Handlingsplan mot framande artar i Sogn og Fjordane. Førde, Tore Larsen Fylkesmannen i Sogn og Fjordane

Transkript

1 Handlingsplan mot framande artar i Sogn og Fjordane Førde, Tore Larsen Fylkesmannen i Sogn og Fjordane

2 Bakgrunn Tverrsektoriell nasjonal strategi og tiltak mot fremmede skadelige arter, Forpliktar sektorane i Noreg til å utvikle eigne planar og tiltak innanfor sine verkeområde, for å motverke og redusere negative effektar av framande artar. Nasjonalt resultatmål: Menneskeskapt spredning av organismer som ikke hører naturlig hjemme i økosystemene skal ikke skade eller begrense økosystemenes funksjon Felles arbeidsmål: Forebygge utilsiktede introduksjoner av fremmede arter og negative effekter av tilsiktede introduksjoner gjennom et mer dekkende regelverk, tiltak, informasjon og samarbeid

3 Fremmede arter i Norge - med norsk svarteliste artar vurderte, 2320 definerte som framande 1180 artar som er definerte som framande i Noreg, som reproduserer eller har potensial til å reprodusere i norsk natur innan 50 år. Det er gjort risikovurdering av alle desse artane. 203 dørstokkartar, dvs. artar som har potensial til å kome inn og reprodusere i norsk natur. Det er gjort risikovurdering av 134 av desse artane framande artar som er påviste i norske område, men som er vurderte til å ikkje vere i stand til å reprodusere seg i norsk natur innanfor dei næraste 50 åra. Desse blir ikkje rekna som trugsmål mot stadeigne artar, og er ikkje risikovurderte. 72 artar som har vore behandla/omtalte som framande tidlegare, men som fell ut på grunn av endringar i definisjonen av framande artar.

4 Fremmede arter i Norge - med norsk svarteliste 2012 Av dei 1314 risikovurderte artane: 113 artar plasserte i kategorien svært høg risiko (SE) 133 artar i kategorien høg risiko (HI) 207 artar i kategorien potensielt høg risiko (PH) 466 artar i kategorien låg risiko (LO) 394 artar har hamna i kategorien ingen kjent risiko (NK) Dei 246 artane i dei to første kategoriane, svært høg risiko (SE) og høg risiko (HI), utgjer norsk svarteliste (Svartelista 2007: 93 høgrisiko-artar)

5 Sakshistorie Handlingsplan Sogn og Fjordane Mars 2011: Førebels oppsett til handlingsplan sendt ut til kommunar, etatar, lag og organisasjonar. Invitasjon til å bidra med synspunkt og idear. April 2011: Invitasjon til oppretting av referansegruppe. (Bioforsk, Mattilsynet, Høgskulen, Bondelaget, Skogeigarlaget) Mars 2012: Framlegg til handlingsplan sendt på høyring. (frist 1. juni 2012) Tilbakemelding: 6 kommunar, Bioforsk Vest, Høgskulen i Sogn og Fjordane, Statens vegvesen, Sogn og Fjordane skogselskap/brandsøy planteskule, Fiskeri- og havbruksnæringens landsforening, Mattilsynet og ein privatperson.

6 Kommunane - roller og ansvar Medvirking frå kommunane er viktig for at arbeidet mot framande skadelege artar skal lukkast. Kommunane er det viktigaste bindeleddet mellom statlige føringar og grunneigarar og næringar i kommunen. Kommunane har lokalkunnskap og ein nærleik til problemet. Kommunane har hovudansvaret for arealbruken gjennom PBL, som omfattar ansvar for å ta vare på det biologiske mangfaldet. I dette ligg også ansvar for overvaking, kartlegging og nedkjemping av framande artar. Kommunane arbeider med grøntareal og tilrettelegging for friluftsliv, og har ansvar for kommunale vegar.

7 Kommunane - moglege tiltak og innsats Informasjon, bekjemping, kartlegging og førebygging mot spreiing av framande skadelege artar bør vere ein del av kommunen si vanlege miljøplanlegging. Oppfordre innbyggjarar til å melde frå om funn av framande artar, anten direkte til kommunen eller ved å rapportere til Artsobservasjonar. Samarbeide om, og gje innspel til ein brosjyre/informasjonsskriv om behandling av jordmassar som kan vere infisert med framande artar og plantemateriale. Kartlegge førekomstar - Langs kommunale vegar og friområde - På/ved hageavfallsplassar, lovlege og ulovlege - I prioriterte naturtypar - I kommunale friluftsområde Bidra til å kartlegge førekomstar av framande treslag i sin kommune. Samarbeide med andre kommunar om større bekjempings- og kartleggingsprosjekt. Bidra til å fjerne artar med få førekomstar i fylket.

8 Tilbakemelding frå kommunane - føresetnader for å kunne bidra Alle er i utgangspunktet positive, men Handlingsplanen har ein stor svakheit i at det ikkje følgjer med midlar eller er planar om finansiering av tiltaka. Når det ikkje følgjer midlar med til gjennomføring, har kommunen i liten grad høve til å vere utførande som førstelineteneste med omsyn til oppgåver og tiltak som er føreslegne i handlingsplanen. Det vil og vere behov for å auke kunnskapsnivået i eigen organisasjon om framande skadelege artar. Fylkesmannen i Sogn og Fjordane må ha ansvar for å skaffe finansiering til dei kommunale tiltaka i handlingsplanen.

9 Handlingsplanen - artar som er vurderte Artar bevisst sett ut i naturen. Artar rømt frå fangenskap og oppdrett, eller forvilla frå dyrking og næringsretta verksemd. Artar innførte som blindpassasjerar under transport, flytting av dyr, planter, varer og menneske. Artar spreidde frå ville bestandar i naboland der opphav skuldast punkta ovanfor. Artar spreidde med menneskeleg medverknad der kunnskap om spreiingsmåte er mangelfull. Norske artar (stadeigne/heimlege) spreidde til nye område i Noreg på grunn av menneskeleg aktivitet. Foredla, stadeigne/heimlege artar spreidde i Noreg. Artsdatabanken

10 Innleiing Handlingsplanen - innhald Trugsmål frå framande artar Bakgrunn Lovverk Målsetjingar Å redusere dei negative konsekvensane av framande skadelege artar på naturmangfaldet i Sogn og Fjordane Å utvikle ein regional forvaltningsstrategi for arbeidet med å bekjempe framande skadelege artar

11 Handlingsplanen - innhald Framande artar i Sogn og Fjordane Landlevande artar Ferskvassorganismar Marine organismar Viktige spreiingsvegar og kjelder til spreiing Kunnskapsbehov Spreiingsevne hos ulike artar, utbreiing og bekjemping

12 Ansvar og tiltak Kommunane Fylkesmannen Fylkeskommunen Statens Naturoppsyn Mattilsynet Fiskeridirektoratet Samferdsel (Statens vegvesen) Private næringar Landbruk Grøntanleggssektoren Handlingsplanen - innhald Kraftselskap Privatpersonar, lag og organisasjonar Sportsfiske Hage

13 Handlingsplanen - innhald Prioritering av tiltak mot framande skadelege artar 1. Metodikk frå den europeiske plantevernorganisasjonen (EPPO) for å sile ut dei artane som er til skade, og som det er praktisk og økonomisk mogleg å handtere. 2. Fordeling på tiltakslister, med prioritering. Landlevande Andre landlevande karplanter organismar Ferskvassartar Marine artar SUM 1. Alarmliste Tiltaksliste Vurdering Overvaking Restliste SUM

14 Handlingsplanen - innhald 1. ALARMLISTE: Ikkje etablert i Sogn og Fjordane høg økologisk risiko 11 artar Framande skadelege artar som har store negative konsekvensar i våre nabofylke eller naboland og som vi trur kan etablere og spreie seg i Sogn og Fjordane. Om ein av desse artane blir oppdaga i Sogn og Fjordane må ein setje i verk tiltak raskt for å utrydde arten innan etablering. 2. BEKJEMPE: Høg økologisk risiko i Sogn og Fjordane 22 artar Artar som det er ønskeleg å bekjempe aktivt, meir eller mindre systematisk. 2a: Artar som det er eit mål å utrydde i fylket. Nokre fordi dei er så fåtalige, andre fordi det er så store samfunnsinteresser knytt til å få dei fjerna at fleire tunge aktørar vil prioritere å fjerne arten 2b: Artar som er utbreidde eller det er knytt så store næringsinteresser til at det ikkje er realistisk eller ønskjeleg å utrydde dei. Dei fleste av desse artane vil bli bekjempa der dei truar verdifulle naturmiljø som verneområde, utvalde naturtypar eller andre verdifulle naturområde eller kulturlandskap 3. TIL VURDERING: Middels økologisk risiko i Sogn og Fjordane. 9 artar Artar som ikkje reknast som svært problematiske enno, men som vi vurderer tiltak mot i einskildtilfelle i verdifulle naturområde og i verneområde 4. OBSERVASJONS-/KARTLEGGINGSLISTE: 13 artar Artar som ikkje blir vurdert til å vere særleg problematiske i Sogn og Fjordane, men som ein bør følgje utviklinga til. Dette kan også vere artar kor utbreiing og risiko er lite kjent, og der det er naudsynt med kartlegging eller økologisk risikovurdering RESTLISTE 152 artar Artar som ikkje er prioritert vidare eller vurdert, men som bør vurderast ved neste revisjon av handlingsplanen

15 Landlevande karplanter Art Status/kommentar Førekomst Målsetjing Tiltak 1. Alarmliste Beskambrosia Ambrosia artemisiifolia Boarsvineblom Senecio inaequidens Russekål Bunias orientalis HR 2a. Bekjempe Kjempebjørnekjeks Heracleum mantegazzianum HR Tromsøpalme Heracleum persicum HR Ei sjeldan plante som gjerne kjem som blindpassasjer med solsikkefrø, og difor veks under fuglebrett. Pollenet frå planta kan framkalle sterke allergiske reaksjonar. Eit varmare klima kan føre til at arten blir meir vanleg i Noreg. Fleirårig staude, opptil 60 cm høg. Stengelen er greina og forveda ved rota og har mange slanke rette blad (1 til 7 mm breie). Blømer i november med sitrongule blomar, 25 mm i diameter. Planta inneheld ei gift som er skadeleg for menneske og beitedyr mellom anna storfe og hest. Giftstoffet kan også halde seg i høy og silo og går vidare i kumjølka. Urt som kan bli 0,6-1,2 m høg. Stilken er rett og oftast greina. Gule blomar i rikt forgreina blomsterstand. Dannar opne bestand i attgroande enger og beitemark, vegkantar, og andre typar skrotemark, samt på turre marker. Planta skuggar for den naturlige floraen. Faktaark: Fleiråring skjermplante med rosett av store finnete blad. Kronblada er kvite. Ei plante kan produsere opp til frø. Kan bli 5 m høg og dannar tette bestand. Arten fortrengjer stadeigne artar (skuggar dei ut) og endrar naturtypane han invaderer. Plantesafta gjer alvorlege brannskader om ein kjem i kontakt med sollys. Faktaark: Faktaark: Fleiråring skjermplante, 3-4 m høg. Rosett av finna og grovtanna blad som kan bli opptil 2 m lange. Spreier seg med frø eller rotstenglar. Planta kan danne store bestandar som fortrengjer stadeigne artar. I kyst og fjordstrøk etablerer han seg lett og kan fort ta overhand. Kan forvekslast med kjempebjørnekjeks, dei kan òg hybridisere. Plantesafta gjer brannskader om ein kjem i kontakt med sollys. Faktaark: Tre funn i Artskart. I Jølster, Sogndal og Høyanger Kjem opphavleg frå Sør- Afrika, er i dag spreidd over store delar av Europa, Afrika, Nord- Amerika og Australia Ikkje kjent i Sogn og Fjordane Hindre etablering Hindre etablering Hindre etablering Sjeldan førekommande, Fjerne alle tre funn i Artskart (Jølster, førekomstar Førde og Stryn). Arten er i spreiing. Sjeldan førekommande, to funn i Artskart (Leikanger og Jølster). Fjerne alle førekomstar og hindre nyetablering Kartlegge, fjerne kjente førekomstar Kartlegge ved spreiingsportalar Overvake og varsle førekomstar Bekjempe og utrydde, sikre at infiserte jordmassar blir behandla riktig Bekjempe og utrydde, sikre at infiserte jordmassar blir behandla riktig