Ny gudstenesteforordning for kyrkjene i Nordhordland

Transkript

1 DEN NORSKE KYRKJA Prosten i Nordhordland Lonsvegen 1, 5914 Isdalstø Bjørgvin biskop Sokneråda i Nordhordland Fellesråda i Nordhordland Prestane i Nordhordland Ny gudstenesteforordning for kyrkjene i Nordhordland Bjørgvin biskop sende brev til prosten i Nordhordland der han bad om ei ny vurdering av gudstenesteforordningane i prostiet. Han bad om at prestane i prostiet sende eit framlegg til prosten om nye gudstenesteforordningar innan 15. mars Dette har prestane gjort, og prosten har i sitt arbeid bygd vidare på desse innspela. Det har imidlertid skjedd endringar i ressursgrunnlaget og prestebemanninga i bispedømet etter at biskopen sende ut sitt brev. Prosten har valt å sjå denne utviklinga litt an. Framleis er det mykje som er uklart når det gjeld kyrkja sine ressursar i åra som kjem, men framlegget frå prosten byggjer på dei ressursar vi har nett no, og føringar lagt av biskopen, samt innspel frå prestane. Noko spring ut av prosten si eiga strategiske tenking. Vidare saksgang Utkastet frå prosten går no til sokneråda og fellesråda i prostiet. Sokneråd og fellesråd kan uttale seg og sender si fråsegn til prosten innan 20. oktober Prosten sender så saka vidare til biskopen med oppsummering av innspela frå råda. Alle fråsegnene frå råda vert lagde ved. Sokneprestane og biskopen får også alt no ein kopi av dette brevet. Generell orientering Tenesteordning for biskop 3 lyder slik: «Biskopen forordner gudstjenester i bispedømmets sokn og beslutter hvor mange gudstjenester det skal holdes i den enkelte kirke eller annet gudstjenestested.» Ei gudsteneste som er forordna av biskopen, vert kalla for ei forordna gudsteneste. I kyrkjelova 15, som handlar om kommunen sitt økonomiske ansvar, heiter det om fellesrådet sitt budsjettframlegg til kommuen: «Utgiftsdekningen skal gi grunnlag for at det i soknene kan holdes de gudstjenester som biskopen forordner». Det betyr at fellesrådet/kommunen er forplikta til å stille med oppvarma kyrkje og tilsette som gjer at gudstenesta kan gjennomførast på god måte. Biskopen på si side må sjå til at talet på forordna gudstenester står i høve til dei presteressursane som er tilgjengeleg. Dersom talet på prestar vert redusert, må også talet på forordna gudstenester reduserast tilsvarande. Andre gudstenester Forordna gudstenester er eit minimumstal som skal sikre at kyrkjelyden får eit minimum av gudstenester og kyrkjelege handlingar. Ein kvar kyrkjelyd kan ut frå eige initiativ og eigen økonomi ha så mange gudstenester ein vil i tillegg til dei forordna gudstenestene. Initiativet lokalt til slike «ekstra» gudstenester kan anten kome frå soknerådet, eller frå presten. I Regler for bruk av kirken ser ein at kyrkja vert anten disponert av soknerådet eller av presten. 3: «Menighetsrådet kan bruke menighetens kirke til a: gudstjenester; b: oppbyggelige møter; c: kirkelige konserter og d: andre kirkelige og kulturelle arrangementer som faller inn under formålet for bruk av kirken». Når det gjeld presten sin bruk av kyrkja, heiter det i 10: «I tillegg til forordnede gudstjenester og kirkelige handlinger kan presten bruke prestegjeldets

2 kirker til ekstraordinære gudstjenester, foredrag og andre arrangementer som fremmer menighetens oppbyggelse». Ein går altså utifrå som normalt at det i kyrkjene er eit rikare gudstenesteliv og møteliv enn det som spring ut av den statlege økonomien og dei forordna gudstenestene. Her vil ein kunne ha gudstenester med leke gudstenesteleiarar, med ein prest som soknerådet løner sjølv, eller ein av prostiet sine prestar kan etter eige ønskje bruke si ubundne tid til dette. Dette er viktig å ha med i tankane når ein les det som vert skrive nedanfor om dei forordna gudstenestene, som dette brevet handlar om. Presteressursar til gudstenester i Nordhordland Nordhordland prosti (Solund, Gulen, Masfjorden, Modalen, Lindås, Meland, Radøy, Austrheim, Fedje) har i dag 10 prestar i full stilling, i tillegg kjem ein seniorprest i 50%, 40% stilling tilført frå Sunnfjord prosti og prosten). To av prestane er profilert inn mot barneog ungdomsarbeid. Biskopen har uttala at det er rimeleg at ein prest har 55 gudstenester i løpet av eit år. Nordhordland er eit prosti med mange kyrkjer og vesentlege reiseavstandar for dei fleste prestane. Eg finn det difor rimeleg at vi ligg på 50 gudstenester pr. prest pr. år. Dei to prestane som har eit spesielt ansvar for born og ungdom bør kunne ha noko mindre, og eg gjer framlegg om 45. Halv stilling vil då seie 25 gudstenester, og tilsvarande er det vanleg at prostane har halv gudstenestebelastning. 40% frå Sunnfjord vil seie ca. 20 gudstenester. Dette vil seie at dei tilsette prestane i prostiet kan yte ca. 560 forordna gudstenester i året innanfor si bundne arbeidstid. I praksis vil det verte litt mindre fordi prosten ofte deltek på gudstenester saman med andre prestar (innsetjing, avslutning, jubileum, visitasar, prostevitjingar etc.). Årsstatistikken viser at vi hadde 566 gudstenester i prostiet i 2014 og 552 i som eksempel 2017 har 53 søndagar, og 8 andre «gudstenestedagar» som ikkje fell på søndag (Skirtorsdag, Langfredag, 2. påskedag, Helgetorsdag, 17. mai, 2. pinsedag, Juledag, 2. juledag). Dersom vi seier at ein prest er forventa å ha gudsteneste på 4 av desse, så er det 57 potensielle gudstenestedagar i Ein prest vil så ha fri 5 (ferie) + 11 (frihelger) = 16 søndagar. Ein står då att med 41 gudstenestedagar. Skal ein kome opp i 50, må det vere 9 søndagar i året med to gudstenester for kvar prest. Biskopen har som kjent sett 55 som ein rimeleg norm. Så dette framlegget er 10% lågare.

3 Framlegg til forordna gudstenester i dei ulike kyrkjene i Nordhordland: Kyrkje Ny forordning Ny forordning summering 50 (45) pr. presteressurs + tillegg statistikk Solund 20 Hersvik 5 Husøy Gulen Brekke Mjømna Frøyset Solheim Sandnes Fjon Mo Vike 5 11 Ostereidet 32 Hjelmås 12 O+H Hundvin Myking Lindås Knarvik 65 Alversund 14 Alversund sokn 0 Seim Lygra Fedje Austrheim Emigrantkyrkja 2 Hordabø 16 Sæbø 16 Manger 36 Radøy Meland Prostiet statistikk - summering Kommentarar: Generell strategi Det totale talet på gudstenester i dette framlegget er tilpassa presteressursen, både i prostiet og i naturlege samarbeidsområde innanfor prostiet.

4 Gulen Solund Masfjorden får eit tal på gudstenester som er tilpassa 2,4 prestestilling. Dei 14 gudstenestene som kjem i tillegg, kan i hovudsak gjevast av prosten så lenge han bur nær desse kyrkjelydane. Osterfjorden og Mo får eit tal som er tilpassa 1 prestestilling. Dei 13 som kjem i tillegg, kan i hovudsak gjevast av seniorpresten i halv stilling. Lindås, Myking og Hundvin får eit tal som er tilpassa 1 prestestilling, 2 som kjem i tillegg, kan gjevast av seniorprest eller prost. Alversund Seim Lygra får eit tal som er tilpassa to prestar, dei 7 som kjem i tillegg kan gjevast av seniorprest. Fedje, Austrheim, Radøy og Meland for eit tal som er nøyaktig tilpassa 4 prestar. Meland treng 15 ekstra, men Radøy har 15 til overs. Fedje Austrheim er i balanse. Ved å sjå Meland, Radøy, Fedje og Austrheim samla, har ein nok presteressurs til gudstenestene, fordelinga av gudstenestene mellom prestane tek prosten stilling til. På denne måten vert det 38 gudstenester som må tilførast det som dei faste prestane i full stilling (inkludert ressursen frå Sunnfjord utfører). Seniorprest og prost har ein ressurs på 50. Erfaringsmessing går ein del av prosten sin ressurs med til jubileum, innsetjing, avskjed, visitasar etc. der også andre prestar deltek. Dette er det no teken høgde for. I dette framlegget er kyrkjene i prostiet delt i 5 kategoriar: a. Kyrkjer som har gudsteneste kvar søn- og helgedag (Knarvik og Meland) b. Kyrkjer som har gudsteneste tilnærma 2. kvar søndag utanom ferietida (Gulen, Ostereidet, Lindås, Manger, Austrheim) c. Kyrkjer som har kvar 3. søndag (Solund, Fedje) d. Kyrkjer som har gudsteneste ein gong i månaden (Husøy, Mjømna, Brekke, Solheim, Frøyset, Sandnes, Myking, Hundvin, Mo, Hjelmås, Seim, Alversund, Hordabø, Sæbø) e. Kyrkjer som er kasualiakyrkjer med nokre gudstenester i høgtider (Hersvik, Lygra, Vike, Emigrantkyrkja) I ein eigen kategori kjem Fjon fjellkyrkje som er felleseige for sokna i Nordhordland. Der er det forordna 2 gudstenester i året. Elles vert det ikkje forordna gudstenester utanom kyrkjene. Nokre gudstenester må etter lokal vurdering kunne leggjast til friluft eller alternative lokale, men då må dette takast av den «kvoten» som er tildelt kyrkja/kyrkjene i soknet. Ein går ut frå at det normale er at dei forordna gudstenestene vert haldne på søn- og helgedagar, men ut frå lokal vurdering kan eit mindre tal forordna gudstenester leggjast til ein kvardag eller andre merkedagar (oskeonsdag, 1. mai, jonsok, olsok, mikkelsmesse osv). Sett i høve til tidlegare forordningar og praksis der gudstenestene var fordelte meir jamt utover sokna, så har dette framlegget ei meir bevisst satsing på utvalde kyrkjer. Denne satsinga er grunngjeven både geografisk (rimeleg avstand mellom dei utvalde kyrkjene) og statistisk (kyrkjer med rimeleg god deltaking). Dei ulike kommunane Solund Solund får i høve til 2015 ein nedgang frå 50 til 35 gudstenester. Hersvik kyrkje vert ei kasualiakyrkje utan gudsteneste på vanlege søndagar. Husøy kyrkje får gudsteneste ein gong i månaden og sjeldnare på sommars tid. Solund kyrkje får ca. kvar tredje søndag i snitt. Dette er ein reduksjon som er basert både på folketal og frammøte, og først og fremst på det at presteressursen for Solund er betydeleg redusert, noko som har ført til at soknepresten har fått eit hovudansvar for gudstenestene i to sokn i Masfjorden. Gulen Gulen får i høve til 2015 ein nedgang frå 66 til 57 gudstenester. I tillegg er det gjort framlegg om å auke talet på gudstenester i Gulen kyrkje, slik at det i Eivindvik vert fleire gudstenester

5 enn i Brekke og Mjømna til saman. Ein går her bort frå ein gamal tradisjon med å ha eit jamnare gudstenestetilbod i alle dei tre sokna. No har Brekke og Solheim same prest, og gudstenesteplanlegginga bør gjerast slik at Solheim og Brekke ikkje har gudsteneste same søndag, og ein bør arbeide for at Solheim og Brekke er ein gudstenestefeirande kyrkjelyd som har vekselvis gudsteneste i Solheim kyrkje og Brekke kyrkje. Avstandane er ikkje større enn at dette er praktikabelt. Med prest busett i Eivindvik vert også reisetida minimalisert på denne måten. Masfjorden Masfjorden får i høve til 2015 ein nedgang frå 49 til 42. Masfjorden har ikkje noko senter som utmerkar seg i storleik og gudstenesteframmøte. Solheim får sjeldnast gudsteneste, men må kunne utvikle eit samarbeid med Brekke. Når presten som har ansvar for Sandnes og Frøyset bur i Solund, bør gudstenestene i Frøyset og Sandnes vere på same søndag til ulike tider tilpassa ferja Duesund Masfjordnes. Dette for å spare reisetid. Dette bør vere uproblematisk, då dei to kyrkjelydane har fjorden mellom seg, slik at det ikkje er aktuelt for folk å reise mellom desse to kyrkjene. Solund, Gulen og Masfjorden får eit samla nedtrekk frå 2015 til den føreslegne forordninga på 31 gudstenester i året. Dette svarar til den halve prestestillinga ein har tapt i desse kommunane, og litt til for å kompensere meir reisetid. Enno er dette for mykje for dei prestane som har ansvar for sokna, og ein treng ca. 14 gudstenester i året tilført utanfrå. Dersom ein lokalt kan finansiere ei halv prestestilling, vil gudstenestetalet kunne tilbakestillast til 2015-nivået. Mo og Osterfjorden Her vert gudstenestefrekvensen i Modalen halden oppe med ei gudsteneste i månaden, slik det har vore siste åra. Modalen ligg så langt unna andre kyrkjer, at dette er minimum for ein sjølvstendig kyrkjelyd. Vike kyrkje vert omgjort til ei kasualiakyrkje, dette fordi soknet har svært få medlemer og avstanden til Ostereidet kyrkje er liten. I Hjelmås kapell vert det inntil vidare føreslege ei gudsteneste i månaden. Der er det rimeleg god deltaking, men plasseringa mellom Ostereidet kyrkje og Knarvik kyrkje gjer at dette nok kan kome til å verte revurdert. Ostereidet kyrkje bør kunne ha gudsteneste annakvar søndag. Både den nye kyrkjebygningen og ein aktiv kyrkjelyd og plasseringa gjer at ein må ha ei bevisst satsing på gudstenestelivet her. Totalt sett medfører dette berre ein liten nedgang på gudstenestetalet i Mo og Osterfjorden i høve til 2015, og dette området vil trenge ca. 13 gudstenester i året frå anna prest enn kyrkjelyden sin faste prest. Lindås, Myking og Hundvin Gudstenestetalet i desse sokna samla sett vert redusert noko i høve til 2015, og tilpassa arbeidsmengda til ein prest. Likevel vert det føreslege at gudstenestetalet i Lindås kyrkje vert halde oppe, og planen sett opp slik at det normalt er gudsteneste annakvar søndag i Lindås kyrkje og ein gong i månaden i Myking og Hundvin. Satsing på gudstenestene i Lindås kyrkje er i samsvar med føringar frå biskopen sin siste visitas. Alversund (inkludert Knarvik), Seim og Lygra Desse tre sokna vert handsama under eitt fordi det i dag er to prestar som har desse tre sokna som sin tenestestad. I dette området har det gradvis skjedd ei endring i gudstenesteorganiseringa etter at Knarvik kyrkje vart bygd. Denne endringa vert med dette framlegget forsterka. Knarvik kyrkje får, slik biskopen har føreskrive, gudsteneste kvar søndag året rundt, samt gudsteneste på andre gudstenestedagar i året. Eit gudstenestetal på 65 gjev gudstenester i tillegg til dei ordinære søndagane. Lygra vert omgjort til ei kasualiakyrkje, medan Alversund gamle kyrkje og Seim kyrkje vil ha gudsteneste ein gong i månaden (Seim litt oftare). Totalt sett gjev dette litt fleire gudstenester enn det to prestar kan gje, men både prosten og seniorprest bør kunne ha nokre gudstenester i desse kyrkjene.

6 Lindås kommune samla Med dette framlegget får Lindås kommune minimal auke (6) av gudstenestetilbodet frå 2015, men det har altså skjedd ein forskyvning ved at fleire gudstenester er vorte lagde til Knarvik, Ostereidet og Lindås, og nedtona i andre kyrkjer. Spesielt Alversund sokn får ein sterk auke i og med alle gudstenestene i Knarvik kyrkje. Fedje og Austrheim Samla vert det gjort framlegg om at Fedje og Austrheim har det talet på gudstenester som ein prest kan ha over eit år (50). Med fordelinga er det lagt opp til at Austrheim har gudsteneste annakvar søndag. Dette er omtrent på same nivået som i Radøy Radøy har tre soknekyrkjer og i tillegg den spesielle Emigrantkyrkja, som vart flytta attende frå USA, for nokre år sidan. Etter at sokna på Radøy vart slegne saman til eitt sokn, har ein auka gudstenestefrekvensen i Manger kyrkje som ligg i kommunesenteret og hatt sjeldnare gudsteneste i dei andre kyrkjene. Denne utviklinga vert stadfesta, i dette framlegget, der det vert teke sikte på gudsteneste annakvar søndag og i høgtidene i Manger kyrkje og ein gong i månaden + nokre gudstenester til i Sæbø og Hordabø. Emigrantkyrkje er ei kyrkje der det er gudsteneste ved spesielle høve, for eksempel i samband med dei årlege emigrantdagane. Totalt sett vil dette gje 70 gudstenester i året (4 meir enn i 2015), med dei to prestane som i dag er knytt til Radøy, vil ein kunne avgje 15 gudstenester til sokn utanfor Radøy. Men dette samsvarer også med tilsetjingsvilkåra for prostipresten. Meland Meland er eit folkerikt sokn med berre ei kyrkje. Her bør det vere gudsteneste kvar søndag, som nokre gudstenester i tillegg, og på same måten som Knarvik, vert det her gjort framlegg om 65 gudstenester i året. Nokre av desse vil kunne vere i alternative lokale i soknet. Dette stadfester den praksis som har vore i Meland dei siste åra. Meland treng med dette å verte tilført rundt 15 gudstenester i året. Fedje, Austrheim, Radøy, Meland samla Det er her presentert eit gudstenestetal som gjer at det er akkurat tilpassa dei 4 prestane som i dag gjer teneste i desse kommunane. Dei kan fordele gudstenestene mellom seg etter ulike modellar, men det vil prosten måtte vurdere utifrå dei tilhøva som gjeld til ei kvar tid. Utviklinga av talet på gudstenester på søn- og helgedagar i prostiet Statistikken viser ein sterk nedgang i talet på gudstenester frå 2005 til Når talet stig igjen etter 2010, så heng det saman med at Osterøy gjekk ut av prostiet og Solund og Gulen kom inn. Solund og Gulen til saman hadde fleire gudstenester enn Osterøy, sjølv om det var to prestar begge stader. Når talet på gudstenester vert føreslege til 536 i det nye framlegget, så er det det lågaste prostiet nokon gong har hatt. Men det heng som vist ovanfor saman med reduksjonen av presteressursar. Når nedgangen ikkje vert enno større, heng det saman med ei større satsing rundt den nye kyrkja i Knarvik og nokre få utvalde kyrkjer i prostiet. Gudstenester når prestane har fri Dette framlegget går ut frå at ein prest normalt har ca. 9 søndagar med doble gudstenester (utanom repetisjonar på julaftan, 17. mai og konfirmasjon). Dette utgjer til saman ein ressurs på i underkant av 100 gudstenester. Denne ressursen bør først og fremst nyttast til å ha gudsteneste i nabosokn når presten der har fri. Når ein lagar ei gudstenesteforordning, kan ein

7 ikkje lage ei forordning som går ut frå at det trengs ekstern løna vikar når ein prest har fri. I nokon grad kan seniorprest (50%) og prost kome inn, men den største ressursen ligg i at prestar har to gudstenester pr. søndag. Alternativet er at det totale gudstenestetalet i prostiet må reduserast enno meir. Andre gudstenestehaldarar enn bispedømerådstilsette prestar I prinsippet skal alle forordna gudstenester ha ei presteteneste løna av bispedømerådet. Difor må nivået av forordna gudstenester tilpassast bispedømerådet sitt budsjett. Dersom prosten spør ein lek gudstenesteleiar om å ha ei forordna gudsteneste, så bør også denne tilbydast løn etter gjeldande satsar. Annleis stiller det seg dersom det er ekstern prest som på eige initiativ spør om å forrette ei gudsteneste. Det kan vere på vegne av ein organisasjon som kyrkjelyden samarbeider med, fordi eit barnebarn skal døypast eller fordi han ønskjer å gjere eit teneste for kyrkjelyden. Dersom prosten/soknepresten godkjenner dette, må det kunne vere opning for slike gratistenester også i samband med forordna gudstenester. I anna sak er såkalla «andre gudstenester» som soknerådet eller presten tek initiativ til for å få eit rikare gudstenestetilbod enn det som dei forordna gudstenestene kan gje. Dette er gudstenester som bispedømerådet berre betaler presteteneste for i den grad at presten finn at han kan nytte si ubundne tid til dette. Elles må prestetenesta her vere friviljug eller løna lokalt. Julaftan og 17. mai og høgtidene Det vert ikkje forordna noko særordning for julaftan og 17. mai. Gudstenester på desse dagane må takast av den ordinære «kvoten» for forordna gudstenester i vedkommande kyrkje. Men to eller fleire gudstenester etter kvarandre i same kyrkje på julaftan vert rekna som ei forordna gudstenester. For julaftan og 17. mai må gjelde same praksis som på søndagar, ein prest kan ha maksimalt to forordna gudstenester fordelt på to ulike kyrkjer, men ikkje fleire. Kva kyrkjer dette skal vere, må fastsetjast lokalt. Dette betyr i praksis at prestane ikkje kan ha fleire enn to gudstenester i arbeidsplanen på julaftan. Dette betyr at bortimot halvparten av kyrkjene vil ikkje få forordna gudsteneste med prest betalt av bispedømerådet på julaftan og 17. mai. Når det gjeld julehelga, bør ein planlegge slik for julaftan og juledagane samla at ein større del av kyrkjene får ei forordna gudsteneste på den eine eller andre dagen. I den grad at lokalkyrkjelydar vil plusse på dette tilbodet for julaftan og 17. mai, så må ein gjere det ut frå eigne midlar. Knarvik, Meland, Manger, Austrheim, Lindås, Ostereidet, Gulen og Solund kyrkje skal i alle høve alltid ha gudsteneste på 1. juledag og 1. påskedag. Gudstenesteplanlegging Kvar kyrkje får eit fast tal for forordna gudstenester pr. år. Ein må lokalt fordele desse gudstenestene over vår, sommar og vinter. Ein må vidare bestemme kor mange som skal vere i høgtider, på spesielle dagar og vanlege søndagar. Ein må også fastsetje tidspunkt på dagen. Det seier seg sjølv at dette vert lettast å få til dersom ein legg ein plan år for år, og tek eit heilt år om gongen. Det kan vere at ein slik årsplan må justerast litt undervegs, men vi ser meir og meir trong for at kyrkjelyden har eit årshjul der konfirmasjon, samtalegudstenester, trusopplæringstiltak, jubileum, temagudstenester etc. er plotta inn systematisk og gjennomtenkt år for år. Det betyr at prestane sine frihelger og ferie ikkje berre kan setjast inn ut frå eigne behov, men også ut frå dei behova som er på arbeidsplassen og i kyrkjelydane. Dette gjev ein fridom til sjølv å tenkje strategisk innanfor dei årsrammene som er gjevne i biskopen si forordning. Gjennom ei slik årsplanlegging vil ein også få betre oversikt over kva midlar til gudstenestelivet som ein må legge opp til gjennom eigne lokale årsbudsjett. Sørebø, den Geir Sørebø