Regional plan for vindkraft høyringssvar

Transkript

1 Regional plan for vindkraft høyringssvar Dokumentet inneheld tre hovuddelar. Ein del er utgreiingar for ulike fagtema og ein del gjer greie for konfliktsituasjonen i delområde av fylket. Den tredje delen er i det vesentlege forslag til fylkeskommunale retningsliner for vindkraftutbygging. Kommentarane gjeld nokre utvalde delar av teksten som først og fremst gjeld artar, naturtypar og landskap. 1. Biologisk mangfald Kunnskapen på dette feltet er, opplyser rapporten, mangelfullt eit svakt ord i denne samanhengen. Lite kunnskap om eit område inneber mangelfulle opplysningar om kva for artar og naturtypar som finst der. Der er meir å finne for den som leitar. Dette fører igjen til ei undervurdering av konfliktane og skadane som nye inngrep vil føre til. Eit godt døme er situasjonen på Smøla, der påstanden før utbygginga var at fuglelivet ville ikkje ta skade. Etterpå har fakta vist noko anna. Vindturbinar og kraftlinene som følgjer med, er truleg verst for nettopp fuglelivet. Sjøfugl og rovfuglar er på lange trekk for å skaffe seg næring. Ei sakleg meining om verknadene må byggje på kjennskap til kva for artar som finst, kvar dei trekkjer, og altså kor store areal som er deira leveområde. Store inngrep eller installasjonar, som vindturbinsamlingar og kraftliner, fragmenterer leveområda. Dette den viktigaste årsaka til at dyrelivet går tilbake. Samanhengen er nemnd i rapporten, men den tilgjengelege kunnskapen er ikkje god nok til å seie noko kvalifisert om kor store konfliktar nye tiltak fører med seg. Kysten har truleg den mest varierte naturen i vårt land. I møtet mellom landskap med vekslande topografi og den varme Golfstraumen har vi fått mange ulike biotopar og artar. Klimaet gjev grunnlag for høg produktivitet, særleg i låglandet. Kysten er utsett fordi svært lite landareal er verna frå før. Sjøfuglreservata dekkjer delar av livsviktige funksjonar for mange artar, men fuglane har langt større funksjonsområde gjennom året enn det arealet som er verna. Dei samla konfliktane er, viser planen, gjennomgåande størst i dei ytre kyststroka. Det ser ut til å vere ein klar og sikker samanheng mellom karakteristikken lite konfliktpotensial for biologisk mangfald og lite kjennskap til kva for artar som finst i området. Planen avslører at opplysningane er mangelfulle på fleire punkt: - truga og sårbare artar

2 2 - artar som Noreg har plikt til å sikre etter Bern-konvensjonen - område med svært viktige naturtypelokalitetar På andre punkt er det verre, opplysningar manglar stort sett: - terrengdekkande myrar og andre sterkt truga myrtypar - kystlynghei, som er sterkt truga - viktige viltområde - viktige ferskvasslokalitetar Summen av desse manglane inneber at det grunnlaget er svært spinkelt for å seie noko som helst påliteleg om konfliktnivået som gjeld dyr, planter og deira leveområde i store delar av dei kyststroka som har vore til vurdering. Det kan godt hende, og det er jamvel sannsynleg, at fleire av områda med små konfliktar på papiret i planen, i realiteten vil ha middels konfliktar eller større. Noko av denne skavanken kunne vore dempa ved å legge inn føre var-omsyn i planen, men vi kan ikkje sjå at det er gjort. For større rovfuglar ørn, hubro og vandrefalk finst det ein del opplysningar om hekkeplassar. I planen er det lagt til eit visst leveområde rundt reiret. Dette er eit framsteg samanlikna med det som har vore hevda i ein del konsesjonssaker, at så lenge sjølve reirstaden ikkje blir bygd ned, er ikkje reiret noko innvending mot prosjektet. Om sjøfugl er opplysningane meir magre. Nyare radarobservasjonar har vist at fleire av desse artane flyg svært langt for å hente mat til seg og sine. Desse rutene, og sesongtrekka, følgjer faste trasear, sjølv om dei varierer med veret. Også i denne gruppa er fleire artar alvorleg truga, men dei har ikkje fått noko røyst når spørsmålet er etter konfliktar med vindturbinar. Planen legg vekt på artar som Noreg etter internasjonal rett har plikt til å verne, og artar som i stor grad er truga på raudlista. Slike omsyn er viktige, men dei kan ikkje legitimere manglande omsyn til artar som ikkje står på raudlista. Lite omsyn til artar som ikkje i dag er sterkt truga, vil i neste omgang gje også desse artane ein plass på raudlista. Metoden som ligg til grunn for faktadelen, er normalt godt brukande til å kvantifisere konfliktgraden, så sant det er kunnskap nok om kva som faktisk er å finne i marka. Metoden kunne føre fram til eit bilete av konsekvensane av å byggje vindturbinar i eit og eit område. Men effekten av å byggje ut mange område, kvar for seg med små konsekvensar, er ikkje små. Skalaen fangar ikkje opp summen av effektar. Når det er opplyst at i område med lite konfliktnivå er det plass til 10 TWh vindkraft, er ikkje konfliktnivået lenger lite om omfanget av vindturbinar nærmar seg 10 TWh. Utan å legge dette aspektet inn i planen, til dømes

3 3 gjennom ei grense for det samla omfanget av vindkraft, kan planen lett gje eit misvisande inntrykk av konfliktnivået. Naturvernforbundet har ikkje noko grunnlag for å vurdere delar av eller det samla konfliktnivået i kvart av dei delfelta som planen gjer greie for. Det er også vår oppfatning at konfliktnivået er stort der dette går fram av kartet på side 62. Dette er areal der kunnskapsgrunnlaget for planen ser ut til å vere gjennomgåande godt. Spørsmålet er om det er sant at konfliktane er små der dette går fram av kartet, på delområde der kunnskapen om artar og biotopar er langt mindre. Dette vil seie at planen har kartfesta nokre område som for framtida bør vere utan vindturbinar, men at det ikkje er grunnlag for tillit til at planen viser kva for område som har små konfliktar. Det er ikkje på nokon måte dokumentert at utbygging i delområde med lite eller middels konfliktpotensiale er mogeleg utan å komme i konflikt med det nasjonale miljømålet om å unngå inngrep i truga naturtypar og å halde oppe viktige økologiske funksjonar i naturtypar som krev spesielle omsyn. Mykje av kyststroka er frå før sterkt prega av det moderne samfunnet. Dei samla effektane på naturen er store frå før. Vindkraftutbygging kjem i tillegg til all annan aktivitet som er negativ for livet i landskapet. Når vindkraftindustrien pressar på, kan ikkje forvaltninga og ansvarlege politikarar tenkje med det utgangspunktet at når det er få turbinar frå før, er det plass til mange fleire. 2. Den politiske delen Dokumentet er ein utbyggingsplan. Eit overordna mål er, referert på side 2, at Sogn og Fjordane skal bli eit pilotfylke for utvinning av vindkraft. Motivet er omsynet til næringsinntekter og sysselsetting. Utbygginga skal, etter programmet for planen, ta tilfredsstillande omsyn til viktige regionale og nasjonale verdiar. Ikkje ein gong alle nasjonale verdiar skal vere sikra; berre dei som er viktige, altså større enn andre. Ei storstila vindkraftutbygging kan aldri bli økologisk berekraftig. Det er ein klar konflikt mellom å levere store mengder vindkraft og det operative målet som går ut på å minimalisere dei uheldige konsekvensane. Å redusere slike følgjer gjennom optimal tilpassing av utbyggingane er berre delvis mogeleg, og så lenge det er snakk om få vindturbinsamlingar. Når dei blir mange, gjer dei negative sumeffektane seg sterkt gjeldande, sjølv om det skulle vere tilfelle at dei negative sidene ved anlegga kvar for seg er moderate.

4 4 Planen fortel at i område med lite konfliktpotensiale er det plass til 3000 MW effekt, som med rundt 3000 driftstimar kan utgjere ein årleg produksjon på bortimot 10 TWh. I delar med middels konfliktgrad er potensialet vurdert til 11 TWh MW effekt krev nedbygging av rundt 300 km 2, og ei visuelt samanhangande belte av vindturbinar frå Gulen til Vågsøy. Dersom også område med middels konfliktar skal bli mark med roterande vengjer, er store delar av ytre strok i fylket okkupert. I tillegg til sjølve industriareala med turbinane, vil ei omfemnande utbygging krevje milevis med nye kraftliner, utanom dei store overføringane Ørskog-Fardal, Modalen-Mongstad og Lutelandet-Moskog. På kort tid vil dette bli nedbygging i eit tempo og eit omfang som vi tidlegare ikkje har sett i Sogn og Fjordane. I utkastet til fylkeskommunale retningsliner vil fylkesutvalet legge til rette for 3 TWh fram til Likevel vil fylkesutvalet at område med både lite og middels konfliktpotensiale, og eit teoretisk potensiale på over 20 TWh, skal vere disponible for å plassere turbinane. Dette er ikkje eit opplegg som går ut på å styre utbygginga dit konfliktane er små, eller å avgrense omfanget av omsyn til konsekvensane. Ei forklaring på denne romslege viljen til å komme søkjarane i møte, er kanskje at søknadene som ligg føre, i stor grad gjeld landskap med store konfliktar. Fylkesutvalet har formulert ambisjonar om å gjere skadane små, men vil ikkje styre søkjarane dit faktadelen seier at skadane er små. Her er ingen samanheng mellom mål og middel. Planen gjev ikkje sakleg grunnlag for å vite at 3 TWh vindkraft er gjennomførleg utan store skadar på natur og landskap. Fylkestinget bør stryke dette målet og la planen vere ei avgrensing av eventuell utbygging til areal med små konfliktar. Så får konsesjonsprosessen gje meir kunnskap om dei einskilde prosjekta. 3. Det ugilde fylkesutvalet Den 20. august 2010 kunne Bergens Tidende fortelje at før saka vart send på høyring, fekk Vindkraftforum møte fylkesutvalet og levere sitt syn på utkastet frå arbeidsgruppa som hadde laga planen. Vindkraftforum er ein kamporganisasjon for fleire vindturbinar i Sogn og Fjordane, skipa av fylkesutvalet i Seks av ni medlemer i fylkesutvalet, som vedtok å opne for utbygging i område med middels konfliktar, har styreverv i kraftselskap som har levert sine konsesjonssøknader. Dei har ikkje sjanse til å argumentere vekk mistanken om at kraftselskapa er dei utvalde føringsoffiserane for fleirtalet i det fylkeskommunale planorganet. Fleirtalet i fylkesutvalet har på førehand aktivt alliert seg med vindkraftindustrien, og på den

5 5 måten avvikla tilliten til at dei er ute etter ein balansert plan. Ein dag sit dei rundt styrebordet i kraftselskapa, neste dag sit dei i fylkesutvalet og lagar politiske råmer for kraftselskapa. Dersom dette er lovleg, er det fordi regelverket er mangelfullt. Denne mangelen er fjerna ved at reglane er endra, med verknad frå 1. november Tillitvekkjande kan fleirtalet i fylkesutvalet aldri bli for andre enn vindkraftindustrien. Dei har gjort seg til advokat for ein sektorbransje, den eine parten i ei sak som utvalet veit er full av interessemotsetningar. Resultatet planutkastet legg til rette for at fylkesutvalet seier ja til det meste som måtte komme av søknader i Sogn og Fjordane. Planen som er på høyring, er vel eigna til å etterkomme alle ønskje frå vindkraftindustrien, men ueigna som ein balansert plan, ein plan i tråd med ambisjonane i Plan- og bygningslova. 4. Samandrag og konklusjonar 1. Kunnskapen om plante- og dyrelivet i storparten av planområdet er så mangelfull at dersom konfliktpotensialet for den levande naturen er lite og middels der kartet viser det, er dette meir tilfeldig enn basert på faktiske opplysningar. 2. Fylkestinget bør stryke målet om 3 TWh vindkraft innan 2025 og la planen vere ei avgrensing av eventuell utbygging til areal med små konfliktar. Så får konsesjonsprosessen gje meir kunnskap om dei einskilde prosjekta. 3. Eventuell utbygging må vere avgrensa til område med små konfliktar, ikkje middels eller større. Areal med små konfliktar har, i følgje planen, eit energipotensiale på 10 TWh. 4. Fleirtalet i fylkesutvalet har, med sine styreverv i fleire kraftselskap, gjort seg til advokatar for vindkraftbransjen. Planutkastet går ikkje ut på å styre det som måtte komme av vindturbinar til avgrensa område for å etterkomme målet om å gjere konfliktane så små som det er mogeleg. Med helsing Hans-Christian Hansen leiar