KSL-STANDARDEN Versjon 14, oktober Nynorsk 8 SVIN. Sjekkliste med rettleiing Matmerk

Transkript

1 KSL-STANDARDEN 2018 Versjon 14, oktober Nynorsk 8 SVIN Sjekkliste med rettleiing 2018 Matmerk

2 Sjekklistespørsmål med rettleiing Ja * Sjekklistespørsmål der det krevst skriftleg dokumentasjon er markert med oransje bakgrunnsfarge. (* IA = ikkje aktuelt) 8.1 KSL OG HELSEGRIS HJÅ ANIMALIA Berre aktuelt for produsentar som leverer elektronisk eigenrevisjon. 8.2 SPORING Er grisane forskriftsmessig merka med eitt øyremerke eller ei tatovering som kan avlesast? Korrekt merking av dyra saman med dokumentasjon på kjøp og sal, er ein føresetnad for å kunne spore eventuell smitte. Dyra må vere merka i samsvar med forskrifta for å kunne leverast til slakteriet. Les meir om merking og registrering av produksjonsdyr på mattilsynet.no Ved flytting av svin: Blir dyra fylgde av ei eigenfråsegn, og er vilkåra for karenstid oppfylt? Når svin blir flytta frå eit dyrehald til eit anna skal dyra fylgjast av ei eigenfråsegn som stadfester at alle vilkåra nedanfor er oppfylt: Dyra i avsendarbesetninga har ikkje vist teikn på smittsam sjukdom dei siste 14 dagane før flytting. Dyra har opphalde seg meir enn 30 dagar i avsendarbesetninga før flytting, med unntak av dyr som er født i besetninga. Avsendarbesetninga har i løpet av de siste 14 dagane ikkje motteke klauvdyr frå andre besetningar, fellesbeiter eller dyresamlingar. Dette punktet gjeld ikkje for purker innanfor ein purkering. Dette punktet gjeld heller ikkje for svin frå besetningar som dei siste 6 månadane har motteke dyr frå berre ei anna besetning, og der dyra blir transportert direkte frå avsendaren til mottakaren utan å kome i kontakt med dyr frå andre besetningar. Eigenfråsegna skal ikkje vera eldre enn 7 dagar og skal oppbevarast i eitt år i dyrehaldet som tek i mot dyra, og leggast fram når Mattilsynet ber om det. Mal for eigenfråsegn finn du ksl.no. Når svin blir flytta mellom to besetningar, skal dyrehaldar i mottakarbesetninga registrere opplysningar om flyttinga i Husdyrregisteret innan 7 dagar etter framkomst. Når svin blir kjøpt og selt via slakteri, vil slakteriet ta hand om kravet til rapportering om flytting Fører du fortløpande dyrehaldjournal (driftseiningsregister) for alle dyr i besetninga via husdyrkontrollane eller på eigen journal? Driftseiningsregister (dyrehaldjournal) skal førast for at ein skal ha ein oppdatert oversikt over hendingar i dyrehaldet. Journalen skal vere eit vertøy for sporing mellom anna i samband med utbrot av smittsame dyresjukdomar. Dyrehaldar skal registrere/notere følgjande: driftseininga sin identifikasjonskode talet på avvente svin Svin

3 flytting av svin til og frå driftseininga ommerking av innkjøpt svin Opplysningane skal ajourførast innan 1 døgn etter at hendinga skjer. Dersom opplysningar om flyttingar blir registrert i Husdyrregisteret innan eit døgn etter at flyttinga har skjedd, er det ikkje krav om å føre dei same opplysningane i driftseiningsregisteret. Driftseiningsregisteret (dyrehaldjournalen) skal finnast på driftseininga og arkiverast i minst 3 år. --Forskrift om tiltak mot sjukdommer og zoonotiske agens hos dyr (dyrehelseforskrifta) --Forskrift om sporbarhet av svin 8.3 SMITTEVERN Det er eit krav å varsle Mattilsynet ved mistanke om utbrot av alvorlege smittsame sjukdomar. Er det rutinar i drifta som sikrar at veterinær blir varsla dersom det er mistanke om smittsame sjukdomar? Dyrehelsepersonell, dyreeigarar og publikum er ein viktig del av overvakinga av alvorlege og smittsame dyresjukdomar. Funn eller mistanke om utbrot av A- og B- sjukdomar hos landdyr skal varslast til Mattilsynet på telefon Som hovudregel skal derfor verksemda beinveges varsle Mattilsynet, veterinær og varemottakar ved mistanke om smittsam dyresjukdom som kan gi vesentlege samfunnsmessige konsekvensar (t.d. munn- og klauvsjuke, svinepest og afrikansk svinepest). I samråd med Mattilsynet og aktuelle varemottakarar skal det straks setjast i verk nødvendige tiltak for å førebygge, redusere eller eliminere eventuelle skadeverknader. Kva for dyresjukdomar som blir rekna som A-, B- og C-sjukdomar går fram av forskrift om varsel og melding om sjukdom hos dyr. For meir informasjon sjå mattilsynet.no Har du smittesluse som er delt i tydelege soner, der personar kan reingjere hender og utstyr dei har med, skifte til fottøy og klede eller ta på overtrekksklede? For å førebygga smitte skal næringsretta dyrehald ha ei smittesluse formålstenleg plassert. Smitteslusa skal vera delt i tydelege soner der personar kan slusast inn og ut av besetninga. I denne slusa skal personar reingjere hender og utstyr som dei har med, skifte fottøy og klede eller ta på overtrekksklede. Dersom nødvendig skal både personar og utstyr desinfiserast, som til dømer utstyr som brukast i fleire besetningar som klippeutstyr, vekt, scanner, klauvboks, mfl Blir det ført besøksjournal som gir oversikt over alle som har vore på besøk i grisehuset? Ein besøksjournal gir oversikt over kven som har vore på besøk i grisehuset, og når. Dette gir større moglegheiter til å spore smitte ved sjukdomsutbrot. Besøksjournalen skal førast for besøkjande som passerer smitteslusa. Dette kan sikrast ved å plassere ei eiga notisbok ved smitteslusa. Spesielt krav knytt til MRSA: Er alle som jobbar i besetninga, og som har vore i kontakt med husdyrhald i utlandet eller som av andre grunnar har økt risiko for å vera berar av MRSA, testa for MRSA, og blir det brukt nødvendig verneutstyr inntil prøvesvar er kjend? Det er fleire risikofaktorar for å bli smitta av MRSA. Myndigheitene tilrår testing av alle personar som skal arbeide i svine-, storfe- eller småfebesetning. Det er plikt til å bruke verneutstyr, inntil negativt prøvesvar etter undersøking i Noreg ligg føre, for alle som i løpet av dei siste 12 månadene har: 8 - Svin 3

4 hatt kontakt med dyr som denne visste var positiv for antibiotikaresistente bakteriar eller seinare fått kunnskap om at dyret var positivt under kontakten besøkt eller arbeidd i husdyrbesetning i utlandet vore innlagd på helseinstitusjon, fått tannbehandling eller gjennomgått omfattande helseundersøking i utlandet arbeidd som helsearbeidar i utlandet opphalde seg i barneheim eller flyktningeleir i utlandet opphalde seg meir enn seks veker samanhengande i utlandet, eller testa positivt for antibiotikaresistente bakteriar Med alle meiner ein eigar og andre som arbeider i besetninga eller oppheld seg i bygningar/areal der ein held svin. MRSA er gule stafylokokkbakteriar som har blitt motstandsdyktig mot antibiotika. LA-MRSA er MRSA-stammar som spreiast lett mellom husdyr. Når du skal teste deg for MRSA: ta kontakt med din fastlege eller kommunelege (testing skal gjennomførast i samarbeid med offentleg helsevesen og med godkjent metode) det er enkelt og smertefritt å ta prøva du får svar på prøva etter ei vekes tid Kva skjer dersom det blir funne MRSA-smitte hos personar? alle som blir smitta av MRSA vil få tilbod om behandling behandlinga varar i 1 veke. Det vil bli tatt kontrollprøvar 1, 2 og 3 veker etter avslutta behandling. Alle 3 kontrollprøvane må vera negative før behandlinga blir rekna som vellykka, det anbefalast også å ta kontrollprøvar etter 3, 6 og 12 månader personar som blir smitta med MRSA kan ha normal kontakt med andre og gå på arbeid som vanleg, barn kan gå i barnehage og på skule som før Personar som har fått påvist MRSA, eller fell innanfor ei av risikogruppene (sjå over) og ikkje kan dokumenterast fri for MRSA, skal ta følgjande forholdsreglar dersom dei skal ha kontakt med husdyrbesetningar: det skal brukast verneutstyr som overtrekksklede, kirurgisk munnbind, eingongshanskar og hovudplagg som vernar mot spreiing av antibiotikaresistente bakteriar der tilhøva ligg til rette for det, bør ein dusje før ein går inn i grisehuset det skal skiftast til reine arbeidsklede kvar dag arbeidsklede skal vaskast ved minst 60 C Det finst detaljerte anbefalingar om smittevern i svinebesetningar på mattilsynet.no. Dersom smitteverntiltaka ikkje let seg gjennomføre i praksis, tilrådast det at personane held seg borte frå husdyr til dei er dokumentert fri for MRSA. På mattilsynet.no kan du finne meir informasjon om testing og behandling. Spesielt krav knytt til MRSA: Er det rutinar som sikrar at alle besøkjande som har økt risiko for å vere smitta med MRSA, og som har ukjent smittestatus, bruker nødvendig utstyr for smittevern? For å unngå at norske husdyrbesetningar blir ei kjelde for MRSA ynsker Mattilsynet at alle som skal jobbe med husdyr skal vera fri for MRSA-smitte. Alle som ikkje kan dokumenterast fri for MRSA må behandlast som om dei er smitta. I første rekkje betyr det at personar som ikkje har nødvendig ærend inn i grisehuset ikkje skal sleppast inn. Dersom det er nødvendig å bevege seg inn i grisehuset skal ein leggja til grunn følgjande reglar: bruk besetninga si smittesluse der forholda ligg til rette for det bør ein dusje før ein går inn i grisehuset heng ureint tøy i urein sone, helst i eit skåp som berre blir bruka til dette vask hendene grundig med såpe og vatn og tørk dei med papir skift til overtrekkstøy og skotøy som blir brukt i besetninga Svin

5 bruk hovudplagg, eingongshanskar og kirurgisk munnbind det skal skiftast til reine arbeidsklede kvar dag, og arbeidskleda skal vaskast ved minst 60 C Fleire råd om smittevern finn du på mattilsynet.no. Resten av krava gjeld generelt, og er ikkje spesielt knytt til MRSA: Blir det sikra at personar som har vore i kontakt med husdyrhald i utlandet ikkje får tilgang til husdyrrom før det har gått minst 48 timar? Personar som har opphalde seg i utlandet skal ikkje inn i husdyrromma før dei har dusja og skifta klede og sko. For personar som har vore i kontakt med husdyrmiljø i andre land, inklusiv husdyrkongressar, skal det gå minst 48 timar, minst 24 av desse i Noreg, før ein går inn i ei norsk svinebesetning. Ved utbrot av husdyrsjukdommar i utlandet må ein rette seg etter dei regelendringane dette fører med seg Blir det berre kjøpt avlsdyr frå godkjende avlsbesetningar? For purkebesetningar som kjøper smågris i tillegg til dei eigenproduserte: Blir det berre kjøpt smågris frå andre godkjende avlsbesetningar? Livdyrflyt på tvers av helsepyramiden bidreg til å undergrave dagens helsepyramide, som har vore og er eit samarbeid mellom myndigheitene og næringa og som ble etablert for å hindre ukontrollert smittespreiing Blir det utført tiltak slik at fuglar og smågnagarar blir halde borte frå fôret? Det skal finnast rutinar for å sikre at det ikkje blir overført smitte til fôret. Til dømes kan fugl, mus og rotter vera berarar av salmonella. --Forskrift om tiltak mot sjukdommer og zoonotiske agens hos dyr (dyrehelseforskrifta) --Forskrift om hold av svin --Forskrift om næringsmiddelhygiene (næringsmiddelhygieneforskrifta) --Forskrift om sporbarhet av svin --Lov om dyrevelferd --Lov om matproduksjon og mattrygghet mv. (matlova) 8.4 IMPORT AV SVIN, SÆD ELLER EMBRYO Blir Mattilsynet og KOORIMP varsla før import og ved vidaresal/overtaking av svin eller rånesæd frå utlandet? Kan det ved import dokumenterast at offentlege krav er oppfylt, at dyr og avlsmateriale er undersøkt, og at tiltak er utført i samsvar med krav utarbeida av KOORIMP? Ved import av levande dyr, sæd og embryo skal offentlege krav og KOORIMP* sine tilleggskrav oppfyllast. Den som er ansvarleg for import skal kontakte KOORIMP for å varsle om import, og for å få informasjon om krav til undersøkingar, tiltak og dokumentasjon (koorimp@animalia.no). Manglande dokumentasjon på at offentlege krav og KOORIMP sine tilleggskrav er oppfylt, kan medføre KSL-trekk frå varemottakar på produkt frå garden, uavhengig av dyreart. Målet med tilleggskrava frå KOORIMP er å redusere risikoen for å innføre smitte ved å dokumentere status for helse for dyr, sæd og embryo som skal importerast og besetningane desse kjem frå. Tilleggskrava gjeld forhold som ikkje er tilstrekkeleg dekka av dei offentlege krava, og der det er kjend førekomst av smittestoff i husdyrpopulasjonen i eksportlandet eller der utbreiing og førekomst er usikker. * KOORIMP er den norske husdyrnæringa sitt eige organ for smittevern ved import. Husdyrnæringa har oppretta KOORIMP for å sikre den norske husdyrhelsa etter at myndigheitene sin sjanse for å stille helsekrav ved import blei avgrensa av EØS-avtalen. For meir informasjon sjå animalia.no. 8 - Svin 5

6 8.4.3 Kan det dokumenterast at KOORIMP sine tilleggskrav ved vidaresal/overtaking av svin innført frå utlandet er oppfylt? Ved overtaking eller kjøp i Noreg av dyr og sæd som er innført frå utlandet, skal det kunne leggast fram dokumentasjon for at KOORIMP sine tilleggskrav er oppfylt i samband med innførselen. Krav til dokumentasjon er skriftleg stadfesting frå KOORIMP om at tilleggskrava er oppfylt i samband med innførselen. Kontakt KOORIMP (koorimp@animalia.no) dersom det er spørsmål. Manglande dokumentasjon kan føre med seg KSL-trekk frå varemottakar på produkt frå garden, uavhengig av dyreart. --Forskrift om tiltak mot sjukdommer og zoonotiske agens hos dyr (dyrehelseforskrifta) --Forskrift om dyrehelsemessige vilkår for import og eksport av levende dyr, sæd, egg og embryo (forskrift om handel av dyr) 8.5 HALD AV KAMELDYR (LAMA, ALPAKKA) På grunn av faren for smittespreiing er det viktig å ha oversikt over alle dyreslag, og spesielt for dei som har sitt opphav utanfor Noreg Er kameldyr(lama og alpakka) øyremerkt? Det er krav i regelverket om å øyremerke lama og alpakka, og registrering av opplysningar om dyra i ein dyrehaldjournal skal finnast i dyrehaldet. Eksotiske drøvtyggjarar som lama og alpakka, kan utgjere ein smitterisiko for andre husdyr. Dei kan også vera berarar av smittestoff som kan smitte til menneske (zoonoser). Mange av lamaene og alpakkaene som held til i Noreg no er importert frå andre land. Det skjer jamleg import av kameldyr (lama og alpakka) til Noreg, og mange av desse blir haldne saman med, eller i nærleiken av matproduserande dyr. Les meir om merking, registrering og øyremerking på mattilsynet.no For kameldyr (lama, alpakka) som er importert frå andre land, ligg det føre dokumentasjon på at offentlege krav og anbefalingar, og KOORIMP sine tilleggskrav er oppfylt? Ved hald av eksotiske drøvtyggjarar som lama og alpakka (kameldyr) på gardsbruk der det også blir halde matproduserande dyr gjeld følgjande: Ved import skal alle offentlege krav og anbefalingar frå Mattilsynet følgjes opp, inkludert forsvarleg gjennomføring av isolat når dei kjem til Noreg. Ved import skal også KOORIMP sine tilleggskrav når det gjeld kamelidar følgjast opp og dokumenterast. Ved anskaffing av importerte kamelidar frå norske dyrehald, skal det finnast dokumentasjon på at alle offentlege krav og anbefalingar, og KOORIMPs tilleggskrav vart oppfylt ved import Blir alvorleg sjukdom og funn av sjølvdaude kameldyr meldt til Mattilsynet? Blir daude kameldyr undersøkt av veterinær og obdusert? Alvorleg sjukdom og funn av sjølvdaude kameldyr skal varslast til Mattilsynet. Daude kameldyr skal undersøkjast av veterinær, og obduserast av kyndig veterinær, eller ved Veterinærinstituttet. --Forskrift om merking og registrering av lamadyr og oppdrettshjort Svin

7 8.6 HELSE OG MEDISINBRUK Det skal gjennomførast førebyggjande helsetiltak, slik at risiko for sjukdom og skade blir minst mogleg. Sjuke dyr skal bli gitt nødvendig stell og behandling, eller dei skal avlivast. Det skal vera etablerte faste rutinar for korleis dyr blir avliva og anbefalt avlivingsmetode skal brukast. Les meir om avliving av svin på garden på animalia.no Blir «KSL-medisinstandard» følgt? KSL-medisinstandard, gyldig frå 2010, er ein del av KSL-standarden for husdyrproduksjonane. Medisinstandarden definerer krava som kvalitetssystemet (KSL) stiller til husdyrprodusentane når det gjeld bruk av medisinar i besetninga. Veterinær har ansvar for at det blir gitt tilstrekkeleg opplæring ved inngåing av medisineringsavtale. Opplæringa skal dokumenterast. Når den nye forskrifta forskrift om bruk av legemidler til dyr blir sett i verk, vil den erstatte KSL-medisinstandard Er det rutinar som sikrar at: fôr er utan skadelege framandstoff (t.d. innhald av mykostoksin ved bruk av eige korn og framandlekamar i grovfôr) produkta som leverast til foredling er utan skadelege framandstoff (medisinrestar)? Ved bruk av eigeprodusert korn til fôr, er det viktig å vurdere om kornet kan innehalde mykotoksin. Ved mistanke om dette skal det gjennomførast analysar. Ferdige fôrblandingar skal ikkje innehalde mykotoksin ut over Mattilsynet sine anbefalte grenseverdiar. Bruk av reseptpliktige legemiddel skal berre baserast på diagnose stilt av veterinær. Merking av medisinbehandla dyr (individ eller binge) skal vera slik at alle som steller dyra har god kjennskap til kva for individ som er behandla og kva for tilbakehaldingsfrist som gjeld Krev du at veterinær rapporterer alle behandlingar, og har du rutinar om rapportering av eigne behandlingar av dyra slik at slakteriet har tilgang til matkjedeinformasjon frå besetninga di 24 timer før slakting? Animaliehygieneforskrifta sett krav om at slakteriet skal ha tilgang på matkjedeinformasjon frå besetning 24 timar før slakting for å kunne planleggje slakting og kjøttkontroll. Opplysningar om besetninga og dei aktuelle dyra sin helsetilstand er sentral matkjedeinformasjon. Formelt er det dyreeigaren sitt ansvar å skaffe denne informasjonen, men dataflyten i husdyrnæringa er bygd opp slik at slakteriet har tilgang på relevant informasjon også frå andre kjelder. Kravet er oppfylt dersom: Mistanke om alvorlig smittsam dyresjukdom alltid meldast til Mattilsynet. Praktiserande veterinær rapporter alle behandlingar i besetninga gjennom Dyrehelseportalen. Dersom dette ikkje er tilfelle, må veterinæren endre sine rapporteringsrutinar eller du som produsent må sørgje for å rapportere alle helsehendingar som inneber veterinærbehandling løpande gjennom den aktuelle husdyrkontrollen eller sjølv gjere dette i Dyrehelseportalen. Alle behandlingar utført av dyreeigar med reseptpliktige preparat, t.d. parasittbehandling, rapporterast fortløpande gjennom den aktuelle husdyrkontrollen eller direkte i Dyrehelseportalen av dyreeigar Andre helsetilstandar som kan ha betyding for slakting og transport, som brokk, haltheit, skadar etter halebiting, speneskade m.m., rapporterast gjennom husdyrkontroll eller Dyrehelseportalen i rimeleg tid før slakting Blir det ført helsekort/helsejournal i besetninga, og blir opplysingane rapportert inn til den aktuelle husdyrkontrollen?? Diagnose, dato, type og mengd medisin/preparat/parasittmiddel og slaktefrist skal førast på helsekortet. Dette gjeld også ved eigenbehandling. Helsekortopplysningane skal rapporterast inn til den aktuelle husdyrkontrollen. Helsekort skal oppbevarast av dyrehalder i minimum 3 år etter at dyr som er omtala på 8 - Svin 7

8 kortet, er slakta eller har døydd. Helsekort for svin finn du på animalia.no Blir analyseresultat og obduksjonsrapportar arkiverte? Følgjande skal arkiverast: analyseresultat frå laboratorium rapportar frå Mattilsynet eventuelle obduksjonsrapportar frå veterinær sjukdomsregistreringar frå slakteriet --Lov om matproduksjon og mattrygghet mv. (matlova) --Lov om dyrevelferd --Forskrift om tiltak mot sjukdommer og zoonotiske agens hos dyr (dyrehelseforskrifta) --Forskrift om rekvirering og utlevering av legemidler fra apotek --Forskrift om overvåkning av og kontroll med forekomsten av salmonella hos levende storfe og svin --Forskrift om næringsmiddelhygiene (næringsmiddelhygieneforskrifta) --Forskrift om velferd for produksjonsdyr --Forskrift om utførelse av arbeid, bruk av arbeidsutstyr og tilhørende tekniske krav (forskrift om utføring av arbeid) --Forskrift om særlige hygieneregler for næringsmidler av animalsk opprinnelse (animaliehygieneforskrifta) --Forskrift om sporbarhet av svin --Forskrift om avliving av dyr 8.7 KADAVERHANDTERING Går mellombels oppbevaring av kadaver føre seg på ein tilfredsstillande måte med tanke på smitte, lukt og at dei ikkje er synlege? Daude dyr representerer ein fare for smittespreiing og forureining. Dette gjeld både til andre dyr, menneske, mat og vatn. Midlertidig oppbevaring fram til henting skal vera slik at det ikkje fører til forureining eller at åtseldyr kjem til kadavera Blir kadaver levert til godkjend mottak? I følgje animaliebiproduktforskrifta er det generelt ikkje lov å grave ned kadaver, men i 20 er det opna for unntak for fjerntliggjande område. Ein må da ha gitt melding til og fått tilvising til dette frå Mattilsynet. --Forskrift om animalske biprodukter som ikke er beregnet på konsum (animaliebiproduktforskrifta) --Forskrift om tiltak mot sjukdommer og zoonotiske agens hos dyr (dyrehelseforskrifta) --Forskrift om næringsmiddelhygiene (næringsmiddelhygieneforskrifta) --Lov om matproduksjon og mattrygghet mv. (matlova) --Lov om vern mot forurensninger og om avfall (forureiningslova) 8.8 FÔR OG VATN Fôr og vatn skal ikkje medføre fare for helseskade hos dyr eller menneske, eller medføre skade på miljøet. Det er eit krav om at det ikkje skal brukast fôr som inneheld genmodifiserte organismar (GMO). Fôrleverandørane er ansvarlege for at dette kravet blir følgt, og det er derfor ikkje teke inn i sjekklista. Kravet byggjer på ei avtalt haldning i norsk landbruk om ikkje å bruke genmodifiserte organismar. Ved bruk av eigeprodusert korn til fôr, er det viktig å vurdere om kornet kan innehalde mykotoksin.ved mistanke om dette skal det gjennomførast analysar. Ferdige fôrblandingar skal ikkje innehalde mykotoksin ut over Mattilsynet sine anbefalte grenseverdiar Svin

9 Dersom ein også har drøvtyggarar på garden skal eventuell bruk av fiskemjøl godkjennast av Mattilsynet. Tiltak må sikre at dyr som ikkje skal ha fiskemjøl, ikkje har tilgang til lagerrom med fiskemjøl eller blandingar med fiskemjøl. Det er ikkje lov å fôre med kjøttbeinmjøl Ved bruk av reine tilsetningsstoff og/eller premiksar ved heimeblanding av fôr: Er du registrert hos Mattilsynet som fôrprodusent? Dersom det blir brukt premiks*) og/eller reine tilsetningsstoff (til dømes sink og maursyre) ved heimeblanding av fôr, er ein å rekne som fôrprodusent.gardsblanderiet skal da blant anna registrere seg særskild hos Mattilsynet og foreta ein fareanalyse (HACCP) knytt til produksjonen. Heimeblandarar kan også bruke ein kraftfôrblanding eller vitamin- og mineralfôrblandingar tilpassa dei andre ingrediensane. Denne blandinga skal vere merka tilskotsfôr og er ikkje ein premiks. Bruk av tilsetjingsstoff og premiks må ikkje overskride grenseverdiane som gjeld for fôrblandinga. Ved blanding av fôr er det ikkje lov å bruke sink i så store mengder at det har medisinsk verknad. Heimeblandarar som brukar fiskemjøl treng ikkje særskilt godkjenning dersom: 1) dei er registrert av Mattilsynet, 2) dei ikkje har drøvtyggarar, 3) dei berre bruker fôret i eiga verksemd og 4) fôret med fiskemjøl ikkje overstig 50 % råprotein. *) Premiks er ei blanding med høg konsentrasjon av tilsetningsstoff, og skal vere merkt premiks Blir drikkekar, niplar og anna drikkeutstyr kontrollert dagleg slik at dyra har god tilgang på vatn? Fôr og vatn skal bidra til god helse og velferd for dyra. Mengda skal vere tilpassa dyra sin alder, vekt og fysiologiske og åtferdsmessige behov. Alle svin skal til ei kvar tid ha tilgang på tilstrekkelege mengder drikkevatn av akseptabel bakteriologisk og kjemisk kvalitet. Dyra skal ha tilgang på tilstrekkeleg mengde vatn av tilfredsstillande kvalitet. Vassautomatar, drikkekar, niplar og liknande skal kontrollerast dagleg for å sikre at dei fungerer og gir nok vatn til dyra sine behov Har purker, ungpurker og rånar tilgang på tilstrekkeleg mengd fôr med høgt fiberinnhald? Obs: på grunn av smittefare skal du fylgje Mattilsynet sine anbefalingar ved bruk av importert grovfôr til svin. Svin som ikkje har fri tilgang til fôr, skal ha tilgang på fôr med høgt innhald av fiber som kan gi kjensle av metting og som tilfredsstiller behovet for tygging. Det åtvarast mot bruk av importert grovfôr til svin, fylg Matilsynet sine anbefalingar Har dyra tilstrekkeleg mengde rotemateriale? Fôrprøvene skal lagrast så lenge det kan ha betyding for produksjonsresultat og produktkvalitet. Prøvene kan vera av betyding ved ei eventuell reklamasjonssak. Dersom ein vel å la fôrleverandør oppbevare fôrprøvene, er det ikkje krav om at ein samtidig skal oppbevare fôrprøver på garden. Dokumentasjonen skal innehalde: Dato for leveranse og transportør (når dette ikkje er bonden) og varedeklarasjon/fôrsetel. Rekneskapsvedlegg er tilstrekkeleg dokumentasjon av dato for leveranse og transportør. Varedeklarasjon/ fôrsetel skal arkiverast så lenge fôrprøven blir lagra Blir det teke vare på fôrprøver og varedeklarasjon/fôrsetel for innkjøpt kraftfôr? Det skal finnast rutinar for å sikre at det ikkje blir overført smitte til fôret. Til dømes kan fuglar, mus og rotter vera berarar av salmonella Finst det dokumentasjon knytt til eventuell bruk av alternative fôrmiddel? 8 - Svin 9

10 Det er lov å bruke visse typar matvarer som fôr, så framt det ikkje inneheld kjøt eller fisk. Det kan vera frukt og grønt, korn, myse eller mjølk som er pasteurisert og syrna til ph under 7, bakarvarer og liknande. Det skal dokumenterast kven fôrmidla kjem frå, kva som er kjøpt og når dei er brukt. Dei som tek i mot slike fôrmiddel må sikre at materialet er eigna som fôr (tilstrekkeleg hygienisk kvalitet). Alt fôr skal vera utan emballasje. Alle som leverer restprodukt til fôr, t.d. bakeri, bryggjeri og meieri, skal vera registrert eller godkjend som fôrverksemd hjå Mattilsynet. Leverandøren skal kunne leggje fram kvittering for registrering hjå Mattilsynet. Sjå oversikt hjå mattilsynet.no Er det rutinar for å sjekke behaldning av kraftfôr slik at ein unngår å gå tom? Fortløpande oversikt over kraftfôrbehaldning og forbruk er viktig slik at ein bestiller nytt fôr i tide både for å unngå å gå tom, og ikkje minst unngå hastetillegg på leveransen. Bestilling i tide gir også den beste logistikken for leverandør og det kan også spare miljøet i form av ein meir effektiv transport. --Lov om matproduksjon og mattrygghet mv. (matlova) --Lov om dyrevelferd --Forskrift om forebygging av, kontroll med og utryddelse av overførbare spongiforme encefalopatier (TSE) --Forskrift om hold av svin --Forskrift om fôrvarer --Forskrift om næringsmiddelhygiene (næringsmiddelhygieneforskrifta) --Forskrift om velferd for produksjonsdyr --Forskrift om fôrhygiene (fôrhygieneforskrifta) --Forskrift om tilsetningsstoffer til bruk i fôrvarer --Retningslinjer for hold av svin 8.9 OPPSTALLING, STELL OG REINHALD AV DYR Alle dyr skal sikrast god dyrevelferd, med godt stell og riktig oppstalling Er oppstalling av dyra i samsvar med forskrift om hold av svin? Forskrift om hold av svin inneheld fleire krav til oppstalling. Nokre punkt blir nemnt her: Svin skal ha tilgang til behageleg, tørr, rein og trekkfri liggjeplass med passe temperatur. Svin skal ha separat liggjeplass og gjødselplass. Det skal vere tett golv, djupstrø eller talle på liggjeplassen. Det er ikkje lov å fiksere svin. Unntak er i samband med fôring, veterinærbehandling/inseminering, spesielt urolege enkeltdyr under brunst og fiksering i samband med grising. Dette skal avgrensast til tidspunktet for grising og inntil 1 veke etter dette Blir sjuke og skadde dyr, og dyr som skal grise, skjerma frå andre dyr? Sjuke eller skadde dyr, samt purker som skal grise skal isolerast på eigna stad med tørr og mjuk liggjeplass. Det skal vera sjukebingar tilgjengeleg i svinebesetningar. Ved behov skal veterinær konsulterast. Dersom det fører til unødig liding for dyret å leve vidare, skal det avlivast Er det tilstrekkeleg ventilasjon som gir eit tilfredsstillande klima i husdyrrommet gjennom heile året? Temperatur og luftkvalitet skal vera tilpassa dyra sine behov. Alle dyrerom skal ha ventilasjonssystem som sikrar tilstrekkeleg luftskifte. Gassar i uheldige konsentrasjonar skal ikkje kome inn i eller oppstå i rom der det er dyr. Når gjødsel blir røyrt og køyrt ut skal det vera rutinar som sikrar at det ikkje er fare for at dyr eller menneske blir forgifta av gjødselgass. Støv og anna luftforureining skal haldast på eit akseptabelt nivå. Ventilasjonsanlegget skal vera konstruert slik at det ikkje spreier branngassar. Mekanisk ventilasjon skal vera knytt til alarm som varslar om ventilasjonssvikt. Alarmsystemet skal testast jamleg Svin

11 8.9.4 Har dyra tilstrekkeleg mengde rotemateriale? Obs: På grunn av smittefare skal du fylgje Mattilsynet sine anbefalingar ved bruk av importert grovfôr som rotemateriale. Svin skal til ei kvar tid ha tilgang på tilstrekkjeleg mengde materiale som dei kan undersøkje, rote i og sysselsette seg med. Les meir i Veileder for tildeling av aktivitets- og rotemateriale for gris på mattilsynet.no. Det åtvarast mot bruk av importert grovfôr til svin, følg Matilsynets anbefalinger. --Forskrift om hold av svin --Forskrift om næringsmiddelhygiene (næringsmiddelhygieneforskrifta) --Forskrift om velferd for produksjonsdyr --Lov om dyrevelferd --Lov om matproduksjon og mattrygghet mv. (matlova) --Retningslinjer for hold av svin 8.10 REINHALD OG HYGIENE I FJØS, FÔR- OG LAGERROM Blir husdyrrom reingjort regelmessig slik at husdyra har eit godt miljø og smittepresset reduserast? Husdyrrom skal reingjerast regelmessig. Det skal vera godt reinhald i alle husdyrrom, slik at dyra har eit godt miljø og smittepresset blir redusert Blir fôrrom, lagerrom og utstyr til fôring reingjort regelmessig, og blir romma haldne ryddige? Husdyrrom skal reingjerast regelmessig. Det skal vere godt reinhald i alle husdyrrom, slik at dyra har eit godt miljø og smittepresset blir redusert Noterast dato for desinfeksjon og kva for middel som er brukt? Dato for desinfisering og kva for type desinfeksjonsmiddel som er brukt skal dokumenterast. --Forskrift om fôrhygiene (fôrhygieneforskrifta) --Forskrift om hold av svin --Forskrift om næringsmiddelhygiene (næringsmiddelhygieneforskrifta) --Lov om dyrevelferd --Retningslinjer for hold av svin 8 - Svin 11

12 Tiltaksplanar KRAV NR. FORBETRINGAR/TILTAK ETTER EIGENREVISJON Frist dato Utført dato MATMERK Besøksadresse: Tollbugt. 32 Postboks 487 Sentrum 0105 Oslo Telefon: ksl.no