VISITASFOREDRAG VED BISPEVISITAS I ULLENSVANG, EIDFJORD OG JONDAL, MAI 2011

Transkript

1 1 VISITASFOREDRAG VED BISPEVISITAS I ULLENSVANG, EIDFJORD OG JONDAL, MAI 2011 Kjære kyrkjelyd! Takk for flotte dagar her i Ullensvang, Eidfjord og Jondal. Dette har vore ei festreise. Eg starta med 17.mai i Bergen, og ingen feirar 17.mai som bergensarar, og så kjem eg til Hardanger der liene grønkar som hagar med fruktblomstring og snø på fjella, - ein kan jo bli nasjonalromantisk av mindre. Det er ein majestetisk natur som omgjev oss. Sola har vi sett i små glimt og opphaldsver har vi hatt mange gonger. Når ein attpåtil er blitt så godt mottatt og har møtt så mange engasjerte medarbeidarar og fått sjå eit så godt og kreativt arbeid, så er det flott å vera her som biskop. Eg tenker på skulegudstenestene, på barnekora og det andre korarbeidet, på møte med dei tilsette, sokneråda og kommunane. Dette har vist meg kva kyrkja betyr her i gamle Ullensvang prestegjeld. Så tusen takk for fine dagar. Onsdag 18.mai Visitasen starta i Kinsarvik med møte med tilsette frå Ullensvang, Eidfjord og Jondal. Biskopen presenterte visitasen og dei tilsette delte ei glede og ei utfordring. Det vart sagt mykje fint om arbeidsfellesskapet og glede over oppgåvene. Deretter var det vitjing på Ullensvang kyrkjekontor med ettersyn av kyrkjebøker. Etter lunsj var det fyrst spørjetime med 8, 9 og 10 kl. på Kinsarvik skule og så dialogmøte med lærarane på skulen. Der vart det snakka om skulekyrkje-samarbeid, skulegudstenester og bruk av salmar. Biskopen møtte leiinga i Ullensvang Herad ved rådmann Tone Tveito Eidnes og etatsleiarar. Det vart samtale om heradet sine utfordringar i skulen, sosialt og på asylmottaket, prestesituasjonen, økonomi og forholdet til kyrkja og kva kyrkja betyr for bygdene. Deretter var det samtale med rådsleiarane før det var aftansong i Kinsarvik kyrkje. Soknepresten i Kinsarvik Bjørn Tore Sæle forretta og preika og barnekoret og musikarar under leiing av kantor Inger Elisabeth Aarvik medverka. Dagen vart avslutta med middag med heradet som vertskap på hotellet. Torsdag 19.mai Dagen starta med ein køyretur på den smale og verna vegen til Jondal og ei vitjing på det nye kyrkjekontoret, der biskopen såg over kyrkjebøkene. Deretter var det møte med kommuneleiinga i Jondal. Ordførar Jon Larsgard tok imot i kommunehuset og det var samtale om levekår i kommunen, samarbeidet med kyrkja og utfordringane med å få folk til trusopplæringsstilling når folketalet er lågt. Deretter hadde biskopen andakt på Vikevollen eldresenter før det var lunsj på kommunehuset saman med alle dei tilsette der. Sokneprest Brigt Sigve Skeie forretta og preika på familie og skulegudsteneste. Elevar deltok og barne- og vaksenkor under leiing av kantor Anne Karine Stormyr. Biskopen hadde ei helsing til slutt. Så hadde biskopen møte med tilsette på Jondal kyrkjekontor før det var felles middag. Etter det var det møte med Jondal sokneråd i kyrkja. Om kvelden var det aftansong i Utne kyrkje. Sokneprest Njål Engmark forretta og preika. Barnekoret og musikarar under leiing av kantor Inger Elisabeth Aarvik medverka. Etterpå samla sokneråda og dei tilsette seg til samrådingsmøte på Hardanger folkemuseum. Det var samtale om: *Gudstenesteliv ynskjer større deltaking på vanlege gudstenester, manglar to generasjonar *Barnekor og trusopplæring som opplæring til gudsteneste, kora deltar regelmessig *Utfordringa i ungdomsarbeid og leiarkurs for fjorårskonfirmantar *For mykje heng på prestane *Uløna medarbeidarar, ein må ta grep for å rekruttera og ta vare på *Tilbod for vaksne Kyrkjelydskveldar som er forsvunne *Gjevarteneste for å få til det arbeidet ein ynskjer i kyrkjelyden må organiserast og forkynnast fram Fredag 20 mai Biskopen og hans fylgje var på bedriftsbesøk på Hardangervidda Natursenter - Destinasjon Eidfjord i Øvre Eidfjord og fekk orientering og omvising. Deretter var det møte med alle prestane i Hardanger og Voss prosti. Alle fekk dela ei glede og ei utfording og det var samtale om blant anna prestetenesta etter reduksjonen i Tyssedal. Etter ein felles lunsj var det familie- og skulegudsteneste i Eidfjord kyrkje. Sokneprest Bjørn Tore Sæle forretta. Det var blant anna markering av kyrkja sitt 30års

2 2 jubileum, spørjekonkurranse med biskopen, prosten, presten i Ullensvang og elevar, vising av bilde frå bekkevandringstur og kappkøyring med radiostyrt bil i kyrkja. Biskopen hadde ei helsing til slutt. Deretter var det møte med kommuneleiinga i Eidfjord. Ordførar Anved Johan Tveit leia ein samtale om kommunen sine utfordringar og forholdet til kyrkja og kva kyrkja betyr for lokalmiljøet. Biskopen vitja Eidfjord kyrkjekontor og såg på kyrkjebøkene. Om kvelden hadde kommunen invitert til konsert med Benedicte Maurseth, omvising i Galleri Bergslien ved ordføraren og middag i kommunal regi. Laurdag 21.mai Biskopen førebudde gudsteneste og visitasforedrag. Fellesrådsleiar i Ullensvang Magne Hus inviterte til fottur i Husedalen og middag i heimen. Sundag 22.mai Visitasgudstenesta i Ullensvang kyrkje starta kl 12 så alle sokn kunne få koma. Frammøtet var godt og bunadfaktoren høg. Det var urframføring av folkemusikkmesse med barne-, vaksenkor og musikarar og med messemusikk skriven av Rannveig Djønne. Alle prestane og prosten delte på liturgien, biskopen preika over dagens tekst, Joh 16,5-15, og forretta nattverd med knefall. I forlenginga av gudstenesta heldt biskopen sitt visitasforedrag. Etterpå var det middag m/kulturinnslag på Lofthus folkehøgskule. Alle kommunane er vertskap og ordføraren i Ullensvang, Solfrid Borge leia. Etter ein visitas skal biskopen oppsummera sine inntrykk i eit visitasforedrag. (Og dette har eg gjort i samarbeid med Tore Skjæveland som er kyrkjefagsjef ved bispedømekontoret og har skrive dette visitasforedraget saman med meg.) (Festkyrkje framtidskyrkje) Folkekyrkja i Hardanger er både festkyrkje og framtidskyrkje. Som festkyrkje så tar kyrkja vare på dei gode tradisjonane. Og folk er flinke til å møta opp når det er noko spesielt og på festdagar. Det er ein god ting. Kyrkja er rett stad å møtast både til fest og i sorg. Medarbeidarane her er flinke til å invitera samarbeidspartnarar og å bruka både tradisjon og kultur på ein nyskapande måte. Det er ikkje minst gudstenesta i dag eit eksempel på det. Men folkekyrkja må og vera ei framtidskyrkje, som ikkje berre vil ta vare på, men som vil involvera og gjev vidare. Ei kyrkje som vil byggja neste generasjon. Det finn eg og her. Det vert fortalt i jubileumsboka for Jondal kyrkje 100 år at i mellomkrigstida ville folket i Jondal ville gjerne ha sin eigen prest buande i bygda. I 1933 skreiv soknerådet det fyrste brev til departementet og i 1947 kom presten. Og så les vi at rett etter krigen møtte soknerådsformann i Jondal, Lars Aarvik, kyrkjestatsråd Kaare Fostervold på eit møte på Framnes. Og han nytta høvet til å snakka med han om dette. Statsråden spurde: Er det så mange heidningar der borte då? Nei, det er det ikkje, - men det kan bli. - De e nett da me ikkje ve!, svara soknerådsformannen. De e nett da me ikkje ve! difor må vi vera ei framtidskyrkja og gjev vidare trua. Det må innsats og det må folk til dersom folkekyrkja bli bevart. Min viktigaste bodskap til Hardanger er at folkekyrkja går ikkje av seg sjølv, og er ikkje noko sjølvsagt.

3 3 Korleis skal det skje? Eg vil ta utgangspunkt i det som er strategien for Bjørgvin bispedøme som vart vedteke tidlegare i vår. Det er to hovudsatsingsområde: Gudstenesta - navet i kyrkjelyden Ungdom vekst i trua. (Gudsteneste) Det fyrste satsingsområdet er gudstenesta. På samrådingsmøtet med sokneråda vart det uttrykt stor bekymring for at det manglar to generasjonar i vanlege gudstenester. Mange vil ha kyrkja som festkyrkje, og det er mange til gudsteneste når det skjer noko spesielt, men på vanlege gudstenester med nattverd er frammøtet ikkje så imponerande og truleg litt synkande. Dei flotte kyrkjene må den fyllast med både tradisjonar og nye generasjonar. Det kjem om ikkje lenge ei ny gudstenesteordning som vil gjera det de sjølv ofte har gjort, nemleg involvera fleire og styrka soknerådet sitt ansvar for gudstenesta. Samstundes er det ei utfordring, som de sjølv har sett ord på, å få folk til å gå på gudsteneste på heilt vanlege søndagar når det ikkje skjer noko spesielt. Eg vil løfta fram ordet vanekristendom og blankpussa det. Her på vestlandet har det stått lågt i kurs, det er liksom noko utvendig og overflatisk å ha kristen dom som vane. Men eg vil seia: Nei, det er vanene som held kristendomen oppe. Ein må gjera det til ein vane å høyra Guds ord. Det du gjer utvendig går inn i deg. Gjer du noko med din kropp, med dine auge og øyrer og møter opp der kor Guds ord vert forkynt, så gjer det noko med deg innvendig. Utan disse impulsane utanfrå kan trua visna og døy. Dersom vi vil vera kristne, så må vi også gjera det som kristne har gjort heilt sidan den fyrste tid og møta opp til gudsteneste når Guds folk samlast for å be og prisa Gud og dela brød og vin. Å gå til gudsteneste handlar om å gje Gud den ære Gud skal ha. slik som visjonen for bispedømet seier i overskrifta: SAMAN VIL VI ÆRE DEN TREEINIGE GUD, Når vi er på gudsteneste så ærar vi Gud berre ved å møta fram. Når du går til kyrkje, så gjev du Gud den ære han skal ha. Når mange går til gudsteneste aukar vi Guds ære mellom oss. (Ungdomsarbeid) Det andre punktet i strategien er: Ungdom vekst i trua. De har alt på fleire måtar eit godt arbeid mange stader for mindre og større barn og ungdom. Særleg vil eg skryta av korarbeidet, det er rett og slett imponerande. Det er pedagogisk gjennomtenkt og har høg kvalitet og er i det heile tatt strålande. Ikkje minst er eg takksam for at kora ofte medverkar i gudstenesta. Slik vert born og unge fortrulege med gudstenesta og gode gudstenestevanar vert skapte.

4 4 Og det skjer flotte ting for ungdom, for eksempel i Jondal. Ein har noko som heiter Stikk innom der om lag 20 ungdomar møter opp på bedehuset annankvar fredag. I ein kommune med 954 innbyggjarar er det prosentvis svært bra. Skal eg gje eit råd om strategi, vil eg særleg utfordra dykk til å gjera noko for dei konfirmantane som nettopp er konfirmert, slik at de tar vare på dei. Den store knekken i ungdomsarbeidet kjem jo etter konfirmasjonen, då er det mange som vi ikkje ser noko meir til. Konfirmantar går stort sett ut av konfirmanttida med eit positivt inntrykk og då gjeld det å ta vare på dei, for dersom vi mister dei er det ikkje så lett å få tak i dei igjen. Eg vil spesielt dra fram det flotte arbeidet som blir gjort med leiartrening i Eidfjord og i Kinsarvik. Dei knyter saman minikonfirmantar og konfirmantar og brukar fjordårskonfirmantar som leiar på leir for minikonfirmantane. Her har de eit godt leiartreningopplegg, og det kan de gjerne samarbeida om i fleire kyrkjelydar. Så vil eg utfordra dykk til å tenka på kva som skal skje med ungdommen når dei reiser herifrå for å gå på vidaregåande. Tenk gjerne samarbeid med dei kristne organisasjonane når det gjeld leiartrening for ungdom. Mange går vidare på skule i Odda, i Øystese, på Framnes eller på Voss der organisasjonane alt har arbeid. Kanskje ein kan koma fram til ei ordning der det vert formidla kontakt mellom kyrkjelydane her og der og ein kan inspirera og utfordra ungdomen til å oppsøka kristent ungdomsmiljø der dei kjem. (Vaksenkatekumenat) Eg vil og seia litt om arbeidet for vaksne. Eg trur det trengs å tenka trusopplæring ikkje berre for barn og unge, men og for vaksne. Vi treng alle hjelp til å veksa i trua og få kunnskap. Det er fint å høyra at det har vore tema- og kyrkjelydskveldar i Utne, men leit å høyra at dei ikkje er i drift lenger. For det trengs tilbod til vaksne, gjerne kveldar der ein kan undervisast i og snakka saman om det som har med tru å gjera, eller bibel- eller samtalegrupper. (Uløna medarbeidarar) Til å driva ein kyrkjelyd trengs det folk, og ikkje berre tilsette eller soknerådsmedlemer. Her inne i fjordane har eg inntrykk av at mykje heng på presten. Men dette er ikkje ein tradisjon de treng å ta vare på. Det er mange gode tradisjonar her, men den at det er presten som skal driva kyrkjelyden kan de sleppa frå dykk. Det trengs uløna medarbeidarar som er med i arbeidet saman med presten og dei andre tilsette. De må forkynna det fram og utfordra folk til å vera med i den kyrkjelyden som de alle tilhøyrer. Og kanskje er det nokon her i dag som gjerne vil vera med og gjera ei teneste i Guds rike i kyrkjelyden? Då kan de melda dykk til ein av dei tilsette. Samtidig trengs det at sokneråda tar godt vare på medarbeidarane slik at dei trivst. Dette er verdt å bruka ressursar på. Det gjev mykje igjen, både fordi ting skjer og fordi dei uløna medarbeidarane får oppleva glede og trivsel ved å gjer noko meiningsfullt.

5 5 (Gjevarteneste) Så vil eg seia noko om eit tema som det ikkje alltid er så populært å snakka om: Pengar. Skal ein driva ein kyrkjelyd godt trengs det pengar. Det er ein som har sagt at det lettare å sleppa Jesus inn i hjarta enn i lommeboka. Eg veit at nokre av sokna har gjevarteneste, og fleire har hatt tidlegare for å finansiera stillingar. Det skal de ha anerkjennelse for. Men dette må de her, og kyrkjelydane elles i landet, læra å gjera i langt større grad. Kyrkjelyden treng økonomi dersom ein skal ha musklar til å gjennomføra det ein ynskjer å gjera. Det er nok mange som ikkje gjev regelmessig til Guds rike. Difor vil eg oppfordra sokneråda til å oppretta fast gjevarteneste der ein kan gje til konkrete ting; barnearbeid, ungdomsarbeid, diakoni, kyrkjemusikk eller kva de no ynskjer å løfta fram. Dette kan de godt samarbeida om, kanskje om ein felles stilling innan trusopplæring eller diakoni. Det må vera lokalt forankra slik at dei som bur i Ullensvang, i Utne og i Kinsarvik, i Eidfjord og i Jondal, kan gje til ting som skjer lokalt og som dei ser resultat av. Kva med å utfordra konfirmantforeldre til å gje til ungdomsarbeid? Dei vil jo merka verdien av eit godt ungdomsarbeid i kyrkjelyden. Her handlar det om fantasi og kreativitet og det handlar om organisering. Det handlar om at de som er leiarar her i kyrkjelydane tar grep og forkynner det fram, slik at folk skjønar at det å vera kristen også handlar om å gje av mine midlar til Guds rike. Dette er og eit spørsmål om forkynning. Dette, og no ser eg på prestane, må det snakkast om når de preikar. Det har med trua sitt kvardagsliv å gjera. Kristne over heile verda veit det, men på grunn av statskyrkja har vi ikkje lært oss det her i landet. Men dei midlane vi får er alt for knappe til å driva kyrkjelyden slik vi gjerne vil. I stadig større grad må også norske kyrkjelydane læra å ta hand om eige liv og eigen økonomi. Trusopplæringsmidlane som eg håpar de får snart, vil heller ikkje rekka til alt, fordi folketalet her ikkje er så høgt. Dette er jo ikkje vanskeleg. Veldig mange av dykk har nettbank. Då er det lett å legga inn faste trekk kvar månad så pengane ruslar ut av seg sjølv. Det er nemleg fryktelig vanskeleg å kvitta seg med ein tohundrelapp som er i lommeboka. Den liksom klistrar seg fast i lommeboka dersom du skal ta den ut. Men å la to hundre kroner gå ut av konto, det er mykje lettare, kanskje merkar du det ikkje ein gong. Legg inn faste trekk, så går pengane ut og blir til velsigning. (Ord til kommunane) Til kommunen vil eg seia at det har vore flott å merka at det er eit godt forhold mellom kommuneleiinga og kyrkja og at de ser at kyrkja spelar ei viktig rolle for å bygga eit godt lokalsamfunn. Om eit år eller tre reknar eg med at det kjem trusopplæringsmidlar til Hardanger og Voss prosti. Men fordi folketalet er så lite, blir det ikkje så store summar. Då kan det vera mogleg for kommunane å bidra eller gå saman med andre kommunar så ein kan få til ei stilling som blir så store at ein kan få interesserte folk til å søka, og skapa noko her

6 6 lokalt. Trusopplæring gjev gode tilbod til born og unge, og eg er overtydd om at det skaper betre lokalmiljø og vil vera ei vinning for kommunen. (Takk) Så vil eg avrunda med å takka prestane, kyrkjeverjene og soknerådsleiarane som har skrive visitasmeldinga, ho er innhaldsrik og eit verdifullt grunnlagsdokument som vi har tatt det med oss, og ho er innarbeida i dette visitasforedraget. Takk til prestane, sokneråda, kyrkjeverjene, kyrkjemusikarane og stabane for god tilrettelegging av visitasen. Takk til alle som har medverka med frivillig innsats. Og aller mest vil eg takka dykk for alt det gode arbeidet de utfører her når eg ikkje er her. Her vert det arbeidd med kvalitet og de skal vera stolte over kyrkja dykkar. Takk også til prosten Arild Hellesøy som har vore med å tilrettelegga og planlegga denne visitasen og har vore med heile vegen og som held si milde hand over sokna i Hardanger når eg ikkje er her. Det er jo han som er biskop i mitt fråvær, og det er han på ein god måte. Lat meg avslutta med å minna om visjonen: SAMAN VIL VI ÆRE DEN TREEINIGE GUD, VED Å: FORKYNNE KRISTUS, BYGGJE KYRKJELYDAR, FREMJE RETTFERD. Og dei to hovudsatsingsområda til bispedømet: Gudstenesta - navet i kyrkjelyden Ungdom vekst i trua. Dette vil eg spissa til i fire utfordringar til dykk, som oppsummerar denne visitasen. Og eg vil be om tilbakemelding på desse frå sokneråda via prosten når det er gått eit år: La festkyrkja i Ullensvang, Eidfjord og Jondal også vera ei framtidskyrkje ved å: Gå til gudsteneste, for Guds skuld og for di eiga skuld Prioriter ungdomsarbeidet med tid og pengar Forkynn fram og ta vare på uløna frivillige medarbeidarar Lag gode ordningar for gjevarteneste og forkynn det fram Og med desse utfordringane takkar eg for meg og reiser frå Hardanger full av takksemd og med gode minne. Eg takkar for desse dagane og ynskjer Guds velsigning over kyrkjelydane i Ullensvang, Kinsarvik, Utne, Jondal og Eidfjord. Bjørgvin bispestol, 22. mai 2011 Halvor Nordhaug