd/nedsprengt rørgate, nye og opprusta vegar og kraftstasjon samt redusert vassføring i Kvammadalselvi. Vassforskrifta Tiltaket bør ikkje svekke den økologiske statusen i vassførekomsten til dårlegare enn god. Dersom tilstanden vert vurdert til dårlegare enn god, må vilkåra i 12 i vassforskrifta følgjast opp. Landskap, friluftsliv og turisme. Tiltaksområdet ligg i fjordlandskap, jf. fylkeskommunen sin regionale plan. I planen er det ikkje markert fossar eller stryk i elva som viktige landskapselmenet. Fylkesveg 243 over fjellet mellom Aurland og Lærdal har status som nasjonal turistveg og her er det mykje trafikk om sommaren. Frå vegen vil ein kunne sjå rørgatetraseen og det vil stadvis vere innsyn til inntaket. Fram til rørgata er grodd til vil dette påvirke landskapsopplevinga. Fylkesrådmannen meiner at det for dette prosjektet er ekstra viktig med god tilbakeføring av rørgatetrasen til naturleg terreng. Fjellområdet nordover med toppane Prest, Illversnosi og Blåskavlen er markert som friluftsområde med regional verdi. Inntaket på kote 858 ligg godt nedanfor grensa til dette området. Turlidfossen, nedanfor den planlagde kraftstasjonen, er ikkje omtalt som viktig landskapselement i fylkeskommunen sin regionale plan. Fossen bør vurderast ved neste korsveg. Kulturminne frå nyare tid Området rundt det planlagde inntaket, ligg i eit gamalt kulturlandskap med fleire SEFRAKregistrerte stølshus, steingardar og andre element etter tidlegare bruk av området. Sjølv om det tradisjonelle stølslandskapet i dag er prega av gjengroing, er her framleis tydelege spor etter aktiv landbruksdrift. Fylkesveg 243, mellom Aurland og Lærdal, er klassifisert som Nasjonal Turistveg og går gjennom det aktuelle stølsområdet. I tillegg er deler av området i FRIDA klassifisert som lokalt viktig friluftsområde. I eit område der det i så stor grad vert lagt vekt på natur, kultur og oppleving, vil elva med sin naturlege vassføring, vere eit sterkt ynskjeleg element i landskapet. Avbøtande tiltak og konsesjonsvilkår kan her vere å flytte inntaket nedstrøms der den gamle ferdslevegen går over elva på kote 800. I søknaden er det vurdert to alternative rørgatetrasear. Begge traseane vil gå i eit forholdsvis brattlendt kulturlandskap, der framføring av veg og graving av rørgate lett kan føre til erosjon, skade på viktige kulturlandskapselement og sette varige spor i landskapet. Lisida aust for Turlidfossen, der stien frå Presthagen til Turlid går, er registrert i landskapssamanheng. I samband med ei eventuell utbygging, må det ikkje gjerast skade på steingardar, bakkereine og dei gamle vegfara i området. Dersom viktige og markerte kulturminne frå nyare tid, etter år 1537, vert direkte eller indirekte råka av planlagde tiltak, må tiltaka justerast på ein slik måte at kulturminna kan takast vare på. Det må ikkje gjerast skade på kulturlandskapselement som geiler, vegar, steingardar, bakkereiner, bygningar eller andre synelege spor etter tidlegare landbruksaktivitet i området. Gamle ræser og vegar er også kulturminne og viktige element i landskapet. For å få minst mogeleg synelege spor i landskapet og ei raskare revegetering, er det viktig å nytte naturleg vegetasjon frå staden (torv) til dekking av deponi, vegskråningar og riggområde etter at anlegget er fullført. Automatisk freda kulturminne Ingen automatisk freda kulturminne er tidligare registrert innanfor planområdet. Fylkeskommunen meiner likevel at det er eit potensiale for funn av førhistoriske utmarkskulturminne innanfor planområdet for Kvammadalselvi kraftverk. Vi finn derfor grunnlag for å stille krav til gjennomføring av ei arkeologisk registrering. Registreringa skal oppfylle tiltakshavars undersøkingsplikt jamfør 9 i lov om kulturminne. Tiltakshavar ved større offentlege og private tiltak er pliktig til å undersøke om tiltaket kan råke automatisk freda kulturminne. Jamfør kulturminnelova 10 skal tiltakshavar sjølv dekke kostnadene til gjennomføring av registreringa. Fylkeskommunen ber tiltakshavar setje opp ei fullstendig oversikt over tiltak som etableringa av kraftverket inneber. Det kan vere anleggsvegar, massedeponi, riggområde osv.

52 Side 7 av 7 Fyrst då kan omfanget av registreringa fastsettast. Vi ber tiltakshavar ta kontakt i god tid før tiltak etter planen skal setjast i verk. Samla vurdering og konklusjon. Fylkesrådmannen vurderer at tiltaket samla sett vil innebere moderate ulemper i høve til landskap, brukarinteresser og kulturminne, og vil rå til at det vert gitt løyve. På grunn av innsyn til rørgatetrasen og inntaksområdet frå turistvegen og eit stølsområde, bør det vurderast ei løysing med inntak plassert nedstrøms der den gamle ferdslevegen kryssar elva på kote 800. For dette prosjektet er det ekstra viktig med god tilbakeføring av rørgatetraseen til naturleg terreng. Av rapporten om konsekvensar for biologisk mangfald, går det fram at auka minstevassføring om sommaren vil redusere skadeomfanget frå middels til liten negativ konsekvens. Større minstevassføring bør difor vurderast. Krav om undersøking i tråd med kulturminnelova 9 skal settast som konsesjonsvilkår.

53 Side 1 av 5 Plan- og samfunnsavdelinga Sakshandsamar: Idar Sagen E-post: idar.sagen@sfj.no Tlf.: Vår ref. Sak nr.: 15/214-5 Gje alltid opp vår ref. ved kontakt Internt l.nr. 5862/15 Dykkar ref. Dato LEIKANGER, Vedlegg til sak: Høyringsuttale til søknader om løyve til å bygge sju småkraftverk i Aurland, Vik, Balestrand og Høyanger kommunar «Sognefjordpakken» Saksutgreiing for Tura kraftverk i Vik kommune 1. Omtale av tiltaket. Tura er ei sideelv til Seljedalselva som renn gjennom Seljedalen. Dette er eit dalføre søraust for Vikøyri. I dalen er det spreidd busetnad med landbruksareal og beiteområde. Liene er skogkledde oppover og går over i snaufjell rundt dalen. Her er lauvskog og innslag av planta gran. Området er ikke synlig fra fjorden. Seljestadelvi renn saman med Veslaelvi frå Ovrisdalen og dannar elva Vikja som renn ut i fjorden. Tiltaket omfattar to elveløp i Tura som renn saman på ca. kote 500 nedanfor dei planlagde inntaka. Store deler av Vikvassdraget er utnytta til kraftproduksjon. Fleire bekkar i området er overført til inntaksmagasinet til Hove kraftverk øvst i Ovrisdalen. Like nedanfor den planlagde kraftstasjonen er det bekkeinntak til dette kraftanlegget («takrenne» på kote 344). Langs fylkesvegen gjennom Seljedalen går det ei 22k V kraftlinje. Søkjar er Tura Kraft AS som er eit selskap eigd av fallrettsseigarar. Tura kraftverk Tilsig Nedbørsfelt, km2 6,49 Middelvassføring ved inntaket, m3/sek 0,45 Alminneleg lågvassføring ved inntaket, liter/sek 32 Fem-persentil* sommar (mai-sept.), liter/sek 178 Fem-persentil* vinter, liter/sek 24 Kraftverk Inntak, kote 654 Avløp, kote 377 Brutto fallhøgde, meter 277 Slukeevne, maks m3/sek 0,9 Slukeevne, min m3/sek 0,09 Installert effekt, maks MW 2,2 Planlagt slepp av minstevassføring, sommar/vinter, liter/sek 32/32 Brukstid, timar 6833 Produksjon Årleg middel, GWh 6,6 Økonomi Utbyggingskostnad, mill. kr. 19,2 Utbyggingspris, kr/kwh 2,9 * Den vassføringa som blir underskriden 5 % av tida. Fylkeshuset Askedalen LEIKANGER Tlf.: Bankgiro: postmottak.sentraladm@sfj.no Org.nr.: NO MVA

54 Illustrasjon av det planlagde tiltaket. Blå strekar viser overføring frå grein av elva og vassvegen frå inntaksdammen til kraftstasjonen. Side 2 av 5

55 Side 3 av 5 Det er planlagt overføring frå ein ca. to meter høg inntaksdam, kote 730, i det vestre elveløpet via eit 400 meter langt nedgravd rør til det austre elveløpet, kote 680. Dette vil bidra med ca. 25 % av nedbørsfeltet. Anleggsarbeidet skal her utførast ved hjelp av helikopter og ei lita gravemaskin. I det austre elveløpet, kote 654, skal det byggast ein ca. tre meter høg og 12 meter lang inntaksdam. Det skal byggast veg opp til dette inntaket. Rørgata til kraftstasjonen er planlagt nedgravd langs austsida til elva. Øvste delen av rørgata, 100 meter, vil bli lagt på vestsida av elva i den planlagde vegen. Det skal byggast bru over elva der også trykkrøret skal gå. Kraftstasjon med ei grunnflate på 100 m2 er planlagt på kote 377. Avløp til elva er planlagt ca. 10 meter ovanfor eit inntak til ei «takrenne», som går til inntaksmagasinet til Hove kraftverk. Det går veg opp til dette inntaket. Det skal leggast ca. 230 meter jordkabel frå den planlagde kraftstasjonen til 22 kv kraftlinja langs fylkesvegen. 2. Verknader for miljø, naturressursar og samfunn (frå søknaden) Hydrologi Det planlagt å sleppe minstevassføring tilsvarande alminneleg lågvassføring heile året dvs. 32 liter/sek. I eit middels vått år vil vassføringa i elva vere større enn største slukeevne i 63 dagar, dvs. overløp ved inntaket. Nedbørsfeltet mellom inntaket og kraftstasjonen ( restfeltet) vil i gjennomsnitt gje ei vassføring på 21 liter/sek like oppstrøms denne. Vasstemperatur, isforhold og lokalklima. Grunnvatn, ras, flaum og erosjon. Liten negativ konsekvens. Raudlisteartar, terrestrisk miljø, akvatisk miljø, jf. rapport frå Rådgivende Biologer, juni Liten negativ konsekvens for raudlistearar og akvatisk miljø. Middels negativ konsekvens for terrestrisk miljø.

56 Side 4 av 5 Landskap og inngrepsfrie naturområde, sitat s. 19 i søknaden. Landskapet i Seljedalen er preget av spredd bebyggelse med landbruksareal og beiteområder oppover dalen, liene er skogkledde oppover mot litoppene og går over i snaufjell rundt dalen. Hele området består av landbrukslandskap, løvskog og innslag av plantet gran. Berørt område er ikke synlig fra fjorden. Inntak er tenkt øverst i bekkekløft, slik at den blir lite synlig fra avstand. Rørgaten blir nedgravd, med unntak av elvekryssingen der den vil ligge under veibro. Stasjon blir plassert i område med spredt bebyggelse. Det mest synlige vil bli adkomstvei / tømmervei som vil slynge seg oppover i plantefeltet. Dette er allikevel et forholdsvis vanlig syn i dette området. Inngrepet får ikke innvirkning på noe INON område. Middels negativ konsekvens. Kulturminne og kulturmiljø, sist s. 20 i søknaden. Det er ikke kjente eller registrerte kulturminner innenfor utbyggingsområdet. Fylkeskommunen oppgir at det er registrert kulturminner både ovenfor utbyggingsområdet og lengre ned i dalen. Fylkeskommunen oppgir også muntlig at de vil kreve utgravinger i området for å se etter ukjente kulturminner. Liten negativ konsekvens. Brukarinteresser, sitat s. 20 i søknaden. Området er i dag kun brukt av grunneier eller gjestejeger i forbindelse med hjortejakt. Liten negativ konsekvens Samfunnsmessige verknader Samla investering er kalkulert til 19,2 mill. kroner. Ein del av anleggsarbeidet vil kunne utførast av lokale entreprenørar. Energiproduksjonen vil gje inntekter til utbyggarane og samfunnet rundt. Utbyggingsprisen er berekna til 2,90 kr/kwh, som er godt under middels pris. Sumverknader/samla belastning, sitat s. 21 i søknaden. Området har mange tekniske inngrep fra før, blant annet kraftverksinngrep. Dette inngrepet kommer i tillegg til de eksisterende. Området er lite brukt som turområde, blant annet fordi det er et vanskelig terreng å ferdes i. Dette kan bedres noe ved at adkomstvei / tømmervei kan gjøre det enklere å komme seg opp i dette terrenget. Elvestrengen med fossefall er ikke synlig fra fjorden, men er delvis synlig fra dalføret. I perioder med drift i kraftverket, vil det estetiske ved elvestrengen blir forringet. Viktige naturtyper blir berørt ved utbyggingen. Avbøtande tiltak, sitat s. 6 i rapporten frå Rådgivende Biologer. Behovet for å opprettholde en minstevannføring mellom inntaket og utløpet er først og fremst knyttet til akvatisk miljø og for fossesprøytsonene. Det vil også være positivt med minstevannføring for fuktighetskrevende kryptogamer generelt, og i bekkekløften, og for sannsynlig forekommende fossekall. Det planlegges en minstevannføring tilsvarende alminnelig lavvannføring, men en minstevannføring tilsvarende 5-persentil sesongvannføringer vil være å foretrekke. 3. Fylkesrådmannen si vurdering av søknaden Fordelane ved tiltaket er først og fremst av økonomisk karakter og knytt til ein energiproduksjon på 6,6 GWh/år. Vegen opp til inntaket vil vere nyttig også for skogsdrift. Kraftverket vil bidra til lokalt og regionalt næringsgrunnlag og skatteinntekter. Planlagt investering i tiltaket er 19,2 mill.kr. Utbyggingsprisen er berekna til 2,90 som er godt under middels pris. Ulempene vil vere knytt til skade og inngrep for m.a. landskap, brukarinteresser og kulturminne i samband med bygging av to inntak, nedgravd rørgate, ny veg til hovudinntaket, kraftstasjon og redusert vassføring i elva Tura over ei strekning på ca. 700 meter i det austlege elveløpet og 500 i det vestlege. Av den biologiske rapporten som følgjer saka, går det fram at minstevassføring tilsvarande 5-persentil vil vere å foretrekke (dvs. 178 liter/sek sommar og 24 liter/sek vinter). Vassforskrifta Tiltaket bør ikkje svekke den økologiske statusen i vassførekomsten til dårlegare enn god. Dersom tilstanden vert vurdert til dårlegare enn god, må vilkåra i 12 i vassforskrifta følgjast opp. Landskap, friluftsliv og turisme. Tiltaksområdet ligg ikkje fjordlandskap. I fylkeskommunen sin regionale plan, delområde Balestrand/Vik-Leikanger/Sogndal, er det markert to fossar som viktige landskapselement i elva Tura. I tråd med retningslinje til planen får desse fossane prioritet 3: Interesser av stor verdi. Føresetnader for positiv tilråding skal vere at søknadsmaterialet kan dokumentere at utforming av kraftverket, og avbøtande tiltak, i stort monn reduserer eventuelle konfliktar i høve til aktuelle arealinteresser.

57 Side 5 av 5 Den eine fossen er i det vestre elveløpet rett før samløpet mellom dei to elveløpa. Den andre fossen er lokalisert like ovanfor den planlagde kraftstasjonen. Det er planlagt minstevassføring tilsvarande alminneleg lågvassføring heile året, 32 liter/sek. Fylkesrådmannen meiner at dette er for lite m.a. av omsyn til landskap og brukarinteresser, og foreslår å auke til minst 5-persentil om sommaren, dvs. 178 liter/sek. Kulturminne frå nyare tid For å kome fram til inntaket og i samband med legging av røyrgate, er det planlagt å byggje ny tilkomstveg opp til kote 654. Vegen vil gå i eit forholdsvis bratt terreng. Med nødvendige skjeringar og fyllingar, vil eit slikt veganlegg stå fram som eit eksponert og godt synleg element i landskapet og eit inngrep i kulturlandskapet. Elva Tura, renn gjennom kulturlandskapet med det verneverdige klyngetunet Grønsberg. Her finn vi bygningar tilbake til 1700 talet og arbeidet med registrering, sikring og restaurering er starta opp. Frå tunet på Grønsberg, går det veg ned mot elva, forbi restane etter tørkehus for korn og fram til tuftene etter kvernhus. For å kunne ta vare på dei kulturhistoriske kvalitetane på Grønsberg, må elva etter ei eventuell utbygging ha ei minstevassføring som om ynskjeleg, gjer det mogeleg å restaurere kvernhusa. I elva Tura er det registret to fossar som viktige landskapselement. Den eine fossen er i det vestre elveløpet rett før samløpet mellom dei to elveløpa. Den andre fossen er lokalisert like ovanfor den planlagde kraftstasjonen. Synelege stryk og fossar i fjordlandskapet, utgjer eit viktige element både i landskapet lokalt og i det store landskapsrommet. Ved ei eventuell utbygging, vil det visuelle inntrykket av fossane bli svekka. Elvane vil i lengre periodar verte mindre markerte enn slik vi kan oppleve dei i dag. Elvar, fossar og stryk utgjer ein vesentleg del av det heilskaplege landskapsbiletet, både for tilreisande og fastbuande. Med redusert vassføring i elvane, vil det planlagde tiltaket føre til store inngrep i landskapsbiletet og vil i sterk grad påverke opplevingsverdiane som er knytte til kulturlandskapet. Dersom viktige og markerte kulturminne frå nyare tid, etter år 1537, vert direkte eller indirekte råka av planlagde tiltak, må tiltaka justerast på ein slik måte at kulturminna kan takast vare på. Det må ikkje gjerast skade på kulturlandskapselement som geiler, vegar, steingardar, bakkereiner, bygningar eller andre synelege spor etter tidlegare landbruksaktivitet i området. Gamle ræser og vegar er også kulturminne og viktige element i landskapet. For å få minst mogeleg synelege spor i landskapet og ei raskare revegetering, er det viktig å nytte naturleg vegetasjon frå staden (torv) til dekking av deponi, vegskråningar og riggområde etter at anlegget er fullført. Automatisk freda kulturminne Ingen automatisk freda kulturminne er tidligare registrert innanfor planområdet. Fylkeskommunen meiner likevel at det er eit potensiale for funn av førhistoriske utmarkskulturminne innanfor planområdet for Tura kraftverk. Vi finn derfor grunnlag for å stille krav til gjennomføring av ei arkeologisk registrering. Registreringa skal oppfylle tiltakshavars undersøkingsplikt jamfør 9 i lov om kulturminne. Tiltakshavar ved større offentlege og private tiltak er pliktig til å undersøke om tiltaket kan råke automatisk freda kulturminne. Jamfør kulturminnelova 10 skal tiltakshavar sjølv dekke kostnadene til gjennomføring av registreringa. Fylkeskommunen ber tiltakshavar setje opp ei fullstendig oversikt over tiltak som etableringa av kraftverket inneber. Det kan vere anleggsvegar, massedeponi, riggområde osv. Fyrst då kan omfanget av registreringa fastsettast. Vi ber tiltakshavar ta kontakt i god tid før tiltak etter planen skal settast i verk. Samla vurdering og konklusjon. Fylkesrådmannen vurderer at tiltaket samla sett vil innebere moderate ulemper i høve til landsskap, brukarinteresser og kulturminne, og vil rå til at det vert gitt løyve. Det er planlagt minstevassføring tilsvarande alminneleg lågvassføring, 32 liter/sek heile året. Av omsyn til fossane i elva som landskapselement, kulturmiljøet og til det biologiske mangfaldet, bør minstevassføringa aukast til minst 5-persentil om sommaren, dvs. 178 liter/sek. Krav om undersøking i tråd med kulturminnelova 9 skal settast som konsesjonsvilkår.

58 Side 1 av 5 Plan- og samfunnsavdelinga Sakshandsamar: Idar Sagen E-post: idar.sagen@sfj.no Tlf.: Vår ref. Sak nr.: 15/214-6 Gje alltid opp vår ref. ved kontakt Internt l.nr. 6273/15 Dykkar ref. Dato LEIKANGER, Vedlegg til sak: Høyringsuttale til søknader om løyve til å bygge sju småkraftverk i Aurland, Vik, Balestrand og Høyanger kommunar «Sognefjordpakken» Saksutgreiing for TVK kraftverk i Vik kommune. 1. Omtale av tiltaket. Tiltaksområdet ligg ved Sognefjorden like vest for Fresvik. Planen er å utnytte fallet i Tufteelvi, som kjem frå Tuftadalen og Vigdalselvi, som kjem frå Stølsdalen. Elvane renn saman ved kote 123 og elva har deretter namnet Kolåselvi, jf. namnet på prosjektet: TVK. Planen går ut på å overføre vatn via vassveg i fjell frå Vigdalselvi til Tufteelvi der det skal byggast hovudinntak til vassveg i fjell nedover til kraftstasjon på kote 10 ved fjorden. Mellom dei planlagde inntaka i dei to elvane og samløpet er det få spor etter menneskeleg aktivitet. I Vigdalen er det m.a. gamle gardsbygningar og i Kolåsen er det ein fritidseigedom. Fylkesveg 182 og ei 22 kv kraftlinje passerer nede ved fjorden. Heile tiltaksområdet er relativt bratt. Søkjar er Norges Småkraftverk AS, 1375 Billingstad. TVK kraftverk Tilsig Samla Overføring Tufteelvi Vigdalselvi Nedbørsfelt, km2 8,92 3,22 5,70 Middelvassføring ved inntaket, m3/sek 0,578 0,206 0,371 Alminneleg lågvassføring ved inntaket, liter/sek Fem-persentil* sommar (mai-sept.), liter/sek Fem-persentil* vinter, liter/sek Kraftverk Inntak, kote Avløp, kote 10 Brutto fallhøgde, meter Slukeevne, maks m3/sek 1,202 0,250 0,952 Slukeevne, min m3/sek 0,036 Installert effekt, maks MW 5,0 Planlagt slepp av minstevassføring, sommar/vinter, liter/sek 40/20 25/12,5 15/7,5 Brukstid, timar 3173 Produksjon Årleg middel, GWh 16,6 5,0 11,6 Økonomi Utbyggingskostnad, mill. kr Utbyggingspris, kr/kwh 5,96 4,00 6,81 * Den vassføringa som blir underskriden 5 % av tida. Fylkeshuset Askedalen LEIKANGER Tlf.: Bankgiro: postmottak.sentraladm@sfj.no Org.nr.: NO MVA

59 Side 2 av 5 TVK-kraftverk. Inntaket i Vigdalselvi på kote 520 vil bli ein betongdam med lengde ca. 20 meter. Vatn frå dette inntaket skal førast i ein tunnel med fall 20 meter ned til hovudinntaket i Tuftelvi på kote 500. Her er det planlagt coanda-inntak (terskel med rister nedstrøms). Dambredde vil bli ca. 28 meter med ristbredde på ca. 8 m. Vassvegane vil bli bora i fjell, samla lengde 2,9 km. Frå Tufteelvi og ned skal tunnelen forast med rør. Transport skal skje med helikopter og det vil bli riggområde ved begge inntaka. Kraftstasjon med grunnflate ca. 80 m3 skal byggast ved fylkesvegen i Djupevik. Utløpet frå stasjonen vil gå i ein 50 meter lang kanal til sjøen ved eit bekkeløp. Det skal ikkje byggast vegar i området. Steinmasse frå stasjonsområdet skal fraktast til eit planlagt industriområde i Fresvik. I kostnadsoverslaget på 99 mill. kr er det rekna med eit anleggsbidrag på 25,5 mill. kroner til Sognekraft AS for opprusting av linjenettet i området. Venstre: Inntaksområdet i Vigdalselvi. Høgre: Illustrasjon inntaksdam Venstre: Inntaksområdet i Tuftelvi. Høgre: Illustrasjon, inntaksdam med coanda-rister.

60 Side 3 av 5 Kraftstasjonen vert plassert ved fylkesvegen ca. 80 meter langs stranda frå noverande naust. 2. Verknader for miljø, naturressursar og samfunn (frå søknaden) Hydrologi I Vigdalselvi er det planlagt å sleppe ei minstevassføring på 25 l/sek sommar og 12,5 l/sek vinter. For sommarperioden er dette ca. halvparten av 5-persentil og for vinterperioden litt meir enn alminneleg lågvassføring. I eit middels vått år vil vassføringa i elva vere større enn største slukeevne i 114 dagar, dvs. overløp ved inntaket. På grunn av ei bekkekløft i Vigdalselvi er minstevassføringa sett relativt høgst her. I Tufteelvi er det planlagt å sleppe ei minstevassføring på 15 l/sek sommar og 7,5 l/sek vinter. For sommarperioden er dette mindre enn ein femtedel av 5-persentil og for vinterperioden om lag halvparten av alminneleg lågvassføring. I eit middels vått år vil vassføringa i elva vere større enn største slukeevne i 35 dagar, dvs. overløp ved inntaket. Nedbørsfeltet mellom inntaka og kraftstasjonen ( restfeltet) vil i gjennomsnitt gje ei vassføring på 109 liter/sek ved utløpet i fjorden. Vasstemperatur, isforhold og lokalklima. Grunnvatn, ras, flaum og erosjon. Liten negativ konsekvens. Verknader på biologisk mangfald, rapport frå Bioreg AS. 2009, oppdatert Sitat s. 33. Kolåselvi, inkludert Vigdalselvi og Tuftelvi, er relativt små, og heile vegen, raskt strøymande vassdrag i utbyggingsområdet. I det aktuelle utbyggingsområdet for dette tiltaket har elvene tilførsel frå eit nedbørsfelt på 8,92 km² med ei samla årlegmiddelavrenning på 578 l/s. Ein går ut frå at det hekkar fossekall ved vassdraga. Vassføringa i elvene mellom inntak og kraftstasjon vil verta sterkt redusert.. Reduksjon i vassføringa i Vigdalselvi vil kunne påverka vegetasjonen og kryptogamfloraen i den avgrensa bekkekløfta. Det vil og medføra sterkt redusert produksjon av ymse invertebratar, noko som i sin tur medfører dårlegare tilhøve for vasstilknytte fuglar... Samla vurdering: middels negativ konsekvens. Landskap. Sitat s. 24 i søknaden. Terrenget er svært bratt. I utbyggingsdelen er dalsidene svært bratte. Det er vanskelig å ta seg frem til fots. Dalbunnen stiger også relativt raskt innover. Der hvor det er mulig å ta seg frem i dalsidene har man stort sett ikke utsyn til elvene. Elvestrengene er ikke synlige fra sørsiden av Sognefjorden. Bortsett fra nederst hvor fylkesvei 182 krysser elva ved utløp. Mindre deler av elvestengen i øvre del av Tuftelvi er synlig fra begrenset område på nordsiden av Sognefjorden, men da på en avstand på 8-12 km. Bortsett fra redusert vannføring ved utløpet i fjorden vil ikke inngrepene påvirke opplevelsen av landskapet. Kulturminne og kulturmiljø, sist s. 25 i søknaden. Det ikke registrert automatisk fredete og verneverdige kulturminner i tiltaksområdet. Det er heller ikkje registrert nyere tids kulturminner som blir berørt av planlagt utbygging... Liten negativ konsekvens. Brukarinteresser. Sitat s. 26 i søknaden. Utbyggingsområdet er lite tilgjengelig (bratt og ulendt) og lite brukt i rekreasjonssammenheng. I

61 Side 4 av 5 tillegg til terrenginngrep forårsaker anleggsperioden økt støy og trafikk i influensområdet. Vilt vil trolig sky unna området for en periode, men berørte arealer har liten verdi i jaktsammenheng. Elven er ikke i bruk som fiskeelv, vannforsyning, eller annen utnyttelse på strekningen. Virkningen for brukerinteresser vurderes som lite negativ. Samfunnsmessige verknader Samla investering er kalkulert til 99 mill. kroner, av dette 25,5 mill. kroner som anleggsbidrag til forsterking av linjenettet i området. Ein del av anleggsarbeidet vil kunne utførast av lokale entreprenørar. Energiproduksjonen vil gje inntekter til utbyggarane og samfunnet rundt. Utbyggingsprisen er berekna til 5,96 kr/kwh, som er langt over middels pris. Sumverknader/samla belastning, sitat s. 28 i søknaden. Generelt kan en si at nåværende påvirkning i utbyggingsområdet knapt er synlig i de øvre delene av området, mens nede ved kraftstasjonen er påvirkningen større. Omkring TVK kraftverk er området preget av menneskelige inngrep som jordbruk, bosetting og veier. Fv 182 går forbi like ved der kraftstasjonen er tenkt plassert. Søker anser utbyggingen til å være relativt skånsom, og kan ikke se at en utbygging vil gi målbare konsekvenser verken for miljø, naturressurser eller samfunn. Inntak skal etableres i et område som er lite tilgjengelig og vil knapt være synlig. Vannveier skal profilborres og vil ligge i fjell. Kraftstasjonen vil ligge et allerede påvirket område. For øvrig er det bygd, eller planlagt, vannkraftverk mange steder i Vik kommune. Med hensyn til forekomst av rødlistearter, biologisk mangfold, kulturminner og kulturmiljø, jord- og skog- ressurser, brukerinteresser og landskapskvaliteter vurderes forholdene langs Vigdal-, Tufte- og Kolåselvi å representere et gjennomsnitt for regionen... Avbøtande tiltak, sitat s i søknaden. Det er planlagt en total minstevassføring på 40 l/s, som vil bli fordelt følgende: Vigdalselvi: 25 l/s sommer og 13 l/s vinter. Tuftelvi 15 l/s sommer og 8 l/s vinter. Minstevannsføringen er planlagt noe større for Vigdalselvi enn Tufteelvi pga naturtype lok. 3 (Bekkekløft og bergvegg) i Vigdalselvi. I og med at begge elvene er eksponert mot nord/nordaust, så er de ikke så veldig utsatt for tørke, men sommerhalvåret kan likevel være kritisk, særlig for mosefloraen i den avgrensete bekkekløften ved Vigdalselvi. Bioreg AS mener at planlagt minstevassføring er tilstrekkelig til å beholde det fuktige mikroklimaet ved elvene, og at et slikt tiltak til en viss grad vil redusere noen av de negative virkningene av en utbygging. En viss minstevannføring om vinteren er spesielt viktig for kontinuiteten i den biologiske produksjonen i elvene... Det vil bli støy fra turbin, generator og trafo ved produksjon. Støyen vil bli redusert ved å montere lydfeller i avløpskanalen. 3. Fylkesrådmannen si vurdering av søknaden Fordelane ved tiltaket er først og fremst av økonomisk karakter og knytt til ein energiproduksjon på 16,6 GWh/år. Kraftverket vil bidra til lokalt og regionalt næringsgrunnlag og skatteinntekter. Planlagt investering i tiltaket er 99 mill.kr. Av dette vil 25,5 mill. kroner gå som anleggsbidrag til forsterking av linjenettet i området. Utbyggingsprisen er berekna til 5,96 som er langt over middels pris. Ulempene vil vere knytt til skade og inngrep for m.a. landskap og brukarinteresser i samband med bygging av to inntak, boring av vassvegar i fjell, kraftstasjon ved fjorden og redusert vassføring i Vigdalselvi/Tufteelvi og samløpet som Kolåselvi over ei strekning på ca. 3,4 km. Vassforskrifta Tiltaket bør ikkje svekke den økologiske statusen i vassførekomsten til dårlegare enn god. Dersom tilstanden vert vurdert til dårlegare enn god, må vilkåra i 12 i vassforskrifta følgjast opp. Landskap, friluftsliv og turisme. Elvane ligg i fjordlandskap men her er ikkje fossar som er markerte som viktige landskapselement, jf. fylkeskommunen sin regionale plan. Terrenget er svært bratt i tiltaksområdet, og der ein kan ta seg fram til fots, er det stort sett ikkje utsyn til elvane. Elvane er ikkje synlige fra fjorden, bortsett fra nederst der fylkesvei 182 krysser Kolåselva. Redusert vassføring i elva vil her vere synleg, og vil dermed påvirke landskapsopplevinga. Mindre deler av elvestrengen i øvre del av Tuftelvi er synlig fra avgrensa område på nordsida av Sognefjorden, men då på avstandar rundt 10 km. Av søknaden går det ikkje tydleg fram korleis steinmassar frå fjellboring skal handterast. Kulturminne frå nyare tid. Dersom viktige og markerte kulturminne frå nyare tid, etter år 1537, vert direkte eller indirekte råka av planlagde tiltak, må tiltaka justerast på ein slik måte at kulturminna kan takast vare på. Det må ikkje gjerast skade på kulturlandskapselement som geiler, vegar, steingardar, bakkereiner, bygningar eller andre synelege spor etter tidlegare landbruksaktivitet i området. Gamle ræser og vegar er også kulturminne og viktige element i landskapet. For å få minst mogeleg synelege spor i

62 Side 5 av 5 landskapet og ei raskare revegetering, er det viktig å nytte naturleg vegetasjon frå staden (torv) til dekking av deponi, vegskråningar og riggområde etter at anlegget er fullført. Automatisk freda kulturminne. Ingen automatisk freda kulturminne er tidligare registrert innanfor planområdet. Vassinntaka skal etter planen ligge i Stølsdalen og Tuftadalen. Stadnamna syner at dalane har historisk sett vore nytta i stølsamanheng. Vi vurderer derfor at det er eit potensiale for å påvise førhistoriske stølsanlegg og utmarkskulturminne knytt til stølsdrift i eller i tilknyting til planområdet for TVK kraftverk. Fylkeskommunen finn derfor grunnlag for å stille krav til gjennomføring av ei arkeologisk registrering. Registreringa skal oppfylle tiltakshavars undersøkingsplikt jamfør 9 i lov om kulturminne. Tiltakshavar ved større offentlege og private tiltak er pliktig til å undersøke om tiltaket kan råke automatisk freda kulturminne. Jamfør kulturminnelova 10 skal tiltakshavar sjølv dekke kostnadene til gjennomføring av registreringa. Fylkeskommunen ber tiltakshavar setje opp ei fullstendig oversikt over tiltak som etableringa av kraftverket inneber. Det kan vere anleggsvegar, massedeponi, riggområde osv. Fyrst då kan omfanget av registreringa fastsettast. Registreringa kan berre utførast på bar og telefri grunn. Vi ber tiltakshavar ta kontakt i god tid før tiltak etter planen skal settast i verk. Samla vurdering og konklusjon. Fylkesrådmannen vurderer at tiltaket samla sett vil innebere moderate ulemper i høve til landsskap, brukarinteresser og kulturminne, og vil rå til at det vert gitt løyve. Krav om undersøking i tråd med kulturminnelova 9 skal settast som konsesjonsvilkår.

63 Side 1 av 8 Plan- og samfunnsavdelinga Sakshandsamar: Idar Sagen E-post: idar.sagen@sfj.no Tlf.: Vår ref. Sak nr.: 15/214-7 Gje alltid opp vår ref. ved kontakt Internt l.nr. 6598/15 Dykkar ref. Dato LEIKANGER, Vedlegg til sak: Høyringsuttale til søknader om løyve til å bygge sju småkraftverk i Aurland, Vik, Balestrand og Høyanger kommunar «Sognefjordpakken» Saksutgreiing for Kråkeelvi kraftverk i Balestrand kommune. 1. Omtale av tiltaket. Kråkeelvi kjem frå Isvotni i fjellområdet aust for Lånedalen og har utløp i Daleelvi nede i dalen. Daleelvi renn vidare sørvestover til Lånefjorden. Øvre deler av vassdraget er høgfjellsterreng med lite vegetasjon. Elva går gjennom ur og over fjelltersklar med nokre fossestryk. Nedover mot toppen av Kråkefossen går elva med meir jamt fall m.a. gjennom myrområde. Nedanfor Kråkefossen går elva gjennom urmassar og grove grusmasser der vatnet er lite synleg i periodar med under middels vassføring. Det er planlagt inntak i Kråkeskardet om lag på kote 700 og vassveg i tunnel og nedgravd rørgate nedover til kraftstasjon på kote 15, ca. 500 meter frå fjorden. Søkjar er Sognekraft AS. Selskapet har avtale med grunneigar ved elva om utbygging. Kråkeelvi kraftverk Tilsig Nedbørsfelt, km2 5,85 Middelvassføring ved inntaket, m3/sek 0,430 Alminneleg lågvassføring ved inntaket, liter/sek 30 Fem-persentil* sommar (mai-sept.), liter/sek 69 Fem-persentil* vinter, liter/sek 28 Kraftverk Inntak, kote 695 Avløp, kote 15 Brutto fallhøgde, meter 680 Slukeevne, maks m3/sek 0,880 Slukeevne, min m3/sek 0,040 Installert effekt, maks MW 4980 Planlagt slepp av minstevassføring, sommar/vinter, liter/sek 0/0 Brukstid, timar 2915 Magasin Isvotni, oppdemming 1 m og senking 1 m. Volum. mill. m3 0,95 Produksjon Årleg middel, GWh 19 Økonomi Utbyggingskostnad, mill. kr. 73,3 Utbyggingspris, kr/kwh 3,86 * Den vassføringa som blir underskriden 5 % av tida. Fylkeshuset Askedalen LEIKANGER Tlf.: Bankgiro: postmottak.sentraladm@sfj.no Org.nr.: NO MVA

64 Side 2 av 8 NVE Atlas: Utbygde anlegg: Svart, gul tekst. Regulerte vatn i Høyangeranlegga: Blå. Gitt løyve: Blå. (Eitreneselvi). Konsesjonsbehandling: Raud Ved Isvotni med normalvass-stand på kote 1027 er det planlagt ein 35 meter lang damterskel for å heve vatnet med ein meter og utsprenging av kanal for tilsvarande senking. Vatnet kan dermed regulerast to meter. Magasinvolumet vert ca. 1 mill. m3 og det er rekna med minimunstapping på 30 liter/sek. Reguleringa av Isvotni vil gje ein tillegsproduksjon på 2,2 GWh/år. Isvotni, aktuell stad for demning, sett nordover. Det er planlagt ein 3-4 meter høg og 25 meter lang inntaksdam i betong i elva nedanfor stølen i Kråkeskardet. Vassoverflate på kote 695 og neddemt areal vil bli ca. 3 dekar. Vassvegen er planlagt som bora sjakt ca. 550 ned til ein tunnel (ca. 500 meter lang) som skal sprengast inn frå kote 90. Frå tunnlen skal det leggast nedgravd rørgate, ca. 425 meter, ned til den planlagde kraftstasjonen på kote 15, ca. 40 meter frå Daleelvi. Masse frå tunnelsprenginga skal leggast som flaumsikring langs elva ovanfor kraftstasjonen. Masse frå boring av sjakt skal brukast til omfylling av rør og som topplag på vegar og plassar.

65 Side 3 av 8 Utsyn nedover mot Kråkeskardet. Inntaksområdet er markert. Kraftstasjon: raud firkant. Vassveg: Heil strek er nedgravd rørgate. Stipla strek er tunnel. Riggområde er markert med gul farge. Veg til kraftstasjonen er markert med svart stipling. Noverande veg på vestsida av elva skel brukast for tilkomst til kraftstasjonen. Ca. 150 meter ny veg skal byggst på austsida av elva frå ei eksisterande bru. Transport av det tunge utstyret til kraftstasjoen skal skje via ein anleggsveg som skal planerast i elva. Det skal også byggast 500 meter anleggsveg langs rørtraseen. Kraft skal transporterst ut via ein 200 meter lang kabel til eksistrande 22 kv kraftlinje. Linjenettet i området må oppgraderast, jf. fleire planlagde småkraftverk i området. Anleggsbidrag til opprusting av linjenettet er klakulert til 9,6 mill. kroner.

66 Side 4 av 8 Svart stipling er vassveg i fjell. Raud strek er nedgravd rørgate. Berekna vassføring i storleik 250 liter/sek, jf. bilde 11 i søknaden. Vatnet vert borte i elvegrusen i nedre delen av elva. 2. Verknader for miljø, naturressursar og samfunn (frå søknaden) Hydrologi, sitat s. 15 i søknaden Vannføring i Kråkeelvi er preget av høy vannføring utover forsommeren. På ettersommeren og høsten reduseres avrenningen noe, men det forekommer gjerne flere regnflommer utover høsten og vinteren. Middelvannføringen for nedbørfeltet er til sammen 430 l/s. Alminnelig lavvannføring er beregnet til 30 l/s. Det foreslås ikke å slippe minstevannføring. Fossen og elva er ikke synlig for normal ferdsel på Lånefjorden eller fra vanlige stoppesteder på riksveien. Den er kun synlig fra privat eiendom i dalen, og for de som går opp langs Kråkeelvi. I tillegg forsvinner all vannføring på nedre deler ned i elvegrusen, og minstevannføring på denne strekningen vil uansett ikke være synlig. I eit middels vått år vil vassføringa i elva vere større enn største slukevne i kraftverket i 16 dagar, dvs. overløp ved inntaket. Vasstemperatur, isforhold og lokalklima. Grunnvatn, ras, flaum og erosjon. Kraftverket kan ha en positiv virkning for flom og erosjon langsetter bekken når stasjonen kommer i drift. Stasjonens slukeevne er imidlertid liten i forhold til forventet flomvannføring så virkningen av utbyggingen på flomvannstander eller erosjon vil være relativt liten. Ingen konsekvens for vasstemperatur, isforhold og lokalklima. Liten positiv konsekvens for ras, flaum og erosjon. Verknader på biologisk mangfald og INON. Sitat frå samandraget i søknaden.

67 Side 5 av 8 Det er ikke funnet naturtyper eller vegetasjonstyper som er spesielt knyttet til elva. I elvestrengen er det relativt trivielle elvemoser. En fossesprøytsone i Kråkefossen er ikke vurdert å oppnå lokal verdi. Konsekvensen for biologisk mangfold er vurdert som liten til middels negativ. Området er vurdert å ha middels verdi for INON. Utbyggingen vil gi en betydelig reduksjon av INON-areal, og konsekvensen vurderes som middels negativ. Det er ingen særlige fiske- eller ferskvannsinteresser i Kråkeelvi, og konsekvensen av endret tapping fra Isvotni er noe usikker. Det er foreslått minstetapping fra magasinet på 30 l/s hele året. Generelt antas utbyggingen å gi en liten negativ konsekvens. Landskap. Sitat s i søknaden. Landskapet i influensområdet spenner fra fjord til fjell, og er dramatisk med bekker og rasmarker nedover bratte fjellsider. Kråkeelvi med Isvotni og tre mindre tjern øker landskapets verdi ved å binde det sammen og gi det liv. Vannstrengen er godt synlig i fjellet og et viktig landskapselement. Elva nedstrøms Kråkeskardet, inkludert Kråkefossen, er godt synlig fra Lånedalen. Selve fossen er også synlig fra rv. 55 på strekningen fra utløpet av tunnelen fra Høyanger til om lag der hvor riksveien krysser Dalelva. Nedstrøms inntaket i Kråkeskardet vil det ikke slippes minstevann, noe som betyr at Kråkefossen vil bli nærmest tørrlagt mesteparten av året utenom under flom. Beregning av antall dager med vannføring over største slukeevne til kraftverket viser 2, 16 og 31 dager for hhv. tørt, middels og vått år. Dette tilsvarer omtrent samme antall dager det vil gå vann i Kråkefossen etter utbygging. Med dette forsvinner et landskapselement med stor betydning i Lånedalen, og som kan sees fra en kortere strekning av rv. 55. I nedre del til samløpet med Dalelvi er Kråkeelvi også i dag tørrlagt ved normalvannføring, slik at endringen her blir mindre. Samlet sett vurderes tiltaket å få middels til stor negativ konsekvens (--/---) for landskap. Kulturminne og kulturmiljø, sist s i søknaden. Det er ingen kjente automatisk fredede eller SEFRAK-registrerte kulturminner i influensområdet. I Kråkeskardet ved inntaksområdet står bygninger etter gamle støler, men disse vil ikke bli direkte berørt av utbyggingen. Tyngre tekniske inngrep i området vil derimot redusere verdien av kulturmiljøet. I Kråkeelvi ned mot Lånedalen har det tidligere vært kvern, men etter foreliggende opplysninger er kvernsteiner fra denne fjernet og det er ikke lenger kjent tufter etter kvernhus. Det kan være potensial for funn av steinalderlokaliteter i området ved Isvotni. Ut i fra foreliggende opplysninger om området med kjente funn vurderes imidlertid tiltaket å få ubetydelig til liten negativ konsekvens (0/-) for kulturminner og kulturmiljø. Det anbefales imidlertid oppfølgende undersøkelser rundt Isvotni før oppdemming og utførelse av anleggsarbeid. Brukarinteresser, friluftsliv. Sitat s. 23 i søknaden. Det fiskes i Frambotnvatnet og Midtbotnvatnet, men det selges ikke fiskekort. Grunneierne selv jakter hjort i nedre del av planområdet. Det jaktes ikke på småvilt i planområdet. Tiltaket vil medføre landskapsmessige inngrep som til en viss grad forringer landskapsopplevelsen, men uten å påvirke muligheten til utøvelse av friluftsliv i influensområdet... Samlet sett vurderes tiltaket å medføre liten negativ konsekvens (-) for brukerinteresser/friluftsliv. Samfunnsmessige verknader Samla investering er kalkulert til 73,3 mill. kroner, av dette 9,6 mill. kroner som anleggsbidrag til forsterking av linjenettet i området. Ein del av anleggsarbeidet vil kunne utførast av lokale entreprenørar. Energiproduksjonen vil gje inntekter til utbyggarane og samfunnet rundt. Utbyggingsprisen er berekna til 3,86 kr/kwh, som er om lag middels pris. Sumverknader/samla belastning, sitat s i søknaden. Kraftverket vil gi en betydelig reduksjon av INON-areal i sone 2 (1-3 km fra tyngre tekniske inngrep), herunder fragmentere et større sammenhengende INON-område...Inngrepet vil være synlig i et fjellområde som ellers er uten tyngre, tekniske inngrep. Dette gjelder reguleringen av Isvotni med terskel, redusert vannføring i vassdraget nedstrøms og inntakskonstruksjon ovenfor Kråkeskardet. Fjellområdet nord for Isvotni er allerede preget av flere reguleringer i forbindelse med Høyangeranleggene. Mtp. landskap vil tørrlegging av Kråkefossen bidra til å redusere antallet av det som er regnet som viktige landskapselementer i regionalplanen for vannkraftutbygging (Regionalplan med tema knytt til vasskraftutbygging). En foss i Dalelva lenger nord i Lånedalen har samme status. Det er her ikke planlagt noen utbygging. Av 17 fosser registrert som viktige i delområdet Brekke-Høyanger, lister planen 6 fosser som ikke er påvirket av kraftutbygging. To av disse ligger i Kråkelvi og Dalelvi, hvorav kun Dalelvi altså er uten utbyggingsplaner j.fr. NVE Atlas. Av de øvrige 4 vil Nykkefossen og Strupefossen bli regulert i forbindelse med utbygging av det konsesjonsgitte Østerbø og Randalen kraftverk. I følge planen er også fossen ned mot «Nykjevatnet» (antas å være Nykkevatnet) omsøkt utbygd. I følge NVE Atlas er det ikke utbyggingsplaner for denne fossen. Dens siste fossen i regionalplanen er i Ulvåna med utløp i Vadheimfjorden. Denne er ikke omsøkt utbygget. Ut i fra dette er derfor 3 av de 17 viktige fossene i delområdet per dags dato uten utbyggingsplaner. Disse er markert i figur 11. Selv om det kun er delvis innsyn til Kråkefossen fra hovedvei, er derfor utbyggingens bidrag til samlet belastning for tema landskap derfor stor. Utbyggingen påvirker ikke bestander av laks eller sjøørret, eller etter foreliggende opplysninger verdifulle kulturmiljø/kulturlandskap eller naturtyper/-viltområder.

68 Side 6 av 8 Avbøtande tiltak. Frå Isvotni vil det bli slept minimum 30 liter/sek heile året. Dette er vurdert som tilstrekkeleg for å sikre forholda for fisk i elva og vatna nedover mot inntaket. Frå inntaket er det ikkje planlagt å sleppe minstevassføring. Det er gjort berekningar som viser konsekvensar for vasskraftproduksjonen ved ulike minstevassføringar: Uten minstevassføring vert produksjonen 19 GWh. Med 60 liter/sek sommar og 20 liter/sek vinter vert produksjonen 17,6 GWh. Med 100 l/sek sommar og 20 l/sek vinter vert produksjonen 17 GWh. Konsulenten som har utført miljøvurderingane som ligg til grunn for søknaden (Multikonsult), har vurdert behovet for minstevassføring slik: Kråkeelvi sett frå vestsida av Lånefjorden, Berekna vassføring: 50 liter/sek.

69 Side 7 av 8 Figur 14 i søknaden:»kråkefossen sett fra vestsiden av Lånefjorden. Ved god vannføring er også et stykke av elva i nedre del synlig. Bildet er hentet fra «street view»-funksjonen i Google Maps». 3. Fylkesrådmannen si vurdering av søknaden Fordelane ved tiltaket er først og fremst av økonomisk karakter og knytt til ein energiproduksjon på 19 GWh/år. Kraftverket vil bidra til lokalt og regionalt næringsgrunnlag og skatteinntekter. Planlagt investering i tiltaket er 73 mill.kr. Av dette vil 9,6 mill. kroner gå som anleggsbidrag til forsterking av linjenettet i området. Utbyggingsprisen er berekna til 3,86 kr/kwh som er om lag middels pris. Ulempene vil vere knytt til skade og inngrep for m.a. landskap, brukarinteresser og kulturminne i samband med heving/senking av Isvotni, bygging av inntak, boring av vassveg i fjell, nedgravd rørgate, kraftstasjon ved Daleelvi og redusert vassføring i Kråkeelvi med Kråkefossen. Vassforskrifta Tiltaket bør ikkje svekke den økologiske statusen i vassførekomsten til dårlegare enn god. Dersom tilstanden vert vurdert til dårlegare enn god, må vilkåra i 12 i vassforskrifta følgjast opp. Landskap, friluftsliv og turisme. Elva ligg i fjordlandskap og Kråkefossen er markert som viktig landskapselement, jf. fylkeskommunen sin regionale plan. I tråd med retningslinjene i planen får fossen 2. prioritet dvs: Interesser av svært stor verdi. Føresetnader for positiv tilråding skal vere at søknadsmaterialet kan dokumentere stor verdiskaping og/eller at verdien til aktuelle arealinteresser kan oppretthaldast etter utbygging. Fossen er godt synleg frå Lånedalen og frå ei strekning langs fylkesvegen mellom Høyanger og Balestrand. Utbyggingsprosjektet er basert på at det ikkje skal sleppast minstevassføring. Det er gjort berekningar som viser konsekvensar for vasskraftproduksjonen ved ulike minstevassføringar, jf. omtale av avbøtande tiltak frammafor. Multikonsult som har vore konsulent for søkjaren i miljøspørsmål, har vurdert storleiken på minstevassføring i Kråkefossen slik, jf. sitat frå side 27 i Miljøvurdering, des. 2008, oppdatert Som det framgår av foto er 50 l/s for lite til at fossen framstår som noe viktig landskapselement. Det er stort sett bart fjell bak fossen som er synlig på denne vannføringen. Ved 250 l/s framstår fossen imidlertid som et tydelig landskapselement. Det foreligger ikke foto av vannføring i størrelsesordenen l/s. Det er derfor usikkert hvor i dette spennet vannføringen blir kritisk lav for at fossen fremdeles har noe verdi som landskapselement. Fylkesrådmannen vurderer tiltaka oppe i fjellet til å vere akseptable, men meiner at ei utbygging der Kråkefossen vert svært redusert, vanskeleg kan forsvarast. Fylkesrådmannen meiner at minstevassføringa i fossen må opp i storlik 250 liter/sek for at den skal kunne halde fram med å vere eit viktig landskapselement. Ut frå dei berekningane som søkjaren har gjort, er ei utbygging basert på slik minstevassføring truleg å rekne som urealistisk. Kulturminne frå nyare tid Fjellområdet frå Isovotni til Kråkeskaret er eit ope fjellområde med lite vegetasjon. Større inngrep med bygging av dam og regulering ved Isvotni og til dels inntaket ved Kråkeskaret, vert av den grunn vanskeleg å skjerme i det sårbare fjellandskapet. I Kråkeskaret ligg det eit gamalt stølsområde med stølshus og restar etter stølshus frå rundt Vi må likevel rekne med at sjølve stølsvollen er eldre. Kulturlandskapet her er i større grad kulturpåverka og ber preg av tidlegare

70 Side 8 av 8 beitebruk og aktiv stølsdrift. Større tekniske inngrep i dette området, vi i stor grad endre opplevingsverdien og landskapsbiletet lokalt. Ved ei eventuell utbygging, må det ikkje gjerast tiltak i det gamle stølsområdet. Med redusert vassføring i elva, vil Kråkefossen som eit viktig landskapselement i Lånedalen verte sterkt svekka. I tillegg til Lånedalen, er Kråkefossen og elva godt synleg frå riksvegen på andre sida av fjorden. Kråkefossen utgjer på den måten eit viktige element både i landskapet lokalt og i det store landskapsrommet. Ved utbygging, vil det visuelle inntrykket og opplevinga av fossen forsvinne. Det planlagde tiltaket vil føre til store inngrep i landskapsbiletet og vil i sterk grad påverke opplevingsverdiane som er knytt til kulturlandskapet. Elvar, fossar og stryk utgjer ein vesentleg del av det heilskaplege landskapsbiletet, både for tilreisande og fastbuande. Det er vanskeleg å sjå avbøtande tiltak som kan vege opp for dei negative verknadane av den planlagde utbygginga. Dersom viktige og markerte kulturminne frå nyare tid, etter år 1537, vert direkte eller indirekte råka av planlagde tiltak, må tiltaka justerast på ein slik måte at kulturminna kan takast vare på. Det må ikkje gjerast skade på kulturlandskapselement som geiler, vegar, steingardar, bakkereiner, bygningar eller andre synelege spor etter tidlegare landbruksaktivitet i området. Gamle ræser og vegar er også kulturminne og viktige element i landskapet. For å få minst mogeleg synelege spor i landskapet og ei raskare revegetering, er det viktig å nytte naturleg vegetasjon frå staden (torv) til dekking av deponi, vegskråningar og riggområde etter at anlegget er fullført. Automatisk freda kulturminne. Tiltakshavar si undersøkingsplikt, jf 9 og 10 i Lov om kulturminne, er ikkje oppfylt. Det er dermed ikkje klart i kva grad automatisk freda kulturminne (tidlegare fornminne) blir direkte eller indirekte råka av tiltaka i søknaden. 9 undersøking må gjennomførast. Registreringa må gjerast på snø- og telefri mark. Tiltakshavar er ansvarleg for å ta skriftleg kontakt med Kulturavdelinga i fylkeskommunen i god tid før registreringa skal gjennomførast. Det må bereknast tilstrekkeleg tid til etterfølgjande sakshandsaming, eventuelt utgraving før utbyggingstiltak i området kan i verksetjast. Sogn og Fjordane fylkeskommune ber om at den varsla 9 undersøkinga, slik den er formulert over, vert sett som konsesjonsvilkår. Samla vurdering og konklusjon. Fylkesrådmannen vurderer tiltaka oppe i fjellet til å vere akseptable, men meiner at ei utbygging der Kråkefossen vert svært redusert, vanskeleg kan forsvarast. Det må sleppast ei minstevassføring i storleik 250 liter/sek for at den skal kunne halde fram med å vere eit viktig landskapselement. Ut frå berekningar i søknaden, er ei utbygging basert på slik minstevassføring truleg å rekne som urealistisk. Fylkesrådmannen konkluderer med at søknaden slik den er framlagt, må få avslag. Om det vert gitt løyve til utbygging, må krav om undersøking i tråd med kulturminnelova 9 settast som konsesjonsvilkår.

71 Side 1 av 8 Plan- og samfunnsavdelinga Sakshandsamar: Idar Sagen E-post: idar.sagen@sfj.no Tlf.: Vår ref. Sak nr.: 15/214-8 Gje alltid opp vår ref. ved kontakt Internt l.nr. 7111/15 Dykkar ref. Dato LEIKANGER, Vedlegg til sak: Høyringsuttale til søknader om løyve til å bygge sju småkraftverk i Aurland, Vik, Balestrand og Høyanger kommunar «Sognefjordpakken» Saksutgreiing for Brekka kraftverk i Balestrand kommune. 1. Omtale av tiltaket. Tiltaksområdet er på vestsida av Lånefjorden ca. 1,2 km utover langs fjorden frå fylkesveg 55 mellom Balestrand og Høyanger. I den bratte lia renn det fleire elvar ned frå fjellet til sjøen. Inntaket til kraftverket er planlagt i eit lite fjellvatn på eit platå oppe på fjellet. Til vatnet er det planlagt overføring av vatn etter «takrenne-prinsippet» frå tre elveløp. I den øvste delen av området er det få spor etter menneskeleg aktivitet. Det står ei hytte nær Brekkevatnet og det er restar av ein støl ved Bolstadelvi. Frå Brekkevatnet går ein gammal stølsveg ned til fjorden. Den slynger seg nedover den bratte lia og kryssar elva nokre gangar på veg ned. I området frå bygdevegen og opp til der Brekkeelvi deler seg i to, er det planta gran. Ved nedste delen av Bolstadelvi er det drive noko hogst og der er gardstun med fleire bygningar. Søkjar er Sognekraft AS. Tilsig Brekka kraftverk Nedbørsfelt, km2 3,1 Middelvassføring ved inntaket, m3/sek 0,31 Alminneleg lågvassføring ved inntaket, liter/sek 26 Fem-persentil* sommar (mai-sept.), liter/sek 47 Fem-persentil* vinter, liter/sek 22 Kraftverk Inntak, kote 667 Avløp, kote 2 Teigelvi, påvirka elvestrekning, km 1,4 Brekkelvi, påvirka elvestrekning, km 1,3 Bolstadelvi, påvirka elvestrekning, km 1,85 Brutto fallhøgde, meter 665 Slukeevne, maks m3/sek 0,8 Slukeevne, min m3/sek 0,04 Installert effekt, maks MW 4,4 Planlagt slepp av minstevassføring, sommar/vinter, liter/sek 47/22 Brukstid, timar 2856 Produksjon Årleg middel, GWh 12,53 Økonomi Utbyggingskostnad, mill. kr. 58,3 Utbyggingspris, kr/kwh 4,66 * Den vassføringa som blir underskriden 5 % av tida. Fylkeshuset Askedalen LEIKANGER Tlf.: Bankgiro: postmottak.sentraladm@sfj.no Org.nr.: NO MVA

72 Side 2 av 8 NVE-atlas. Utbygde anlegg: Svart, gul tekst. Gitt løyve: Blå. Konsesjonsbehandling: Raud. Avslag. Blå med kryss (Vassdalselva i Ortnevik) Brekkelvi kraftverk Det er planlagt å overføre vatn frå Bolstadelvi og frå to løp i Brekkelvi til Brekkevatnet. Over Bolstadelvi skal det byggast ein ca. to meter høg og ca. 10 meter lang dam på kote 780 og vatn skal overførast til det nordlege løpet til Brekkeelvi via ein bora tunnel og rør i grøft. Over dette

73 Side 3 av 8 løpet i Brekkelvi skal det byggast ein ca. to meter høg og ca. 5 meter lang dam på kote 730 og vatn skal overførast via ein bora tunnel og rør i gøft til det sørlege løpet i Brekkelevi. Frå dette elveløpet, kote 680, skal vatn overførast til Brekkevatnet via ein grunn kanal, 110 meter lang. Bolstadelvi, med illustrasjon av inntaksdam. Kote 780. Overføring frå Bolstadelvi til Brekkelvi. Brekkevatnet Inntaket til trykkrøret er planlagt ved nordenden til Brekkevatnet, kote 667. I sørenden av vatnet skal det byggast ein sperredam i utløpet mot Teigelvi. Vatnet er planlagt regulert med 0,5 meter heving og 0,5 meter senking i høve til normalvasstanden. Øvre delen av trykkrøret, 150 meter, skal gravast ned. Mellom kote 650 og 230, ca. 700 meter lengde, er vassvegen planlagt som

74 Side 4 av 8 frittliggande stålrør på betongfundament. Nedre delen av trykkrøret er planlagt som rør i grøft, 430 meter lengde. Ved kryssing av Brekkelvi, kote 180, skal røret støypast i grøft under elveløpet. Øvre del av trykkrøret, frå Brekkevatnet og nedover. Stipla: nedgravd rør. Heil strek: Rør i dagen. Brekkelvi midt i bildet. Teigelvi til vestre i bildet. Det er planlagt å sleppe minstevassføring frå demningar/inntak i fire elveløp: Bolstadelvi, to løp i Brekkelvi og frå sperredammen mot Teigelvi. Det er planlagt permanent skogsveg opp til kote 125 ved Brekkelvi og vidare 600 meter anleggsveg i slynger opp til kote 230. For all transport over kote 230 er det planlagt å nytte helikopter. Kraftstasjon med grunnflate ca. 60 m3 skal byggast på nedsida til den kommunale vegen, meter nord for Brekkelvi sitt utløp i fjorden. Frå kraftstasjonen skal det leggast ca. 100 meter jordkabel opp til ei kryssande 22 kv kraftlinje. Ledningsnettet i området må rustast opp for å kunne ta imot kraft frå Brekka kraftverk og andre prosjekt i området. 2. Verknader for miljø, naturressursar og samfunn (frå søknaden) Hydrologi Tiltaket vil føre til at vassføringa i Teigeelvi, Brekkeelvi og Bolstadelvi frå inntaka og ned til utløpet ved sjøen vil bli vesentleg redusert store deler av året. Det er foreslått å sleppe minstevassføringar tilsvarande 5-persentil sommar og vinter, 47 liter/sek og 22 liter/sek, fordelt slik: Teigelvi kote 667: 4 l/s sommar og 0 l/s vinter Brekkelvi kote 680: 8 l/s sommar og 4 l/s vinter

75 Side 5 av 8 Brekkelvi kote 720: 6 l/s sommar og 3 l/s vinter Bolstadelvi kote 780: 29 l/s sommar og 15 l/s vinter. Gjennomsnittleg avløp til Brekkevatnet med overføringar frå Brekkeelvi og Bolstadelvi er berekna til 0,31 m3/s. Middels restvassføring (inkl. vass-slepping) i prosent av uregulert vassføring ved utløpet til sjøen er berekna til 71% for Teigelvi, 49 % for Brekkelvi og 26% for Bolstadelvi. I eit middels vått år vil vassføringa til inntaket vere større enn slukeevna i kraftverket i 38 dagar (overløp). Vasstemperatur, isforhold og lokalklima. Grunnvatn, ras, flaum og erosjon. Ubetydeleg negativ konsekvens. Verknader på biologisk mangfald. Sitat frå samandraget, side 3 og 4 i søknaden. Det er registrert tre (seks) ulike raudlisteartar innan influensområdet til prosjektet, nemleg alm (NT), ask (NT) og lita ramslaukfluge (EN). I tillegg er det observert hønsehauk (NT) med ukjend status, samt oter (VU) i sjøen langs stranda. Ein reknar det også som ganske visst at det hekkar strandsnipe (NT) i nærleiken av ei eller fleire av dei tre aktuelle elvane. Det er ikkje venta at tiltaket vil gje særleg negativ verknad for raudlisteartane, og utbyggingsplanane er derfor vurdert å ha «liten negativ verknad» verknad for raudlista artar. Det er ikkje registrert prioriterte naturtypar eller annan særskilt verdfull natur innan influensområdet for tiltaket, med unntak for raudlisteartane. Tiltaket er derfor vurdert til å ha «liten negativ verknad» for terrestriske verdiar. Det er heller ikkje registrert særskilde akvatiske verdiar innan influensområdet til dette prosjektet, utanom litt småfallen fjellaure i Brekkevatnet og den biologiske produksjonen som alltid går føre seg i rennande vatn. Det er ikkje venta at tiltaket vil ha særleg negative verknadar verken på auren eller den biologiske produksjonen anna enn at volumet på sistnemnde vil gå ned når vassdekt overflate i bekkane går ned. Konsekvensen for akvatiske verdiar er vurdert til «liten negativ verknad». Landskap og INON. Sitat frå samandraget, side s. 3 i søknaden. Deler av det planlagde anlegget vil bli liggande i eit større INON-område av svært stor verdi. Tiltaket fører til bortfall av 5,11 km² av sone 1 og bortfall av 3,04 km² av sone 2, dvs. det siste arealet blir redusert til sone 1 slik at netto bortfall vert på 5,11 km². Ei mogeleg kraftutbygging er likevel vurdert til berre å ha «middels negativ verknad», då området også etter ei utbygging vil oppretthalda statusen som svært verdifullt. Bildet med tekst under er henta frå Bioreg AS Rapport 2014:04. Kulturminne og kulturmiljø, sitat s. 33 i søknaden. Basert på informasjon frå databasen til Sogn og Fjordane fylkeskommune er det ingen kjente kulturminne i utbyggingsområdet. Potensialet reknast heller ikkje for å vere særleg stort. På grunn av lite potensiale vert verknadane vurdert å vera små. Ingen negativ konsekvens.

76 Side 6 av 8 Brukarinteresser. Sitat s. 34 i søknaden. Utbyggingsområdet har i det vesentlege lokal verdi. Brukarinteressene i området er primært turgåing, jakt og noko bærplukking. Sidan den delen av røyrgata som er planlagd lagd på fundament, vil kryssa setervegen til Brekkestølen på nokre stadar, vil dette kunne skape eit hinder for ferdsla. Stien må derfor leggast om på nokre parti langs røyrgata. Det er ikkje funne kart der stien er innteikna, difor viser ikkje denne på kartvedlegga i søknaden. Liten negativ konsekvens. Samfunnsmessige verknader Samla investering er kalkulert til 58 mill. kroner, av dette 7,8 mill. kroner som anleggsbidrag til forsterking av linjenettet i området. Ein del av anleggsarbeidet vil kunne utførast av lokale entreprenørar. Energiproduksjonen vil gje inntekter til utbyggarane og samfunnet rundt. Utbyggingsprisen er berekna til 4,66 kr/kwh, som er godt over middels pris. Sumverknader/samla belastning. Sitat, fotomontasje og kart med fotostandpunkt frå s. 36 i søkn. I Lånefjorden er det også søkt om konsesjon for utbygging av Kråkelvi. Frå før er det gjeve konsesjon til Eitreneselvi kraftverk. Elvane på vestsida av Lånefjorden er særleg synleg frå Rv55 som går langs austsida av Lånefjorden. Den mest synlege av elvane på vestsida, sett frå rasteplassen ved Rv55, er Raundøla. Denne vert ikkje berørt av planane for Brekka kraftverk. Bolstadelva, Brekkelva og Teigelvi ligg slik i terrenget at dei er lite synlege frå denne rasteplassen. Avbøtande tiltak. I tråd med fagrapportar er det foreslått å sleppe minstevassføring tilsvarande 5. persentil frå alle dei fire påvirka elveløpa. Slepping av minstevassføring reduserer produksjonen med 1,27 GWh og utbyggingsprisen går opp frå 4,22 til 4,66 kr/kwh. Sitat frå s. 37 i søkn., om landskap og friluftsliv: Alle tekniske installasjonar vert tilpassa landskapet på ein god måte. De synlige effektane av inngrepet vert dempa ved at den nedste delen (ca 450m) av røyrgata vert grave ned. På den delen av traseen der røyret er føresett lagt på fundament er det grunnlendt mark som ville medført mykje sprengingsarbeid og bygging av anleggsveg dersom røyret skulle gravast ned. Dette ville totalt sett medført større synleg landskapsinngrep enn ei røyrgate på fundament. Kanal frå inntak I i Brekkelva vil bli utforma slik at den kan gje fisken i vatnet betre gytetilhøve. 3. Fylkesrådmannen si vurdering av søknaden Fordelane ved tiltaket er først og fremst av økonomisk karakter og knytt til ein energiproduksjon på 12,5 GWh/år. Kraftverket vil bidra til lokalt og regionalt næringsgrunnlag og skatteinntekter. Planlagt investering i tiltaket er 58 mill.kr. Av dette vil 7,8 mill. kroner gå som anleggsbidrag til forsterking av linjenettet i området. Utbyggingsprisen er berekna til 4,66 som er godt over middels pris. Ulempene vil vere knytt til skade og inngrep for m.a. landskap, brukarinteresser og kulturminne i samband med bygging av inntak og sperredam ved Brekkevatnet, inntak i tre andre

77 Side 7 av 8 elveløp, boring av vassvegar i fjell, nedgravde rør, rør i dagen festa til betongklossar, kraftstasjon ved fjorden og redusert vassføring i Teigelvi (1400 meter elvestrekning), Brekkelvi (1300 meter) og Bolstadelvi (1850 meter). Vassforskrifta Tiltaket bør ikkje svekke den økologiske statusen i vassførekomsten til dårlegare enn god. Dersom tilstanden vert vurdert til dårlegare enn god, må vilkåra i 12 i vassforskrifta følgjast opp. Landskap, friluftsliv og turisme. Elvane ligg i fjordlandskap men her er ikkje fossar som er markerte som viktige landskapselement, jf. fylkeskommunen sin regionale plan. Vassføring i elvane er delvis synleg frå motsett side av Lånefjeorden der fylkesvegen mellom Balestrand og Høyanger passerer. Elva Raundøla, som ikkje er ein del av prosjektet er mest synleg frå fylkesvegen. Anleggsveg, nedgravd rørgate og rørgate i dagen oppover lia vil bli synleg i anleggsperioden og i fleire år etter. Søkjaren har vurdert eit alternativ med å fullprofilbore deler av vassvegen mellom inntaket i Brekkevatnet og kraftstasjonen ved sjøen. Avhengig av fjellkvalitet må truleg minst 60-70% av borholet forast med stålrør. Fordelen med boring er først og fremst at ein unngår synlege terrenginngrep i deler av fjellsida. Alternativ med boring vil fordyre utbygginga med mellom 3,5 og 4,0 millionar kroner. Søkjaren vurderer det slik at i eit prosjekt med marginal lønsemd, så kan ikkje nytteverdien av ei slik løysing forsvare dei ekstra kostnadene. Fylkesrådmannen ser problem og kostnader med å få lagt rørgata ned i grunnen når terrenget er grunnlendt med fjell, men ønskjer ikkje å rå til eit prosjekt der ca. 700 meter rørgate skal leggast i dagen. Kulturminne frå nyare tid Som ein del av anlegget, er det planlagt å byggje ny tilkomstveg opp til kote 230. Vegtraseen er lagt i eit forholdsvis bratt terreng. Med nødvendige skjeringar og fyllingar, vil eit slikt veganlegg føre til store inngrep i kulturlandskapet og verte eit eksponert og godt synleg element sett frå fjorden. Frå Brekkestølen, like søraust for Brekkevatnet, går ein gammal stølsveg ned til fjorden. Den slynger seg nedover den bratte lia, og kryssar Brekkeelvi nokre gongar på veg mot fjorden. Gamle stølsvegar må sjåast på som viktige kulturminne og kulturlandskapselement. Den gamle stølsvollen og ruinane etter stølshus på Brekkestølen, utgjer eit gamalt kulturmiljø. På stølen som har vore nytta av Bolstad, er det framleis tydeleg å sjå at vegetasjonen er beitepåverka. I tilfelle utbygging, må det ikkje gjerast skade på stølsområdet. Det må heller ikkje gjerast skade på den gamle stølsvegen. Frå kote 230 og opp til omlag kote 650 er det planlagd rørgate i dagen lagt på fundament og med forankringsklossar. Ut frå søknaden ser det ut til at denne delen av rørgata vil krysse stølsvegen fleire gonger. Dette vil ikkje berre danne eit hinder for folk og dyr, men vil vere eit framandelement i forhold til stølsvegen som kulturminne og landskapselement. Teigelvi, Brekkelvi og Bolstadelvi, er kvar på sin måte godt synlege frå vegen og frå fjorden. Dei synelege stryka og fossane i fjordlandskapet, utgjer på den måten viktige element både i landskapet lokalt og i det store landskapsrommet langs fjorden. Ved ei eventuell utbygging vil dei tre elvane i lengre periodar verte mindre markerte enn i dag. Elvar, fossar og stryk utgjer ein vesentleg del av det heilskaplege landskapsbiletet, både for tilreisande og fastbuande. Med redusert vassføring i elvane, vil det planlagde tiltaket føre til store inngrep i landskapsbiletet og vil i sterk grad påverke dei opplevingsverdiane som er knytt til kulturlandskapet. Overføringane opp i fjellet er det planlagt som fullprofilboring, lengde 320 og 360 meter. I søknaden er det opplyst at massane etter boringa vert plassert lokalt og tilpassa terrenget omkring. Profil-boringa skal gjerast i eit ope skoglaust og marginalt fjellområde. Anleggsarbeid ved transport og plassering av overskotsmasse, vil i det opne fjellandskapet sette spor som lett vert synlege over lang tid. Med vegbygging, rørgate i dagen og stor påverknad på landskap og kulturlandskap, er det vanskeleg å finne avbøtande tiltak som kan forsvare den planlagde utbygginga. Dersom viktige og markerte kulturminne frå nyare tid, etter år 1537, vert direkte eller indirekte råka av planlagde tiltak, må tiltaka justerast på ein slik måte at kulturminna kan takast vare på.

78 Side 8 av 8 Det må ikkje gjerast skade på kulturlandskapselement som geiler, vegar, steingardar, bakkereiner, bygningar eller andre synelege spor etter tidlegare landbruksaktivitet i området. Gamle ræser og vegar er også kulturminne og viktige element i landskapet. For å få minst mogeleg synelege spor i landskapet og ei raskare revegetering, er det viktig å nytte naturleg vegetasjon frå staden (torv) til dekking av deponi, vegskråningar og riggområde etter at anlegget er fullført. Automatisk freda kulturminne. Tiltakshavar si undersøkingsplikt, jf 9 og 10 i Lov om kulturminne, er ikkje oppfylt. Det er dermed ikkje klart i kva grad automatisk freda kulturminne (tidlegare fornminne) blir direkte eller indirekte råka av tiltaka i søknaden. 9 undersøking må gjennomførast. Registreringa må gjerast på snø- og telefri mark. Tiltakshavar er ansvarleg for å ta skriftleg kontakt med Kulturavdelinga i fylkeskommunen i god tid før registreringa skal gjennomførast. Det må bereknast tilstrekkeleg tid til etterfølgjande sakshandsaming, eventuelt utgraving før utbyggingstiltak i området kan i verksetjast. Sogn og Fjordane fylkeskommune ber om at den varsla 9 undersøkinga, slik den er formulert over, vert sett som konsesjonsvilkår. Samla vurdering og konklusjon. Fylkesrådmannen vurderer at tiltaket samla sett vil innebere for store ulemper i høve til landskap, brukarinteresser og kulturminne, og vil rå frå at det vert gitt løyve. Det er lagt vekt på relativt omfattande anleggsinngrep inkl. 700 meter rørgate i dagen i eit område med små menneskelege inngrep frå før, og som er godt synleg frå fjorden og frå motsett side. Om det skulle bli gitt løyve til utbygging, må heile vassvegen frå inntaket ved Brekkevatnet til kraftstasjonen leggast i fjell eller gravast ned. Krav om undersøking i tråd med kulturminnelova 9 skal settast som konsesjonsvilkår.

79 Side 1 av 6 Plan- og samfunnsavdelinga Sakshandsamar: Idar Sagen E-post: idar.sagen@sfj.no Tlf.: Vår ref. Sak nr.: 15/214-9 Gje alltid opp vår ref. ved kontakt Internt l.nr. 7388/15 Dykkar ref. Dato LEIKANGER, Vedlegg til sak: Høyringsuttale til søknader om løyve til å bygge sju småkraftverk i Aurland, Vik, Balestrand og Høyanger kommunar «Sognefjordpakken» Saksutgreiing for Dyrdalselva kraftverk i Høyanger kommune 1. Omtale av tiltaket. Dyrdalselva kraftverk er eit prosjekt på sørsida av Sognefjorden. Området er preget av bratte fjellsider opp mot toppane Hårkallnova og Gavlen i nord og Middagsnova og Kvannfjellet i sør og øst. Store deler av nedbørfeltet ligger over tregrensa med relativt mykje bert fjell og nokre små vatn. Nedover mot inntaket er det bjørkeskog og plantefelt med gran. I sidedalen Aurebotn går det i periodar snøras, og skogen i nedre deler av dalen er preget av dette. Det er stiar på begge sider av dalen opp til Heimestølen og Dyrdalstølen. I tiltaksområdet er det tre gardsbruk. Nede ved fjorden går fylkesveg 92 mellom Oppedal og Ortnevik. Frå det planlagde inntaket renn elva nedover i fossar og stryk over grove grusmassar og fjelltersklar. Søkjar er Dyrdal Kraft AS som er eit selskap under skiping. Tilsig Totalt, Dyrdalselva kraftverk Inkl. overføring frå Aurebotn Nedbørsfelt, km2 7,7 2,6 Middelvassføring ved inntaket, m3/sek 0,79 0,29 Alminneleg lågvassføring ved inntaket, liter/sek Fem-persentil* sommar (mai-sept.), liter/sek Fem-persentil* vinter, liter/sek Kraftverk Inntak, kote 265 Ca. 270 Avløp, kote 5 Lengde påvirka elvestrekning, km 1,78 0,1 Brutto fallhøgde, meter 260 Slukeevne, maks m3/sek 1,8 Slukeevne, min m3/sek 0,05 Installert effekt, maks MW 3,85 Planlagt slepp av minstevassføring, sommar/vinter, liter/sek 120/80 Brukstid, timar 2930 Produksjon Årleg middel, GWh 11,2 3,6 Økonomi Utbyggingskostnad, mill. kr. 40,6 1,8 Utbyggingspris, kr/kwh 3,62 * Den vassføringa som blir underskriden 5 % av tida. Fylkeshuset Askedalen LEIKANGER Tlf.: Bankgiro: postmottak.sentraladm@sfj.no Org.nr.: NO MVA

80 Side 2 av 6 NVE-atlas. Eksisterande anlegg: Svart, gul tekst. Gitt løyve: Blå. Konsesjonsbehandling: Raud. Avslag: Blå med kryss (Vassdalselva i Ortnevik) Dyrdalselva kraftverk

81 Side 3 av 6 Vatn frå Aurebotnelva, kote 270, skal overførast til det planlagde inntaket i Dyrdalelva, kote 265. Det skal byggast ein låg terskel på fjell og leggast eit rør i grøft med lengde ca. 280 meter. Dammen i Dyrdalselva vil bli 4-5 meter høg og ca. 30 meter lang og skal byggast i betong. Vassoverflata i dammen vil bli ca. 1,5 dekar, volum ca m3. Venstre: Aurebotnelva, illustrert inntaksdam og overføringsrør. Høgre: Dyrdalselva med illust. dam Rørgata nedover er planlagt på norvestsida til elva. Det skal byggast anleggsveg langs røret, og denne vil bli permanent frå den kommunale vegen og opp til inntaket, 600 meter. Nedover frå kryssing med den kommunale vegen må det stykkevis sprengast rørgrøft. Kraftstasjonen er tenkt plassert på vestsida av elveosen, ca. 20 meter ovanfor utløpet i fjorden og ca. 60 meter nedanfor fylkesvegen. Det er planlagt å legge ein 200 meter lang 22 kv kabel i grøft frå kraftstasjonen og opp til ei kryssande 22 kv linje. Steinmassar frå sprenging av grøfter vil bli brukt til vegbygging og plastring av rørtraseen. Illustrasjon av kraftstasjon. Det er vurdert ei utbyggingsløysing med kraftstasjon plassert på ca. kt. 80, ved vandringhinderet for anadrom fisk. Ei slik løysing vil vere positiv for m.a. for sjøaure. Berekna årleg produksjon vil bli 7,8 GWh/år med ein installert effekt på 2,7 MW. Utbygningsprisen er berekna til 3,91 kr/kwh/år. Det er lagt til grunn mindre minstevassføring enn i den i omsøkte løysinga. 2. Verknader for miljø, naturressursar og samfunn (frå søknaden) Hydrologi Det er planlagt å sleppe ei minstevassføring på 120 liter/sek om sommaren og 80 liter/sek om vinteren. Dette er litt mindre enn 5 persentil om sommaren (126 l/sek) og litt meir enn 5 persentil om vinteren (52 l/sek). I eit middels vått år vil vassføringa ved inntaket vere større enn slukeevna i kraftverket i 38 dagar (overløp). Vasstemperatur, isforhold og lokalklima. Grunnvatn, ras, flaum og erosjon.

82 Side 4 av 6 Ingen negativ konsekvens. Biologisk mangfald og verneinteresser. Sitat side 3 i Miljøvurdering v/ Multiconsult. Det er ikke påvist prioriterte naturtyper eller truede vegetasjonstyper i influensområdet. Det er påvist to rødlistede arter i kategori nær truet langs elva, av dem er alm den eneste som er registrert i influensområdet. Tiltaket forventes derfor å få lite omfang for floraen. Av andre rødlistearter observeres oter (VU) ved fjorden. Faunaen virker å være relativt triviell. Dalføret er et lokalt viktig leveområde for hjort. Av andre interessante arter kan det nevnes fossekall og vintererle. Med unntak av disse to vassdragstilknyttede fugleartene, forventes utbyggingen ikke å medføre et vesentlig omfang for vilt. Det vil gå tapt om lag 1,1 km2 inngrepsfritt areal fra INON-sone 2 som følge av utbyggingen. I praksis vil tapet være noe mindre ettersom det på elvas nordvestside er bygd en traktorvei som ikke er inntegnet på kartet. Ingen vernede eller foreslått vernede områder vil bli berørt. Konsekvensen vurderes samlet sett som liten til middels negativ (-/--). Fisk og ferskvassbiologi. Sitat s. 21 i søknaden. Utbyggingen vil medføre en jevnt lav vannføring. Med foreslåtte minstevannføring kan det ikke utelukkes at sjøaurepopulasjonen vil reduseres kraftig eller dø ut. For å unngå forringelse planlegges det imidlertid å bygge terskler i nedre del for å opprettholde vannspeil langs anadrom strekning, noe som kan gi økt gyteareal og dermed produksjon i forhold til i dag. Eventuell ål i elva kan bli negativt påvirket ved redusert vannføring og dersom den kan komme inn i turbinen. Det forventes imidlertid ikke at det forekommer mye ål i elva. Samlet sett vurderes utbyggingen som middels negativ (-). Dersom det bygges fungerende terskler kan imidlertid konsekvensen bli positiv. Dette forutsetter trolig at minstevannføringen blir høyere enn det som i dag er lagt til grunn. Venstre: Vandringshinder i elva vist med raud strek. Høgre: Vandringshinderet, den øverste fossen. Landskap. Sitat side 24 i søknaden. Dyrdalselva og Aurebotnelva er med unntak av elveosen i førstnevnte ikke synlig fra fjorden eller i et større landskapsrom. Kortere strekninger er synlige fra hovedveibrua og brua mellom Indre og Ytre Dyrdal. Elva er også lite synlig fra turstien som går opp igjennom dalføret. Dyrdalselva er preget av perioder med høy og svært lav vannføring. Bunnsubstratet består hovedsakelig av grov stein, som sammen med det stedvis brede løpet gjør at vannføringen i de tørre periodene virker svært liten. Verdien vurderes derfor som noe over middels. Kraftstasjonen vil bli synlig fra fjorden, men planlegges gitt en landskapsmessig og arkitektonisk god utforming. En fotovisualisering av stasjonen er vist i vedlegg 5. Rørgatetraseen vil i stor grad følge eksisterende traktorveier og medføre lite behov for hogst, mens inntaket vil ligge skjermet for innsyn. Konsekvensen vurderes samlet sett som liten negativ (-). Kulturminne og kulturmiljø. Ubetydeleg negativ konsekvens. Brukarinteresser/friluftsliv. Sitat s. 25 i søknaden. Av de landskapsmessige inngrepene vil påvirkningen ved turstien samt kraftstasjonsområdet ved fjorden være av størst betydning for friluftslivet. Førstnevnte for båttrafikk i forbindelse med turisme og friluftsliv på fjorden, sistnevnte for et etter foreliggende opplysninger relativt få turgåere igjennom Dyrdalen. Disse inngrepene er imidlertid relativt små. Jaktmulighetene i området vil ikke bli nevneverdig berørt av en utbygging. Erfaringer fra tilsvarende prosjekter tilsier at verken hjort eller småvilt vil påvirkes i vesentlig grad av utbyggingen utover eventuelle kortvarige effekter knyttet til støy og forstyrrelser i anleggsfasen. Det er ikke vesentlige fiskeinteresser i elva, slik at påvirkninger på sjøaurebestanden ikke vil medføre noen vesentlig konsekvens for friluftsliv. Konsekvensen vurderes som liten negativ (-). Samfunnsmessige verknader Samla investering er kalkulert til 40,6 mill. kroner, av dette 5,2 mill. kroner som anleggsbidrag til forsterking av linjenettet i området. Ein del av anleggsarbeidet vil kunne utførast av lokale

83 Side 5 av 6 entreprenørar. Energiproduksjonen vil gje inntekter til utbyggarane og samfunnet rundt. Utbyggingsprisen er berekna til 3,62 kr/kwh, som er litt under middels pris. Konsekvensar av ev. alternative utbyggingsløysingar.. Sitat s. 26 i søknaden. Det er også vurdert å flytte kraftstasjonen ovenfor anadrom strekning til ca. kt 80. Dette vil gi mindre påvirkning på sjøaurebestanden i elva. I dette tilfellet har man beregnet mindre minstevannsslipp, noe som vurderes å ha liten betydning da det ikke er vesentlige naturverdier eller landskapsverdier som blir berørt. Dette alternativ vil imidlertid svekke økonomien i prosjektet i vesentlig grad. Sumverknader/samla belastning. Sitat side i søkn...generelt er det kjent at sjøørretbestandene i Sognefjorden er påvirket bl.a. av kraftutbygging, og at gjenværende gytebekker/gyteelver av en viss kvalitet er viktige. Dyrdalselva er vurdert å ha betydning for sjøørreten, selv om produksjonen i elva trolig er marginal. Ved en utbygging er det derfor viktig å iverksette avbøtende tiltak i form av minstevannføring og sannsynligvis også biotopforbedrende tiltak (primært terskler). Mtp. INON er de største verdiene særlig knyttet til - Inngrepsfrihet fra fjord til fjell - Villmarksprega områder. - Større, sammenhengende inngrepsfrie områder Dyrdalselva kraftverk vil ikke påvirke de to førstnevnte, men som omtalt i kap. 2.6 medføre noe tap innenfor et større, sammenhengende inngrepsfritt område. Se figur 21 for en oversikt over INONområder i midtre deler av Sognefjorden. Kartet tar ikke hensyn til f.eks. det konsesjonsgitte Østerbø og Randalen kraftverk som gir omklassifisering/tap av INON innenfor sone 1 i dette området. Ingen deler av anleggskomponentene til Dyrdalselva kraftverk vil bli liggende innenfor selve INON-området, og tapet vil i realiteten trolig være noe mindre enn det som er beregnet pga. en vei som ikke er opptegnet i kart. Kraftverket bidrar derfor i liten grad til den samlede belastningen på INON. I tillegg til Østerbø og Randalen kraftverk vil det konsesjonsgitte kraftverket i Trollholselva gi noe tap og omklassifisering av INON innenfor samme område. Herunder nedgraderes 0,25 km2 av villmarksprega områder. Mjølsvikelva vil i følge konsesjonssøknaden gi et tap på 1,1 km2 fra INON-sonene 1 og 2. Eitreneselvi på motsatt side av fjordavsnittet vil gi reduksjon i inngrepfritt areal fra fjord til fjell. Landskap og friluftsliv er også av betydning i vurderingen av samlet belastning. Men pga. fravær av større fosser og at elva er lite synlig, er landskap vurdert å være mindre viktig enn de andre temaene i vurderingen av samlet belastning. Det går en tursti gjennom området, men som beskrevet i kap er nok Dyrdalen en mindre viktig innfallsport til friluftslivet i fjellet enn omkringliggende områder. Avbøtande tiltak. Sitat s. 29 i søknaden. Minstevannføring er nødvendig først og fremst med tanke på å bevare bestanden av sjøaure i nedre del av elva. Foreslått minstevannføring på 80 l/s og 120 l/s for henholdsvis vinter og sommer vil trolig ikke være tilstrekkelig, men må kombineres med bygging av terskler for å oppnå ønsket effekt. I tillegg vil minstevannføring kunne redusere det negative omfanget for vassdragstilknyttet fugl ved å opprettholde en viss produksjon av næringsdyr. Minstevannføring bør fortrinnsvis komme i tillegg til terskelbygging. Det er usikkert om foreslåtte minstevannføring kan gi muligheter for fortsatt hekking for fossekall langs berørt elvestrekning, men det utelukkes ikke at disse mulighetene kan utgå. Med tanke på landskap vil minstevannføring kunne bidra til å opprettholde noe av inntrykket av elva som landskapselement langs strekningen. På grunn av elvas bredde og grove substrat vil imidlertid den foreslåtte minstevannføringen ha liten betydning dersom det ikke bygges terskler. Ettersom elva er lite synlig i landskapet, vurderes det som mindre nødvendig med terskelbygging av landskap- og friluftslivshensyn. 3. Fylkesrådmannen si vurdering av søknaden Fordelane ved tiltaket er først og fremst av økonomisk karakter og knytt til ein energiproduksjon på 11,2 GWh/år. Kraftverket vil bidra til lokalt og regionalt næringsgrunnlag og skatteinntekter. Planlagt investering i tiltaket er 40,6 mill.kr. Av dette vil 5,2 mill. kroner gå som anleggsbidrag til forsterking av linjenettet i området. Utbyggingsprisen er berekna til 3,62 kr(kwh som er litt under middels pris. Ulempene vil vere knytt til skade og inngrep for m.a. landskap og brukarinteresser i samband med bygging av inntak, overføring frå Aurebotnelva, nedgravde rør i lausmasse og fjellgrøft, kraftstasjon ved fjorden og redusert vassføring i Dyrdalselva og Aurebotnelva over ei 1,8 km lang strekning. Vassforskrifta Tiltaket bør ikkje svekke den økologiske statusen i vassførekomsten til dårlegare enn god. Dersom tilstanden vert vurdert til dårlegare enn god, må vilkåra i 12 i vassforskrifta følgjast opp. Landskap, friluftsliv og turisme. Dyrdalselva ligg i fjordlandskap, men her er ikkje fossar som er markerte som viktige landskapselement, jf. fylkeskommunen sin regionale plan. Tiltaket vil innebere moderate ulemper i høve til landsskap og brukarinteresser, men den planlagde plasseringa av kraftstasjoen er ikkje gunstig

84 Side 6 av 6 når det gjeld den anadrome strekninga nest i vassdraget og heller ikkje av omsyn til det visuelle inntrykket på ein knaus i sjøkanten. Fylkesrådmannen meiner at om det skal gjevast løyve, så må kraftstasjonen flyttast noko oppover i elva, helst opp til vandringshinderet for anadrom fisk. Kulturminne frå nyare tid Dyrdalselva er godt synleg frå vegen og frå fjorden. Elveosen ved fjorden utgjer på den måten eit viktig element både i landskapet lokalt og i det store landskapsrommet. Ved ei eventuell utbygging, vil det visuelle inntrykket av elva svekkast. Dyrdalselva vil i periodar verte mindre markert enn slik vi kan oppleve den i dag. Elvar, fossar og stryk utgjer ein vesentleg del av det heilskaplege landskapsbiletet, både for tilreisande og fastbuande. Dyrdal er lite prega av større tekniske inngrep. Landskapet ved fjorden er framleis prega av eit opent kulturlandskap i aktiv drift. Med redusert vassføring i elva, vil det planlagde tiltaket føre til store inngrep i landskapsbilete og kan i sterk grad påverke dei opplevingsverdiane som er knytt til det opne kulturlandskapet i nedre deler av Dyrdalselva. Avbøtande tiltak og konsesjonsvilkår, kan her vere å flytte kraftstasjonen oppstrøms fylkesvegen og ut av synsvidda frå brua. Dersom viktige og markerte kulturminne frå nyare tid, etter år 1537, vert direkte eller indirekte råka av planlagde tiltak, må tiltaka justerast på ein slik måte at kulturminna kan takast vare på. Det må ikkje gjerast skade på kulturlandskapselement som geiler, vegar, steingardar, bakkereiner, bygningar eller andre synelege spor etter tidlegare landbruksaktivitet i området. Gamle ræser og vegar er også kulturminne og viktige element i landskapet. For å få minst mogeleg synelege spor i landskapet og ei raskare revegetering, er det viktig å nytte naturleg vegetasjon frå staden (torv) til dekking av deponi, vegskråningar og riggområde etter at anlegget er fullført. Automatisk freda kulturminne. Tiltakshavar si undersøkingsplikt, jf 9 og 10 i Lov om kulturminne, er ikkje oppfylt. Det er dermed ikkje klart i kva grad automatisk freda kulturminne (tidlegare fornminne) blir direkte eller indirekte råka av tiltaka i søknaden. 9 undersøking må gjennomførast. Registreringa må gjerast på snø- og telefri mark. Tiltakshavar er ansvarleg for å ta skriftleg kontakt med Kulturavdelinga i fylkeskommunen i god tid før registreringa skal gjennomførast. Det må bereknast tilstrekkeleg tid til etterfølgjande sakshandsaming, eventuelt utgraving før utbyggingstiltak i området kan i verksetjast. Sogn og Fjordane fylkeskommune ber om at den varsla 9 undersøkinga, slik den er formulert over, vert sett som konsesjonsvilkår. Samla vurdering og konklusjon. Fylkesrådmannen vurderer at tiltaket vil innebere moderate ulemper i høve til landsskap og brukarinteresser, men ser problem ved den planlagde plasseringa av kraftstasjonen i høve til anadrom strekning nest i vassdraget og til det visuelle inntrykket av bygget på ein godt synleg knaus i sjøkanten. Om det skal gjevast løyve, så må kraftstasjonen flyttast noko oppover i elva, helst opp til vandringshinderet for anadrom fisk. Krav om undersøking i tråd med kulturminnelova 9 skal settast som konsesjonsvilkår.

85 Saksprotokoll Organ: Fylkesutvalet Møtedato: Sak nr.: 15/ Internt l.nr /15 Sak: 46/15 Tittel: Høyringsuttale til søknader om løyve til å bygge 7 småkraftverk i Aurland, Vik, Høyanger og Balestrand kommunar, "Sognefjordpakken" Behandling: Frå fylkesrådmannen låg det føre slik tilråding til vedtak: 1. Samla vurdering: 1.1. Fylkeskommunen meiner at landskapsrommet langs Sognefjorden med avgreiningar er svært stort, men at dei sju nye prosjekta i noko grad vil påverke hovudinntrykket av fjordog fjellandskapet. For fire av prosjekta er ulempene for kulturminne og brukarinteresser som friluftsliv og reiseliv vurdert til å vere moderate, og fylkeskommunen har difor berre mindre merknader Krav om undersøking i tråd med kulturminnelova 9 skal settast som konsesjonsvilkår For tre av prosjekta er dei negative konsekvensane så store at fylkeskommunen vil rå i frå utbygging. Dette gjeld i Skjerdalselvi i Aurland og dei to prosjekta ved Lånefjorden i Balestrand. Dei negative konsekvensane av desse utbyggingsframlegga vil ein først og fremst merke lokalt når det gjeld kulturminne og brukarinteresser, men også for eit større område når det gjeld landskap og kulturmiljø. 2. Skjerdal kraftverk, Aurland. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere mindre enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår frå at det vert gitt løyve. Det er her lagt vekt på nærleiken til verdsarvområdet Vestnorsk fjordlandskap og at tiltaket vil få store konsekvensar for opplevinga av fjordlandskapet med kulturminne og kulturmiljø langs elva. Om det likevel skulle bli gitt løyve, meiner fylkeskommunen at alt. 1 med ein kraftstasjon er ei betre løysing ann alt. 2 med to kraftstasjonar. Kraftstasjonen må vidare plasserast lenger frå fjorden, om lag på kote 10, slik at driftsvatnet vert slept i elva ovanfor fossen. 3. Kvammadalselvi kraftverk, Aurland. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. På grunn av innsyn til rørgatetrasen, inntaksområdet frå turistvegen og eit stølsområde, bør det vurderast ei løysing med inntak plassert nedstrøms der den gamle ferdslevegen kryssar elva på kote 800. For dette prosjektet er det ekstra viktig med god tilbakeføring av rørgatetraseen til naturleg terreng. Av omsyn til m.a. negative konsekvensar for biologisk mangfald, bør det vurderast auka minstevassføring om sommaren. 4. Tura kraftverk, Vik. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. Det er planlagt minstevassføring tilsvarande alminneleg lågvassføring. Av omsyn til fossane i elva som landskapselement,

86 kulturmiljøet langs elva og til det biologiske mangfaldet, bør minstevassføringa om sommaren aukast monaleg. 5. TVK kraftverk, Vik. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. 6. Kråkeelvi kraftverk, Balestrand. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere mindre enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår frå at det vert gitt løyve. Tiltaka oppe i fjellet er vurdert til å vere akseptable, men ei utbygging der Kråkefossen vert svært redusert, kan ikkje forsvarast. Om det skulle bli gitt løyve, må det sleppast ei minstevassføring om sommaren som kan sikre at fossen også i framtida vert eit viktig landskapselement. 7. Brekka kraftverk, Balestrand. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere mindre enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår frå at det vert gitt løyve. Her er det lagt vekt på relativt omfattande anleggsinngrep inkl. 700 meter rørgate i dagen i eit område med små menneskelege inngrep frå før. Tiltaka er og godt synleg frå fjorden og frå motsett side. Om det skulle bli gitt løyve til utbygging, må heile vassvegen frå inntaket ved Brekkevatnet til kraftstasjonen leggast i fjell eller gravast ned. 8. Dyrdalselva kraftverk, Høyanger. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. Det er ein føresetnad at kraftstasjonen vert flytta noko oppover elva til ein mindre synleg stad sett frå sjøen, helst opp til vandringshinderet for anadrom fisk. Endringsframlegg: Fylkesutvalet sette fram slikt framlegg til vedtak: Andre setning i punkt i tilrådinga frå fylkesmmannen skal lyde slik: For alle prosjekta er ulempene for kulturminne og brukarinteresser som friluftsliv og reiseliv vurdert til å vere moderate, og fylkeskommunen har difor berre mindre merknader. Punkt i tilrådinga frå fylkesrådmannen går ut. Punkta 2., 6. og 7 i tilrådinga frå fylkesrådmannen går ut og vert erstatta av følgjande: 2. Skjerdal kraftverk, Aurland. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. Føresetnaden for løyve er at alt. 1 med ein kraftstasjon vert valt. Kraftstasjonen må vidare plasserast lenger frå fjorden, om lag på kote 10, slik at driftsvatnet vert slept i elva ovanfor fossen. 6. Kråkeelvi kraftverk, Balestrand. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. Føresetnaden for løyve er at det må sleppast ei minstevassføring om sommaren som kan sikre at fossen også i framtida vert eit viktig landskapselement. 7. Brekka kraftverk, Balestrand. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. Føresetnaden for løyve er at heile vassvegen frå inntaket ved Brekkevatnet til kraftstasjonen leggast i fjell eller gravast ned. Avrøysting: Fylkesutvalet sitt framlegg til endring av punkt 1. 22, 66 og 77 og fylkesrådmannen si tilråding til resten av punkt 1 og punkta 3, 4, 5 og 8 vart samrøystes vedtekne.

87 Dette gir følgjande endeleg vedtak: 1. Samla vurdering: 1.1 Fylkeskommunen meiner at landskapsrommet langs Sognefjorden med avgreiningar er svært stort, men at dei sju nye prosjekta i noko grad vil påverke hovudinntrykket av fjordog fjellandskapet. For alle prosjekta er ulempene for kulturminne og brukarinteresser som friluftsliv og reiseliv vurdert til å vere moderate, og fylkeskommunen har difor berre mindre merknader. 1.2 Krav om undersøking i tråd med kulturminnelova 9 skal settast som konsesjonsvilkår. 2. Skjerdal kraftverk, Aurland. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. Føresetnaden for løyve er at alt. 1 med ein kraftstasjon vert valt. Kraftstasjonen må vidare plasserast lenger frå fjorden, om lag på kote 10, slik at driftsvatnet vert slept i elva ovanfor fossen. 3. Kvammadalselvi kraftverk, Aurland. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. På grunn av innsyn til rørgatetrasen, inntaksområdet frå turistvegen og eit stølsområde, bør det vurderast ei løysing med inntak plassert nedstrøms der den gamle ferdslevegen kryssar elva på kote 800. For dette prosjektet er det ekstra viktig med god tilbakeføring av rørgatetraseen til naturleg terreng. Av omsyn til m.a. negative konsekvensar for biologisk mangfald, bør det vurderast auka minstevassføring om sommaren. 4. Tura kraftverk, Vik. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. Det er planlagt minstevassføring tilsvarande alminneleg lågvassføring. Av omsyn til fossane i elva som landskapselement, kulturmiljøet langs elva og til det biologiske mangfaldet, bør minstevassføringa om sommaren aukast monaleg. 5. TVK kraftverk, Vik. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. 6. Kråkeelvi kraftverk, Balestrand. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. Føresetnaden for løyve er at det må sleppast ei minstevassføring om sommaren som kan sikre at fossen også i framtida vert eit viktig landskapselement. 7. Brekka kraftverk, Balestrand. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. Føresetnaden for løyve er at heile vassvegen frå inntaket ved Brekkevatnet til kraftstasjonen leggast i fjell eller gravast ned. 8. Dyrdalselva kraftverk, Høyanger. Fordelane ved prosjektet er vurdert til å vere større enn ulempene for allmenne og private interesser, og fylkeskommunen rår til at det vert gitt løyve. Det er ein føresetnad at kraftstasjonen vert flytta noko oppover elva til ein mindre synleg stad sett frå sjøen, helst opp til vandringshinderet for anadrom fisk.

88

89 Side 1 av 7 Saksframlegg Saksbehandlar: Lars Hustveit, Næringsavdelinga Sak nr.: 15/ Internasjonal handel med tenester TTIP og TISA forhandlingane. Uttale frå Sogn og Fjordane fylkeskommune. Fylkesrådmannen rår hovudutval for plan og næring til å gje slik tilråding: Hovudutvalet rår fylkesutvalet til å gjere slikt vedtak: 1. Sogn og Fjordane fylkeskommunen ber statlege styresmakter om større openheit om TISA- og TTIP-forhandlingane. 2. Sogn og Fjordane fylkeskommune ber om at representantar for kommunesektoren vert trekt inn i det norske arbeidet med TTIP og TISA og på den måten vert gjevne innsyn. 3. Sogn og Fjordane fylkeskommune har gjennom saka formulert eit førebels standpunkt/ein førebels posisjon i saka. Denne er formulert i pkt. 3 i saksutgreiinga, jf. punkta A-C. Denne klårgjer synspunkt som fylkeskommunen ber om at vert ivaretekne. Andre dokument som ikkje ligg ved: Det er vist til relevante kjelder som fotnotar i saka. SAKSFRAMSTILLING 1 Innleiing Bakgrunn for at saka vert fremja Hovudutval for plan og næring (HPN) fekk 25. mars lagt fram eit notat med orientering om handel med tenester som tema i pågåande forhandlingar kalla TTIP og TISA. HPN bad då om at det vart lagt fram ei politisk sak for HPN og FU. Føremålet med saka er: Å informere om pågåande forhandlingar om handel med tenester som kan få verknad for regionalt og nasjonalt handlingsrom. Å formulere ein såkalla posisjon; ei førebels vurdering av problemstillingar som er eller kan bli forhandlingstema. Kort om TTIP og TISA Verdas handelsorganisasjon (WTO) har liten framgang i forhandlingane om reglar for internasjonal handel. Det har difor komme initiativ frå pådrivarane for liberalisering.

90 Side 2 av 7 To viktige initiativ vedkjem Noreg: TTIP (Transatlantic Trade and Investment Partnership) mellom EU og USA starta sommaren 2013 og er venta å vare ut TISA (The Trade in Services Agreement) der 50 land inkludert Noreg deltek. Desse starta etter at representantar for «utolmodige» land i 2011 bad WTO-medlemene om å finne alternative måtar å oppfylle det såkalla Doha-mandatet på. TISA handlar om tenester. TTIP forhandlingane har større breidde og inkluderer handel med tenester. TTIP vert av norske styresmakter vurdert som «i stand til å bli mer vidtrekkende enn TISA». TTIP er relevant for Noreg gjennom vår tilknyting til EU gjennom EØS. Begge forhandlingane er tilpassa WTO-avtalesystemet på den måten at det seinare kan bli «forhandla inn» i WTO. Problemstillingar Saksutgreiinga set søkjelys på to viktige problemstillingar: Om liberalisering av handel med tenester vil få verknad for offentlege tenester; særleg verknaden for tilgang til tenester i utkantsamfunn. Demokratiaspektet; «bordet fangar»-reglar som fører til at det kan bli umogeleg eller svært dyrt: o Å ta tilbake konkurranseutsette tenester til offentlege tenester. o Å forsvare eller reetablere høge standardkrav som vedkjem miljø og helse. Avgrensing Saksframstillinga er i hovudsak avgrensa til handel med tenester og med dette som utgangspunkt problemstillingar knytt til moglege avgrensingar av regionalt og lokalt handlingsrom. Saka har ikkje som føremål å ta opp temaet liberalisering av handelen med tenester i full breidde. Vi berre slå fast at temaet er kontroversielt og at WTO-forhandlingane synest å har køyrt seg fast. Global handel med tenester vert stadig viktigare for verdsøkonomien. Noreg har høgt kostnadsnivå og då er handel med kunnskapstenester viktig. Om å gi innspel i prosessen Då forhandlingane er lukka for fullt innsyn, er saksframstillinga basert på ulike kjelder og med til dels motstridande informasjon. Utgreiinga handlar difor om kva interesser og prinsipp som er viktige å sikre. Fakta er først på plass når forhandlingane er fullførte. Fylkesrådmannen viser til at fleire instansar på dette stadiet gir til kjenne kva interesser som må sikrast. For fylkeskommunen er m.a. viktige vurderingar om TTIP gitt av regionkomiteen i EU (CoR) og notat under arbeid i CEMR (KS er medlem i Council of European Municipalities and Regions). KS har tidleg i april ikkje konkludert når ei sak skal fremjast for hovudstyret (truleg før sommaren). CEMR har planlagt å handsame ei sak i om TTIP politisk før sommaren. Det er mest debatt og informasjon om TTIP. Det kan sjå ut som om TISA forhandlingane kjem noko i bakgrunnen. i Fylkeskommunen har hatt tilgang til eit utkast under arbeid datert april 2015.

91 Side 3 av 7 2 Nærare informasjon om problemstillingar i TISA- og TTIPforhandlingane som vedkjem tenester Kva er ein frihandelsavtale? Føremålet med frihandelsavtalar er å redusere handelsbarrierar. Tidlegare handla dette om varer. No er avtalane breiare og tek opp tenester, reglar for offentleg innkjøp, vern for investeringar, immaterielle rettar (intellectual property rights), råvarespørsmål og konkurransepolitikk. Konsekvensar av frihandel Land og bransjar vil ha både offensive og defensive interesser m.o.t. eiga konkurransekraft. Hovudbiletet er at dei rike landa og multinasjonale føretak fokuserer på offensive interesser. Generelt fører sterkare konkurranse til spesialisering og konsentrasjon av kapital. TTIP kan ha «til dels omfattende konsekvenser for norske interesser, herunder verdiskaping og næringsstruktur» skriv næringsdepartementet i eit notat 24/ Kostnadsbarrierar knytt til handel vert reduserte. Regelutvikling, overvaking av regelverket og rettssystem for å sikre rettferdig konkurranse må byggast ut. Standardkrav reduserer verksemdene sitt behov for å ha oversikt over ulike reglar, men kan på den andre sida redusere politisk handlingsrom. Offentlege tenester Tenester vert tilbydde i offentleg regi av ulike grunnar; ofte for å gi eit likeverdig tilbod uavhengig av geografi og inntekt. Mottakaren av tenester vert sett på som medborgar heller enn som kunde. Dynamiske avtalar Kanskje er det dynamikken i avtaleverket (det regulatoriske samarbeidet) som vil vise seg å vere viktigast heller enn detaljane om varer i den første ferdigforhandla avtalen? EØS-avtalen er ein relevant referanse. Innhaldet i denne er noko langt meir i dag enn på det tidspunktet avtalen vart underteikna. Er offentlege tenester inkluderte i forhandlingane? Svara på dette spørsmålet er svært ulike. Skal ein ha innsikt, må ein både finne sikre definisjonar av offentlege tenester og kunne vurdere dynamikken i avtaleverket. KS sin europeiske paraplyorganisasjon CEMR skriv i eit utkast om TTIP at det i dag ikkje er ein klar definisjon av omgrepet offentlege tenester. TISA: Norske styresmakter seier at det ikkje er aktuelt å privatisere offentlege oppgåver. Regjeringa skriv om tenester som er unnatekne forhandlingar m.a. dette: «Tjenester som tilbys av offentlige myndigheter på ikke-kommersiell basis eller som ikke skjer i konkurranse med andre tjenesteleverandører. Dette gjelder f.eks. rettsvesen, forsvar eller trygdetjenester» ( Regjeringa seier eit klart nei til at TISA forhandlingane vil påverke offentlege helse- og utdanningstenester. Forhandlingane vil ikkje tvinge Noreg til å deregulere tenester på lokalt eller regionalt nivå ii. ii

92 Side 4 av 7 Kritikarane hevdar at definisjonen av kva som er å sjå på som offentlege tenester er svært snever. Det vert vist til at TISA byggjer på definisjonen frå GATS iii : any service which is supplied neither on a commercial basis nor in competition with one or more service suppliers. Det vert hevda at denne definisjonen gir lite vern mot privatisering av offentlege tenester sidan offentlege tenester ofte vert tilbydde i ein mix mellom offentlege og private leverandørar. Fagrørsla v/public Service International (PSI) iv presenterer sterkt kritiske synspunkt til føremålet og moglege konsekvensar av TISA-forhandlingane. Dei legg vekt på dynamikken i denne typen avtalar der det etter deira vurdering blir stadig vanskelegare å motstå press om privatisering. TTIP (omtale avgrensa til tema tenester): I eit administrativt notat frå Nærings- og fiskeridepartementet av 24. mars 2014 er desse tema drøfta nærare (avsnitt ): Fri rørsle av personar for å levere tenester Godkjenning av yrkeskvalifikasjonar Maritim transport Telekommunikasjon Finansielle tenester Energitenester Audovisuelle tenester Miljøtenester Helsetenester Investeringar Offentlege innkjøp Immaterialrett (IPR) Beskytte data Elektronisk handel Handel og berekraftig utvikling Konkurranse og openheit Kapitalstraumar og betalingar Skatt. KS sine europeiske søsterorganisasjonar inkluderer typiske kommunale tenester som forsyning av drikkevatn, avløpstenester, offentleg transport, sosiale tenester, sjukehus og kultur som tema når dei vurderer TTIP. Vidare vurderer dei harmonisering av innkjøpsregelverk som mogleg avgrensande for lokale og regionale styresmakter med omsyn til å setje standardar innan helse, arbeidsvilkår og miljø. Vidare er dei opptekne av at sterkare juridisk vern av interessene til investorar, kan stå i strid med interessene til lokale og regionale styresmakter. I eit utkast under arbeid v frå CEMR kjem tvilen fram slik: CEMR helsar velkommen felleserklæringa frå forhandlarane om at EU and US trade agreements do not impede governments ability to adopt or maintain regulations to ensure the high quality of services and to protect important public interest objectives. CEMR sin kommentar i utkastet er: This commitment must now be strengthened within the actual TTIP text, which must go further and provide a horizontal exemption for all public services ( slik at dei...) are clearly excluded from the negotiating mandate. iii GATS er del av WTO forhandlingane som handlar om tenester iv Kritisk artikkel frå PSI: v Utkastet Draft Position Paper April 2015

93 Side 5 av 7 I det vidare er vurderingane i hovudsak knytt til informasjon om TTIP. TISA vert vurdert som sannsynleg mindre vidtrekkande av Fiskeri- og handelsdepartementet (notat ). Nærare om problemstillingar som vedkjem fylkeskommunen Redusert nasjonal påverknad TTIP avtalen kan redusere vår påverknad av regelutforminga i EU sidan EU i større grad må utvikle regelverk i dialog med USA. Mange av reglane set rammer for kommunalt og fylkeskommunalt handlingsrom. Redusert lokalt og regionalt handlingsrom til å setje standardar Regelverk kan redusere handlingsrommet lokalt: Høvet vi har til å definere sosiale standardar og miljøstandardar i anbod. Korleis investorane kan bli skjerma mot skjerpa standardkrav. vi Private selskap kan få styrka høve til å saksøke offentlege styresmakter dersom politikk vert endra i ei retning som reduserer verdien av investeringar. «Bordet fangar» Forhandlingane omfattar reglar for å «låse» for framtidige endringar («Frys» og «skralle»-klausulane). Slik kan forhandlingsresultatet påverke folkestyret ved at irreversible endringar vert avtalefesta vii. Situasjonen i mange vestlege demokrati er at makta skiftar mellom regjeringar med ein agenda for privatisering og regjeringar med ønskje om å yte tenester i offentleg regi. Organisasjonar som representerer offentleg sektor ber om at forhandlingar må leggje til grunn tilnærminga «positiv opplisting». Det betyr at privatisering berre gjeld det som positivt er sagt skal konkurranseutsetjast. Forhandlingane kan resultere i at alt som ikkje tydeleg er unnateke, vil bli vurdert som opna for konkurranse («list it or loose it» modellen). Sistnemnde modell, som USA har som sitt utgangspunkt, er svært krevjande sidan ei teneste kan splittast opp i fleire element. I eit utkast under arbeid i KS sin paraplyorganisasjon CEMR ber ein kort og godt om at alle offentlege tenester vert tekne ut av avtalen. Tilgang til tenester i utkantstrøk Denne problemstillinga er lite framme i ordskiftet. Regionkomiteen i EU uttalar følgjande 12. februar 2015 om TTIP viii : Komiteen «understreger behovet for at indsamle, analysere, evaluere og forvalte omfattende og sammenligneligt datamateriale med henblik på at kunne forudsige og påvise TTIP's virkning på regionalt, kommunalt og lokalt niveau, idet man bør være særlig opmærksom på regionerne i den yderste periferi.» Temaet likeverdig tilgang til tenester i ulike delar av landet kan illustrerast med FU-sak 5/2015. FU handsama då utkast til ny postlov basert på EU sitt tredje postdirektiv. FU vi Det er ikkje gitt at investor-stat tvisteløysinga (ISDS) vert teke inn i EØS-avtalen vii UD informerer slik. «For eksempel har Norge et krav om fast bosted for daglig leder i en bedrift etablert i Norge. Dette har Norge i åpningstilbudet gjort gjenstand for skralle. Dersom dette kravet fjernes fra norsk regelverk, vil skrallen fange dette opp, og kravet vil ikke kunne gjeninnføres.» viii og sett inn i søkjefeltet opinion no. 5385, year Her finn du dansk versjon av regionkomiteen si fråsegn

94 frykta at konsekvensen ville gjere det vanskelegare å behalde den næringslivs- og busettingsstrukturen vi har i dag. Side 6 av 7 Krav om opnare informasjon og offentleg debatt Fleire meiner at prosessen er uakseptabelt lukka. The European Social and Economic Committee (EESC), som representerer det sivile samfunnet i Europa, har bedt om større openheit. EU sin ombudsmann skal i følgje media ha uttalt at tilgjengeleg informasjon er på eit alt for overordna nivå. Den austerikske organisasjonen for byar viser til konstitusjonell rett til å bli informert om alle EU-saker som vedkjem sitt ansvarsområde og seier at mangel på informasjon og openheit er heilt uakseptabel. I eit utkast under arbeid i KS sin europeiske paraplyorganisasjon CEMR er eit hovudpoeng at lokale og regionale styresmakter vert tekne meir direkte med som partnarar i forhandlingane Både CEMR og Regionkommiteen i EU insisterer på at makta til regionale og lokale styresmakter ikkje må bli svekka som følgje av nytt avtaleverk. Også regionkomiteen ønskjer å bli kopla betre på arbeidet med avtalen. Regionkomiteen utelukkar ikkje at avtalen i enkelte medlemsland også kan føresette formell tilslutting frå «kamre, der repræsenterer det regionale niveau» 3 Standpunkt/posisjon Punkta som følgjer er forma som «ein posisjon»; dvs. interesser som fylkeskommunen bør formidle til norske styresmakter og som kan brukast i vårt arbeid i KS og i ulike internasjonale organisasjonar. A. Sogn og Fjordane fylkeskommune ber norske styresmakter presse på for større openheit om forhandlingane. På kort sikt er det viktig å få innsyn i kva tenester det vert forhandla om. På lang sikt er det viktig å kunne vurdere dynamikken i avtalane. Større openheit er viktig for å sikre allmenn debatt. Noreg er direkte part i TISAforhandlingane. Noreg er ikkje direkte part i TTIP, men kan delta i debatten gjennom internasjonale organisasjonar. TTIP vil påverke oss gjennom EØS avtala. Forhandlingane vedkjem tenester som kommunesektoren har ansvar for. Fylkeskommunen ber difor om at regjeringa organiserer rådgjevande grupper som får fullt innsyn og der representantar for fylkeskommunane/ks får delta. B. Sogn og Fjordane fylkeskommune ber nasjonale styresmakter, KS og ev. internasjonale samarbeidsorganisasjonar om å arbeide for: At tenester av allmenn interesse (som er det mest relevante EU-omgrepet) ikkje vert inkluderte i forhandlingane. Nasjonale, regionale og lokale styresmakter sin rett til å velje korleis tenester som vassforsyning, avløp og renovasjon, offentleg transport, sosiale tenester, helsetenester, undervisning og liknande skal organiserast. Og med det folkevalde sitt høve til å reversere uønskt privatisering og/eller uønskte låge standardkrav vert sikra.

95 Side 7 av 7 At reglar for å beskytte investorar ikkje svekker lokale og regionale styresmakter sitt høve til å arbeide for legitime politiske mål (som t.d. å sikre viktige miljøinteresser og ressursar). At standardar knytt til helse, miljø og arbeidsvilkår ikkje vert svekka som følgje av harmoniserte handelsreglar (t.d. i reglar for anbod). At prinsipp om likeverdig tilgang til tenester i utkantsamfunn ikkje vert svekka som følgje av harmoniserte handelsreglar. C. Sogn og Fjordane fylkeskommune ber om at følgjande vert følgt opp av norske styresmakter: Handelsavtalane må analyserast grundig i høve eventuelle konsekvensar for distriktssamfunna slik mellom anna regionkomiteen i EU påpeikar når det gjeld TTIP.

96 Saksprotokoll Organ: Fylkesutvalet Møtedato: Sak nr.: 15/ Internt l.nr /15 Sak: 47/15 Tittel: Internasjonal handel med tenester Uttale frå Sogn og Fjordane fylkeskommune Behandling: Frå hovudutvalet for plan og næring låg det føre slik tilråding til vedtak: 1. Sogn og Fjordane fylkeskommunen ber statlege styresmakter om større openheit om TISA- og TTIP-forhandlingane. 2. Sogn og Fjordane fylkeskommune ber om at representantar for kommunesektoren vert trekt inn i det norske arbeidet med TTIP og TISA og på den måten vert gjevne innsyn. Sogn og Fjordane fylkeskommune har gjennom saka formulert eit førebels standpunkt/ein førebels posisjon i saka. Denne er formulert i pkt. 3 i saksutgreiinga, jf. punkta A-C. Denne klårgjer synspunkt som fylkeskommunen ber om at vert ivaretekne. Endringsframlegg: Kristeleg Folkeparti sette fram slikt framlegg til nytt punkt: Generelt vil Sogn og Fjordane fylkeskommune meine at internasjonale handelsavtalar må medverke til ei god utvikling i alle land og verdsdelar, og ikkje legge opp til aktivt å halde nede fattige land og dermed skape større ulikskaper. Vi vil også peike på at frihandelsavtalar må handtere stadbundne næringar som td. matproduksjon annarleis enn næringar som ikkje er avhengig av lokale ressursar og miljø på same måten. Avrøysting: Tilrådinga frå hovudutvalet for plan og næring og framlegget frå Kristeleg Folkeparti vart samrøystes vedtekne. Dette gir følgjande endeleg vedtak: 1. Sogn og Fjordane fylkeskommunen ber statlege styresmakter om større openheit om TISA- og TTIP-forhandlingane. 2. Sogn og Fjordane fylkeskommune ber om at representantar for kommunesektoren vert trekt inn i det norske arbeidet med TTIP og TISA og på den måten vert gjevne innsyn. 3. Generelt vil Sogn og Fjordane fylkeskommune meine at internasjonale handelsavtalar må medverke til ei god utvikling i alle land og verdsdelar, og ikkje legge opp til aktivt å halde nede fattige land og dermed skape større ulikskaper. Vi vil også peike på at

97 frihandelsavtalar må handtere stadbundne næringar som td. matproduksjon annarleis enn næringar som ikkje er avhengig av lokale ressursar og miljø på same måten. Sogn og Fjordane fylkeskommune har gjennom saka formulert eit førebels standpunkt/ein førebels posisjon i saka. Denne er formulert i pkt. 3 i saksutgreiinga, jf. punkta A-C. Denne klårgjer synspunkt som fylkeskommunen ber om at vert ivaretekne.

98 Side 1 av 1 Saksframlegg Saksbehandlar: Marit Silje Årnes Husabø, Fylkesrådmannen Sak nr.: 15/468-9 Skriv og meldingar fylkesutvalet 6. mai : Kraftfylka - kronikk 2: Revidering av fylkeskommunale reglement 3: Referat frå møte mellom fylkeskommunen og venneforeninga SJH 4a: Kirkens SOS - Søknad om driftsstøtte for b: Kirkens SOS - Budsjett a og b: Fjord1 - rapportar pr. 1. kvartal 2015 Ikkje offentleg a, b, c og d: Eigarskapssak Ikkje offentleg 23.4

99 KRONIKK KOMMUNEREFORMEN: FYLKER KAN TAPE TITALLS MILLIONER I KRAFTINNTEKTER I underkant av 80 prosent av den norske vannkraftproduksjonen og 70 prosent av kraftforedlingen skjer i de 11 Kraftfylka. Både produksjon og foredling skaper store verdier. Likevel, 75 prosent av verdiene tilfaller staten. Når vi nå er inne i ei historisk satsing på ny fornybar kraft og forsterking av kraftnettet skulle man tro at en større andel av inntektene ville tilfalle fornybarfylkene. Det motsatte er tilfelle. Det er nettopp kundene i fornybarfylka som må ta de største økningene i nettleie. Nå setter kommunereformen også fylkeskommunenes kraftinntekter under press. En nasjonal ressurs med sterk lokal forankring Norske lokalsamfunn og regioners rett til en del av krafta som produseres på basis av deres naturressurser går tilbake til begynnelsen av forrige århundre. Fylkenes rettigheter ble ytterligere styrket på 70-tallet. Krafttilgang og overskudd har spilt en sentral rolle i kraftfylkenes utvikling. Fylkene har vært attraktive for kraftintensive næringer og kraftinntektene har blitt brukt til å skape vekst og utvikling også i andre sektorer. Rettighetene er viktige for å skape lokal oppslutning om de naturinngrep som må til for å produsere og framføre kraft. Har fylkene konsesjonskraftinntekter etter gjennomføring av kommunereformen? Reformene som er på gang har store og til dels ukjente effekter på kommuners og fylkers kraftrettigheter, særlig i den grad kraftverk og selskaper skal skifte kommune og/eller fylkestilknytting. Den mest åpenbare og kritiske problemstillinga for fylkenes del er dog risikoen for tap av konsesjonskraftrettigheter. Flere fylker mottar i dag en relativt stor andel av den krafta vannkraftkonsesjonærene må avstå til lokalsamfunnet for å lov til å bygge ut. Til sammen omlag 2,5 TWh konsesjonskraft, hvor de største volumene fordeler seg slik 1 : - Nordland: Nord-Trøndelag: 90 - Sogn og Fjordane: Mengden vil være noe påvirket av årlig endring i kommunalt forbruk