Innkalling til Kultur- og oppvekstutvalet

Transkript

1 FLORA KOMMUNE Innkalling til Kultur- og oppvekstutvalet Møtedato: Møtestad: Flora samfunnshus Møtetid: Politisk dag - Gruppemøter Lunsj Hovudutvalsmøte Den som har lovleg forfall, eller er ugild i nokon av sakene, må melde frå så snart råd er, tlf eller , slik at varamedlem kan bli innkalla. Varamedlemar møter etter nærare innkalling. Flora kommune Odd Bovim leiar Leni Stensvoll sekretær

2 Saknr. Tittel Sakliste 020/14 Godkjenning av møtebok 021/14 Refererte skriv og meldingar Gamle hus da og nå. Rapport 2013 Høyringsbrev - framlegg til endringar i stadnamnlova Kulturminneskilting på Kinn - sluttrapport Skuledagar, ferie- og fridagar /14 Førebelse sektorvise budsjettrammer /14 Tilstandsrapport for grunnskulen /14 Vedtekter for SFO i Flora - revidert /14 Nyval samarbeidsutval 026/14 Frivilligsentral/frivilligkoordinator 027/14 Rullering handlingsprogram for anlegg for idrett og fysisk aktivitet Orienteringssaker: - Nasjonalt tilsyn om elevane sitt læringsutbytte - jamfør oppvekstplanen kap 1 og Gratisprinsippet - praksis ved skuleturar - Barnehageopptaket Forhandlingsresultatet - Vegnamn - Konsekvensar for fotballstadion av opprykk til 1.divisjon. - Omvising i/omtale av ny kinosal.

3 FLORA KOMMUNE Saksframlegg Saksnr Utvalg Type Dato 020/14 Kultur- og oppvekstutvalet PS Sakshandsamar Arkiv ArkivsakID Ester Frøyen MØTE - nummer 14/32 Godkjenning av møtebok Framlegg til vedtak: Møteboka vert godkjent slik den ligg føre.

4 FLORA KOMMUNE Saksopplysningar: Vedlegg: Protokoll - Kultur- og oppvekstutvalet

5 FLORA KOMMUNE Møtedato: Møtestad: Flora samfunnshus Møtetid: 12:30-15: Fellesorienteringar: - Rervidert nasjonalbudsjett - TIBIR (Tidleg innsats for barn i risiko) Gruppemøter Lunsj Hovudutvalsmøte Møteprotokoll for Kultur- og oppvekstutvalet Desse møtte Karianne Torvanger Mathias Stang Ola Teigen Bjørn Hollevik Fredrik Helland Bente Nilsen Odd Bovim Parti AP AP AP H H SV V Forfall meldt frå følgjande medlemar Trine Hovland Synne Standal Solheim Parti H V Følgjande varamedlemar møtte Margunn Belsvik Torgunn Elisabeth Eikevik Parti H V Møteleiar: Merknad til innk.: Godkj. sakliste: Frå adm. møtte: Utlevert i møtet: Orientering: Spm./interpell.: Synfaring: Ymse: Odd Bovim Innkalling bør være politikarane i hende 7 dagar før møtet for å få ei forsvarleg handsaming. Godkjent. SekretærLeni Stensvoll, kommunalsjef Guri Langaas, kultursjef Edvin Helgheim, ungdomsleiar Inger Fuglesang, idrettskons.margit Drivenes Kløvfjell Uttale frå elevrådet v/flora Vidaregåande skule, vedk. val til ungdommens bystyre. Løpedekke friidrettsbana planlegging av vidare utbygging

6 Sakliste Saknr. Tittel 011/14 Godkjenning av møtebok 012/14 Refererte skriv og meldingar Referat frå SU Referat frå møte i Samarbeidsutvalet ved Brandsøy skule og barnehage /14 Kulturmidlar /14 Val til Ungdommens bystyre 015/14 Flora frivilligsentral, val av interimstyre 016/14 Flora kommune som TIBIR (Tidleg innsats for barn i risiko) kommune 017/14 Søknad om fritak frå SU 018/14 Tilstandsrapport for grunnskulen /14 Høyring Sogn og Fjordane fylkeskommune: Kulturstrategi ORIENTERINGSSAK: Løpedekke friidrettsbana planlegging av vidare utbygging.

7 011/14: Godkjenning av møtebok Framlegg til vedtak: Møteboka vert godkjent slik ho ligg føre. Handsaming: Møteboka var samrøystes vedteke med korrigert vedtak i sak 09/14: 1. Orienteringa vert tatt til vitande. 2. KUOP ber om at saka vert vidaresendt til bystyret. 3. Før saka vert handsama i bystyret ber KUOP om at rådmannen klargjere dei delegeringsmessige konsekvensar av saksbehanlinga, herunder om bystyre kan fatte vedtak som gjeld fordeling av helsesøsterressurs mellom skulane. Vedtak: Møteboka vedteke med korrigert vedtak i sak 09/14: 1. Orienteringa vert tatt til vitande. 2. KUOP ber om at saka vert vidaresendt til bystyret. 3. Før saka vert handsama i bystyret ber KUOP om at rådmannen klargjere dei delegeringsmessige konsekvensar av saksbehanlinga, herunder om bystyre kan fatte vedtak som gjeld fordeling av helsesøsterressurs mellom skulane /14: Refererte skriv og meldingar Framlegg til vedtak: Refererte skriv og meldingar vert tekne til etterretning slik dei ligg føre. Handsaming: Samrøystes vedteke. Vedtak: Refererte skriv og meldingar vert tekne til etterretning slik dei ligg føre : Referat frå SU

8 Framlegg til vedtak: Handsaming: Vedtak: : Referat frå møte i Samarbeidsutvalet ved Brandsøy skule og barnehage Framlegg til vedtak: Handsaming: Vedtak: /14: Kulturmidlar 2014 Framlegg til vedtak: Kulturmidlane blir fordelte i samsvar med liste i sak Framlegg frå repr. Bente Nilsen, SV: Kr 1000,- vert flytta frå Eikefjord IL til Botnane og Årebrot grendalag. Framlegg frå repr. Odd Bovim, V: Kr 1000,- vert flytta frå "seinare tildeling" til Botnane og Årebrot grendalag. Kr 1000,- vert flytta frå "seinare tildeling" LOL- kunstnergruppe. Framlegg frå repr. Ola Teigen, AP: 1) KUOP ber rådmannen sjå på retningslinjer for tildeling av kulturmiddlar og ber han kome med eit forslag kor ein kan vri midlane frå drift til enkeltprosjekt. 2) Nytt reglement må vere klart til neste møte i KUOP. Handsaming: Framlegga frå Nilsen, Bovim og Teigen vart alle samrøystes vedtekne.

9 Vedtak: Kr 1000,- vert flytta frå Eikefjord IL til Botnane og Årebrot grendalag. Kr 1000,- vert flytta frå "seinare tildeling" til Botnane og Årebrot grendalag. Kr 1000,- vert flytta frå "seinare tildeling" LOL- kunstnergruppe. 1) KUOP ber rådmannen sjå på retningslinjer for tildeling av kulturmiddlar og ber han kome med eit forslag kor ein kan vri midlane frå drift til enkeltprosjekt. 2) Nytt reglement må vere klart til neste møte i KUOP /14: Val til Ungdommens bystyre Framlegg til vedtak: 1. MDR kapt 14, pkt blir i andre avsnitt endra til: "Ungdommens bystyre blir samansett slik: Dei 21 medlemmane blir valde på skulelister etter ei slik fordeling: - Flora Vidaregåande skule: 9 - Flora ungdomsskule: 9 - Eikefjord skule: 3" 2. Det blir gjennomført nytt val til UB hausten 2014 etter det nye reglementet. Framlegg frå repr. Odd Bovim,AP: Nytt pkt. 1: I MDR kap 14 pkt 1.1 vert det gjort slik tilføyelse etter avsnitt om lister etter stemmetall: "Valoppgjeret gjerast på same måte som ved kommuneval. Dersom ei liste får inn fleire kandidatar enn dei har namn på lista, vert det vald inn tilsvarande færre kandidatar frå frie lister. Dersom det innan fristen ikkje vert levert minst 2 lister med til saman minst 12 namn går dei frie listene ut. Dei som då har stilt på leverte lister skal da tilbys å stille på listene til skulane. I så fall skal alle dei 21 medlemmane veljast på skulelister etter ei slik fordeling: - Flora Vidaregåande skule: 9 - Flora ungdomsskule: 9 - Eikefjord skule: 3 Framlegg frå repr.ola Teigen,AP: 1)Møte- og delegeringsreglementet ligg fast 2)Det blir gjennomført nytt val til UB innan september 2014 etter det nye reglementet. 3)Flora Kommune skal ha på plass ein rådmann i UB. 4)Flora Kommune skal sørge for brei informasjon om valet på nytt UB og mobilisere dei tre aktuelle skulane.

10 5) Ordførar og utvalsleiarar har eit særskilt ansvar for å sjå til at UB er representert i dei utval MDR listar opp. Handsaming: Punktvis røysting: Pkt. 1. Rådmannen sitt framlegg fall. Repr. Teigen trakk sitt framlegg. Repr. Bovim sitt framlegg vart samrøystes vedteke. Pkt.2. Rådmannen sitt framlegg med presisering frå repr. Teigen vart samrøystes vedteke. Pkt. 3,4 og 5 i framlegget frå Teigen vart samrøystes vedtekne. Vedtak: 1) MDR kapt 14, pkt vert det gjort slik tilføyelse etter avsnitt om lister etter stemmetall: " Valoppgjer gjerast på same måte som ved kommuneval. Dersom ei liste får inn fleire kandidatar enn dei har namn på lista, vert det vald inn tilsvarande færre kandidatar frå frie lister. Dersom det innan fristen ikkje vert levert minst 2 lister med til saman minst 12 namn går dei frie listene ut. Dei som då har stilt på leverte lister skal då få tilbod om å stille på listene til skulane. I så fall skal alle dei 21 medlemmane veljast på skulelister etter ei slik fordeling: - Flora Vidaregåande skule: 9 - Flora ungdomsskule: 9 - Eikefjord skule: 3 2) Det blir gjennomført nytt val til UB innan utløpet av september 2014 etter det nye reglementet. 3)Flora kommune skal ha på plass ein rådmann i UB. 4)Flora kommune skal sørge for brei informasjon om valet på nytt UB og mobilisere dei tre aktuelle skulane. 5) Ordførar og utvalsleiarar har eit særskilt ansvar for å sjå til at UB er representert i dei utval MDR listar opp /14: Flora frivilligsentral, val av interimstyre Framlegg til vedtak: 1. Styremedlem: KUOP Styremedlem: Styremedlem: Styremedlem: Styremedlem: Norunn Stavø Styremedlem/sekretær: Margit D.Kløvfjell Flora Idrettsråd Flora Musikkråd KF Innvandrarsenter Rådmannen Rådmannen 2. Leiar:

11 Nestleiar: Framlegg frå repr. Odd Bovim, V og Ola Teigen, AP: 1) Val av interimstyre: Odd Bovim, KUOP Ola Teigen, KUOP (personleg vara) Norunn Stavø, rådmann Guri Langaas, rådmann (personleg vara) elles som framlegg frå musikkrådet og KF invandrarsenter kultur- og idrettskonsulent er sekretær for utvalet. 2) Styret konstituerer seg sjølv. 3) KUOP ser det som særs viktig at idretten vert involvert i det vidare arbeidet mede frivilligsentral. 4) Interimstyret vert gjeve fullmakt til å supplere seg sjølv med ein representant for idretten. Handsaming: Framlegget frå Bovim og Teigen vart samrøystes vedteke. Vedtak: 1) Val av interimstyre: Odd Bovim, KUOP Ola Teigen, KUOP (personleg vara) Norunn Stavø, rådmann Guri Langaas, rådmann (personleg vara) elles som framlegg frå musikkrådet og KF invandrarsenter kultur- og idrettskonsulent er sekretær for utvalet. 2) Styret konstituerer seg sjølv. 3) KUOP ser det som særs viktig at idretten vert involvert i det vidare arbeidet mede frivilligsentral. 4) Interimstyret vert gjeve fullmakt til å supplere seg sjølv med ein representant for idretten

12 016/14: Flora kommune som TIBIR (Tidleg innsats for barn i risiko) kommune Framlegg til vedtak: Orienteringa vert tatt til vitande. Handsaming: Tilrådinga vart samrøystes vedteke Vedtak: Orienteringa vert tatt til vitande /14: Søknad om fritak frå SU Framlegg til vedtak: Representanten Synne Standal får fritak som representant i samarbeidsutvalet for Flora ungdomsskule. Kultur- og oppvekstutvalet vel som ny representant. Handsaming: Samrøystes vedteke fritak. Etter framlegg frå repr.odd Bovim,V vart Torgunn Eikevik,V samrøystes vald som ny representant. Vedtak: Representanten Synne Standal får fritak som representant i samarbeidsutvalet for Flora ungdomsskule. Kultur- og oppvekstutvalet vel Torgunn Eikevik,V som ny representant

13 018/14: Tilstandsrapport for grunnskulen 2013 Framlegg til vedtak: 1. Kultur- og oppvekstutvalet tek Tilstandsrapport for grunnskulen 2013 til orientering 2. Tilstandsrapporten vert drøfta i Kultur- og oppvekstutvalet sitt dialogmøte juni På bakgrunn av drøftingane i dialogmøtet legg rådmannen fram ny sak til Kultur- og oppvekstutvalet. I den nye saka skal mål for vere ein del av tilrådinga. Handsaming: Tilrådinga vart teken til vitande. Vedtak: 1. Kultur- og oppvekstutvalet tek Tilstandsrapport for grunnskulen 2013 til orientering 2. Tilstandsrapporten vert drøfta i Kultur- og oppvekstutvalet sitt dialogmøte juni På bakgrunn av drøftingane i dialogmøtet legg rådmannen fram ny sak til Kultur- og oppvekstutvalet. I den nye saka skal mål for vere ein del av tilrådinga /14: Høyring Sogn og Fjordane fylkeskommune: Kulturstrategi Framlegg til vedtak: 1. Flora sender ein høyringsuttale til Sogn og Fjordane fylkeskommune på fylkeskommunen sitt framlegg til "Kulturstrategi Uttalen bygger på "Moment til høyringsuttale" i saksutgreiinga og tillegg og innspel frå KUOP. Framlegg frå Odd Bovim, V: Nytt moment i høyringsuttalen: "Det er sterkt ønskjeleg at gamle bygg/driftsbygg med kulturell verdi vert teke i bruk. Ein må være positiv til nye bruksformer for disse".

14 Handsaming: Tilrådinga og framlegg frå Bovim, V vart samrøystes vedtekne. Vedtak: 1. Flora sender ein høyringsuttale til Sogn og Fjordane fylkeskommune på fylkeskommunen sitt framlegg til "Kulturstrategi Uttalen bygger på "Moment til høyringsuttale" i saksutgreiinga og tillegg og innspel frå KUOP. Framlegg frå Odd Bovim, V: Nytt moment i høyringsuttalen: "Det er sterkt ønskjeleg at gamle bygg/driftsbygg med kulturell verdi vert teke i bruk. Ein må være positiv til nye bruksformer for disse"

15 FLORA KOMMUNE Saksframlegg Saksnr Utvalg Type Dato 021/14 Kultur- og oppvekstutvalet PS Sakshandsamar Arkiv ArkivsakID Ester Frøyen MØTE - nummer 14/32 Refererte skriv og meldingar Underliggande saker: Saksnummer Tittel Gamle hus da og nå. Rapport 2013 Høyringsbrev - framlegg til endringar i stadnamnlova Kulturminneskilting på Kinn - sluttrapport Skuledagar, ferie- og fridagar Framlegg til vedtak: Refererte skriv og meldingar vert tekne til etterretning slik dei ligg føre.

16 FLORA KOMMUNE Saksopplysningar:

17

18 Høyringsnotat Nr. Vår ref: 14/2588 Dato Innhald 1. Samandrag Bakgrunn Innleiing Høyringsframlegg i Lova i dag Historikk Formålet med lova Bruksnamn og gardsnamn Etternamn og gardsnamn Praktisering av lova Namnelovgjeving internasjonalt Dei sameinte nasjonane (SN) Stadnamnforvaltning i dei nordiske landa UNESCO-konvensjonen om vern av immateriell kulturarv Framlegg til lovendring Bakgrunn for framlegget Formål og verkeomoråde Gjeldande rett Departementet si vurdering Endringsframlegg i Definisjonar Gjeldande rett Postboks 8030 Dep, 0030 Oslo Telefon Telefaks

19 6.2 Departementet si vurdering Endringsframlegg i Namnevern Gjeldande rett Departementet si vurdering Endringsframlegg i Reglar om skrivemåten Gjeldande rett Departementet si vurdering Endringframlegg i Vedtak etter stadnamnlova Gjeldande rett Departementet si vurdering Endringframlegg i Nærmare om saksbehandlinga Gjeldande rett Departementet si vurdering Endringsframlegg i Særskilde reglar om gardsnamn og bruksnamn Gjeldande rett Departementet si vurdering Endringsframlegg i stadnamnlova Klagerett Gjeldande rett Departementet si vurdering Endringsframlegg i stadnamnlova Økonomiske og administrative konsekvensar Utkast til endra lov om stadnamn Gjeldande lov om stadnamn Side 2

20 1. SAMANDRAG I dette høyringsnotatet kjem Kulturdepartementet med framlegg til endringar i lov om stadnamn. Framlegga til lovendring fylgjer opp Innst. S. nr. 124 ( ) frå familieog kulturkomitéen om eit representantforslag frå stortingsrepresentantane Øyvind Halleraker (H) og Olemic Thommessen (H). Endringsframlegga er så omfattande at det er aktuelt å føreslå ny lov. Stadnamn er immaterielle (ikkje-handfaste) kulturminne som gjev opplysningar om naturtilhøve, kulturhistorie, liv og virke. Vi kan ikkje ta på eller sjå på dei, slik vi kan med materielle kulturminne. Derfor er det ikkje oppe i dagen kva som er verneverdig med dei. Det er meiningsinnhaldet i stadnamna som er bindeleddet mellom fortid og notid, og som gjer denne delen av kulturarven tilgjengeleg for oss. Formålet med stadnamnlova er å gje stadnamn vern. Verkemiddelet er å fastsetje ein skrivemåte som ikkje i utgangspunktet forvanskar eller tilslører meiningsinnhaldet. Derfor er denne delen av den språklege kulturarven underlagd offisiell normering med utgangspunkt i språkvitskapleg og namnefagleg kompetanse. Normeringa skal ta mange språklege omsyn og har også viktige praktiske sider, fordi dette er namn som skal brukast av det offentlege på t.d. kart og skilt. Lov om stadnamn er ei lov som regulerer både vårt og mitt. Lova skal ta omsyn både til samfunnsinteresser og særinteresser, samtidig med at ein del av språkhistoria og språkvariasjonen vår blir forvalta. I dag kan ikkje skrivemåten av namn på eit gardsbruk avgjerast av grunneigaren sjølv viss namnet språkleg og geografisk er identisk med eit gamalt gardsnamn. Det er viktig å merke seg at stadnamnlova skil skarpt mellom bruksnamn og gardsnamn. Eit så skarpt skilje finst ikkje i daglegtalen. At eit ord betyr noko i daglegtalen og noko anna i juridisk språkbruk, er heilt vanleg, men kompliserer formidlinga av lova. Ein viktig regel til no har vore at eit bruksnamn som er identisk med namnet til garden bruket ligg under, skal skrivast som gardsnamnet det er utleidd av. Desse bruksnamna har altså det same vernet som gardsnamna. Målet med framlegget til lovrevisjon er å oppheve denne regelen og å overføre det avgjerande ordet i saker som gjeld skrivemåte av bruksnamn frå Statens kartverk til eigaren eller festaren. Hovudframlegga til lovendring: Definisjonar, struktur og språk er gjort enklare og meir forståeleg. Namn på gardsbruk eller eigedom under eit gardsnummer skal få den skrivemåten grunneigaren eller festaren ynskjer, så lenge han kan dokumentere at skrivemåten har vore i offentleg bruk. Det skal ikkje stillast strenge krav til dokumentasjon. Side 3

21 Skrivemåten av namnet som grunneigaren eller festaren ynskjer, skal kunne vedtakast utan lokal høyring. Grunneigaren eller festaren skal straks få tilsendt språkfagleg tilråding, slik at han får direkte innsyn i dei momenta som har kome fram i høyringsrunden, og som kan styrkje eller endre oppfatninga hans. Konsekvensane av framlegget til lovendring er at bruksnamna blir ein del av råderetten til kvar enkelt eigar eller festar. Dei vil dermed ha svakare vern enn gamle gardsnamn, sjølv om namna er samanfallande geografisk og språkleg. Namn på eigedom eller gardsbruk under eit gardsnummer kan etter framlegget ha ein skrivemåte som strir mot offisielt tilrådd skrivemåte, dersom eigaren eller festaren ynskjer det. Framlegget til lovendring styrkjer kontrollen som eigar eller festar har over bruksnamna. Samtidig er formålet med lovendringa å tydeleggjere språkleg og juridisk 1) kva kulturminneverdien i stadnamn er, og 2) kva namn som framleis skal fylgje offisiell rettskriving, t.d. gardsnamn og namn i andre sekundære funksjonar enn bruksnamna (t.d. namn på vegar og barnehagar). 2. BAKGRUNN 2.1 Innleiing 13. januar 2009 behandla Stortinget Innst. S. nr. 124 ( ) frå familie- og kulturkomiteen om eit representantframlegg frå stortingsrepresentantane Øyvind Halleraker (H) og Olemic Thommessen (H). Dei ynskte ei endring i stadnamnlova som sikrar grunneigaren avgjerdsmakt i saker som gjeld fastsetjing av offentleg skrivemåte av namnet på eigedomen sin. Slik avgjerdsmakt er ynskt fordi det vil vere i tråd med eigedomsrett og slektskjensle. I innstillinga frå familie- og kulturkomitéen heitte det: ( ) det bør utredes å endre loven slik at kravet om at navnene skal følge gjeldende rettskrivingsprinsipper ikke skal gjelde selve gårds-/bruksnavnet, og at kravet om ensartet skrivemåte i ulike funksjoner oppheves. Komiteen mener at grunneieres synspunkt i saken bør tillegges særskilt vekt. Til no har hovudregelen i lova vore at gardsnamn og bruksnamn skal ha same skrivemåte. Dette har samanheng med at lovformålet er å ta vare på stadnamn som kulturminne og gje dei ein skrivemåte som er praktisk og tenleg, og som medverkar til aktiv bruk av namna. Eit vedtak om skrivemåte av gardsnamnet gjev føringar for skrivemåten av namnet på eit fråskilt bruk, t.d. dersom namnet på bruket, Mo, fell saman med det gamle gardsnamnet, Mo. Statens kartverk gjer vedtak om skrivemåten av gamle gardsnamn og bruksnamna avleidde frå desse, men skal etter gjeldande rett leggje særskild vekt på synspunktet til eigaren. Eigaren eller festaren av eit bruk har til Side 4

22 no berre hatt råderetten over dei bruksnamna som ikkje er identiske med eller avleidde frå eit nedervd stadnamn. 2.2 Høyringsframlegg i april 2012 blei eit høyringsnotat om framlegg til endringar i lov om stadnamn 18. mai 1990 nr. 11 (stadnamnlova) sendt på høyring. Det kom inn 76 høyringssvar. 10 av desse kom frå departementa og 9 frå andre statsorgan (Statens kartverk, Språkrådet, Riksarkivaren, Norsk lokalhistorisk institutt og ulike universitet). Det kom også svar frå 13 kommunar, medan resten av svara, 44 i talet, kom frå mange lokale mållag og historielag, privatpersonar og frå organisasjonar som Riksmålsforbundet og Bokmålsforbundet. Dei fleste av høyringsinstansane ville ha lova som ho er, og gjekk imot endringsframlegget. Nokre få meinte at framlegget ikkje var i tråd med vedtaket i Stortinget, medan 23 av innsendarane stort sett ikkje hadde merknader til framlegget. Dåverande regjering gjekk ikkje vidare med framlegget. Departementet fremjar no eit nytt høyringsnotat med framlegg til lovendringar. Årsaka er ikkje berre oppdraget frå Stortinget, men òg eit behov for ein grundigare gjennomgang av lova. Både innspela frå høyringa i 2012 og erfaringar frå praktisering av lova tilseier endringar i fleire føresegner i lova. 3. LOVA I DAG 3.1 Historikk På 1900-talet blei det utferda kongelege resolusjonar om korleis bruksnamna skulle skrivast. I 1961 blei det avsagt ein høgsterettsdom 1 der staten ved Kyrkje- og undervisningsdepartementet, Samferdselsdepartementet og Finansdepartementet blei fråkjend retten til, i offisielle publikasjonar, å bruke dei namneformene som kom inn i den reviderte matrikkelen i 1880-åra. Med heimel i skylddelingslova skulle staten berre sjå til at skrivemåten var i tråd med gjeldande rettskrivingsreglar. Dommen, som blei avsagd under dissens, avdekte eit uklart rettsgrunnlag, som gjorde det usikkert kva staten kunne bestemme, og på den andre sida kor omfattande råderett grunneigaren hadde over bruksnamnet. Etter dommen blei det sett i gang ein prosess som enda med at lov om stadnamn blei vedteken 18. mai Bruksnamna var emne i Innstilling om språksaken ( Vogt-komitéen ) i 1964 og seinare i ein NOU om stadnamn i Formålet med lova Formålet med stadnamnlova går fram av lova 1 og er å ta vare på stadnamn som kulturminne, gi dei ei skriftform som er praktisk og tenleg, og medverke til kjennskap til og aktiv bruk av namna. I kommentarane til paragrafen står det at det er sjølve 1 Høyesterett Rt Side 5

23 stadnamnet som har verdi som kulturminne. Det avgjerande for kulturminneverdien er ikkje ein spesiell skrivemåte eller at denne byggjer på ein bestemt uttale av namnet. Det er det språkhistoriske, kulturhistoriske og busetjingshistoriske aspektet ved namna som har krav på rettsleg vern. Stadnamna er ein del av vår felles kulturarv. Dei gjev opplysningar om terreng, ferdselsårer, dyreliv, plantevekst, militære varslingssystem, kyrkjeleg styring, folkelege gjeremål, ordbruk, språkutvikling, arbeid, tenkjemåte og levevis. Namngjevingsprosessen er i utgangspunktet ein munnleg tradert sjanger, og opphavspersonen til namnet er ukjend. Vernetiltaket i lova er å formidle namna i ei rettskriving som sikrar at gamle stadnamn blir vidareførte med utgangspunkt i nedervd lokal uttale og med ein skrivemåte som er praktisk for kartprodusent, brukarar og tenesteutøvarar, og som ikkje skyggjer for meiningsinnhaldet i namnet. Den nærare reguleringa av skrivemåten fylgjer av forskrift om skrivemåten av stadnamn 1. juni 2007, gjeven med heimel i stadnamnlova Bruksnamn og gardsnamn I Nynorskordboka, som er ei allmennordbok, er gard definert som ein eigedom, bustad med hus og dyrkingsjord. I stadnamnlova og innanfor namnefaget har gard og dermed gardsnamn ei anna tyding. Gardsnamn er i 2 bokstav b) definert som namn på heile det gardsområdet som eitt eller fleire gardsnummer er knytte til. Altså er gardsnamnet ofte namn på noko som gjennom tida har utvikla seg til ei lita grend, og som seinare kan ha gjeve namnet til ein heil kommune eller ein bydel. Bruksnamn betyr etter 2 bokstav c) namnet på ein eigedom med eitt eller fleire bruksnummer eller festenummer under eitt gardsnummer. I området som gardsnamnet dekkjer, er det ofte ikkje berre éin grunneigar, men mange. Namnet på dei lågaste bruksnummera er ofte identisk med gardsnamnet, men då gjerne med eit presiserande tillegg som nordre, søre, nedre, store og liknande. Busetjingshistorisk har gardsnamna ein annan status enn bruksnamna. Dei kan vere så gamle som 2000 år og er eit utgangspunkt for anna namnelaging på staden, t.d. ved at naturlokalitetar, bygdelag, skular, kyrkjer, bruer og vegar får namn etter garden. Ikkje sjeldan er gardsnamnet opphavleg namn på ein annan lokalitet, t.d. namn på ein naturlokalitet. Som naturnamn er Mo (av norrønt mór mo, tørr sandslette ) eit svært vanleg namn på ein naturlokalitet. I dei fleste høva er då gardsnamnet Mo ei sekundær namnedanning. 3.4 Etternamn og gardsnamn Pa bygdene var det heilt fram til slutten av 1800-talet uvanleg med faste etternamn. Derimot brukte ein tilnamn, helst i form av eit patronym (-sen-namn). Ogsa gardsnamn kunne bli brukte som tilnamn, men dersom ein flytta frå ein gard til ein annan, blei som regel det gamle gardsnamnet bytt ut med namnet på den nye buplassen. Dette blei dermed det nye tilnamnet. Då lov om personnavn blei vedteken i 1923, blei det påbode med faste etternamn. Mange tok gardsnamn som etternamn. Tal tyder på at om lag 70 Side 6

24 pst. av nordmenn i dag har etternamn av gardsnamn 2. Dette er truleg unikt i Europa og heng saman med busetjingsstrukturen vår. Samanhengen mellom gardsnamn og etternamn er slik at etternamnsfunksjonen er nyare og ofte har ein forvanska skrivemåte som t.d. Moe, Myhr, Dahl og Woie, medan gardsnamnet er det opphavlege namnet, som finst i nedervd lokal uttale som Mo, Myr, Dal og Våge, og har eit meiningsinnhald som skal formidlast med offisiell rettskriving. Stadnamn og etternamn tilhøyrer to åtskilde lovgjevingsområde, og stadnamnlova regulerer såleis ikkje val av etternamn, heller ikkje bruken eller skrivemåten av det. Det vil ho heller ikkje gjera etter dei framlegga til endringar som blir lagde fram i dette notatet. Vi ser likevel at ein del bruksnamn, som konsekvens av framlegg til lovendring, vil bli skrivne som det private etternamnet til grunneigaren, sjølv om dette strir mot offisiell rettskriving av stadnamn. 3.5 Praktisering av lova I perioden gjorde Kartverket ca vedtak som galdt skrivemåten av stadnamn. Ca av vedtaka galdt gardsnamn og bruksnamn, og 500 av vedtaka om skrivemåten av bruksnamn blei påklaga. Grunneigaren stod formelt som klagar i ca. 300 av sakene 3. Tal frå Klagenemnda for stadnamnsaker viser at klagaren fekk medhald i ca. 20 pst. av desse sakene. I 5 pst. av sakene fekk klagaren delvis medhald. I resten av sakene blei vedtaket til Kartverket stadfesta av Klagenemnda for stadnamnsaker. Slik departementet vurderer desse tala, ser det ut til at det store fleirtalet av vedtakssakene etter stadnamnlova ikkje skapar konflikt. Men av konfliktsakene utgjer bruksnamnsakene godt over halvparten. Fleirtalet av vedtaka i Kartverket som går vidare til avgjerd i Klagenemnda, endar med stadfesting av Kartverket sitt vedtak. Dette tyder på at Kartverket har ei gjennomgåande god forståing av regelverket og intensjonen i lova. At éi av fem saker blir omgjorde, viser likevel at det er eit rom for skjønn ved tolking av lova. Det er til dels motstridande prinsipp som skal balanserast mot kvarandre: Korleis den lokale uttalen er, skal balanserast mot kva som er gjeldande rettskriving, og kva som er etymologien til namnet. Alt dette igjen skal balanserast mot det som er godt innarbeidde skriftformer, tidlegare normeringspraksis og kva ynske om skrivemåte grunneigaren har. 2 Veka, Olav Norsk etternamnleksikon: Norske slektsnamn utbreiing, tyding og opphav 3 Nordland, Ingvil Normering av stedsnavn i skjæringspunktet mellom vedtaksorgan og grunneier: en analyse med bakgrunn i klagenemndas behandling av saker fra Midt-Norge i perioden Masteroppgave i nordisk, særlig norsk språkvitenskap, Institutt for lingvistiske og nordiske studier, UiO Side 7

25 Etter 2008 har Kartverket gjort ca vedtak. Ca. 500 av desse gjeld gards- og bruksnamn. Det er ikkje råd å få gode og representative tal på vedtak og behandling av klagesaker etter 2008 (tidspunkt for representantframlegget om endring av stadnamnlova). Grunnen til dette er at mange saker har blitt lagde til sides i påvente av lovendringa. Dette har skjedd berre i dei tilfella der grunneigaren sjølv har ynskt det. Kartverket og stadnamntenesta har ikkje reist så mange namnesaker om gardsnamn og bruksnamn som dei elles ville ha gjort. Dette har vore praktisert i samforstand med departementet. 3.6 Namnelovgjeving internasjonalt Dei sameinte nasjonane (SN) I 1967 blei det oppretta ein SN-organisasjon for standardisering av stadnamn, United Nations Group of Experts on Geographical Names (UNGEGN). Resolusjon nummer 4 frå den fyrste konferansen i Geneve i 1967 (1/4) slår fast at nasjonal standardisering av stadnamn både har økonomiske og praktiske fordelar. Nasjonal standardisering er også eit viktig grunnlag for internasjonal standardisering av stadnamn. UNGEGN oppmodar derfor til å bruke nasjonalt standardiserte former også i internasjonale samanhengar, til dømes på kart og i dokument. UNGEGN har som mål at alle medlemslanda skal ha eit nasjonalt vedtaksorgan og retningslinjer for standardisering av stadnamn Stadnamnforvaltning i dei nordiske landa Alle dei nordiske landa regulerer skrivemåten av stadnamn når desse skal brukast av det offentlege. Det gjeld òg dei fleste andre landa i Vest-Europa. I Noreg er det Statens kartverk som gjer vedtak om skrivemåten av dei aller fleste stadnamna. Stadnamntenesta har funksjon som rådgjevande organ i alle saker som gjeld skrivemåten av norske, samiske og kvenske stadnamn som blir brukte i offisiell samanheng. Stadnamntenesta for norske og kvenske stadnamn er administrativt underlagt Språkrådet, men opererer på sjølvstendig fagleg grunnlag etter stadnamnlova. Sametinget har ansvaret for stadnamntenesta for samiske stadnamn. I Sverige er det Lantmäteriet som, i nært samarbeid med Institut för språk och folkminnen och Riksantikvarieämbetet, har rolla som nasjonal stadnamnmyndigheit. Frå og med 1. juli 2000 har det vore ein formålsparagraf om stadnamn i den svenske kulturminnelova ( 4). Her heiter det at ein ved statleg og kommunal forvaltning må fylgje god ortnamnssed. Etter lovteksten inneber dette blant anna at hevdvunne stadnamn ikkje kan endrast utan særlege grunnar, og at stadnamn skal fylgje svensk rettskriving, med mindre hevdvunne skrivemåtar talar for noko anna. Lovteksten omhandlar altså både namneval og rettskriving, men gjev ikkje like detaljerte retningslinjer for skrivemåten som det norske regelverket gjer. Når det gjeld namn på Side 8

26 eigedom, er det føresegnene i Förordningen (2000:308)om fastighetsregister som regulerer vedtakskompetansen til Lantmäteriet. Lantmäteriet er vedtaksorgan i saker som gjeld namn på eigedom, men hentar inn synspunkt både frå eigar, kommunar, Riksantikvarieämbetet og Institutet for språk og folkminnen (jf. Språkrådet). Den endelege stavemåten av eit eigedomsnamn (bruksnamn) kan ikkje vere i strid med rettskrivingsprinsippa i svensk eller bryte med sterk hevd. Grunneigarar har generelt ikkje stor påverknadskraft på skrivemåten av stadnamn og er berre rekna som part i saka dersom eigedomsnamnet fell saman med stadnamnet det er reist sak om. Stednavneudvalget er den instansen i Danmark som fastset skrivemåten av danske stadnamn. Dette utvalet har sekretariat på Afdeling for Navneforskning ved Nordisk Forskningsinstitut ved Københavns Universitet. Stednavneudvalget, som blei oppretta i 1910, sender innstilling til Kulturministeriet, som godkjenner namneformene. Gjennom heile sitt virke har utvalet halde på prinsippet om at det berre kan eksistere éin korrekt skrivemåte av eit stadnamn. Det fylgjer også av dette prinsippet at det berre er éin korrekt stavemåte for alle godkjende samansetjingar med eitt bestemt namn. Dette svarar til den norske regelen om at skrivemåten i primærfunksjonen er retningsgjevande for skrivemåten i dei andre funksjonane. Alle stadnamn skal som hovudregel fylgje dansk rettskriving. Det einaste unntaket er at ein kommune kan be om å få lov til å skrive eit stadnamn med Aa/aa i staden for Å/å. Dersom kommunane elles har andre ynske, har utvalet i visse tilfelle kome lokalsamfunnet i møte og dermed brote med vanleg rettskriving. Stednavneudvalget fastset berre stavemåte på ein gard eller eit bruk dersom jordarealet er større enn 100 hektar, eller dersom det er praktiske behov for det, t.d. ved kartutgjeving. Stednavneudvalget behandlar aldri saker frå enkeltpersonar. Viss ein grunneigar vil ha ein annan skrivemåte enn den vedtekne, må saka gå via kommunen, som kan søkje Geodatastyrelsen eller Stednavneudvalget om endring. På Island skal spørsmål om korleis ein skriv islandske stadnamn, rettast til Örnefnanefnd, som fungerer som offisiell stadnamnmyndigheit. Språkforskarar ved Árni Magnússon-instituttet for islandske studium har den rådgjevande funksjonen i normeringsarbeidet. Island har ei eiga lov om namn på gardsbruk, Lög um bæjanöfn o.fl. Denne lova gjev fyrst og fremst retningslinjer for val av namn på nye bruk, blant anna er det eit krav om at namn på nye bruk skal ta omsyn til den islandske gardsnamntradisjonen. Det er Örnefnanefnd som etter lova med tilhøyrande forskrifter anten godtek eller forkastar ein søknad om namn på nytt gardsbruk eller endringar av eit allereie eksisterande namn. Dette utvalet høyrer inn under Utdannings-, forskings- og kulturdepartementet, og vedtak gjort av Örnefnanefnd kan ein anke til departementet. Det er Forskningscentralen för de inhemska språken som har hovudansvaret for språkrøkt i Finland, også standardisering av stadnamn. Side 9

27 Forvaltninga av stadnamna i dei nordiske landa inneheld like element. Hovudregelen i alle landa er at rettskrivinga er styrande for skrivemåten av stadnamn. Ei nærare jamføring av tilhøva er det ikkje naturleg å kome inn på her. Ulike språkhistoriske tilhøve, ulik namnetradisjon, ulik busetjingsstruktur, ulik rettskrivingspraksis og ulikskapar i sosiologiske og juridiske tilhøve som knyter seg til råderett over eigedom osv., er relevante faktorar å samanlikne (sjå også punkt 3.3. Etternamn og gardsnamn). 3.7 UNESCO-konvensjonen om vern av immateriell kulturarv Stadnamn er immaterielle kulturminne. Historisk sett er det den materielle delen av kulturarven som har vore omfatta av eit rettsleg vern. Det gjeld både nasjonalt og internasjonalt. Innanfor UNESCO-systemet fekk den materielle kulturarven ein konvensjon i 1972 med verneføresegner for verdas natur- og kulturarv. I 2003 var ein konvensjon for den immaterielle kulturarven på plass, og Noreg ratifiserte i 2007 UNESCOs konvensjon av 17. oktober 2003 om vern av den immaterielle kulturarven, jf. St.prp. nr. 73 ( ). Artikkel 2 i konvensjonen definerer immateriell kulturarv blant anna slik: muntlige tradisjoner og uttrykk, herunder språk som et uttrykksmiddel for immateriell kulturarv. Denne kulturarven har blitt overført fra generasjon til generasjon. Eitt av føremåla med UNESCO-konvensjonen er å sikre immateriell kulturarv som ikkje har kjend opphavsmann, og som dermed er å rekne som ein kollektiv eigedom i meininga kulturuttrykk som alle kan bruke, men som ingen har eksklusiv, privat eigedomsrett til. For å verne og fremje immateriell kulturarv pliktar kvar konvensjonspart etter artikkel 13 a) å vedta en overordnet politikk som tar sikte på å fremme den immaterielle kulturarvens rolle i samfunnet og integrere vern av denne arven i sitt planleggingsarbeid. I St.prp. nr. 73 ( ) om tilslutning til konvensjonen er stadnamnlova nemnd som ei av lovene som varetek tilhøve som kjem inn under føresegnene i konvensjonen. Sentralt stadnamnregister (SSR), administrert av Statens kartverk som vedtaksorgan etter stadnamnlova, kjem under det som artikkel 12 omtalar som forteikningar eller register over immateriell kulturarv, og som alle statar pliktar å ha. Departementet vurderer det slik at alle framlegga til lovendring i dette høyringsnotatet er innanfor rammene av UNESCO-konvensjonen. Endringsframlegget fører ikkje til eit bortfall av vernetiltaka i lova, som er offisiell normering på fagleg grunn av nokre av dei viktigaste stadnamna, naturnamna og gardsnamna. 4. FRAMLEGG TIL LOVENDRING 4.1 Bakgrunn for framlegget Reglane i lova i dag gjer det mogeleg å ikkje leggje vekt på synspunktet til grunneigaren når dette synspunktet kan seiast å vere i strid med kulturminneomsynet. Ein del grunneigarar har derfor med rette kunna hevda at synspunkta deira ikkje har Side 10

28 blitt tillagt særskild vekt i praktiseringa av lova, sjølv om lova har formuleringar om slik vektlegging. Andre gonger har formuleringar i lova skapt forventningar til ein råderett over bruksnamna som ikkje er reell. Til dømes er det slik at retten eigaren eller festaren har til å fastsetje namn på eige bruk, som er formulert som ein hovudregel i gjeldande 8 i stadnamnlova, Særskilde reglar om gardsnamn og bruksnamn, er så avgrensa av ulike omfattande unntak, at retten i realiteten berre gjeld nye bruk. Det er Kartverket som gjer vedtak om skrivemåte av nedervde gards- og bruksnamn, og det er desse namna som er omfatta av vernet i lova, og som eventuelt skapar konflikt mellom grunneigarar og vedtaksorgan. Lova har derfor vore til dels uklar og unødvendig komplisert å formidle 4. Eit mål med framlegget til lovendring er å gjere det utvitydig at grunneigaren har det siste ordet når det gjeld skrivemåten av namn på eige gardsbruk (bruksnamn), så lenge han kan dokumentere at ynskt skrivemåte har vore i offentleg bruk. Lova erkjenner på denne måten råderetten over bruksnamna som ein del av den privatrettslege sfæren, i tråd med at bruk er definert som privat eigedom i Grunnboka, og i tråd med at bruksnamn er definert som namn på eigedom under eitt gardsnummer i lova (vår kursivering). Formålet med lovendringa har vore å erkjenne og tydeleggjere, men samstundes avgrense grunneigarinteressene mot samfunnsinteressene. Det har vore viktig å gjere lova meir forståeleg og lettare å praktisere. Departementet har vore oppteke av å vidareføre og styrkje vernet av dei viktigaste stadnamna våre, gardsnamna, namna på matrikkelgardane. 5. FORMÅL OG VERKEOMORÅDE 5.1 Gjeldande rett Stadnamnlova 1 fyrste ledd lyder: Formålet med denne lova er å ta vare på stadnamn som kulturminne, gi dei ei skriftform som er praktisk og tenleg, og medverke til kjennskap til og aktiv bruk av namna. Formålsparagrafen skal gje uttrykk for intensjonen og verkeområdet til lova. Han skal også formidle til brukarane kva det skal leggjast vekt på i saksbehandlinga. Det står i kommentarane til lova at det ikkje er ei bestemt skriftform som er avgjerande for verdien som kulturminne, eller at denne byggjer på ein bestemt uttale, men at det språkhistoriske, kulturhistoriske og busetjingshistoriske aspektet ved mange av dei, særleg dei eldre, som kastar lys over tidlegare tiders liv og virke, kjem fram [ ] Den skriftforma namna får, skal ikkje skyggje for meiningsinnhaldet, og i dei fleste tilfella er stadnamna samansette av vanlege ord sjølv om uttalen varierer. I forarbeida til paragrafen, Ot.prp. nr. 42 ( ), står det at det er lagt vekt på 4 Svanevik, Anne 2010, "Eigar eller festar kan fastsetje namn på eige bruk". En illusjon? Botolv onomastikkens harding. Veneskrift til Botolv Helleland på 70-årsdagen 9. juni Side 11

29 kulturminneaspektet, det praktiske formålet og aktiv bruk av namna i utforminga av paragrafen. Det som synest å vere den sterkaste drivkrafta bak konfliktar som gjeld skrivemåten av gards- og bruksnamn, er at grunneigarar knyter ein personleg identitet til éin spesiell skrivemåte. Denne skrivemåten av gards- og/eller bruksnamnet har ofte, men ikkje alltid, funksjon som etternamn. I ein analyse av klagesaker som gjeld gards- og bruksnamn, kjem det fram at ein del grunneigarar oppfattar skrivemåten av etternamnet som det eigentlege namnet (Nordland 2009). Men språkhistorisk sett er det omvendt. Etternamnet har kome til seinare enn gardsnamnet eller bruksnamnet, ikkje før. Etternamna kan i tillegg ha ein forvanska skrivemåte som bryt med norsk rettskriving og/eller dekkjer over tydinga av ordet eller orda som dannar namnet. Det er den språklege tydinga av namnet som fyrst og fremst har kulturminneverdi. Skrivemåten er eit verkemiddel som blant anna skal få fram kva namnet betyr. 5.2 Departementet si vurdering Departementet meiner at lovteksten i dag ikkje formidlar godt nok kva det er ved stadnamn som er verneverdig. Dette fører også til at verkemiddelet for vern, nemleg vedtak om skrivemåte, ikkje blir forstått som eit tiltak for vern. Det er allereie med i kommentarane til stadnamnlova 1 at hovudformålet med offisiell normering er at skrivemåten namna får, ikkje skal skyggje for meiningsinnhaldet, men departementet meiner det er viktig å ta dette inn i lovteksten. Det går ikkje fram av forarbeida til paragrafen kva adjektivet tenleg tilfører, anna enn at det understrekar at skrivemåten skal vere praktisk og tenleg. Departementet føreslår å byte ut ordet tenleg med setninga og som ikkje skyggjer for meiningsinnhaldet i namnet. Endringa vil etter vår meining føre til ein indre samanheng mellom kva som har verneverdi (meiningsinnhald) og tiltak for vern (skrivemåte). Dersom grunneigaren skal ha siste ord om skrivemåten på eige bruk, vil han kunne velje ein skrivemåte av eit bruksnamn som både dekkjer over meiningsinnhaldet i namnet, og som bryt med norsk rettskriving (sjå punkt 11.2). Bruksnamna vil få svakare vern fordi dei ikkje vil vere underlagde den same offisielle normeringa som før. Det er viktig å presisere at dette ikkje inneber at dei ikkje er omfatta av formålet med lova. Skilnaden frå gjeldande rett blir derimot at eigaren eller festaren likevel har høve til å halde dei utanfor slikt vern i praksis. For andre stadnamn enn bruksnamna meiner departementet at fundamentet for vern er styrkt. Framlegget til endring av formålsteksten er ei direkte legitimering av offisiell normering som vernetiltak. Når vi no føreslår å framheve meiningsinnhaldet i stadnamna, får det også språkpolitiske konsekvensar. Dei som ynskjer ein dialektnær skrivemåte, vil kunne hevde at lovendringa kan hindre dei i å få gjennomslag for dette. Men etter forskrift om skrivemåten av stadnamn vil det framleis vere mogeleg å få gjennomslag for dialektnære skriftformer. Framlegget til lovendring vil likevel signalisere at det ikkje Side 12

30 skal opnast for fleire dialektformer enn før. Det ligg også i dette at ein i saksbehandlinga må vurdere om ein dialektnær skrivemåte er så avstikkande at han skyggjer for meiningsinnhaldet når heile landet skal kunne lese og forstå namnet på kart og skilt. Prinsippet om å ta utgangspunkt i nedervd lokal uttale når ein gjer vedtak om skrivemåte, gjeld likevel framleis. Variasjonen som er innanfor den offisielle rettskrivinga, sikrar i nokon grad også den språklege variasjonen lokalt. Det heiter dessutan i 1 i forskrifta at det skal takast omsyn til tidlegare normeringspraksis så langt ein kan gjere det utan å komme i strid med lova. Prinsippet om å ta utgangspunkt i lokal nedervd uttale er ikkje berre til for å få til ein talemålsnær skrivemåte eller ei rettskriving med lokal farge. Eit slikt utangspunkt er også metodisk viktig for å forstå det språklege opphavet til namnet og dermed fastsetje ein meiningsberande skrivemåte. Dette prinsippet er derfor ikkje mindre viktig enn før. Dei som ynskjer ein skrivemåte på bruket sitt som ikkje er i tråd med offisiell rettskriving, vil måtte argumentere på grunnlag av ein tydelegare kommunisert intensjon om at det ikkje er relasjonen mellom ein grunneigar og bruksnamnet som har verneverdi, men det innhaldet som namnet formidlar. Gardsnamna og andre stadnamn enn bruksnamna i sekundære funksjonar vil framleis få ein skrivemåte som ikkje skyggjer for meiningsinnhaldet. Det blir grunneigaren sitt val om bruksnamnet skal vere del av den same formidlinga av meiningsinnhald som eit stadnamn med fagleg kvalitetssikra skrivemåte er. Det er også viktig å minne om at det er opp til Kartverket å vurdere kartografisk og praktisk kva namn som skal inn på eit kart. Dette inkluderer også bruksnamn. Departementet gjer merksam på at vektlegginga av meiningsinnhaldet ikkje betyr at ein i saksbehandlinga skal tilbakestille og endre skrivemåten av namn som gjennom tida har fått ein uttale og dermed ei rettskriving som gjer at meiningsinnhaldet er uklart. Langt frå alle stadnamn har språkelement i seg som gjer at meiningsinnhaldet er tydeleg. Dette gjer dei ikkje mindre verdifulle å bruke og vidareføre. Her er også ein viktig grunn til at ein i normeringsarbeidet skal ta utgangspunkt i den nedervde lokale uttalen som har overlevert namnet. Tilsvarande gjeld for namn som har utolka eller uforståelege språkelement i seg. Desse skal vidareførast som dei er med ei skriftform som ligg så nær uttalen som mogeleg. Framtidig forsking vil kunne avdekkje meiningsinnhaldet. 5.3 Endringsframlegg i 1 Departementet føreslår at formålsparagrafen i hovudsak blir vidareført, men at formidlinga av meiningsinnhaldet som vernetiltak blir gjort eksplisitt i paragrafen: Ordet tenleg blir bytt ut med ei leddsetning som ikkje skyggjer for meiningsinnhaldet i namnet. Ordlyden i 1 fyrste ledd blir etter lovframlegget: Side 13

31 Formålet med denne lova er å ta vare på stadnamn som kulturminne, gi dei ei skriftform som er praktisk og som ikkje skyggjer for meiningsinnhaldet i namnet, og medverke til kjennskap til og aktiv bruk av namna. 6. DEFINISJONAR 6.1 Gjeldande rett Definisjonane går fram av 2 i lova. I fyrste ledd bokstav a) er omgrepet stadnamn definert som namn på geografiske punkt, liner og område som kan kartfestast. I allmennordbøkene er stad definert som avgrensa område, plass eller flekk, som i uttrykket eg bur på ein liten stad. I bokstav b), c) og d) blir gardsnamn, bruksnamn og nedervd stadnamn definert. Eit gardsnamn er etter lova ikkje namn på ein enkelteigedom, slik forståinga ofte vil vere i daglegtalen. Derimot er bruksnamn namn på eigedom [ ]. Dei fleste grunneigarar til eit bruk vil til vanleg omtale bruket som ein gard, sjølv om det etter definisjonen i lova er eit bruk. I tillegg ser vi også tendensar til at bruksnamn blir forstått som det namnet vi brukar, altså eit slags daglegnamn på eit bruk som offisielt heiter noko anna. Dette er alt i alt med på å komplisere forståinga av termane gardsnamn og bruksnamn. Legaldefinisjonane er ikkje dårlege kvar for seg eller seg imellom, men det er vanskeleg å sjå bort frå at allmennforståinga av ordet gard og gardsbruk kompliserer forståinga av termane bruksnamn og gardsnamn, slik dei er definerte i lova. I 2 bokstav e) er lokal talemålsform definert. Primærfunksjon er eit sentralt omgrep i lova og er med i hovudregelen i ein av dei mest sentrale paragrafane, 4 Reglar om skrivemåten: Når same namnet er brukt om ulike namneobjekt på same staden, skal skrivemåten i primærfunksjonen som hovudregel vere retningsgivande for skrivemåten i dei andre funksjonane. Termen primærfunksjon er spesialisert, men ikkje definert i lova, noko som gjer at ein hovudregel for vedtak om skrivemåte ikkje blir optimalt formidla. 6.2 Departementet si vurdering Ut frå erfaring med korleis lova blir oppfatta, er det ikkje nødvendigvis slik at det er så lett å forstå at stadnamn etter definisjonen også omfattar namn på t.d. bruer, tunellar, bygningar, kommunar og skulekrinsar. Definisjonen av stadnamn formidlar ikkje dette intuitivt, sjølv om det er presisert i kommentarane til 2, og sjølv om det kan synast klart frå ein namnefagleg ståstad. Misoppfatningar av kva som etter lova er ein stad og eit stadnamn, er opphav til misnøye og uvisse i lokalsamfunna kring spørsmål om kva typar namn som skal ha ein skrivemåte etter stadnamnlova. Departementet meiner at den eksisterande definisjonen av stadnamn i dag er for abstrakt, og føreslår å formulere ein heilt ny definisjon. Framlegget er å ta inn i ny 2 Side 14

32 bokstav a) dei same forklarande omgrepa som i dag er brukte i kommentarane til 2. Stadnamn blir etter dette ikkje lenger punkt, liner og område, men terrengformasjonar, kulturformasjonar og administrative område. Endringa vil gjere det enklare for brukarane å forstå kva eit stadnamn etter lova er. Framlegg til endring i definisjonen av stadnamn i bokstav a) inneheld ingen materielle endringar. Det er ei rein presisering av kva det materielle innhaldet i definisjonen er, dvs. kva omgrepet stadnamn i lova omfattar. Termane gardsnamn og bruksnamn går som nemnt i punkt 3.2 over i einannan i daglegtalen, men i legaldefinisjonane er det eit tydeleg skilje. Denne situasjonen har skapt eit formidlingsproblem som også har hatt innverknad på dei prosessane som har initiert lovarbeidet. Departementet har vurdert å skifte ut dei gjeldande termane med termar som kunne formidle skiljet mellom gardsnamn og bruksnamn betre, men har kome til at det er betre å tydeleggjere sjølve definisjonen av termane. Det er eit poeng i seg sjølv å ikkje endre termar for ofte. Framlegg til nye termar i ei lov skapar ofte nye spørsmål om avgrensingar til andre lovverk osv. Vi veit betre kva som er problemet med termane i dag enn kva eventuelle problem ein ny term vil skape. Derfor er framlegget til lovendring at definisjonen av bruksnamn blir endra slik at ordet gardsbruk kjem inn i definisjonen i ny 2 bokstav c). Gardsbruk ligg tett på det ein grunneigar vil kalle eigedomen sin, og det er namnet på gardsbruket han får større råderett over etter framlegget til lovendring, ikkje gardsnamnet (namnet på eit gardsområde som dekkjer fleire bruksnummer). Bruksnamn vil etter framlegg til lovendring vere definert som namn på gardsbruk eller eigedom med eitt eller fleire bruksnummer eller festenummer under eit gardnummer. Dette er ikkje ei endring av det materielle innhaldet i lova, men lovteksten inkluderer med dette den allmenne forståinga av omgrepet gard, samtidig som det juridiske skiljet mellom bruksnamn og gardsnamn er like skarpt. Generelt kan ein seie at terrengformasjonar, gamle kulturformasjonar og gamle administrative område ofte ber eit nedervd stadnamn. Lova skil likevel ikkje mellom gamle og nye kulturformasjonar eller administrative område. Det er eit mål med lova å hindre at gamle stadnamn blir bytte ut i utrengsmål når t.d. nye kulturformasjonar eller administrative område oppstår, jf. 3 andre ledd. Etter norsk namnetradisjon er det vanleg at ein veg blir oppkalla etter ein gamal gard i området der vegen går. Dette er viktig vidareføring (vern) av stadnamn når nye t.d. kulturformasjonar oppstår og gamalt terreng forsvinn. Attende har vi kanskje berre det ikkje-handfaste kulturminnet som fortel noko om staden, t.d. om ein gard som ein gong var. Derfor er også hovudregelen for fastsetjing av skrivemåte i 4 at det er skrivemåten av namnet på den lokaliteten eit namn opphavleg blei brukt om, som skal vere retningsgjevande for skrivemåten av andre namn i området rundt. Side 15

33 Departementet har derfor vurdert det slik at fagtermen primærfunksjon bør ha ein definisjon i lovteksten. Vi tilrår å bruke den definisjonen som allereie er etablert i rettleiinga til forskrift om skrivemåten av stadnamn, punkt 1: den lokaliteten eit namn opphavleg blei brukt om. I kommentarane til 2 går det fram at lovframlegget i 2005 var å endre omgrepet frå nedervd lokal uttale til den lokale talemålsforma. I stortingsbehandlinga av lovendringa blei dette framlegget reversert. Det opphavlege omgrepet nedervd lokal uttale kom inn i 4, men blei ikkje tilbakestilt i 2. Omgrepet lokal talemålsform blei ikkje teke ut av 2, slik at no står det ein definisjon av dette i bokstav e) som ikkje skal vere der. Departementet meiner at definisjonen av lokal talemålsform i 2 fyrste ledd noverande bokstav e) bør erstattast med ein definisjon av nedervd lokal uttale, og at denne bør vere den same som i gjeldande forskrift; den uttalen som er overlevert frå tidlegare generasjonar, som har vore vanleg på staden, og som framleis er i levande bruk. Dette er ei oppfylging av det som blei vedteke ved førre endring av lova. 6.3 Endringsframlegg i 2 Departementet føreslår ein ny definisjon av stadnamn i 2 fyrste ledd bokstav a): a) stadnamn: namn på terrengformasjonar (t.d. fjell og vatn), kulturformasjonar (t.d. gardar, vegar og bruer), administrative område (t.d. kommunar og sokn) og institusjonar (t.d. bygningar) Departementet føreslår ein endra definisjon av bruksnamn i 2 fyrste ledd bokstav c): c) bruksnamn: namn på gardsbruk eller eigedom med eitt eller fleire bruksnummer eller festenummer under eit gardsnummer Departementet føreslår at primærfunksjon blir definert i 2 fyrste ledd i ny bokstav g): g) primærfunksjon: den lokaliteten eit namn opphavleg blei brukt om 7. NAMNEVERN 7.1 Gjeldande rett Paragraf 3 i stadnamnlova kom inn ved lovrevisjonen i Formålet var å ta vare på eksisterande namnetradisjonar og samtidig sikre at gamle namn ikkje urettmessig blir brukte i kommersiell verksemd, t.d. ved at eit kjent namn blir brukt på ein ny stad som ikkje har tilknyting til det opphavlege namneobjektet, t.d. for å auke marknadsverdien Side 16

34 til den nye staden 5. Paragrafen blei teken inn fordi det var stor tilslutning til det i ei spørjeundersøking i samband med ei evaluering av stadnamnlova. I evalueringsrapporten 6 blei det omtalt som ein mangel ved lova at ho ikkje inneheldt reglar om namnevern og namnsetjing i tillegg til reglar om skrivemåten og bruk av stadnamn. Evalueringsrapporten omtalte kort at det kanskje var behov for samordning av reglane for vedtak om skrivemåte og reglane for å velje namn som både då og no er spreidde i ulike lover eller fylgjer av sedvane. Ein konkluderte med at det ville ha for vidtrekkjande konsekvensar å flytte alle reglar om namnsetjing til lov om stadnamn, og gjorde det ikkje. Reglane om namnevern og namnsetjing i stadnamnlova 3 fastslår ikkje vedtaksmyndigheit for val av namn i ulike situasjonar innanfor verkeområdet til lova, men er ei støtte for formålsparagrafen. Sjølv om namneval ikkje er del av saksbehandlinga etter stadnamnlova, gjeld likevel klageretten i stadnamnlova når og dersom vedtak etter anna lovgjeving kan seiast å vere i strid med 3 (sjå punkt 12.1). Ulike namneval som stat, kommune og fylkeskommune gjer, fylgjer av lov og sedvane. I stadnamnlova er det få direkte tilvisingar til anna lovgjeving, sjølv når skrivemåten, etter at det aktuelle namnevalet er gjort, skal fylgje reglane i stadnamnlova. Vedtak om offisiell adresse er heimla i matrikkelforskrifta 7 51 fyrste ledd. Her er ei direkte tilvising til lov om stadnamn når det gjeld vedtak om skrivemåte: Kommunen skal tildele alle gater, veger, stier, plasser og områder som blir brukt til offisiell adressering, et navn som er entydig innenfor kommunen. Skrivemåten fastsettes etter reglene i lov 18. mai 1990 nr. 11 om stadnamn. Tilsvarande heimel finst ikkje for andre stadnamn som kommunen har ansvaret for. Det kan stillast spørsmål om det er eit uklart lovgrunnlag for at kommunane vel namn innanfor kommunegrensene når dette namnevalet ikkje skjer i adresseringssamanheng etter matrikkelforskrifta 51. I Meld. St. 12 ( ) Stat og kommune styring og samspel blir det gjort greie for kommunelova og det kommunale sjølvstyret: Det går fram av 6 at kommunane er eigne rettssubjekt. Dette set skrankar for styringa frå andre instansar og gjev kommunane kompetanse. Kompetansen er i utgangspunktet autonom og gjev kommunane høve til å binde seg sjølv. Det er ikkje gjeve generelle avgrensingar på kommunane sin kompetanse til å binde seg sjølv. Kommunane har som tidlegare nemnt negativt avgrensa kompetanse i Noreg. Det inneber at dei kan gjere kva dei vil så lenge det ikkje er ulovleg eller oppgåva er lagd til andre. Rammene for kva som er lovleg, følgjer både av lovfesta og ulovfesta rett. Dersom kommunen som offentleg myndigheit skal binde andre, må han likevel ha eigen lovheimel for det. 5 Ot.prp. nr. 42 Om lov om endringar i lov 18. mai 1990 nr. 11 om stadnamn m.m. 6 Kulturdepartementet Evaluering av stadnamnlova. Avgitt til Kulturdepartementet januar Forskrift om eiendomsregistrering (matrikkelforskriften) Side 17

35 Høvet kommunen har til å velje namn, i tilfella som ikkje gjeld adressering, fylgjer av den negativt avgrensa kompetansen til kommunen. Kommunen kan gjere det han vil så lenge det ikkje er i strid med lov, forskrift eller rettsleg bindande ulovfesta prinsipp. Alle tiltak som kommunen har ansvaret for, og som treng eit namn, har kommunen rett til å velje namn på. Indirekte viser stadnamnlova også til denne kompetansen når det i 1 Formål og verkeområde tredje ledd blir slege fast: Lova gjeld når organ for stat, fylkeskommune og kommune skal fastsetje stadnamn eller skrivemåten av dei, eller bruke dei i tenesta. Skrivemåten av stadnamn vedtek kommunen etter reglane i stadnamnlova. Dersom kommunen gjer eit val av nytt namn eller eit vedtak som set til sides eit innarbeidd namn, og dette kan seiast å vere i strid med 3 i stadnamnlova, gjeld klagereglane i stadnamnlova. Terrengformasjonar som fjell og vatn har oftast godt innarbeidde namn, men det hender likevel at dei ikkje har det. Det er ingen som i dag har lovheimla rett til å velje namn på t.d. fjelltoppar som det faktisk ikkje finst namn på. Kartverket er i dag vedtaksorgan for skrivemåten av naturnamn. Nye, utradisjonelle namn som Stølsheimen, Breheimen, Skarvheimen og Huldreheimen er tekne i bruk av Turistforeningen og/eller lokale turlag på store naturområde dei siste tiåra, og har dels kome i offentleg bruk (på kart, skilt og liknande). Kommunar og lokale foreiningar reagerer ofte på det blir teke i bruk namn utan rot i lokal tradisjon. At nye namn oppstår, kan jamførast med at nye ord oppstår i språket. Det er vanskeleg å seie at dei ikkje finst viss enkelte hevdar å bruke namna. Likeins er det vanskeleg å vedta at dei finst viss dei ser ut til å vere døgnfluger, og det ikkje kan visast til noko gjennomslag i språket over tid. Generelt vedtek ikkje Kartverket skrivemåte av slike namn før det har gått ei viss tid, og namna har blitt innarbeidde i språket og påviseleg er i levande bruk. 7.2 Departementet si vurdering Ettersom stadnamnlova ikkje inneheld reglar om namneval, er det misvisande når tittelen på 3 inneheld ordet namnsetjing. Paragraf 3 er ingen vedtaksregel. Dette gjer at dei som les lova, leitar etter ein annan paragraf i lova der denne kompetansen til å namnsetje er fastsett og finn han heller ikkje der. Departementet meiner at tittelen på paragrafen skapar forvirring kring heilt sentrale formål med ei lov nemleg å slå fast kven som har rett til å gjere kva. Framlegget til lovendring er derfor å fjerne namnsetjing frå tittelen i 3. Ei slik endring tilfører eller fråtek ikkje lova materielt innhald, men er klargjerande for innhaldet i paragrafen og tilhøvet mellom stadnamnlova og anna lovverk. Departementet meiner at fyrste leddet i 3 er tungt å lese, og føreslår ei språkleg endring i fyrsteleddet som ikkje endrar på innhaldet, men som får fram innhaldet på ein betre måte. Side 18

36 Som hovudregel blir stroke frå setninga, fordi det er overflødig. Det er innbakt i strukturen i ein paragraf at fyrste leddet formulerer hovudregelen. Når som hovudregel likevel står i setninga, blir leddet oppfatta emfatisk (ettertrykkeleg). Lesaren vil sjå etter unntaka frå hovudregelen i staden for å få med seg at hovudregelen er ei vilkårssetning med tre bokstavar a), b) og c), ikkje ein hovudregel med ei oppramsing av unntak a), b) og c). I innhald presenterer leddet i dag fleire vilkår som skal vere innfridde for at eit stadnamn kan takast i bruk på ein stad det tradisjonelt ikkje høyrer heime, men i form ser leddet ut som eit omfattande forbod: Eit stadnamn kan som hovudregel ikkje takast i bruk på ein stad der det tradisjonelt ikkje høyrer heime når det [vår understreking]. Dersom det fyrste ikkje (nektingsadverb) blir bytt ut med berre (vilkårsadverb), og viss når det blir bytt ut med dersom, kjem det to tydelege vilkårsadjektiv inn i setninga. På denne måten kjem forma meir i tråd med innhaldet, som er ein presentasjon av vilkår i ein hovudregel, ikkje ei opplisting av det som ser ut som forbod. Intensjonen i føresegna andre ledd er todelt: 1) å hindre at namn med stor geografisk utbreiing automatisk blir til fortrengsel for namn som har ei mindre geografisk utbreiing og 2) å hindre at eit nedervd stadnamn bli bytt ut med eit stadnamn som blir oppfatta som finare, t.d. at kommersielt meir omsetjelege namn trengjer ut nedervde stadnamn i offisielle dokument, kart og skilt. Reglane er viktige for å ta vare på variasjonen i namneverket. Overordna handlar føresegna om å vidareføre så mange namn som råd i primærfunksjonen. Variasjon i kva for lokalitetar (stader) som på folkemunne eller ved vedtak har fått eit namn, gjev variasjon i tilfanget av namnetypar. Føresegna skal likevel ikkje vere til hinder for ei viss endring i namna på ein stad, dersom særlege grunnar talar for det. Departementet har likevel gått igjennom på nytt dei særlege grunnane som skal til for å byte ut eit namn. Etter ei samla vurdering av ulike innspel og erfaringar med praktisering av lova har departementet funne grunn til å stramme inn krava til særlege grunnar. Eit punkt vi t.d. finn lite formålstenleg og uheldig i dag, er setninga i kommentarane som seier at det ikkje skal stillast strenge krav til særlege grunnar i denne samanhengen. 7.3 Endringsframlegg i 3 Departementet føreslår desse endringane: ny tittel språklege endringar i fyrste ledd eit nytt andre ledd med presisert innhald Den nye tittelen på 3 blir etter lovframlegget: 3 Namnevern Side 19

37 Den nye ordlyden i 3 fyrste ledd blir etter lovframlegget: Eit stadnamn kan berre takast i bruk på ein stad der det tradisjonelt ikkje høyrer heime dersom a) det ikkje er i bruk som verna etternamn, eller b) det ikkje er eit særeige namn, eller c) det ikkje av andre grunnar bør vernast Framlegg til ny ordlyd i 3 andre ledd: Eit nedervd stadnamn som er i bruk i éin funksjon, kan berre bytast ut med eit anna namn som har tradisjon på staden i same funksjonen. Unntak kan gjerast dersom særlege grunnar talar for det. 8. REGLAR OM SKRIVEMÅTEN 8.1 Gjeldande rett I 4 er hovudprinsippa for fastsetjing av skrivemåte (normering) slegne fast. Ein skal ta utgangspunkt i den nedervde lokale uttalen, men når ein fastset skrivemåte, skal denne vere innanfor rettskrivinga. Som i normeringsspørsmål elles er det fleire omsyn å ta. Omsyna er delvis motstridande, og i prinsippet er det opna for at stadnamn kan få ein skrivemåte med dialektnære former utanfor rettskrivinga, språkhistorisk korrekte former og former som er påverka av tidlegare rettskriving. Skrivemåten av kvenske stadnamn fylgjer finske rettskrivingsprinsipp, fordi kvensk til no ikkje har hatt ei eiga rettskriving. 8.2 Departementet si vurdering I 2005 fekk kvensk status som eige minoritetsspråk, separat frå finsk. Noreg ratifiserte i 1993 minoritetsspråkpakta 8, som gjer at vi har eit spesielt ansvar for fremje og verne kvensk språk. Sidan sist lovendring har altså kvensk fått status som eige språk, og det kan derfor verke lite føremålstenleg at skrivemåten av stadnamn skal fylgje finsk rettskriving. Departementet har gjennom løyvingar til Kvensk institutt støtta ei standardisering av kvensk språk, som ein del av revitaliseringa av språket. I 2013 blei kvensk rettskriving presentert som ferdig. Ettersom ho ikkje har blitt implementert enno, og ein ikkje veit korleis ho fungerer i praksis, er departementet usikre på om rettskrivinga er nok gjennomarbeidd til at ho bør brukast i stadnamnnormering. På den andre sida kan ei endring i stadnamnlova som seier at kvenske stadnamn skal skrivast med kvensk 8 Den europeiske pakta om regions- eller minoritetsspråk Side 20

38 rettskriving, vere med på å skaffe kvensk språk eit konkret bruksområde som mange kvenar vil kjenne sterk identitet til. Normeringsomsyna som er nødvendige å ta i forvaltninga av stadnamnlova, kan også synleggjere ein språkleg variasjon innanfor kvensk som rettskrivinga tener på å bli konfrontert med. Språkpolitisk vil framlegget til lovendring medføre ei statusheving av kvensk språk. Departementet vil leggje vekt på innspel frå dei kvenske miljøa i spørsmålet. 8.3 Endringframlegg i 4 Departementet føreslår fylgjande endring: Fyrste ledd tredje punktum blir endra slik at kvenske stadnamn skal få ein skrivemåte etter kvensk rettskriving, ikkje lenger etter finsk. Framlegg til ny ordlyd 4 fyrste ledd, tredje punktum: For kvenske stadnamn skal skrivemåten følgje gjeldande rettskrivingsprinsipp i kvensk. 9. VEDTAK ETTER STADNAMNLOVA 9.1 Gjeldande rett Vedtak etter stadnamnlova er ikkje vedtak om kva ein stad skal heite, men vedtak om skrivemåten av namnet. Paragraf 5 slår fast kva instans som gjer vedtak om skrivemåte av ulike stadnamn som skal brukast av organ for stat, kommune og fylkeskommune. Kven som vel sjølve namnet, er det ingen føresegner om i lova, med unntak av regelen om at grunneigar fastset namn på eige bruk. Reglar om val av namn går fram av ulik lovgjeving, t.d. matrikkellova 9, kommunelova 10 og kyrkjelova Departementet si vurdering Det fylgjer av 5 andre ledd kva namn kommunane og fylkeskommunane kan vedta skrivemåten for. I tredje ledd går det fram at Statens kartverk gjer vedtak om skrivemåten av andre stadnamn enn dei som går fram av andre ledd. Departementet meiner det er behov for å presisere kva namn Statens kartverk gjer vedtak om skrivemåten for etter at ulike instansar etter ulik lov eller sedvane har gjort eit namneval. Ei opplisting av kva stadnamn Statens kartverk gjer vedtak om skrivemåte for, vil tydeleggjere vedtakskompetansen til Statens kartverk på lik linje med vedtakskompetansen til kommunane og fylkeskommunane. 9 Lov om eiendomsregistrering (matrikkellova) 10 Lov om kommuner og fylkeskommuner (kommuneloven) 11 Lov om Den norske kirke (kirkeloven) Side 21

39 9.3 Endringframlegg i 5 Fyrste ledd bokstav b) blir endra i samsvar med endringane i 8. I tredje ledd blir det presisert kva namn Statens kartverk gjer vedtak om skrivemåten for. Ny ordlyd i stadnamnlova 5 blir etter framlegget: 5. Fastsetjing av skrivemåten Saker om skrivemåten av stadnamn kan takast opp av a) offentleg organ og andre som er nemnde i 1 tredje ledd, b) eigar eller festar når bruksnamnet kjem inn under 8 første ledd, c) lokal organisasjon med særleg tilknyting til eit stadnamn, d) stadnamnkonsulentane når det gjeld stadnamn i deira område. Kommunen gjer vedtak om skrivemåten av offisiell adresse og av namn på tettstader, grender, kommunale gater, vegar, torg, bydelar, bustadfelt, anlegg o.l. Fylkeskommunen gjer vedtak om skrivemåten av namn på fylkeskommunale anlegg o.l. Statens kartverk gjer vedtak om skrivemåten av gardsnamn, bruksnamn, seternamn, naturnamn (terrengformasjonar), namn på statlege anlegg o.l. dersom ikkje anna er fastsett i lov eller forskrift. Det kan gjerast samlevedtak for skriftforma av eit namneledd innanfor same administrative område. Er det tvil om kven som etter desse reglane skal fastsetje skrivemåten av eit stadnamn, kan spørsmålet leggjast fram for departementet til avgjerd. 10. NÆRMARE OM SAKSBEHANDLINGA 10.1 Gjeldande rett Gjeldande reglar for saksbehandling blei forenkla i lovendringa i Før 2005 gjekk ei sak mellom dei ulike ledda i saksbehandlinga minst fem gonger. Stadnamnkonsulentane gav til dømes både førebels og endeleg tilråding, og det var ikkje mogeleg å gjere samlevedtak. No er dette forenkla slik at når ei namnesak er teken opp av eller med vedtaksorganet, skal saka kunngjerast for dei som har rett til å uttale seg, og berre eigar eller festar skal tilskrivast direkte. Før vedtak om skrivemåte blir gjort, skal stadnamnkonsulentane gje tilråding om skrivemåten til vedtaksorganet. Eigaren/festaren får ikkje automatisk tilsendt tilrådinga frå stadnamnkonsulentane Departementet si vurdering Departementet føreslår tre endringar med materielt innhald i stadnamnlova 6. Side 22

40 I fyrste ledd andre punktum er framlegget til endring å overføre kontrollen over bruksnamna frå Kartverket til eigaren eller festaren. I framlegget, som er å tilføre eit ledd som gjev eigaren eller festaren det avgjerande ordet i saker som gjeld bruksnamn, er tanken nett at synspunktet til eigaren ikkje berre skal tilleggjast vekt, men vere avgjerande. Derfor blir også fjerde punktum fjerna: Synspunktet til eigaren skal tilleggjast særskild vekt. Framlegga til endring tyder ikkje at Kartverket ikkje lenger er vedtaksorgan i saker som gjeld skrivemåte av bruksnamn, men ynsket grunneigaren har til skrivemåte skal etterkomast, så lenge eigaren eller festaren kan dokumentere at skrivemåten har vore i offentleg bruk. Departementet ser det også som viktig å lovfeste at eigaren/festaren har rett til å få den faglege tilrådinga frå namnekonsulenttenesta, og gjer derfor framlegg om dette i fyrste ledd. Endringa vil føre til at grunneigaren blir opplyst om moment som har kome fram i høyringsrunden og på kva fagleg grunnlag namnekonsulenttenesta gjer tilrådingane sine. Høyringsrunden og den faglege tilrådinga blir også meir meiningsfull og demokratisk dersom eigar/festar har høve til å endre synspunkt ut frå det som har kome fram i tilrådinga og fråsegnene frå t.d. kommunen eller det lokale historielaget. I samband med dette vil kommunane få ei tilleggsoppgåve med å sende den språkfaglege tilrådinga for bruksnamn direkte til eigar eller festar. På den andre sida slepp kommunane etter framlegget til endring i stadnamnlova 8 andre ledd siste punktum å sende desse sakene om bruksnamn på lokal høyring dersom grunneigaren kan dokumentere at skrivemåten har vore i offentleg bruk. Desse sakene treng kommunen heller ikkje kunngjere i to aviser som er allminneleg lesne på staden, eller på annan høveleg måte (jf. stadnamnlova 6 tredje ledd). Det er grunn til å tru at dette totalt sett vil gjere at det blir mindre arbeid for kommunane i kvar enkelt sak om bruksnamn Endringsframlegg i 6 Departementet føreslår desse endringane: I fyrste ledd andre punktum blir kontrollen over bruksnamna overført til eigaren eller festaren frå Kartverket i setninga har det avgjerande ordet i desse sakene. Fjerde punktum blir fjerna: Synspunkta til eigaren skal tilleggjast særskild vekt. I fyrste ledd siste punktum blir det innført ein saksbehandlingsregel som tilgodeser grunneigaren. Ordlyden i 6 blir etter lovframlegget: 6. Nærmare om saksbehandlinga Side 23

41 Når ei namnesak er teken opp med vedtaksorganet, skal saka gjerast kjend for dei som har rett til å uttale seg. Eigar eller festar har rett til å uttale seg i saker som gjeld bruksnamn, og har det avgjerande ordet i desse sakene. Eigar eller festar har òg rett til å uttale seg i saker som gjeld gardsnamn, når skrivemåten av gardsnamnet skal vere retningsgivande for skrivemåten av bruksnamnet. Kommunane har rett til å uttale seg når vedtaket skal gjerast av andre organ enn kommunen sjølv. Fylkeskommunane har rett til å uttale seg i saker som gjeld område som femner om meir enn ein kommune. Lokale organisasjonar har rett til å uttale seg i saker som gjeld stadnamn organisasjonen har ei særleg tilknyting til. Før vedtak om skrivemåte blir gjort, skal namnekonsulentane gi tilråding om skrivemåten til vedtaksorganet. Tilrådingar som gjeld bruksnamn, skal kommunen sende til eigar eller festar. Saker som gjeld gards- og bruksnamn, skal eigar eller festar få tilsendt direkte. Saker som gjeld samiske eller kvenske stadnamn, skal dessutan sendast til lokale organisasjonar med særleg tilknyting til saka. I tillegg skal saka kunngjerast i minst to aviser som er alminneleg lesne på staden, eller gjerast kjend på annan høveleg måte. Saker som gjeld andre namn, skal kunngjerast på same måten. Namnesak må reisast samtidig for parallellnamn på norsk, samisk og kvensk. Med mindre anna er fastsett i lov eller i medhald av lov, gjeld reglane i forvaltningslova kapittel IV, V og VIII ikkje for saker etter lova her. 11. SÆRSKILDE REGLAR OM GARDSNAMN OG BRUKSNAMN 11.1 Gjeldande rett Det er ofte gardsnamn som har størst interesse for det offentlege fordi det i mange tilfelle er dette namnet i primærfunksjonen som har gjeve namn til andre lokalitetar/namneobjekt, særleg bruk, men også tettstader, byggjefelt, vegar osv., dvs. namn som skal brukast på kart og skilt og av organ for stat, fylkeskommune og kommune. Den gjeldande hovudregelen i stadnamnlova 8 Særskilde reglar om gardsnamn og bruksnamn er at gardsnamn og bruksnamn skal ha lik skrivemåte. Eit vedtak om skrivemåten av gardsnamnet gjev føringar om skrivemåten av namnet på eit fråskilt bruk, dersom namnet på bruket Vik fell saman med eit nedervd gardsnamn Vik. Statens kartverk gjer vedtak om skrivemåten av gamle gardsnamn og bruksnamna utleidde frå desse. Eigaren eller festaren av eit bruk har kunna velje namnet og fastsetje skrivemåten av eit bruksnamn berre dersom det ikkje har vore utleidd frå eit nedervd gardsnamn Departementet si vurdering Departementet føreslår ei strukturell og språkleg endring i 8. Det som er gjeldande fyrste ledd, blir etter framlegget flytta ned til siste ledd, samtidig med at leddet blir omformulert. Denne endringa motverkar ei misforståing som gjeldande lov til ein viss grad har forårsaka og som har skapt forventningar til ein råderett som ikkje har vore reell. Stadnamnlova 8 Særskilde reglar om gardsnamn og bruksnamn fyrste punktum i fyrste ledd vil ein etter strukturen oppfatte som ein hovudregel: Eigar eller festar kan fastsetje namn på eige bruk. Denne retten til å velje namn på eige bruk Side 24

42 gjeld i realiteten berre nye bruk, som ikkje ber eit nedervd stadnamn, altså er regelen meir eit unntak enn ein hovudregel. Den eigentlege hovudregelen går fram av 8 andre ledd, som slår fast at skrivemåten av eit gardsnamn skal overstyre skrivemåten av eit bruksnamn når desse namna er identiske. Departementet meiner at det bør bli tydelegare kva som er hovudregelen i paragrafen. Dette kan ein få til ved å endre strukturen og presisere innhaldet språkleg. For å gje grunneigar større innverknad på korleis namnet på eigedomen hans blir skrive, sende departementet ut på høyring eit framlegg i 2012 om å oppheve kravet om same skrivemåte av gardsnamn og bruksnamn, slik at bruksnamn skal kunne ha ein skrivemåte som ikkje rettar seg etter skrivemåten av gardsnamnet det er utleidd av. Dette framlegget møtte stor motstand i høyringsrunden 12. Departementet held likevel fast ved framlegget i denne runden. Framlegget er at grunneigaren får det avgjerande ordet i valet av skrivemåte av bruksnamn som språkleg og geografisk fell saman med nedervde stadnamn. Vidare føreslår departementet at eit vedtak i desse tilfella kan gjerast utan anna høyring. Dette inneber ei markant styrking av grunneigarinteressene i lova jamført med samfunnsinteressene. Framlegget vil innebere eit unntak frå hovudregelen om at skrivemåten av namnet i primærfunksjonen skal vere retningsgjevande for namnebruken i andre funksjonar. Dette bryt med prinsippet om at ulike namneobjekt som språkhistorisk og geografisk er identiske, skal ha same skrivemåte. Departementet meiner kulturminneomsynet ikkje blir vesentleg truga ved dette framlegget til endring. Vedtaksorganet for nedervde stadnamn, også nedervde gardsnamn, er framleis Statens kartverk. Skrivemåten av andre nedervde stadnamn enn bruksnamna skal framleis vere retningsgjevande for skrivemåten av namn i (andre) sekundære funksjonar. Den råderetten eigaren eller festaren har over bruksnamnet, gjeld dei gongene han ynskjer ein annan skrivemåte enn den som fylgjer av eit vedtak i Kartverket eller er godkjent etter gamalt regelverk. Slik råderett er det ikkje urimeleg å gje grunneigaren, fordi bruksnamnet på ein annan måte enn t.d. gardsnamna allereie kan seiast å vere del av den privatrettslege sfæren. Eit bruksnamn er i dag definert i stadnamnlova som namn på eigedom (sjå punkt 3.2. ovanfor). Til eit bruksnamn knyter det seg éin eigar eller festar. Verknadene av ei slik lovendring må likevel avgrensast for at formålet med lova ikkje skal bli uthola. Det er eit urimeleg utslag av privat eigedomstenking dersom offentleg namnegjeving på andre namneobjekt elles (barnehagar, skular, vegar, bruer)skal rette seg etter skrivemåten av bruksnamna som grunneigaren etter forslaget har stor kontroll over. Hovudregelen i 4 andre ledd gjeld derfor framleis: Når same namnet er brukt om 12 Kulturdepartementet Høring forslag til endring i lov om stadnamn. Side 25

43 ulike namneobjekt på same staden, skal skrivemåten i primærfunksjonen som hovudregel vere retningsgivande for skrivemåten i dei andre funksjonane. Råderetten til eigaren eller festaren er også i dag avgrensa av 3 Namnevern. Det er derfor inga materiell endring når departementet føreslår at det blir presisert i 3 siste ledd at dette blir eksplisitt uttrykt i lova. Ei anna avgrensing som er føreslege, er at eigaren må kunne dokumentere at namnet han ynskjer på bruket sitt, har vore i bruk av det offentlege som bruksnamn. Denne avgrensinga er mellom anna føreslege for å hindre at skrivemåte av etternamn, som er regulert i personnamnlova, automatisk skal få innverknad på offentleg normering av stadnamn (sjå punkt 3.3. ovanfor). Departementet har vurdert om det bør stillast krav til dokumentasjon i det heile. Viss det ikkje blir stilt krav til dokumentasjon, treng ikkje eigar eller festar grunngje ynsket sitt om skrivemåte, noko som vil føre til minimalt med saksbehandling i bruksnamnsaker. Vi har likevel kome til at det bør stillast visse krav til at grunneigarar kan dokumentere ynskt skrivemåte av eit bruksnamn. Til grunn for vurderinga ligg også at mange grunneigarar er opptekne av tradisjon og hevd, og ynskjer at skrivemåten av stadnamna skal vere ein stabil storleik. Av den same grunnen ser ikkje departementet behov får at det blir sett avgrensingar på kor ofte skrivemåten av eit bruksnamn kan endrast av eigaren eller festaren. Krav til dokumentasjon for alle undergrupper av stadnamn har til no handla om kva for kriterium som skal leggjast til grunn for at skriftformer skal kome inn under nemningane er i bruk av det offentlege og godkjende og brukte i offentleg samanheng. Desse nemningane er nytta i lova 9 tredje ledd og forskrifta 15 fyrste ledd. Kartverket treng slike kriterium for å vite kva for skriftformer som kan leggjast inn som godkjende etter gamalt regelverk i Sentralt stadnamnregister (SSR). Kommentarane til lova 9 har fylgjande forklaring: Med i bruk av det offentlege i tredje ledd i paragrafen er meint at det offentlege nyttar namnet i tenesteutøving, på kart, skilt, i register mv. Oppføring i namnesamlingar, bygdebøker o.l. er ikkje offentleg bruk. Klagenemnda for stadnamnsaker og departementet har også hittil uttalt at skrivemåtar på skøyte og i private dokument blir lagde mindre vekt på enn autoriserte skrivemåtar, dvs. skrivemåtar på offisielle kart og i offisielle matriklar. Også i dag er det høve til å leggje vekt på innarbeidde skriftformer som ikkje er i tråd med gjeldande rettskriving, jf. merknadene til 4 i forskrifta til stadnamnlova: Dagens skriftformer kan ha oppstått på ulike måtar, nokre meir tilfeldig, andre etter vurdering i samsvar med gjeldande regelverk. Dersom den forma som er brukt i statleg samanheng, byggjer på det regelverket for skrivemåten av stadnamn som til kvar tid har vore gjeldande, bør det leggjast vekt på denne. Dersom ei anna skriftform er vel kjend og meir brukt, må det likevel vurderast om ho bør brukast. Side 26

44 Skrivemåten av stadnamn kan avvike frå gjeldande rettskrivingsprinsipp når skriftforma har vore lenge i bruk og er vel kjend og innarbeidd, eller at det knyter seg særleg sterke interesser til denne skriftforma, t.d. av økonomisk karakter. Utanlandske og reint litterære namn og nyare personnamn treng ikkje følgje norske rettskrivingsprinsipp. Departementet føreslår at krava til dokumentasjon for skrivemåten av bruksnamn ikkje skal vere like strenge som dei i praksis har vore før. Til dømes vil eit skøyte bli ein godkjend dokumentasjon på skrivemåte av bruksnamnet, noko det ikkje har vore til no. Derimot vil ikkje skrivemåten av etternamn på gravsteinar kunne brukast som dokumentasjon på skrivemåten av bruksnamnet, heller ikkje skrivemåten i bygdebøker og oppføring i namnesamlingar. Bygdebøker har ulik fagleg kvalitet og er ikkje eigna som kjelder til skrivemåte av stadnamn, fordi dei er skrivne med veldig ulike utgangspunkt. Namnesamlingar kan ikkje brukast som kjelde til skrivemåte fordi dei kan ha som mål i seg sjølv å framstille stadnamn heilt talemålsnært. Bygdebøker og namnesamlingar er elles verdifulle kjelder til å dokumentere lokal nedervd uttale og kulturhistoriske opplysningar om namn og namnebruk. Den føreslegne lovendringa vil kunne representere ei utfordring i arbeidet til kartprodusentar fordi det i kartsamanheng er kunstig å skilje mellom gardsnamn og bruksnamn. Gardsnamnet blir som regel plassert i tilknyting til busetjing på eitt av hovudbruka, og det er for kartprodusentar lite tenleg med to ulike skrivemåtar av same namnet tett på einannan. Det er samtidig opp til Kartverket og andre kartprodusentar sjølve å vurdere kva dei kartografiske løysingane blir. Ein vil også kunne hevde at dyrebar tid vil gå tapt dersom redningsteneste, ambulansar og politi ikkje skal kunne bruke ein intuitiv skrivemåte når dei søkjer etter stadnamn i ulike nett-applikasjonar. Departementet kan ikkje avvise at lovendringa vil ha slike konsekvensar i enkelttilfelle, men ettersom adressenamn framleis skal fylgje offisiell rettskriving, vil ei slik innvending ikkje vere like relevant Endringsframlegg i stadnamnlova 8 Departementet føreslår desse endringane: Fyrste ledd blir siste ledd med nytt innhald, jf. kulepunkt nedanfor. Andre ledd blir fyrste ledd. Bruksnamn blir fjerna frå dette leddet. For bruksnamn gjeld ikkje lenger regelen om at skrivemåten av bruksnamnet må fylgje skrivemåten av namnet i primærfunksjonen (dersom eit slikt namn eksisterer). Andre ledd får nytt innhald. Eigaren eller festaren har det avgjerande ordet i saker som gjeld skrivemåte av bruksnamn, dersom han kan dokumentere at ynskt skrivemåte har vore i offentleg bruk. I nytt andre ledd siste punktum går det fram at lokalsamfunnet ikkje treng høyrast i saker som gjeld bruksnamn, dersom eigar eller festar har rett til å velje skrivemåte etter andre ledd andre punktum. Side 27

45 Siste leddet i 8 tilsvarar delvis det gjeldande fyrste leddet. Endringsframlegget gjer det tydelegare at regelen gjeld nye bruk. Det blir presisert at namneval som eigar eller festar gjer, er avgrensa av reglane om namnevern i 3. Ny ordlyd i stadnamnlova 8 blir etter lovframlegget: Skrivemåten av gardsnamn som språkleg og geografisk fell saman med nedervde stadnamn, eller med andre stadnamn som etter reglane i denne lova eller i andre lover og forskrifter skal brukast av det offentlege, skal fastsetjast etter reglane i 4 til 6. Vedtak om skrivemåten av gardsnamn skal som hovudregel vere retningsgivande for skrivemåten av bruksnamn som er identisk med gardsnamnet, eller der gardsnamnet går inn som ein del av bruksnamnet. Dette gjeld ikkje dersom eigar eller festar ønskjer ein alternativ skrivemåte og kan dokumentere at den ønskte skrivemåten har vore i offentleg bruk som bruksnamn. Skrivemåten av bruksnamnet kan i desse tilfella vedtakast utan anna høyring. Eigar eller festar kan, med dei avgrensingane som følgjer av 3, sjølv velje namn og fastsetje skrivemåten av namnet på eit nytt bruk. 12. KLAGERETT 12.1 Gjeldande rett Alle vedtak som er gjorde etter lov om stadnamn, kan påklagast. Departementet meiner at den gjeldande ordninga med eigne saksbehandlingsreglar i stadnamnlova, supplert med dei generelle føresegnene i forvaltningslova, fungerer tilfredsstillande og ser ingen grunn til å endre på dette. Det har oppstått spørsmål om dei som har klagerett etter stadnamnlova, med tilvising til 3 Namnevern og namnsetjing, kan klage på namnsetjingsvedtak gjort etter anna lovgjeving. Lov om stadnamn fastslår klagerett i 10 med tilvising til 5 fyrste ledd bokstav a) til c), og kven som der har rett til å reise namnesaker. Sidan val av namn ikkje er vedtak etter stadnamnlova, gjeld ikkje saksbehandlingsreglane i lova for desse vedtaka. Når eit namneval blir gjort etter anna lovgjeving, er handlingsrommet likevel avgrensa av 3 Namnevern og namnsetjing. Dersom eit namneval eller ei avgjerd om å ikkje vidareføre eit namn som er i bruk, kan seiast å vere i strid med 3 i stadnamnlova om vern av namn, gjeld klagereglane i stadnamnlova. Tilsvarande gjeld for namneval som fylkeskommunen og statsorgana gjer. Dette kjem også fram av formuleringa i 1 tredje ledd om verkeområdet for lova: Lova gjeld når organ for stat, fylkeskommune og kommune skal fastsetje stadnamn [vår kursivering] eller skrivemåten av dei, eller bruke dei i tenesta. Val av namn på nye bruk som eigaren eller festaren gjer, vil òg vere avgrensa av stadnamnlova 3, t.d. på den måten at ein grunneigar i Vestfold ikkje kan kalle eit nytt Side 28

46 bruk for Stiklestad jf. 3 fyrste ledd bokstav b), ettersom dette namnet er eit særeige namn med historisk signalverdi i Trøndelag. Både stadnamntenesta og Kartverket kan gje råd om namnsetjing og god namneskikk. Språkrådet har gjeve ut ein brosjyre som er meint som rettleiingsmateriell til kommunane i adresseringsarbeidet Departementet si vurdering Endringane som er føreslegne i stadnamnlova 3 går blant anna ut på å gå opp grensene og sambanda mellom namnsetjingsvedtak etter anna lovgjeving på den eine sida og vedtak om skrivemåte etter stadnamnlova på den andre. Som ein konsekvens av denne klargjeringa meiner departementet det også er behov for å presisere retten til å klage etter stadnamnlova dersom eit namnsetjingsvedtak etter anna lovgjeving kan seiast å vere i strid med stadnamnlova 3. Ei slik presisering meiner vi også vil verke som ei bevisstgjering av t.d. kommunane som mogelegvis allereie i reguleringsplanar tek i bruk namn som det seinare kan hevdast er i strid med stadnamnlova 3 om namnevern. Det blir ikkje ført tilsyn med namnevala som stat, kommune og fylkeskommune gjer. Vi har derfor ikkje tal på kor utbreidd namneval som strir med stadnamnlova 3 er, men frå rettleiingsarbeidet til Kartverket og stadnamntenesta veit vi at problemstillingane stadig dukkar opp. Sidan namneval ikkje er vedtak etter stadnamnlova, og dermed ikkje del av saksbehandlinga etter denne lova, vil brot på 3 elles oppdagast relativt tilfeldig eller i høyringsrundane som gjeld skrivemåte av stadnamn. Departementet kjenner til saker der t.d. kommunar med eit pennestrok fjernar godt innarbeidde, verdifulle stadnamn i nytt planverk, fordi det t.d. verkar praktisk med få namn eller fordi dei kommunetilsette ikkje kjenner namna på staden godt nok. Andre døme er at utbyggjarar får velje namna. Inntrykket er likevel at mange kommunar, fylkeskommunar og statsorgan gjer dei fleste namnevala med omtanke for namnevern Endringsframlegg i stadnamnlova 10 Departementet føreslår fylgjande endring: Fyrste ledd i 10 får eit nytt punktum som klargjer klagerett dersom namnevalet strir mot 3. I andre ledd blir namnet Norsk språkråd endra til Språkrådet. Ordlyden i nytt andre punktum i fyrste ledd i 10 blir etter lovframlegget: Klage på vedtak om namnsetjing etter anna lovgjeving, som er i strid med 3 i denne lova, skal behandlast tilsvarande. Side 29

47 13. ØKONOMISKE OG ADMINISTRATIVE KONSEKVENSAR Forslaga som gjeld klargjering av språk, ansvar og myndigheit, dvs. endringane i formålsparagrafen, definisjonar, namnevern og klagerett, vil vonleg føre til at sakene kan gå raskare og smidigare gjennom systemet. Det er ikkje lagt opp til endringar i vedtaksmyndigheit, dvs. kva for organ som vedtek skrivemåten av dei ulike typane stadnamn. Kommunane og andre offentlege organ vil ha same oppgåver og ansvarsområde som tidlegare. Det største framlegget til endring er at namn på gardsbruk eller eigedom under eit gardsnummer skal få den skrivemåten grunneigaren ynskjer, så lenge han kan dokumentere at skrivemåten har vore i offentleg bruk. I samband med dette vil kommunane få ei tilleggsoppgåve med å sende den språkfaglege tilrådinga for bruksnamn direkte til eigar eller festar. På den andre sida slepp kommunane oppgåva med å sende desse sakene om bruksnamn på lokal høyring, under føresetnad av at grunneigaren kan dokumentere at skrivemåten har vore i offentleg bruk. Desse sakene treng kommunen heller ikkje kunngjere i to aviser som er allminneleg lesne på staden, eller på annan høveleg måte (jf. stadnamnlova 6 tredje ledd.) Det er grunn til å tru at dette totalt sett vil gjere at det blir mindre arbeid for kommunane i kvar enkelt sak om bruksnamn. Det er vanskeleg å seie kor mange saker om skrivemåten av bruksnamn som vil bli reiste som resultat av lovendringa. Blir det mange nye saker, vil det føre til meirarbeid i heile saksbehandlingsapparatet, også kommunane. Etter fyrste ledd i matrikkelforskrifta 54 kan ein krevje adressetilleggsnamn etter fylgjande regel: Når adressen gjelder et gårdsbruk, kan den som har hjemmel til eiendommen som eier, kreve at den offisielle adressen også skal omfatte gårdens bruksnavn, dersom navnet faller språklig og geografisk sammen med et nedarvet stedsnavn, jf. lov om stadnamn. Det er mogeleg ei lovendring kan føre til endringar i skrivemåten av bruksnamn som er i bruk som adressetilleggsnamn, og dermed også i den offisielle adressa. Kartverket vil også få eit meirarbeid avhengig av kor mange nye saker som blir tekne opp og kor mange saker som blir gjenopna etter lova 7 Gjenopning. Men departementet har lagt vekt på at grunneigaren skal kunne dokumentere at skrivemåten av bruksnamnet har vore i offentleg bruk. Klare og avgrensa krav til kva som kan godtakast som dokumentasjon, vil gjere at kvar einskild sak ikkje blir særleg ressurskrevjande. Alle namn som har fått skrivemåten vedteken etter lov om stadnamn, skal registrerast i Sentralt stadnamnregister (SSR), som blir drifta av Kartverket. Førebels registrerer Kartverket alle vedtak, men i utviklingsarbeidet av SSR blir det no lagt opp til at kommunane sjølv skal registrere eigne vedtak. Lovendringa fører ikkje til endringar i systemet eller i modellen for SSR. Side 30

48 Etter departementet sitt syn vil ikkje forslaget innebere nemneverdige økonomiske eller administrative konsekvensar for staten eller kommunane. Side 31

49 14. UTKAST TIL ENDRA LOV OM STADNAMN 1. Formål og verkeområde Formålet med denne lova er å ta vare på stadnamn som kulturminne, gi dei ei skriftform som er praktisk og som ikkje skyggjer for meiningsinnhaldet i namnet, og medverke til kjennskap til og aktiv bruk av namna. Lova skal sikre omsynet til samiske og kvenske stadnamn i samsvar med nasjonalt lovverk og internasjonale avtalar og konvensjonar. Lova gjeld når organ for stat, fylkeskommune og kommune skal fastsetje stadnamn eller skrivemåten av dei, eller bruke dei i tenesta. Lova gjeld også bruk av stadnamn i selskap som det offentlege eig fullt ut og i læremiddel som skal brukast i skolen. Departementet kan i særskilte tilfelle gi forskrift om at lova skal gjelde når selskap som det offentlege ikkje eig fullt ut, skal bruke stadnamn. Lova gjeld ikkje for Svalbard, Jan Mayen og dei norske bilanda, den norske kontinentalsokkelen og Noregs økonomiske sone. 2. Definisjonar I denne lova tyder: a) stadnamn: namn på terrengformasjonar (t.d. fjell og vatn), kulturformasjonar (t.d. gardar, vegar og bruer), administrative område (t.d. kommunar og sokn) og institusjonar (t.d. bygningar) b) gardsnamn: namnet på heile det gardsområdet som eitt eller fleire gardsnummer er knytte til c) bruksnamn: namn på gardsbruk eller eigedom med eitt eller fleire bruksnummer eller festenummer under eit gardsnummer d) nedervd stadnamn: stadnamn som munnleg eller skriftleg er overlevert frå tidlegare generasjonar e) nedervd lokal uttale: den uttalen som er overlevert frå tidlegare generasjonar, som har vore vanleg på staden, og som framleis er i levande bruk f) rettskrivingsprinsipp: allmenne reglar for korleis lydar og lydkombinasjonar skal givast att i skrift g) primærfunksjon: den lokaliteten eit namn opphavleg blei brukt om 3. Namnevern Eit stadnamn kan berre takast i bruk på ein stad der det tradisjonelt ikkje høyrer heime dersom a) det ikkje er i bruk som verna etternamn, eller b) det ikkje er eit særeige namn, eller c) det ikkje av andre grunnar bør vernast Eit nedervd stadnamn som er i bruk i éin funksjon, kan berre bytast ut med eit anna namn som har tradisjon på staden i same funksjonen. Unntak kan gjerast dersom særlege grunnar talar for det. Side 32

50 4. Reglar om skrivemåten Dersom ikkje anna er fastsett i denne lova, skal det ved fastsetjing av skrivemåten av stadnamn takast utgangspunkt i den nedervde lokale uttalen. Skrivemåten skal følgje gjeldande rettskrivingsprinsipp for norsk og samisk. For kvenske stadnamn skal skrivemåten følgje gjeldande rettskrivingsprinsipp i kvensk. Finske stadnamn på Austlandet kan tilpassast norske rettskrivingsprinsipp. Når same namnet er brukt om ulike namneobjekt på same staden, skal skrivemåten i primærfunksjonen som hovudregel vere retningsgivande for skrivemåten i dei andre funksjonane. To eller fleire skriftformer av same namn på same namneobjekt kan fastsetjast som sidestilte dersom eitt eller fleire av desse vilkåra er oppfylte: a) det finst fleire uttalevariantar av namnet fordi lokaliteten har stor geografisk utbreiing, eller ligg i eit dialektalt eller administrativt grenseområde b) to eller fleire skriftformer av namnet er vel innarbeidde c) det er sterk lokal interesse for to eller fleire av formene 5. Fastsetjing av skrivemåten Saker om skrivemåten av stadnamn kan takast opp av a) offentleg organ og andre som er nemnde i 1 tredje ledd, b) eigar eller festar når bruksnamnet kjem inn under 8 første ledd, c) lokal organisasjon med særleg tilknyting til eit stadnamn, d) stadnamnkonsulentane når det gjeld stadnamn i deira område. Kommunen gjer vedtak om skrivemåten av offisiell adresse og av namn på tettstader, grender, kommunale gater, vegar, torg, bydelar, bustadfelt, anlegg o.l. Fylkeskommunen gjer vedtak om skrivemåten av namn på fylkeskommunale anlegg o.l. Statens kartverk gjer vedtak om skrivemåten av gardsnamn, bruksnamn, seternamn, naturnamn (terrengformasjonar), namn på statlege anlegg o.l. dersom ikkje anna er fastsett i lov eller forskrift. Det kan gjerast samlevedtak for skriftforma av eit namneledd innanfor same administrative område. Er det tvil om kven som etter desse reglane skal fastsetje skrivemåten av eit stadnamn, kan spørsmålet leggjast fram for departementet til avgjerd. 6. Nærmare om saksbehandlinga Når ei namnesak er teken opp med vedtaksorganet, skal saka gjerast kjend for dei som har rett til å uttale seg. Eigar eller festar har rett til å uttale seg i saker som gjeld bruksnamn, og har det avgjerande ordet i desse sakene. Eigar eller festar har òg rett til å uttale seg i saker som gjeld gardsnamn, når skrivemåten av gardsnamnet skal vere retningsgivande for skrivemåten av bruksnamnet. Kommunane har rett til å uttale seg når vedtaket skal gjerast av andre organ enn kommunen sjølv. Fylkeskommunane har rett til å uttale seg i saker som gjeld område som femner om meir enn ein kommune. Lokale organisasjonar har rett til å uttale seg i saker som gjeld stadnamn organisasjonen har ei særleg tilknyting til. Før vedtak om skrivemåte blir gjort, skal namnekonsulentane gi tilråding om skrivemåten. Tilrådingar som gjeld bruksnamn, skal kommunen sende til eigar eller festar. Side 33

51 Saker som gjeld gards- og bruksnamn, skal eigar eller festar få tilsendt direkte. Saker som gjeld samiske eller kvenske stadnamn, skal dessutan sendast til lokale organisasjonar med særleg tilknyting til saka. I tillegg skal saka kunngjerast i minst to aviser som er alminneleg lesne på staden, eller gjerast kjend på annan høveleg måte. Saker som gjeld andre namn, skal kunngjerast på same måten. Namnesak må reisast samtidig for parallellnamn på norsk, samisk og kvensk. Med mindre anna er fastsett i lov eller i medhald av lov, gjeld reglane i forvaltningslova kapittel IV, V og VIII ikkje for saker etter lova her. 7. Gjenopning Ei sak kan bli gjenopna av dei som er nemnde i 5 bokstav a til d, dersom det kjem til nye opplysningar. Nytt vedtak skal gjerast etter reglane i denne lova. 8. Særskilde reglar om gardsnamn og bruksnamn Skrivemåten av gardsnamn som språkleg og geografisk fell saman med nedervde stadnamn, eller med andre stadnamn som etter reglane i denne lova eller i andre lover og forskrifter skal brukast av det offentlege, skal fastsetjast etter reglane i 4 til 6. Vedtak om skrivemåten av gardsnamn skal som hovudregel vere retningsgivande for skrivemåten av bruksnamn som er identisk med gardsnamnet, eller der gardsnamnet går inn som ein del av bruksnamnet. Dette gjeld ikkje dersom eigar eller festar ønskjer ein alternativ skrivemåte og kan dokumentere at den ønskte skrivemåten har vore i offentleg bruk som bruksnamn. Skrivemåten av bruksnamnet kan i desse tilfella vedtakast utan anna høyring. Eigar eller festar kan, med dei avgrensingane som følgjer av 3, sjølv velje namn og fastsetje skrivemåten av namnet på eit nytt bruk. 9. Bruk av stadnamn Når skrivemåten av eit stadnamn er fastsett etter denne lova og ført inn i stadnamnregisteret, skal han brukast av eige tiltak av dei som er nemnde i 1 tredje ledd. Samiske og kvenske stadnamn som blir nytta blant folk som bur fast på eller har næringsmessig tilknyting til staden, skal til vanleg brukast av det offentlege t.d. på kart, skilt, i register saman med eventuelt norsk namn. Offentlege organ og andre som er nemnde i 1 tredje ledd, skal halde fram med å bruke dei skriftformene som er i bruk av det offentlege når lova blir sett i verk, til det eventuelt blir gjort endringsvedtak. 10. Klage Vedtak etter denne lova kan påklagast av dei som etter 5 første ledd bokstav a til c har rett til å ta opp saker om skrivemåten av stadnamn. Klage på vedtak om namnsetjing etter anna lovgjeving, som er i strid med 3 i denne lova, skal behandlast tilsvarande. Offentleg organ har berre klagerett i saker som gjeld namn dei skal bruke i tenesta. Klageretten gjeld også vedtak gjorde av kommunar og fylkeskommunar. Klage skal grunngivast. Vedtak gjorde av Kongen og Stortinget kan ikkje påklagast. Feilbruk Side 34

52 eller manglande bruk av stadnamn etter 9 kan påklagast til overordna departement. Klage over manglande vedtak kan påklagast til klagenemnda. Klager på andre vedtak enn dei som er gjorde av eit departement, skal behandlast av ei klagenemnd oppnemnd av Kongen. I klagesaker av prinsipiell karakter kan klagenemnda gi Språkrådet, Sametinget og departementet høve til å uttale seg. Departement som gjer vedtak om skrivemåte, har plikt til å ta saka opp til ny avgjerd etter klage. Departementet skal i slike saker innhente tilråding frå klagenemnda. For førebuinga av ei klagesak gjeld saksbehandlingsreglane i 6 tilsvarande. Elles gjeld reglane i forvaltningsloven kapittel VI. 11. Stadnamnkonsulentar Departementet oppnemner stadnamnkonsulentar for norske og kvenske stadnamn. Sametinget oppnemner stadnamnkonsulentar for samiske stadnamn. Namnekonsulentane skal gi rettleiing og råd om skrivemåten av stadnamn. 12. Stadnamnregister Det skal førast eit sentralt stadnamnregister. Alle skriftformer som er endeleg fastsette, skal meldast til stadnamnregisteret av det organet som har gjort vedtaket. 13. Forskrift og unntak Departementet kan gi forskrift til utfylling og gjennomføring av lova. Når særlege grunner talar for det, kan departementet i enkelttilfelle gjere unntak frå reglane i lova og forskrifta. 14. Iverksetjing Denne lova gjeld frå den tid Kongen fastset. Side 35

53 15. GJELDANDE LOV OM STADNAMN 1. Formål og verkeområde Formålet med denne lova er å ta vare på stadnamn som kulturminne, gi dei ei skriftform som er praktisk og tenleg, og medverke til kjennskap til og aktiv bruk av namna. Lova skal sikre omsynet til samiske og kvenske stadnamn i samsvar med nasjonalt lovverk og internasjonale avtalar og konvensjonar. Lova gjeld når organ for stat, fylkeskommune og kommune skal fastsetje stadnamn eller skrivemåten av dei, eller bruke dei i tenesta. Lova gjeld også bruk av stadnamn i selskap som det offentlege eig fullt ut og i læremiddel som skal brukast i skolen. Departementet kan i særskilte tilfelle gi forskrift om at lova skal gjelde når selskap som det offentlege ikkje eig fullt ut, skal bruke stadnamn. Lova gjeld ikkje for Svalbard, Jan Mayen og dei norske bilanda, den norske kontinentalsokkelen og Noregs økonomiske sone. 2. Definisjonar I denne lova tyder: a) stadnamn, namn på geografiske punkt, liner og område som kan kartfestast b) gardsnamn, namnet på heile det gardsområdet som eitt eller fleire gardsnummer er knytte til c) bruksnamn, namn på eigedom med eitt eller fleire bruksnummer eller festenummer under eit gardsnummer d) nedervd stadnamn, stadnamn som munnleg eller skriftleg er overlevert frå tidlegare generasjonar e) lokal talemålsform, den uttaleforma som er i allmenn bruk av folk som har tradisjonell tilknyting til staden, gjennom busetjing eller årviss næringsverksemd f) rettskrivingsprinsipp, allmenne reglar for korleis lydar og lydkombinasjonar skal givast att i skrift. 3. Namnevern og namnsetjing Eit stadnamn kan som hovudregel ikkje takast i bruk på ein stad der det tradisjonelt ikkje høyrer heime, når det a) er i bruk som etternamn og er verna, eller b) på annan måte er eit særeige namn, eller c) av andre grunnar bør vernast. Eit nedervd stadnamn kan ikkje bytast ut med eit namn utan tradisjon på staden dersom ikkje særlege grunnar talar for det. 4. Reglar om skrivemåten Dersom ikkje anna er fastsett i denne lova, skal det ved fastsetjing av skrivemåten av stadnamn takast utgangspunkt i den nedervde lokale uttalen. Skrivemåten skal følgje gjeldande rettskrivingsprinsipp for norsk og samisk. For kvenske stadnamn skal skrivemåten følgje gjeldande rettskrivingsprinsipp i finsk. Finske stadnamn på Austlandet kan tilpassast norske rettskrivingsprinsipp. Side 36

54 Når same namnet er brukt om ulike namneobjekt på same staden, skal skrivemåten i primærfunksjonen som hovudregel vere retningsgivande for skrivemåten i dei andre funksjonane. To eller fleire skriftformer av same namn på same namneobjekt kan fastsetjast som sidestilte dersom eitt eller fleire av desse vilkåra er oppfylte: a) det finst fleire uttalevariantar av namnet fordi lokaliteten har stor geografisk utbreiing, eller ligg i eit dialektalt eller administrativt grenseområde b) to eller fleire skriftformer av namnet er vel innarbeidde c) det er sterk lokal interesse for to eller fleire av formene. 5. Fastsetjing av skrivemåten Saker om skrivemåten av stadnamn kan takast opp av a) offentleg organ og andre som er nemnde i 1 tredje ledd, b) eigar eller festar når bruksnamnet kjem inn under 8 andre ledd, c) lokal organisasjon med særleg tilknyting til eit stadnamn, d) stadnamnkonsulentane når det gjeld stadnamn i deira område. Kommunen gjer vedtak om skrivemåten av offisiell adresse og av namn på tettstader, grender, kommunale gater, vegar, torg, bydelar, bustadfelt, anlegg o.l. Fylkeskommunen gjer vedtak om skrivemåten av namn på fylkeskommunale anlegg o.l. Statens kartverk gjer vedtak om skrivemåten av andre stadnamn dersom ikkje anna er fastsett i lov eller forskrift. Det kan gjerast samlevedtak for skriftforma av eit namneledd innanfor same administrative område. Er det tvil om kven som etter desse reglane skal fastsetje skrivemåten av eit stadnamn, kan spørsmålet leggjast fram for departementet til avgjerd. 6. Nærmare om saksbehandlinga Når ei namnesak er teken opp med vedtaksorganet, skal saka gjerast kjend for dei som har rett til å uttale seg. Eigar eller festar har rett til å uttale seg i saker som gjeld bruksnamn. Eigar eller festar har òg rett til å uttale seg i saker som gjeld gardsnamn, når skrivemåten av gardsnamnet skal vere retningsgivande for skrivemåten av bruksnamnet. Synspunkta til eigaren skal tilleggjast særskild vekt. Kommunane har rett til å uttale seg når vedtaket skal gjerast av andre organ enn kommunen sjølv. Fylkeskommunane har rett til å uttale seg i saker som gjeld område som femner om meir enn ein kommune. Lokale organisasjonar har rett til å uttale seg i saker som gjeld stadnamn organisasjonen har ei særleg tilknyting til. Før vedtak om skrivemåte blir gjort, skal namnekonsulentane gi tilråding om skrivemåten. Saker som gjeld gards- og bruksnamn, skal eigar eller festar få tilsendt direkte. Saker som gjeld samiske eller kvenske stadnamn, skal dessutan sendast til lokale organisasjonar med særleg tilknyting til saka. I tillegg skal saka kunngjerast i minst to aviser som er alminneleg lesne på staden, eller gjerast kjend på annan høveleg måte. Saker som gjeld andre namn, skal kunngjerast på same måten. Namnesak må reisast samtidig for parallellnamn på norsk, samisk og kvensk. Side 37

55 Med mindre anna er fastsett i lov eller i medhald av lov, gjeld reglane i forvaltningsloven kapittel IV, V og VIII ikkje for saker etter lova her. 7. Gjenopning Ei sak kan bli gjenopna av dei som er nemnde i 5 bokstav a til d, dersom det kjem til nye opplysningar. Nytt vedtak skal gjerast etter reglane i denne lova. 8. Særskilde reglar om gardsnamn og bruksnamn Eigar eller festar kan fastsetje namn på eige bruk. Eigar eller festar har likevel ikkje rett til å endre eller byte ut bruksnamn som kjem inn under andre ledd, dersom ikkje særlege grunnar talar for det. Skrivemåten av gardsnamn og bruksnamn som språkleg og geografisk fell saman med nedervde stadnamn, eller med andre stadnamn som etter reglane i denne lova eller i andre lover og forskrifter skal brukast av det offentlege, skal fastsetjast etter reglane i 4 til 6. Vedtak om skrivemåten av gardsnamn skal som hovudregel vere retningsgivande for skrivemåten av bruksnamn som er identisk med gardsnamnet, eller der gardsnamnet går inn som ein del av bruksnamnet. For andre bruksnamn fastset eigar eller festar skrivemåten. 9. Bruk av stadnamn Når skrivemåten av eit stadnamn er fastsett etter denne lova og ført inn i stadnamnregisteret, skal han brukast av eige tiltak av dei som er nemnde i 1 tredje ledd. Samiske og kvenske stadnamn som blir nytta blant folk som bur fast på eller har næringsmessig tilknyting til staden, skal til vanleg brukast av det offentlege t.d. på kart, skilt, i register saman med eventuelt norsk namn. Offentlege organ og andre som er nemnde i 1 tredje ledd, skal halde fram med å bruke dei skriftformene som er i bruk av det offentlege når lova blir sett i verk, til det eventuelt blir gjort endringsvedtak. 10. Klage Vedtak etter denne lova kan påklagast av dei som etter 5 første ledd bokstav a til c har rett til å ta opp saker om skrivemåten av stadnamn. Offentleg organ har berre klagerett i saker som gjeld namn dei skal bruke i tenesta. Klageretten gjeld også vedtak gjorde av kommunar og fylkeskommunar. Klage skal grunngivast. Vedtak gjorde av Kongen og Stortinget kan ikkje påklagast. Feilbruk eller manglande bruk av stadnamn etter 9 kan påklagast til overordna departement. Klage over manglande vedtak kan påklagast til klagenemnda. Klager på andre vedtak enn dei som er gjorde av eit departement, skal behandlast av ei klagenemnd oppnemnd av Kongen. I klagesaker av prinsipiell karakter kan klagenemnda gi Norsk språkråd, Sametinget og departementet høve til å uttale seg. Departement som gjer vedtak om skrivemåte, har plikt til å ta saka opp til ny avgjerd etter klage. Departementet skal i slike saker innhente tilråding frå klagenemnda. Side 38

56 For førebuinga av ei klagesak gjeld saksbehandlingsreglane i 6 tilsvarande. Elles gjeld reglane i forvaltningsloven kapittel VI. 11. Stadnamnkonsulentar Departementet oppnemner stadnamnkonsulentar for norske og kvenske stadnamn. Sametinget oppnemner stadnamnkonsulentar for samiske stadnamn. Namnekonsulentane skal gi rettleiing og råd om skrivemåten av stadnamn. 12. Stadnamnregister Det skal førast eit sentralt stadnamnregister. Alle skriftformer som er endeleg fastsette, skal meldast til stadnamnregisteret av det organet som har gjort vedtaket. Opplysningane i registeret er offentlege. 13. Forskrift og unntak Departementet kan gi forskrift til utfylling og gjennomføring av lova. Når særlege grunner talar for det, kan departementet i enkelttilfelle gjere unntak frå reglane i lova og forskrifta. 14. Iverksetjing Denne lova gjeld frå den tid Kongen fastset. Frå same tid blir det gjort følgjande endring i lov av 23. juni 1978 nr. 70 om kartlegging, deling og registrering av grunneiendom (delingsloven): Side 39

57

58

59 Fra: Torleif Reksten Sendt: 4. september :32 Til: Helgheim Edvin Emne: Kulturminneskilting på Kinn Vedlegg: Sluttrapport m rekneskap for skilting på Kinn.pdf Eg takkar hermed Flora kommune så mykje for støtta til prosjektet der rapport er vedlagd. Håpar mange vil få gledet av arbeidet vårt. Helsing Torleif Reksten Flora historielag

60 SOGN & FJORDANE FYLKESKOMMUNE KULTURAVDELINGA RAPPORT FRÅ OPPFØRING AV KULTURMINNESKILT PÅ ØYA KINN I SAMARBEID MED FLORA HISTORIELAG FLORA KOMMUNE Torleif Reksten og Hermod Seim ved skiltet på rutekaia.

61 2 Kommune: Flora Gardsnamn: Kinn Gnr/Bnr: 39 Tiltakshavar: Adresse: Namn på sak: Saksnummer: Flora historielag og Sogn og Fjorande fylkeskommune, Flora kommune, Sunnivaleia, Fjordkysten og Gjensidigestiftelsen Oppføring av kulturminneskilt på Kinn - BARK Synfaring utført: , og Ved: Flora historielag ved Torleif Reksten, Oddvar Isene og Øyvind Kleiven, Sogn og Fjordane fylkeskommune ved Birgit Tansøy og grunneigar Rapport utført: Ved Birgit Tansøy BAKGRUNN Flora historielag tok kontakt med fylkeskommunen våren 2013 for å få i gang eit samarbeid om oppføring av kulturminneskilt på Kinn. Laget har lenge hatt eit ønskje om å kunne vise fram alle dei flotte kulturminna på Kinn. Forutan Kinnakyrkja, som er ei steinkyrkje frå mellomalderen, ligg det fleire gravminne, hustufter, holer og hellarar frå førhistorisk tid. Det går ein sti rundt øya som fastbuande og besøkande brukar mykje. Langs denne stien ligg det fleire automatisk freda kulturminne som er synlege i dagen. I tillegg er det gjort eit grunnarbeid på å samle inn alle stadnamna på øya for ei tid tilbake. Desse namna er også viktige kulturminne som er synleggjort på kartet til skilttavla på kaia. Kvart år kjem det mange til Kinn, også pilegrimar. Kystpilegrimsleia og Sunnivaleia går over Kinn. I tillegg vert det ei junihelg kvart år framført eit historisk spel på Kinn ( Til spelet kjem det ca 2500 menneske på ei helg. I år har spelet 30-års jubileum, og det har i den samanhengen vore eit sterkt ynskje om å få sett opp informasjonskilt om dei mange og flotte kulturminna på øya. I tillegg vert det kvar sommar arrangert daglege guida turar frå Florø og ut til sagaøya Kinn. Kulturminna på Kinn ligg inne i Riksantikvaren sitt Bevaringsprogram for arkeologiske kulturminne (BARK) som andre prioritert i Flora kommune. Fyrste prioritet er kulturminna i Brandsøysundet. Bevaringsprogrammet tek sikte på å legge til rette for formidling/skjøtsel / tilgjengelegheit av ei viss mengd med automatisk freda kulturminne i Noreg innan Sogn og Fjordane

62 3 fylkeskommune tok kontakt med Flora kommune for å høyre om dei gjekk med på å omprioritere, og legge til rette for formidling av kulturminna på Kinn først. Kommunen var samd i det. Birgit Tansøy frå Sogn og Fjordane fylkeskommune graver hòl til oppføringa av skiltet på sørsida av øya. Foto: Torleif Reksten PROSJEKTMÅL Prosjektet har hatt som mål å gjere informasjonen om kulturminna på Kinn lettare tilgjengeleg for folk. Målsettinga har vore å kunne gje folk ei enkel innføring i historie og forteljingar om Kinn. I tillegg har vi hatt som mål å digitalisere mest mogeleg av informasjonen om Kinn på nett. Vi ville også fortelje kort om kultminna langs den mykje brukte turstien som går på sørsida av Kinn. Opphaldet på øya vil med dette stimulere til meir aktivitet og besøk på øya, noko som igjen vil vere positivt for folkehelsa. KULTURMINNA PÅ KINN Øya har ei rik historie heilt tilbake til steinalderen og fram i nyare tid. Frå jernalderen er det registrert fleire graver, hus- og nausttufter som mange besøkande på Kinn ikkje har kjend til. Det er hovudsakleg Per Fett som har registrert dei førhistoriske kulturminna på Kinn. Nokre av kulturminna er arkeologisk undersøkt. Steinkyrkja frå mellomalderen på nordsida av øya det mest kjende kulturminnet. I tillegg ligg det fleire hellerar på Kinn. Det rike silde- og laksefisket ved Kinn har også sett sine spor i nyare tid i form av bygningar og anlegg. SAMARBEIDSPARTNERAR, STRATEGI OG METODE Det er fleire samarbeidspartnarar i prosjektet: Flora historielag, Flora kommune, grunneigar, fylkeskommunen, Folkehelse i kommunen og Sunnivaleia. Gjennom prosessen har Flora historielag heile tida vore pådrivar. Vi har hatt mange konstruktive møte undervegs der vi har drøfta korleis kulturminna på Kinn på ein best mogeleg måte kan formidlast. Fylkeskommunen er glad for innspel frå lokale aktørar, noko som er heilt nødvendig om ein skal få til gode prosjekt saman.

63 4 Flora historielag, ved Torleif Reksten, har skrive teksten til det store skiltet på kaia og Sogn og Fjordane fylkeskommune, ved Birgit Tansøy, har skrive teksten på det vesle skiltet ved stien. Torleif Reksten, Sebastian Ryll har i tillegg omsett tekstane på skilta til engelsk og tysk. Flora historielag har søkt om midlar frå Gjensidigestiftelsen og kommunen. I tillegg har fylkeskommunen søkt om BARK midlar frå Riksantikvaren. Synfaring med samarbeidspartnarane i oktober Foto: Birgit Tansøy Pinnar med QR-kodar langs kulturminnestien. Foto: Birgit Tansøy Vi har fordelt oppgåvene ved at Flora historielag, med Torleif Reksten som hovudansvarleg, har hatt ansvar for skiltet ved rutekaia. Sogn og Fjordane fylkeskommune ved Birgit Tansøy har hatt ansvar for utforminga av skiltet på sørsida av øya. Når det gjeld informasjonen som står på QRkodane på skiltet ved kaia, er det Flora historielag som har skrive teksten og lagt den ut på Sogn og Fjordane fylkeskommune har skrive teksten på skiltpinnane som står på sørsida av øya. Hausten 2013 var vi på ei felles synfaring med historielaget og grunneigar for å bestemme kva for kulturminne som eigna seg best for formidling. Fylkeskommunen skreiv ein eigen rapport etter denne synfaringa.

64 5 Til saman har prosjektet fått inn ca kr i reine midlar. I tillegg kjem eigeninnsatsen frå historielaget og frå fylkeskommunen. Eco-trykk har produsert skiltplatene og Førde mekaniske har laga ramma til det eine skiltet på sørsida av øya. Sogn og Fjordane fylkeskommune, ved Jo Tore Kristoffersen, har produsert kart til det store kartet. Kartet inneheld turløypa rundt Kinn, dei kjende kulturminna og lokale stadnamn. Sogn og Fjordane fylkeskommune, ved Sigrun Espe, har bidrege med å digitalisere artiklane på nett. RESULTAT Vi har sett opp to informasjonsskilt på Kinn: Eit skilt står på austsida av øya, ved rutekaia. Skiltet er montert direkte på veggen på utsida av ventebua. På dette skiltet er det òg oppført elleve QRkodar med tilleggsinformasjon om kulturminne/forteljingar om Kinn. Informasjonen er lagt ut på Det andre skiltet er ført opp på sørsida av øya, heilt i starten av turløypa som går rundt øya. Dette skiltet omhandlar den eldste historia om Kinn. Vi har brukt fylkeskommunen sin skiltmal på begge skilta. Før oppføring av det vesle skiltet på sørsida. Foto: Birgit Tansøy I tillegg har vi sett opp ni pinnar med QR-kodar langs stien på sørsida av øya slik at folk kan lese/høyre om kulturminna via sin eigen mobil samt eit QR-skilt utanfor kunstgalleriet til Harald Seim. Artiklane er lagt ut på digitaltfortalt.no som automatisk genererer QR-kodar. Vi har også lagt ut bilete av kulturminna på digitaltfortalt.no. Alle artiklane ligg òg på nettsida til historielaget: Mange artiklar er henta frå programhefta til Kinnaspelet.

65 6 FØRDE Birgit Tansøy Rådgjevar Sogn og Fjordane fylkeskommune 1 Vedlegg: Rekneskap

66 REKNESKAP: 7

67 FLORA KOMMUNE KVALITET OG UTVIKLING Saksframlegg Sakshandsamar Arkiv ArkivsakID Runa Nybakk K2 - B06 14/ Kode Tittel Saksnummer Møtedato KUOP Kultur- og oppvekstutvalet Skuledagar, ferie- og fridagar Skuleutvalet har sendt ut samordna framlegg til skulerute for elevane i Sogn og Fjordane for skuleåret I samsvar med Flora kommune sitt møte- og delegeringsreglement, kap. 13 pt er fastsetting av skuledagar, ferie- og fridagar og plan for barnehageåret handsama og avgjort administrativt. Det er gjort slikt Administrativt vedtak: 1. Plan for skuledagar, ferie- og fridagar skuleåret Månadane: AUGUST 2015 Første skuledag: måndag 17. august SEPTEMBER 2015 OKTOBER 2015 Haustferie: måndag 5. til fredag 9. oktober (veke 41) NOVEMBER 2015 DESEMBER 2015 Siste skuledag før jul: fredag 18. desember JANUAR 2016 Første skuledag: måndag 4. januar Tal skuledagar: 11 dagar 22 dagar 17 dagar 21 dagar 14 dagar 20 dagar FEBRUAR 2016 Vinterferie:

68 Måndag 15.februar fredag 19. februar (veke 7) MARS 2016 Siste skuledag før påske: fredag 18. mars Første skuledag etter påske: tysdag 29. mars APRIL 2016 MAI 2016 Fridag for elevane: fredag 6. mai 16 dagar 17 dagar 21 dagar 18 dagar JUNI 2016 Siste skuledag: fredag 17. juni 13 dagar Sum: 190 dagar 1. Plan for barnehageåret År Månad Dato Merknad 2015 August Måndag 17. Barnehageåret startar Oktober Måndag 5. Planleggingsdag 2016 Februar Fredag 19. Planleggingsdag Mai Fredag 6. Planleggingsdag August *Torsdag 11. og fredag 12. Planleggingsdagar Førebels Endeleg dato vert fastsett når vi kjenner til dato for oppstart av skuleåret Saksopplysningar: Innleiing: Skuleutvalet i Sogn og Fjordane har sendt ut samordna framlegg til skulerute for elevane i Sogn og Fjordane for skuleåret I samsvar med Flora kommune sitt møte og delegeringsreglement, kap. 13 pt er fastsetting av skuledagar, ferie- og fridagar for og plan for barnehageåret handsama og avgjort administrativt. Vurdering: Ved fastsetting av skuledagar, ferie- og fridagar for elevane og planleggingsdagar for tilsette i barnehagane, er følgjande omsyn lagt til grunn: Opplæringa skal strekke seg over minst 38 skuleveker innanfor ei ramme på 45 samanhengande veker i skuleåret (Opplæringslova 2-2)

69 Skuleåret er tilpassa gjennomføring og avvikling av nasjonale prøver og eksamen for avgangselevar (Opplæringslova 2-2) Samordna skuleskyss for elevane i kommunen Gjere det mogleg for dei tilsette og delta på kurs/kompetanseutviklingstiltak som vert lagt til faste tider gjennom året (ferie- og fridagar for elevane i august oktober februar mai) Samordna oppstart av skuleår og barnehageår Planleggingsdagar i barnehage er lagt til fridagar for elevane Kommunane har hatt høve til å komme med innspel til Skuleutvalet sitt framlegg, før det er gjort endeleg vedtak i saka. Arbeidsutvalet til barnehagenettverket har hatt høve til å komme med innspel til fastsettinga av planleggingsdagar i barnehagane. Dato for planleggingsdagar i august 2016 er førebelse datoar. Endeleg fastsetting av desse dagane må vi komme attende til, når dato for oppstart av skuleåret er fastsett. For skule- og barnehageåret , gjer rådmannen vedtak om å fastsette skuledagar, ferie og fridagar for elevane og planleggingsdagar for tilsette i barnehagane i Flora kommune, i samsvar med Skuleutvalet sitt framlegg til samordna skulerute for elevane i Sogn og Fjordane Vedlegg: Tittel Samordna skulerute SFj 2015_2016 vedtak 26 august 2014 Dato

70 Skule- og barnehageutvalet i Sogn og Fjordane SAMORDNA FRAMLEGG TIL SKULERUTE FOR ELEVANE I SOGN OG FJORDANE FOR Vedtatt 26. august 2014 Månadane: AUGUST Første skuledag: måndag 17. august SEPTEMBER OKTOBER Haustferie måndag 5. til fredag 9. oktober(v. 41) NOVEMBER DESEMBER Siste skuledag før jul: fredag 18. desember JANUAR Første skuledag: Måndag 4. januar FEBRUAR Vinterferie: 15. februar 19. februar(veke 7) MARS Siste skuledag før påske er fredag 18. mars Første skuledag etter påske: tysdag 29. mars APRIL MAI Elevfrie dagar: 6. mai Tal skuledagar: 11 dagar 22 dagar 17 dagar 21 dagar 14 dagar 20 dagar 16 dagar 17 dagar 21 dagar 18 dagar JUNI Siste skuledag : fredag 17. juni 13 dagar Sum: 190 dagar Vedtatt i Skule- og barnehageutvalet 26. august Bekka Skaasheim Fylkesdirektør for opplæring Gunnlaug Olsvoll Røed Leiar i Skule- og barnehageutvalet (repr. for kommunane)

71 FLORA KOMMUNE Saksframlegg Saksnr Utvalg Type Dato 040/14 Formannskapet PS /14 Kultur- og oppvekstutvalet PS /14 Helse- og sosialutvalet PS /14 Plan- og Miljøutvalet PS Sakshandsamar Arkiv ArkivsakID Linda Nipen Asphjell 14/1859 Førebelse sektorvise budsjettrammer 2015 Framlegg til vedtak: 1. Flora formannskap tar orienteringa frå budsjettutvalet til vitande 2. Flora formannskap vedtar førebelse sektorrammer som vist i saka på til saman 614,864 mill. kr 3. Flora formannskap sender over førebelse sektorrammer til hovudutvala for å vurdere eventuelle endringar på sin sektor og få utgreidd konsekvensane av dette Formannskapet - 040/14 FORM - handsaming: Rådmannen la fram slikt framlegg som budsjettutvalet vedtok samrøystes: Formannskapet oversender rådmannen si utgreiing til hovudutvala for uttale. FORMANNSKAPET SI FØREHAVING: Framlegg frå repr.jacob Nødseth: Flora formannskap ber rådmannen arrangere ein fagdag for budsjettutvalet der utvalet får ei grunnleggande innføring i kommunen sin økonomi, slik at budsjettutvalet får ein betre føresetnad for å fatte vedtak om prioriteringar og fordelingar mellom kommunen sine sektorar i budsjettprosessen. Budsjettutvalet si tilråding og framlegget frå Nødseth vart samrøystes vedtekne.

72 FLORA KOMMUNE FORM - vedtak: 1. Formannskapet oversender rådmannen si utgreiing til hovudutvala for uttale. 2. Flora formannskap ber rådmannen arrangere ein fagdag for budsjettutvalet der utvalet får ei grunnleggande innføring i kommunen sin økonomi, slik at budsjettutvalet får ein betre føresetnad for å fatte vedtak om prioriteringar og fordelingar mellom kommunen sine sektorar i budsjettprosessen

73 FLORA KOMMUNE Saksopplysningar: Kva saka gjeld: Flora bystyre har vedteke at budsjettutvalet skal legge førebelse sektorrammer for 2015 i samband med formannskapsmøtet den Denne saka byggjer vidare på bystyret sitt vedtak om sektorvise rammer for 2015 i revidert økonomiplan i bystyresak 069/14 av Innleiing: Flora bystyre gjorde slikt vedtak i sak 182/13 den (verbalpunkt nr 30): For budsjett 2015/økonomiplan vert budsjettprosessen gjennomførd på følgjande måte: Det vert oppretta eit budsjettutval beståande av Formannskapet og gruppeleiarane for dei partia som ikkje er med i Formannskapet. Budsjettutvalet vert informert gjennom heile året om saker og situasjonar som får konsekvens for budsjettrammene. Budsjettutvalet kan be om vurderingar og mindre utgreiingar av saker med økonomisk konsekvens. Budsjettutvalet legg førebelse sektorrammer før sommarferien, etter den årlege handsaminga av kommuneproposisjonen i Stortinget, slik at kvart av hovudutvala kan ta stilling til eventuelle endringar på sin sektor og få utgreia konsekvensar av dette. Budsjettutvalet tek stilling til budsjettprinsipp, økonomiske rammer, sektorrammer, investeringar og andre forhold som vedkjem budsjettet etter kvart som dei vert lagt fram frå administrasjonen. Dissensar i budsjettutvalet føl budsjettdokumentet fram til slutthandsaming. Når budsjettutvalet er ferdig med utarbeidinga av budsjettet vert det sendt til hovudutvala for uttale før handsaming i Formannskapet. Formannskapet vedtek innstilling til budsjett/økonomiplan, og legg dette ut til offentleg høyring. Den gjorde bystyret slikt vedtak i sak 019/14: Budsjettutvalet vert oppretta som et underutval til formannskapet etter pkt i møte og delegeringsreglementet, dvs. etter kommunelova Møtegodtgjersle til medlemmane av formannskapet dekker òg møte i budsjettutvalet. Gruppeleiargodtgjersla dekkar møtegodtgjersla for gruppeleiarar som ikkje sit fast i formannskapet. Stedfortredar for desse får møtegodtgjersle som møtande vararepresentantar til formannskapet. Førebels møteplan 2014 for budsjettutvalet vert som følgjer: I samband med formannskapet I samband med formannskapet Eige møte i veke 45 Bystyret vil i samband med revidert budsjett 2014 ta stilling til eventuelt å finansiere utvida møteverksemd for budsjettutvalet. Budsjettutvalet består av formannskapet sine faste medlemer og følgjande medlemer: Bente Nilsen, Frank Willy Djuvik, Ole Christian Rynning og Hilmar Eliasson. Bystyret ber om at bystyret blir tettare involvert og informert i komande budsjettprosess. Vurdering: Bystyret sitt vedtak om sektorvise rammer for 2015 i revidert økonomiplan i sak 069/14 av

74 FLORA KOMMUNE går fram av økonomitabell 5 i bystyresaka. Utdrag frå økonomitabell 5 for 2015 er vist i denne saka. I tråd med vedteke økonomiplan er det innarbeidd 0,6 mill. kr til gjennomføring av val i Bystyret vedtok et eingongstilskot til Kinn kyrkjeleg fellesråd på 0,2 mill. kr i 2014, og dette er reversert i ramma til sektor Kultur frå og med Ordninga med kulturskuletilbod i SFO vert avvikla på nasjonalt nivå frå og med hausten 2014, og kommunane er trekt i rammetilskotet for I budsjetthandsaminga for 2014 valde Flora bystyre å finansiere ordninga med eigne midlar ut skuleåret 2014/2015. I tråd med vedteke økonomiplan vert ordninga lokalt avvikla skuleåret 2015/2016 med reduksjon i ramma til sektor Kultur på 0,28 mill. kr i Ordninga med frukt og grønt på ungdomstrinnet vart avvikla på nasjonalt nivå ved trekk i rammetilskotet frå og med skuleåret 2014/2015. Trekk i ramma til Flora ungdomsskule og Eikefjord skule for 2015 utgjer høvesvis 0,309 mill. kr og 0,11 mill. kr. Med det er samla 0,758 mill. kr trekt ut av ramma til sektor Skule for året 2014/2015 knytt til avvikling av ordninga frukt og grønt. Flora bystyre har vedteke et nytt generelt rammekutt alle sektorar på 2,922 mill. kr i Fylkesmannen krev at kuttet skal fordelast på sektorane i økonomiplanen, og fordelinga som vist i tabellen er i tråd med sist vedteke økonomiplan i bystyret den 17. juni Det vert oppretta ei ny klasse ved Florø barneskole frå hausten Det er kompensert for haustverknaden på 0,341 mill. kr. i revidert budsjett for Verknaden for vår 2015 er her innarbeidd med 0,477 mill. kr. Kinosalen i Flora samfunnshus blir no rehabilitert innafor ei samla investeringsramme på 9,375 mill. kr jf. bystyrevedtak 017/14. Kinosalen vert med det ein meir tidsriktig sal, og det er venta at dette vil gje auka inntekter. I revidert økonomiplan er det lagt til grunn ei venta auka inntekt på 0,3 mill. kr frå 2015, og ramma til sektor Kultur er redusert med tilsvarande beløp. Hovudparten av rehabiliteringa av kinosalen kan med seiast å vere sjølvfinansierande. Vidare er det lagt inn tre budsjettpostar på sektorvise rammer. Desse vart vedteke i økonomitabell 2 av bystyret i sak 069/14. Med dette vert midlane tilført respektive rammer. I tråd med nasjonale føringar er 1,5 time valfag på trinn no fullført ved ei rammeauke på 0,274 mill kr til sektor Skule. Vedteke midlar til opptrapping av driftsoppgåver knytt til kommunal planstrategi på 0,1 mill. kr er lagt til ramme sektor Teknisk. Flora bystyre har i revidert økonomiplan vedteke å kompensere for auka utgifter til IKT-lisensar. Summen på 0,5 mill. kr i 2015 vert her tilført IKT sitt budsjett under sektor Rådmann, stab, adm. Tabellen viser at dei sektorvise rammene i sum er redusert med 2,17 mill. kr frå 617,034 mill. kr til 614,864 mill. kr. Av denne summen er 1,951 mill. kr styrking og 4,121 mill. kr knytt til reduksjonar/salderingar. Det ligg elles avsettingar sentralt i budsjettet og økonomiplanen som ikkje er fordelt på noverande tidspunkt, og desse går fram av økonomitabell 2 i vedteke revidert budsjett Med anna vert lønnsoppgjeret for 2014 kompensert når reell utbetaling skjer.

75 FLORA KOMMUNE Tabell: Utdrag frå økonomitabell 5 i revidert økonomplan I kommuneproposisjonen vart det signalisert følgjande endringar for 2015 som ikkje er endeleg talfesta for Flora kommune: Regjeringa legg opp til å innlemme midlar til arbeid innan rus og psykiatri med 200 mill. kr i rammetilskotet frå Det er lagt til grunn at satsinga vert likt fordelt mellom ein fordelingsnøkkel for rus og ein for psykisk helse. Midlane knytt til rus ser ut til å bli fordelt etter sosialnøkkelen, mens helsenøkkelen vert lagt til grunn for fordeling av satsinga på psykisk helse. Ut frå dagens kostnadsnøkkel kan ein illustrere et beløp til Flora på 0,258 mill. kr til psykiatri, og 0,177 mill. kr til rusarbeid. Dette er høgst usikre tal. Oppdatering av kostnadsnøkkelen ut frå folketal og andre kriterier pr vil gje utslag for endeleg beløp i statsbudsjettet, som vert lagt fram i oktober. Det er vidare uklart om desse midlane kjem i tillegg til dei 333 mill. kr som vart utlemma av rammetilskotet i 2014 (0,606 mill. kr for Flora sin del), og som er grunnlag for søknad på øyremerka midlar til kommunalt rusarbeid i Innlemming i rammetilskotet betyr at midlane er til fri disposisjon for kommunen lokalt. Dersom bystyret er av den oppfatning at ein allereie har prioritert området godt nok i tråd med det lokale behovet, kan auken i rammetilskotet nyttast til andre føremål. Regjeringa vil fortsette å styrke helsestasjons- og skulehelsetenesta og jordmortenesta. Innafor veksten i de frie inntektene til kommunane for 2015 er 200 mill. kr knytt til dette området. I statsbudsjettet for 2014 vart 180 mill. kr av veksten i kommunesektorens frie inntekter knytt til behovet for styrking av helsestasjons- og skulehelsetenesta. Midlane vart fordelt til kommunane basert på tal innbyggjarar i alderen 0 19 år, med et minstenivå på kroner per kommune. Styrkinga i statsbudsjettet 2015 av helsestasjonstenesta, inkludert skulehelsetenesta og jordmortenesta, ser ut til å bli fordelt etter same nøkkel. I KS sin sist oppdaterte prognosemodell, og dermed ut frå dagens kostnadsnøkkel, er førebels beløp rekna til 0,502 mill. kr for Flora kommune. Her vil oppdatering av kostnadsnøkkelen ut frå folketal og andre kriterier pr gi utslag for endeleg beløp i statsbudsjettet, som vert lagt fram i oktober. Også her betyr innlemming i rammetilskotet at midlane er til fri disposisjon for kommunen lokalt. Dersom bystyret er av den oppfatning at ein allereie har prioritert området godt nok i tråd med det lokale behovet, kan auken i rammetilskotet nyttast til andre føremål. I kommuneproposisjonen vert det lagt opp til at øyremerka tilskot til gjeldsrådgjeving til 22 interkommunale nettverk med 109 kommunar, og til dekking av lønsutgifter til lærerar som

76 FLORA KOMMUNE er med elevar på leirskule vert innlemma i rammetilskotet frå Det er ikkje gitt nærare informasjon om korleis innlemminga skal skje. Regjeringa legg vidare opp til at dei kommunale eigendelane for opphald i barnevernsinstitusjonar og sentre for foreldre og barn skal aukas frå 2015, men at dei vil koma attende til opplegg for dette i statsbudsjettet for Det er sterkt behov for å tenke heilskaplig når sektorrammene for 2015 vert lagt. Per i dag er det ein rekke ukjente faktorar som vil påverke den samla budsjettbalansen for Med anna vil kriteriedata per , som grunnlag for utgiftsutjamninga sin del av rammetilskotet for 2015, vere kjent i samband med framlegging av statsbudsjettet for Et anna viktig moment er skatteveksten, som per mai 2014 viser ein mykje lågare vekst enn kva som er lagt til grunn i både statsbudsjettet for 2014 og revidert nasjonalbudsjett I statsbudsjettet vart det lagt til grunn ein nasjonal vekst på 3,7%. Denne vart redusert til 3% i revidert nasjonalbudsjett, mens realisert vekst per mai er på berre 1,5%. Då Flora kommune har ei skatteinntekt som ligg lågare enn landssnittet vil den nasjonale veksten få verknad for inntektsutjamninga sin del av rammetilskotet til kommunen. På lokalt nivå viser realisert skatteinntekt per mai ein vekst på 2,5% for Flora kommune. Budsjettert lokal skattevekst er lagt på 3% i kommunen sitt budsjett. Dersom ein tar utgangspunkt i skatteveksten per mai er det grunn til å tru at Flora kommune må ta ned realinntektsnivået i budsjettet for 2015, noko som gir mindre rom for å innarbeide nye tiltak og satsingar utan å samtidig måtte saldere andre områder i budsjettet for neste år. Gjer vidare merksam på ny informasjon etter framlegging av kommuneproposisjonen. Etter inngått avtale på Stortinget har KS oppdatert sin prognosemodell og skriv: "Det er inngått avtale på Stortinget mellom H, FrP, KrF og Venstre om revidert nasjonalbudsjett for Avtalen innebærer en økning av bevilgningene til barnehage gjennom økning av innbyggertilskuddet til kommunene med 175 mill. kroner. I prognosemodellen til KS er det lagt til grunn at midlene fordeles til kommunene ut fra delkostnadsnøkkelen til barnehage. I avtalen forutsettes det videre: "Stortinget ber Regjeringen etablere en ny metode for å beregne etterspørselseffekter av endringer i kontantstøtten og foreldrebetalingen i barnehagene. Bevilgningsendringene ved endret kontantstøtte og foreldrebetaling i gjennomgås sammen med KS som en del av arbeidet. Det forutsettes at dette danner grunnlaget for beregning av innbyggertilskudd som følge av etterspørselsendringer på barnehageområdet fra og med 2015." Dette innebærer at den inngåtte avtalen ikke er konkret i forhold til økonomi I prognosemodellen er det forutsatt, i tråd med vanlig praksis for delårsbevilgninger, at økt bevilgning for 2014 (175 mill. kroner) vil slå ut med helårseffekt (7/12) i Årseffekten er da 420 mill. kroner. Med denne tilnærmingen reduseres uttrekket for barnehage som følge av omlegging i kontantstøtte fra 825 mill. kroner til drøyt 400 mill. kroner. Det gjøres oppmerksom på at dette er et usikkert anslag." Utrekna uttrekk for Flora kommune var på 0,75 mill. kroner i 2014 og 1,05 mill. kroner i 2015, til saman årsverknad på 1,8 mill. kroner. Etter inngått avtale kan Flora ta høgde for å tilbakeføre ei inntekt til budsjettert rammetilskot på 0,381 mill. kroner i 2014 og 0,533 mill. kroner i 2015, dvs. årsverknad på 0,914 mill. kroner frå og med I samband med handsaming av revidert budsjett og økonomiplan gjorde bystyret vedtak om auke rammetilskotet med 0,381 mill. kr. Over perioden 2014-

77 FLORA KOMMUNE 2015 vart så 0,698 mill. kr disponert. Økonomiske konsekvensar: Sektorvise rammer på til saman 614,864 mill. kr i 2015 gir ikkje nokon økonomisk konsekvens utover vedteke revidert økonomiplan for Dersom sum førebelse sektorvise rammer går utover 614,864 mill. kr må tiltaka finansierast. Det vil uansett vere behov for ein heilskapleg gjennomgang av budsjettet for 2015 når statsbudsjettet er framlagt i oktober, og ein har oppdatert informasjon knytt til andre økonomiske faktorar som med anna pensjonsutgifter, renteutvikling og konsesjonskraftinntekter. Miljømessige konsekvensar: Aktuelle lover, forskrifter, avtalar mm: Lov om kommuner og fylkeskommuner (Kommunelova) Forskrift om årsregnskap og årsberetning (for kommuner og fylkeskommuner) Forskrift om årsbudsjett (for kommuner og fylkeskommuner) KRS Kommunale rekneskapsstandarder Veileder Økonomiplanlegging i kommuner og fylkeskommuner (utgitt av KRD)

78 FLORA KOMMUNE Saksframlegg Saksnr Utvalg Type Dato 023/14 Kultur- og oppvekstutvalet PS Bystyret PS Sakshandsamar Arkiv ArkivsakID Bente Forfang K2 - A20 12/867 Tilstandsrapport for grunnskulen 2013 Framlegg til vedtak: 1. Flora bystyre støtter opp om oppvekstsektoren sitt arbeid med å auke gjennomføring i grunnopplæringa det 13-årige løpet. Flora bystyre vil følgje utviklinga gjennom årlege tilstandsrapportar, og kjenneteikn i handlingsprogram og årsrapport. 2. Flora bystyre vil ha ein fagdag med tema frå oppvekstsektoren der ein ser på tiltaksrekka frå barnehage og gjennom heile grunnskuletida.

79 FLORA KOMMUNE Saksopplysningar: Kva saka gjeld: I Stortingsmelding nr. 31 ( ) går det fram at det er viktig at styringsorgana i kommunar og fylkeskommunar har eit bevisst og kunnskapsbasert forhold til kvaliteten på grunnopplæringa. Dette er nødvendig for å følgje opp utviklinga av sektoren på ein god måte. Det er fastsett i opplæringslova at skuleeigarar pliktar å utarbeide ein årleg rapport om tilstanden i opplæringa. Den årlege rapporten skal drøftast av skuleeigaren, dvs. kommunestyret (jf. opplæringslova andre ledd). Flora bystyre vil utvikle tilstandsrapporten til eit godt verktøy for styringsdialog mellom politikarar, administrasjon og profesjon, ( BYST-050/13 ). Tilstandsrapport for 2013 vart lagt fram for Kultur- og oppvekstutvalet i møte , sak 018/14 der det vart gjort slikt vedtak: 1. Kultur- og oppvekstutvalet tar Tilstandsrapport for grunnskulen 2013 til orientering 2. Tilstandsrapporten vert drøfta i Kultur- og oppvekstutvalet sitt dialogmøte juni På bakgrunn av drøftingane i dialogmøtet legg rådmannen fram ny sak til Kultur- og oppvekstutvalet. I den nye saka skal mål for vere ein del av tilrådinga. Tilstandsrapport for grunnskulen 2013 vert no lagt fram for Kultur- og oppvekstutvalet og vidare til handsaming i Flora bystyre. Rapporten vart drøfta i Kultur- og oppvekstutvalet sitt dialogmøte i juni, der også leiarar frå skule og barnehage deltok. Innleiing: Ein årleg tilstandsrapport for grunnskulen er ein del av det nasjonale kvalitetsvurderingssystemet. Det er eit minimumskrav at rapporten skal sjå på læringsresultat, læringsmiljø og fråfall. I kommuneplanen sin samfunnsdel er tilstandsrapporten omtalt slik: Flora kommune utarbeider årlege tilstandsrapportar i tråd med Kunnskapsdepartementet sine føresetnader. Desse skal vere verkty for å sikre fokus på kvalitet i skulen, samt styrke Flora bystyre sitt engasjement omkring kvalitet og resultat. Kommunane står fritt til å utvide rapporten slik at den gir eit grunnlag for å drøfte utviklingstiltak for skolen i politiske fora, i styringsdialog mellom politikk og administrasjon og i profesjonsfellesskap. Rapporten for 2013 er fyldigare enn minimumskravet og er bygd slik: Om datatilfanget Hovudtrekk frå tilgjengelege data, og drøfting av funn og tendensar Datasamling Status på tiltak frå Kommunedelplan for oppvekstsektoren Kvalitetssystem for grunnskulesektoren Status for godkjenning av skular Tilstandsrapporten for 2013 viser nokre felles utfordringar for oppvekstsektoren. Tilstandsrapporten og problemstillingar som kjem fram i rapporten er drøfta i Kultur- og oppvekstutvalet sitt dialogmøte i juni 2014, der også leiarane i oppvekstsektoren deltok.

80 FLORA KOMMUNE Målet for dialogmøtet var Felles forståing av kva grunnleggande ferdigheter er og korleis barnehagane og skulane kan jobbe på ulike måtar for at barna skal utvikle desse ferdighetene. Møtet drøfta samanhengen mellom grunnleggande ferdigheter og gjennomføring av vidaregåande opplæring. Kva kan barnehagane våre gjere for å auke gjennomføringa, og kva kan gjerast i skulane? Det vart også diskutert kva som kan gjerast for å snu trenden med mykje spesialundervisning. Vidare var visjonen frå oppvekstplanen diskutert og aktualisert med diskusjon om kva for ferdigheter som vert viktige i framtida. Vurdering: Tilstandsrapporten for 2013 viser nokre felles utfordringar for oppvekstsektoren: 1. Tilhøvet mellom tilpassa opplæring og spesialundervisning Spesialundervisning aukar i omfang, Flora ligg over landssnittet i Flora har i lang tid hatt færre elevar med spesialundervisning enn det som er vanleg elles i landet. Auken er størst på ungdomstrinnet. Mykje spesialundervisning bind opp ressursar til enkeltelevar, slik at det vert mindre rom for tilpassa opplæring. 2. Fagleg utfordring for elevane og arbeidsro Elevundersøkinga viser at elevane i Flora stort sett er nøgde med læringsmiljøet sitt. Både på trinn 7 og trinn 10 svarar mange elevar at dei vil ha større faglege utfordringar og betre arbeidsro. Dette er faktorar som er viktige for læringsmiljø og læringsutbytte. Skulane har allereie mange tiltak på desse områda, og eit felles målretta arbeid vil forsterke dette. 3. Betre ferdigheiter i lesing og rekning for dei svakaste elevane Grunnleggande ferdigheiter er naudsynte for læring og utvikling i skule, arbeid og samfunnsliv. Dei nasjonale prøvene viser at mange elevar ligg på dei lågaste nivåa i lesing og rekning. Det er viktig å få så mange av desse som mogleg opp på eit høgre nivå før dei går ut av grunnskulen. Desse utfordringane har vore drøfta i Kultur- og oppvekstutvalet sitt dialogmøte, og seinare i leiarnettverket for oppvekstsektoren. Etter desse drøftingane ser rådmannen at det arbeidet som skjer i barnehagar og skular har støtte og forståing i det politiske utvalet. Oppvekstplanen ligg til grunn for dei tiltaka som er etablerte. Slik rådmannen vurderer det er ikkje økonomisk rom for mange nye tiltak, vidare arbeid vil vere å forsterke og finpusse på tiltak som er i gang. Det er etablert praksis at tema frå oppvekstplanen vert belyst i møta i Kultur- og oppvekstutvalet. Medlemmane i utvalet sit som politiske representantar i samarbeidsutvala i skular og barnehagar, og får gjennom denne ordninga innblikk i korleis den enkelte skule og barnehage jobbar. Denne kunnskapen vert brakt tilbake til hovudutvalet gjennom eit fast orienteringspunkt. Rådmannen vurderer desse faste ordningane som verdifulle for å sikre god dialog mellom politikarar og leiarar i oppvekstsektoren. Gjennom deltaking i programmet Den gode skuleeigar har både politisk og administrativ leiing lagt ned mykje arbeid i å tydeleggjere rolla som skuleeigar. Som del av dette arbeidet vart det arrangert ein fagdag for Flora bystyre i januar Rådmannen tilrår at det vert arrangert ein ny fagdag i 2015 med tema frå oppvekstsektoren.

81 FLORA KOMMUNE Økonomiske konsekvensar: Det er ingen økonomiske konsekvensar av rapporten Miljømessige konsekvensar: Aktuelle lover, forskrifter, avtalar mm: Opplæringslova Vedlegg: Tilstandsrapport for grunnskulen 2013

82 FLORA KOMMUNE TILSTANDSRAPPORT FOR GRUNNSKULEN

83 2

84 INNHALD 1. INNLEIING OM DATATILFANGET ELEVAR OG UNDERVISNINGSPERSONALE SPESIALUNDERVISNING LÆRINGSMILJØ LÆRINGSRESULTAT OVERGANG TIL VIDAREGÅANDE OPPLÆRING HOVUDTREKK ELEVAR OG UNDERVISNINGSPERSONALE SPESIALUNDERVISNING LÆRINGSMILJØ LÆRINGSRESULTAT OVERGANG TIL VIDAREGÅANDE OPPLÆRING DATASAMLING ELEVAR OG UNDERVISNINGSPERSONALE SPESIALUNDERVISNING LÆRINGSMILJØ LÆRINGSRESULTAT OVERSIKT FOR FLORA KOMMUNE DEI SISTE SEKS ÅRA NASJONALE PRØVER STANDPUNKTKARAKTERAR EKSAMENSRESULTAT OVERGANG TIL VIDAREGÅANDE OPPLÆRING STATUS PÅ TILTAK FRÅ KOMMUNEDELPLAN FOR OPPVEKSTSEKTOREN KVALITETSSIKRING OG KVALITETSUTVIKLING GRUNNSKULANE FLORA KOMMUNE STATUS FOR GODKJENNING AV SKULAR

85 1. Innleiing I Stortingsmelding nr. 31 ( ) går det fram at det er viktig at styringsorgana i kommunar og fylkeskommunar har eit bevisst og kunnskapsbasert forhold til kvaliteten på grunnopplæringa. Dette er nødvendig for å følgje opp utviklinga av sektoren på ein god måte. Det er fastsett i opplæringslova at skuleeigarar pliktar å utarbeide ein årleg rapport om tilstanden i opplæringa. Den årlege rapporten skal drøftast av skuleeigaren, dvs. kommunestyret (jf. opplæringslova andre ledd). Tilstandsrapporten er ein del av det nasjonale kvalitetsvurderingssystemet. Rapporten skal som eit minimum omtale læringsresultat, fråfall og læringsmiljø. Skuleeigar står elles fritt til å utvide innhaldet i tilstandsrapporten. I Flora bystyre si handsaming av Tilstandsrapport for grunnskulen 2012 vart det fatta slikt vedtak: BYST-050/13 VEDTAK: 1. Flora bystyre vil utvikle tilstandsrapporten til eit godt verktøy for styringsdialog mellom politikarar, administrasjon og profesjon. Bystyret ber rådmannen legge fram ei sak for KUOP om korleis denne utviklinga kan gjennomførast. 2. Flora bystyre vil støtte opp om skulane sitt arbeid for auka læringsutbytte og godt læringsmiljø. 3. Flora bystyre vil utvikle skuleeigarrolla gjennom å følgje opp Kommunedelplan for oppvekstsektoren KUOP vert bedt om å ha sterkt og målretta fokus på nødvendige tiltak for å snu den negative resultatutviklinga i grunnskulen. Desse vedtaka ligg til grunn for utforminga av tilstandsrapport Rapporten er bygd slik: Om datatilfanget Hovudtrekk frå tilgjengelege data, og drøfting av funn og tendensar Datasamling Status på tiltak frå Kommunedelplan for oppvekstsektoren Kvalitetssystem for grunnskulesektoren Status for godkjenning av skular 4

86 2. Om datatilfanget 2.1. Elevar og undervisningspersonale Data som er med i rapporten Historiske data som viser samla elevtal på kvar skule tilbake til 2002/2003 Fordeling av elevar etter årstrinn på skulane skuleåret 2013/2014 Samla elevtal i kommunen etter årstrinn frå 2002/2003 til i dag Barnetalsutvikling etter årskull Årsverk til undervisning sett opp mot tal elevar, Flora samanlikna med fylket og landet Årsverk til undervisning, utvikling Spesialundervisning Data som er med i rapporten Elevar med spesialundervisning , samanlikna med landet Flora samanlikna med landet skuleåret 2013/2014 Prosentdel av elevane som får spesialundervisning etter hovudtrinn Prosentdel av elevane som får spesialundervisning, etter årstrinn tilbake til 2006/ Læringsmiljø Data som er med i rapporten Elevundersøkinga haust 2013, trinn 7 i Flora og landet Elevundersøkinga trinn 10, Flora og landet Tidsliner for motivasjon, trivsel og mobbing Elevundersøkinga er den nasjonale undersøkinga som registrerer korleis elevane opplever læringsmiljøet sitt. Det er obligatorisk for alle skular å gjennomføre undersøkinga for elevar på trinn 7 og trinn 10 i grunnskulen. Det er ikkje obligatorisk for elevane å delta, og dei treng ikkje å svare på alle spørsmål dersom dei deltek. I Flora deltek bortimot alle elevar på dei obligatoriske trinna. Nokre av barneskulane gjennomfører undersøkinga for trinn 5-7. Eikefjord barne- og ungdomsskule gjennomfører for trinn Flora ungdomsskule har alle elevar med i undersøkinga. Tidlegare vart undersøkinga gjennomført på våren. Det tok lang tid før skulane fekk sjå eigne data, og då var elevane frå trinn 7 starta på ungdomstrinnet og trinn 10 var over i vidaregåande opplæring. Frå 2013 vert undersøkinga gjennomført om hausten. Det tar framleis lang tid før data vert lagt ut i nasjonal database på skoleporten.no, data frå haust 2013 blir publisert i mai 5

87 2014.Men gjennom dataverktøyet PULS får skulane tilgang til eigne data rett etter at undersøkinga er gjennomført. Dette gjer at skulane kan jobbe målretta med elevane i vårhalvåret. Skulane har tilgang til eigne data ned på klassenivå, ikkje på individnivå. Datasett der ein kan sjå kva to eller færre elevar har svart, vert "prikka". Dei store skulane og skular med store elevgrupper kan lese mykje ut frå undersøkinga, men for dei små skulane er Elevundersøkinga eit lite eigna verktøy. Elevundersøkinga vert "ny" hausten Nokre av spørsmåla er dei same som tidlegare, men det er gjort så store endringar at direkte samanlikning med tidlegare år ikkje er mogleg. Gjennom PULS kan skulane følgje utvikling der data kan samanliknast med tidlegare undersøkingar. I skulane sitt arbeid med å fremje godt læringsmiljø, er Elevundersøkinga eitt bidrag til opplyst dialog, analyse av situasjon og vurdering av tiltak. Gjennom mellom anna elevsamtalar, utviklingssamtalar, elevråd, foreldreutval, samarbeidsutval og skulemiljøutval kjem det fram eit breitt bilete av læringsmiljøet. Dei ulike utvala har læringsmiljø som tema i sine møte, funn og trendar i Elevundersøkinga blir diskutert Læringsresultat Vi kan følgje læringsresultat for årskulla gjennom Nasjonale prøver på trinn 5, trinn 8 og trinn 9 Standpunktkarakterar, eksamenskarakterar og grunnskulepoeng for trinn 10. Nasjonale prøver På trinn 5 og trinn 8 har elevane nasjonale prøver i lesing, rekning og engelsk. På trinn 9 har elevane nasjonale prøver i lesing og rekning. Prøva i engelsk er knytt til kompetansemåla i faget engelsk. Prøvene i lesing og rekning er ikkje knytt til bestemte fag, men prøver som skal måle dei grunnleggjande ferdigheitene til elevane på tvers av fag. Grunnleggjande ferdigheiter er eit omgrep som kom inn i skulen saman med Kunnskapsløftet. Grunnleggjande ferdigheiter er naudsynte for læring og utvikling i skule, arbeid og samfunnsliv. I Kunnskapsløftet er desse definert som å kunne lese, rekne, uttrykkje seg skriftleg og munnleg, og bruke digitale verktøy. Grunnleggjande ferdigheiter er ikkje eigne fag med eigne undervisningstimar. Skulane skal jobbe med å utvikle elevane sine grunnleggjande ferdigheiter gjennom arbeid med faga. Dei nasjonale prøvene i rekning er ikkje ei prøve i matematikk, men ei prøve der elevane skal vise korleis dei kan nytte rekning som grunnleggjande ferdigheit på fleire fagområde. Likeins skal elevane vise korleis dei kan nytte lesing som grunnleggjande ferdigheit til læring i ulike fag. Dei nasjonale prøvene vert gjennomførde om hausten. Resultata vert gjort tilgjengelege for skulane på elevnivå. Resultat på kommunenivå vert publiserte på Utdanningsdirektoratet sin nettstad skoleporten.no. Standpunktkarakterar, eksamenskarakterar og grunnskulepoeng Standpunktkarakterar og karakterar frå eksamen i grunnskolen utgjer sluttvurderinga. Denne vurderinga skal gi informasjon om den kompetansen eleven har oppnådd i faget ved avslutning av opplæringa, og vurderinga skal vere fundert i måla i læreplanverket. Elevane får standpunktkarakterar i alle fag. Standpunktkarakter er læraren sin vurdering av eleven sin sluttkompetanse i faget. Det er utarbeidd nasjonalt rettleiingsmateriell med kriterier for 6

88 måloppnåing i mange av faga. Likevel kan praksis vere ulik får skule til skule, og mellom kommunar. Dette kan vere ei feilkjelde dersom ein nyttar standpunktkarakterar for å samanlikne eigen kommune med andre. Det er ei målsetjing å ha lite avvik mellom standpunktkarakterar og eksamenskarakterar. Eksamenskarakterar er delt inn i skriftleg og munnleg eksamen. Skriftleg eksamen er den same for alle elevar i landet som kjem opp i same fag. Skriftleg eksamen er individuell og kvar elev kjem berre opp i eitt av faga norsk, matematikk eller engelsk. Dersom ein nyttar resultat frå skriftleg eksamen i samanlikningar, er det viktig å vite at det ikkje er resultata til heile årskullet ein ser på. Munnleg eksamen er ein lokal eksamen. Dei siste åra har alle elevar i Flora vore opp til munnleg eksamen i eit fag. Flora har samarbeidd med dei andre kommunane i Sunnfjord, både når det gjeld skulering av sensorar og gjennomføring eksamen ved utveksling av sensorar. Dersom ein nyttar resultat frå munnleg eksamen i samanlikningar er det viktig å vite at det er ein lokal eksamen og ofte lågt antal elevar som har eksamen i kvart fag. Grunnskulepoeng vert rekna ut ved at alle avsluttande karakterar som vert ført på vitnemål, vert lagt saman og delt på antal karakterar slik at ein får eit snitt. Så vert snittet multiplisert med Overgang til vidaregåande opplæring Data som er med i rapporten Prosentdel av elevar på trinn 10 som går rett over til vidaregåande opplæring Resultat Vg1 og gjennomføring Vg1 og Vg2 for årskulla som fullførte grunnskulen

89 3. Hovudtrekk 3.1. Elevar og undervisningspersonale Elevtalet i grunnskulen samla sett har gått ned frå toppåret 2004 og fram til Det er no ein liten auke, men tal elevar vil truleg flate ut om lag på dagens nivå. Presset på Florø barneskole vil halde seg. De nye årskulla som ikkje har starta på skulen er mindre enn tidlegare år, men det ut til å vere god tilvekst fram mot skulestart. Det årskullet som startar på trinn 1 hausten 2014 er no oppe i 180, fødselskullet i 2008 var 160. For årskulla som er fødde etter 2000, gir tilflytting positiv elevtalsutvikling. Tal lærarårsverk er redusert i perioden 2009 til 2013, frå 184 til 160. Elevtalet er også redusert i same periode, men vi ser at det vert fleire elevar per lærar. Flora vert så å seie all undervisning utført av lærarar som har godkjent utdanning Spesialundervisning Rett til spesialundervisning er heimla i opplæringslova 5-1, og skal gjevast til elevar som ikkje har eller kan få tilfredsstillande utbytte av det ordinære opplæringstilbodet. I Kommunedelplan for oppvekstsektoren er det ei målsetjing at Skulane gir tilpassa opplæring innanfor ramma for normalundervisning, og dette avgrensar trong for spesialundervisning. Etter innføring av Kunnskapsløftet har ein nasjonalt sett ein auke i tal elevar som får spesialundervisning. Flora låg likt med landet på dette området i Fram til 2012/2013 hadde Flora ein langt mindre auke enn landssnittet. Frå skuleåret 2012/2013 til skuleåret 2013/2014 var det ein stor auke i Flora. Kommunen ligg no litt over landssnittet. Det er ungdomstrinnet som har stor auke i spesialundervisning, frå 9,2% i 2011 til 12,2% i Auken i spesialundervisning er så stor at det er naudsynt å sjå på korleis oppvekstsektoren kan snu trenden Læringsmiljø I pkt 4.3 er det vist korleis elevane på trinn 7 og trinn 10 i Flora opplever læringsmiljøet sitt. Deira svar er samanlikna med landsresultatet for dei same årstrinna. Floraelevane svarar veldig likt med elevar elles i landet, både på trinn 7 og trinn 10. Undersøkinga viser at motivasjonen vert lågare når elevane vert eldre. Dette er eit kjent fenomen, men likevel viktig å vere merksam på. Trinn 10 hausten 2013 svarar meir positivt på spørsmåla enn tidlegare årskull. Trivsel er høg både på trinn 7 og trinn 10. Likeins er skåringa på mobbing positiv. På trinn 7 svarar elevane at dei er nøgde på dei aller fleste område. Det er berre to spørsmål som peiker seg ut i negativ retning: Fagleg utfordring: Får du nok utfordringar på skulen? 8

90 Arbeidsro: Det er god arbeidsro i timane På begge desse spørsmåla er det forbetringspotensiale på ungdomstrinnet også. Funna i Elevundersøkinga blir diskutert i ulike fora på den enkelte skule og i samarbeid mellom skulane. Skulane jobbar målretta med betring av læringsmiljøet til elevane. Vinteren 2014 starta 150 tilsette på eit etter- og vidareutdanningsstudie i klasseleiing. Dette er eit stort løft som vil ha innverknad på praksis i klasseromma Læringsresultat Nasjonale prøver årleg fagmøte I starten på februar kvart år samlast lærarar frå grunnskulen og lærarar frå Flora vidaregåande skule til eit fagmøte. Dette er eit møte der lærarane møter godt forberedte med god innsikt i korleis elevane på deira skule har løyst dei nasjonale prøvene. Lærarane organiserer seg i grupper som ser spesielt på lesing, rekning eller engelsk. I desse møta går lærarar på tvers av skuleslag inn i prøvene for å sjå kva elevane meistrer og kor problemområda ligg. Dette er eit svært viktig arbeid for å finne tiltak som kan heve dei grunnleggjande ferdigheitene til elevane. Noko av det som kom fram i drøftingane: Lesing som grunnleggjande ferdigheit: Lesing av tabellar ser ut til å vere vanskeleg på alle trinn Mange elevar les ikkje grundig nok. Dei er overflatiske i arbeidet med å lese/forstå sjølve oppgåva. Er vaksne (lærarar og foreldre) for raske til å forklare kva dei skal gjere? Mange slit med dei lange tekstane. Særleg på trinn 5 er tekstene lengre enn dei dei jobbar med til dagleg. Uthaldenheit er eit område å jobbe med. Lesefarten endrar seg lite det første året på ungdomstrinnet. Men elevane blir dyktigare til å tolke og reflektere, og til å lese samansette tekstar. Vi må jobbe med motivasjon og stille krav til innsats. Vi må bevisstgjere elevane på strukturar i fagtekstar. Dette er like viktig for både lesing og skriving som grunnleggjande ferdigheiter. Leggje vekt på begrepslæring, - mange elevar treng forklaring på det vi oppfattar som kvardagsbegrep. Rekning som grunnleggjande ferdigheit: Resultatet for trinn 5 er positivt, trinn 8 og 9 ligg om lag som tidlegare Prøva i rekning er ikkje ei prøve i faget matematikk. Vi må vere meir bevisste på å bruke rekning i fleire fag. Flora ungdomsskule har rekning i alle fag som sitt fokusområde når dei skal inn i den nasjonale ungdomstrinnssatsinga frå hausten Statistikk peker seg ut som det området elevane på trinn 5 presterer dårlegare enn landssnittet på. Elevane på trinn 8 presterte godt på statistikkoppgåvene. Statistikk og 9

91 lesing av tabellar kjem igjen i mange fag, og elevane vert testa på dette området både gjennom prøvene i lesing og prøvene i rekning. Prøvene i engelsk: Elevar som slit med lesing har og problem med prøvene i engelsk Lange tekstar og manglande ordforråd er ei utfordring. Tekstane i prøva for trinn 5 har mykje tekst og inneheld ord elevane ikkje er kjende med. Det er mange elevar som er på dei lågaste nivåa, det er viktig å få så mange av desse som mogleg opp på nivå 3 før dei går ut av grunnskulen. Stor spreiing gjev utfordringar med å kunne tilpasse undervisninga også for dei som ligg på dei høgste nivåa. Vidaregåande skule kartlegg ferdigheitene i engelsk når elevane startar der. Her har det vore ei positiv utvikling for elevane frå Flora. Ein del av elevane som skårer svakt i lesing, gjer det betre på lytteprøver. Vidaregåande skule ser at mange elevar gir opp for tidleg, dette samsvarar med det grunnskulane ser. Nasjonale prøver trinn 5 Samla sett er resultata for trinn 5 om lag på same nivå som , og ganske likt landssnittet. Resultata er klårt betre enn i 2012, som var eit år der trinn 5 skåra lågt. Resultatet i rekning peiker seg ut som positivt. Elevane har samla skåre over landssnittet. Prosentdelen av elevar på lågaste nivå er den lågaste på mange år. Nasjonal prøve i rekning dekkjer tre innhaldsområde: Tal Måling Statistikk. Statistikk er det området elevane meistrer dårlegast. Nasjonale prøver trinn 8 Samla sett presterer trinn 8 på same nivå som dei to føregåande åra. Det er på prøva i lesing dei gjer det best. På rekneprøva er det og få elevar på det lågaste nivået. På engelskprøva er meir enn 30% av elevane på dei to lågaste nivåa. I lesing og rekning har skulane kartleggingsprøver som gjer det mogleg å følgje utviklinga til elevane gjennom barnetrinnet. Skulane manglar kartleggingsmateriell for engelsk. Ved bruk av kartleggingsprøver kan skulane fange opp problem og setje inn tiltak tidleg. Flora bør vurdere moglege kartleggingsverktøy som kan hjelpe skulene med læringsarbeidet i engelskfaget. Nasjonale prøver trinn 9 Trinn 9 sine prøver viser om elevane har betra dei grunnleggjande ferdigheitene sine det første året på ungdomstrinnet. Rekning viser positiv utvikling. Resultata er litt svakare på leseprøva. 10

92 Standpunktkarakterar, eksamenskarakterar og grunnskulepoeng Årskullet som gjekk ut av grunnskulen våren 2013 hadde 39,2 grunnskulepoeng. Landssnittet for årskullet var 40,1 poeng. Dei siste åra har snittet i Flora vore mellom 39 og 40 poeng. Unnataket var våren 2012 då snittet var nede i 38,3 poeng. Standpunktkarakterar eignar seg ikkje så godt til samanlikning med andre. Sjølv ved bruk av nasjonalt rettleiingsmateriell vil det liggje ulike vurderingar til grunn for standpunktkarakter. Det er viktig at lærarane deltek i fagfellesskap på eigen skule og på tvers av skular, og på den måten utvikle lik vurderingspraksis. Skriftleg eksamen er sentralt gitt, og er difor den same for alle elevar i som kjem opp i faget. Det er eksterne sensorar som vurderer besvarelsane. Vurdering av skriftleg eksamen er det næraste vi kjem "eit fast punkt" i vurderingsarbeidet. Dersom alle elevar i eit kull var oppe til skriftleg eksamen i same fag, ville det vore svært nyttig å samanlikne standpunktkarakter og eksamenskarakter. No kjem kvar enkelt elev opp i eitt av faga norsk, matematikk eller engelsk. Dette gjer at vi ikkje kan samanlikne heile kullet sin standpunktkarakter med eksamenskarakter for gruppa som er oppe i faget. Det er nyttig å sjå eksamensgruppa sine standpunktkarakterar opp mot kva elevane presterte på eksamen. Eit teikn på god vurderingspraksis er at det er samsvar mellom standpunktkarakter og eksamenskarakter. Likevel veit vi at ein elev kan gjere det uventa godt på eksamen, eller ha ein dårleg dag og prestere under det han gjer til vanleg. Flora har hatt lite avvik mellom standpunkt og eksamen i dei åra vi har data for. Ved skriftleg eksamen våren 2013 var snittet for matematikk skriftleg 2,5. Dette er svært lågt. Landssnittet for dette årskullet var 3,1. Ungdomsskulane har jobba mykje med analyse av desse resultata. Eksamensresultata i norsk og engelsk var litt høgre enn i 2012, kullet frå 2013 låg på nivå med tidlegare år. Resultat skriftleg eksamen 2013: Norsk hovudmål (3,6), norsk sidemål (3,5), engelsk (3,5) Elevane får betre karakterar på munnleg eksamen enn på skriftleg. Dette er slik i heile landet. Grunnskulepoeng vert rekna ut ved at alle avsluttande karakterar som vert ført på vitnemål, vert lagt saman og delt på antal karakterar slik at ein får eit snitt. Så vert snittet multiplisert med 10. Det nasjonale snittet for grunnskulepoeng ligg på +/- 40 poeng. Flora ligg svært nært landet, snittet for avgangskullet i 2013 var 39,2 poeng Overgang til vidaregåande opplæring I Noreg er fullført 3- eller 4-årig vidaregåande opplæring oftast ein føresetnad for opptak til høgre utdanning, fagbrev og sertifisering i mange yrke. Dei som felle ut av utdanningssystemet før fullført vidaregåande opplæring vil difor ha dårlegare føresetnader for vidare utdannings- og arbeidslivskarriere. Skoleporten.no hentar data frå VIGO, som er felles datasystem for vidaregåande opplæring. Kommunane får berre tilgang til kor stor prosentdel av elevane frå trinn 10 som startar på vidaregåande opplæring påfølgande haust. Tala for Flora er svært like landet, 97-98% av elevane startar på vidaregåande opplæring same år som dei avsluttar grunnskulen. Vi har ikkje data som viser kva dei ungdommane som ikkje startar 11

93 vidaregåande opplæring gjer. For eit årskull på 180 elevar er det 4-5 elevar som gjer noko anna hausten etter ungdomsskulen. Vi veit at så å seie alle elevar startar på vidaregåande opplæring. Gjennom datasystemet PULS kan kommunen følgje årskull inn i vidaregåande opplæring. I datadelen ser vi at elevane frå Flora presterer om lag på landssnittet i norsk, matematikk, naturfag og engelsk. Elevane frå Flora har ein litt høgre gjennomføring på Vg1 og Vg2 enn landet. Kommunen har ikkje oversyn som viser kor mange som har fullført og bestått Vg3 eller fag-/svenneprøve fem år etter oppstart i vidaregåande skule. Tett samarbeid mellom ungdomsskulane og Flora vidaregåande skule er viktig for å jobbe fram tiltak som styrkjer gjennomføring. Dette er eit godt etablert samarbeid som både sikrar god overgang, og som femner om arbeid med fag og grunnleggjande ferdigheiter. I 2013 er det gjort eit grundig arbeid med å vidareutvikle samarbeidet mellom ungdomstrinnet og vidaregåande opplæring, det er laga eit forpliktande årshjul for samarbeid med desse målsetjingane: 1. Sikre elevane god overgang frå grunnskule til vidaregåande opplæring 2. Styrke det faglege samarbeidet mellom grunnskulen og vidaregåande skule for å gje elevane god progresjon i faga 3. Sikre god gjennomføring i vidaregåande opplæring 4. Gje elevane kunnskap om vidaregåande opplæring og arbeidsliv, samt innsikt i eigen kompetanse slik at dei kan gjere rette val for framtida 5. Sikre at den enkelte elev får god og nødvendig tilrettelegging i nytt skuleslag 12

94 4. Datasamling 4.1. Elevar og undervisningspersonale Flora kommune alle skular Fordelt på periode Offentleg Alle Begge kjønn Grunnskule 02/03 03/04 04/05 05/06 06/07 07/08 08/09 09/10 10/11 11/12 12/13 13/14 Askrova skule Batalden skule Brandsøy skule Eikefjord skule Flora ungdomsskule Florø barneskole Krokane skule Rognaldsvåg skule Solheim skule Stavang skule Steinhovden skule Svanøy skule Torvmyrane skule Årebrot skule Flora Flora kommune alle skular 2013/2014 Offentleg Alle Begge kjønn Grunnskule Trinn 1 Trinn 2 Trinn 3 Trinn 4 Trinn 5 Trinn 6 Trinn 7 Trinn 8 Trinn 9 Trinn 10 Brandsøy skule Eikefjord skule Flora ungdomsskule Florø barneskole Krokane skule Solheim skule Stavang skule Steinhovden skule Torvmyrane skule FLORA TOTALT

95 Flora kommune Årstrinn fordelt på periode Offentleg Alle Begge kjønn Grunnskule Trinn 1 Trinn 2 Trinn 3 Trinn 4 Trinn 5 Trinn 6 Trinn 7 Trinn 8 Trinn 9 Trinn Flora kommune Årskull fordelt på periode Figuren viser tal barn som vart fødde i perioden (blå line). Den raude lina viser kor mange barn det er registrert i årskulla per januar Kjelde: SSB 14

96 Flora kommune skuleeigar Samanlikna geografisk Skuleåret 2013/2014 Flora Fylket Landet Tal elevar per årsverk til undervisning 11,4 10,3 12,2 Tal elevar per assistentårsverk i undervisninga 56,1 79,8 74,7 Tal assistentårsverk per hundre lærarårsverk 18,1 11,5 14,3 Elevar per lærar trinn 11,6 10,7 13,1 Elevar per lærar trinn 14,3 12,7 14,1 Elevar per lærar i ordinær undervisning 14,4 14,1 16,8 Prosentdel av undervisninga gitt av undervisningspersonale med godkjent utdanning 98,1 96,5 96,8 Undervisningstimar totalt per elev Tabellen viser årsverk til undervisning sett opp mot tal elevar. Omgrepet ordinær undervising vert nytta for å skilje spesialundervisning og særskilt norskopplæring frå den ordinære undervisninga. Kjelde: Skuleporten Flora kommune skuleeigar Perioden Årsverk for undervisningspersonale 184,2 170,1 172,6 157,6 159,8 Tal elevar per årsverk til undervisning 10,3 10,9 10,5 11,3 11,4 Tal assistentårsverk i undervisninga Tal elevar per assistentårsverk i undervisninga 59,4 51,6 51,5 63,3 56,1 Tal assistentårsverk per hundre lærarårsverk 16 19,2 18,6 16,1 18,1 Elevar per lærar trinn 10, ,2 11,4 11,6 Elevar per lærar trinn 14,4 14,1 14,5 14,4 14,3 Elevar per lærar i ordinær undervisning 14,3 14,6 13,9 14,7 14,4 Prosentdel av undervisninga gitt av undervisningspersonale med godkjent utdanning 92,5 96,8 93,1 97,2 98,1 Undervisningstimer totalt per elev

97 4.2. Spesialundervisning Flora kommune Hovudtrinn samanlikna med landet Offentleg Alle Begge kjønn Grunnskul 2013/2014 Trinn 1-4 Trinn 5-7 Trinn 1-7 Trinn 8-10 Totalt Landet 5,32 9,72 7,18 10,77 8,3 Flora 5,90 8,01 6,84 12,17 8,6 Tabellen viser prosentdel av elevane som får spesialundervisning skuleåret 2013/2014 samanlikna med landet. Flora kommune Hovudtrinn fordelt på periode Offentleg Alle Begge kjønn Grunnskule År Trinn 1-4 Trinn 5-7 Trinn 1-7 Trinn 8-10 Totalt ,90 8,01 6,84 12,17 8, ,81 6,95 6,31 10,51 7, ,26 9,38 7,12 9,23 7, ,29 10,62 7,14 7,82 7, ,75 9,09 6,75 8,25 7, ,25 7,80 6,42 6,75 6, ,25 5,93 5,55 8,93 6, ,19 7,36 5,64 10,35 7,0 Tabellen viser prosentdel av elevane som får spesialundervisning etter hovudtrinn. Kjelde: GSI 16

98 Flora kommune Årstrinn fordelt på periode Offentleg Alle Begge kjønn Grunnskule År Trinn 1 Trinn 2 Trinn 3 Trinn 4 Trinn 5 Trinn 6 Trinn 7 Trinn 8 Trinn 9 Trinn 10 Totalt ,1 5,3 6,7 8,6 8,1 8,9 7,1 13,8 12,0 11,1 8, ,8 6,2 7,4 6,7 5,2 4,2 11,7 12,1 9,6 9,8 7, ,7 6,1 6,9 5,2 3,6 9,9 14,1 8,6 8,4 10,5 7, ,4 5,7 2,5 3,6 8,5 13,6 9,6 8,5 9,9 5,0 7, ,5 3,8 3,0 7,9 12,0 8,0 7,1 10,8 6,6 7,2 7, ,0 3,7 5,9 7,1 6,4 8,2 8,8 5,0 7,2 7,9 6, ,1 4,5 6,6 6,4 5,8 6,7 5,2 9,2 8,4 9,1 6, ,3 5,6 3,7 4,1 6,6 5,6 9,6 8,6 7,8 14,5 7,0 Tabellen viser prosentdel av elevane som får spesialundervisning. Kjelde. GSI 17

99 4.3. Læringsmiljø Elevundersøkinga haust Motivasjon og meistring Flora 7. trinn Landet 7. trinn Flora 10. trinn Landet 10. trinn 1.1 Motivasjon 3,89 3,98 3,59 3, Innsats 4,28 4,34 3,93 3, Meistring 4,02 4,07 3,94 3, Fagleg utfordring 3,78 3,91 3,98 4, Relevant opplæring - - 3,56 3,48 2. Arbeidsmiljø 2.1 Trivsel 4,39 4,39 4,28 4, Trygt miljø 4,00 3,94 3,53 3, Mobbing på skulen 4,66 4,73 4,81 4,76 3. Klasseleiing 3.1 Støtte frå lærarane 4,43 4,35 3,93 3, Arbeidsro 3,25 3,39 3,20 3, Elevdemokrati og medverknad 3,72 3,70 3,43 3, Felles reglar 4,27 4,27 4,03 3,85 4. Vurdering 4.1 Vurdering for læring 4,09 4,03 3,66 3, Eigenvurdering 3,50 3,56 2,77 2,67 5. Rettleiing og rådgjeving 5.1 Skulehelsetenesta 3,98 3,90 3,33 3, Rådgjeving - - 3,78 3,74 6. Støtte heimanfrå 6.1 Støtte heimanfrå 4,25 4,33 3,97 3,89 Tabellen er henta frå PULS. Fargekodinga går frå raud til mørk gul til lys gul til grøn. Grønt er positivt raudt er negativt. Fargekodane gjer det enklare å sjå kva for område elevane er nøgde med, og kva dei ikkje er nøgde med. Grenseverdiane for farkekodinga er ulik frå spørsmål til spørsmål. Dette har skulane tilgang til når dei ser på sine resultat. 18

100 Motivasjon har desse spørsmåla/påstandar: Er du interessert i å lære på skulen? Kor godt likar du skulearbeidet? Eg gler meg til å gå på skulen. Flora kommune skoleeigar 1.1 Motivasjon Offentleg Trinn 7 Begge kjønn Grunnskule Flora kommune skoleeigar 1.1 Motivasjon Offentleg Trinn 10 Begge kjønn Grunnskule Trivsel Trivs du på skulen? Har du nokon å vere saman med i friminutta? Flora kommune skoleeigar 2.1 Trivsel Offentleg Trinn 7 Begge kjønn Grunnskule 19

101 Flora kommune skoleeigar 2.1 Trivsel Offentleg Trinn 10 Begge kjønn Grunnskule Mobbing på skulen Er du blitt mobba på skulen dei siste månadene? Av elevar i klassen/andre elevar/lærarar/andre vaksne Flora kommune skoleeigar 2.3 Mobbing på skulen Offentleg Trinn 7 Begge kjønn Grunnskule Flora kommune skoleeigar 2.3 Mobbing på skulen Offentleg Trinn 10 Begge kjønn Grunnskule 20

102 4.4. Læringsresultat Oversikt for Flora kommune dei siste seks åra Nasjonale prøver trinn Engelsk 2 2 1,9 2 1,7 2 Lesing 1,9 2 1,9 1,9 1,9 1,7 1,9 Rekning 2,1 1,8 2 1,9 1,8 1,8 2 Grunna feil i det nasjonale registreringssystemet er det ikkje tilgjengelege data for engelsk trinn 5. Nasjonale prøver for trinn 5 nyttar ein skala med 3 nivå der nivå 3 er best. Nasjonale prøver trinn Engelsk 3,1 3,1 3 2, Lesing 3,2 3,2 3,2 2,8 3,1 3,1 3,1 Rekning 3 3,2 3,1 2,8 3,1 3,1 3,1 Nasjonale prøver for ungdomstrinnet nyttar ein skala med 5 nivå der nivå 5 er best. Nasjonale prøver trinn Lesing 3,6 3,1 3,5 3,3 Rekning 3,5 3,1 3,4 3,3 Eksamensresultat Engelsk skriftleg eksamen 3,4 3,5 3,6 3,9 3,4 3,5 Engelsk munnleg eksamen 4,1 4,2 4,2 4 3,9 3,9 Matematikk skriftleg eksamen 3,4 3 3,1 2,9 2,9 2,5 Matematikk muntleg eksamen 3,7 4,1 3,7 4 3,6 3,5 Norsk hovudmål skriftleg eksamen 3,8 3,5 3,3 3,4 3,6 Norsk sidemål skriftleg eksamen 3,5 3,7 3,8 3,6 3,5 Norsk munnleg eksamen 4,2 4 4,5 4,1 4 4, Grunnskolepoeng, snitt 40 39,1 40,2 39,9 38,3 39,2 21

103 Nasjonale prøver Nasjonale prøver trinn 5 Dei nasjonale prøvene på trinn 5 nyttar ein skala med tre meistringsnivå, der nivå 1 er lågast. Med ei slik grov inndeling vil det vere stort spenn på elevprestasjonar innan same nivå. Figuren under viser samla resultat for prøvene i lesing, rekning og engelsk for Flora. Det nasjonale snittet ligg tett opptil 2, dei to siste åra har nasjonalt snitt vore 1,98. Flora kommune skoleeigar Samla skåre for alle prøver Offentleg Trinn 5 Begge kjønn Grunnskule Flora kommune skoleeigar Prosentdel elevar fordelte på meistringsnivå haust 2013 Offentleg Trinn 5 Begge kjønn Grunnskule Trinn 5 Nivå 1 Nivå 2 Nivå 3 Snitt Engelsk 27,7% 49,4% 22,9% 1,95 Rekning 20,6% 54,5% 24,9% 2,04 Lesing 24,9% 63,2% 11,9% 1,87 Lesing trinn 5 Nasjonale prøver i lesing kartlegg i kva grad ferdigheitene til elevane er i samsvar med mål for den grunnleggjande ferdigheita lesing, slik ho er integrert i kompetansemål i læreplanar for fag i LK06. Dei nasjonale prøvene i lesing omfattar tre aspekt: Elevane skal vise at dei kan: 1. finne informasjon 2. forstå og tolke 3. reflektere over og vurdere form og innhald i teksten 22

104 Flora kommune skoleeigar Lesing Offentleg Trinn 5 Begge kjønn Grunnskule Skåre for Flora er 1,87. Dette er betre enn resultatet i 2012, men litt svakare enn tidlegare år. Flora kommune skoleeigar Fordelt på periode Offentleg Trinn 5 Begge kjønn Grunnskule Dette årskullet har mange elevar på nivå 2, ein tredel av desse ligg tett oppunder grensa for nivå 3. Det er færre elevar på nivå 1 enn tidlegare år. Som figuren under viser ligg 24% av elevane i landet på nivå 1, medan Flora ligg på 25%. Lesing som grunnleggjande ferdigheit er svært viktig for læring i alle fag. På trinn 1-4 har skulane systematisk kartlegging av leseferdigheitene til kvar elev. Desse kartleggingane er nyttige for å følgje utviklinga til den enkelte elev, og for å kunne setje inn målretta tiltak. 23

105 Flora kommune skuleeigar Samanlikna geografisk Offentleg Trinn 5 Begge kjønn Periode Grunnskule Figuren over viser Flora samanlikna med landet, fylket og kommunegruppe. Rekning trinn 5 Nasjonale prøver i rekning skal kartleggje i kva grad ferdigheitene til elevane er i samsvar med mål for den grunnleggjande ferdigheita rekning, slik ho er integrert i kompetansemål i læreplanar for fag i LK06. Dette inneber at nasjonale prøver i rekning ikkje er ei prøve i matematikk som fag. Dei nasjonale prøvene i rekning dekkjer tre innhaldsområde: tal måling statistikk Prøvene i rekning tar utgangspunkt i korleis elevane bruker rekning i ulike faglege og daglegdagse samanhengar. Dette inneber at elevane forstår korleis dei: kan løyse ei gitt utfordring kan løyse problemet ved hjelp av rekneoperasjonar kan vurdere om svara er rimelege kan ha effektive strategiar for enkel talrekning Resultata til elevane på nasjonale prøver på 5. trinn er presenterte ved ein skala med tre meistringsnivå, der meistringsnivå 1 er lågast. Flora kommune skoleeigar Rekning Offentleg Trinn 5 Begge kjønn Grunnskule 24

106 Skåre for Flora er 2,04. Dette er det beste resultatet sidan hausten Flora kommune skoleeigar Fordelt på periode Offentleg Trinn 5 Begge kjønn Grunnskule Dette årskullet har mange elevar mange elevar på nivå 2, det er ei langt mindre gruppe enn tidlegare år på nivå 1. 25

107 Flora kommune skuleeigar Samanlikna geografisk Offentleg Trinn 5 Begge kjønn Periode Grunnskule Figuren over viser Flora samanlikna med landet, fylket og kommunegruppe. Engelsk trinn 5 Engelsk er ikkje ein del av dei grunnleggjande ferdigheitene som er integrerte i kompetansemål i læreplanane i alle fag i LK06. Prøvene tek utgangspunkt i kompetansemål i eitt fag engelsk. Oppgåvene på 5. trinn er knytte til desse ferdigheitene: finne informasjon forstå hovudinnhaldet i enkle tekstar forstå vanlege ord og uttrykk knytte til daglegliv og fritid forstå kva ord og uttrykk tyder ut frå samanhengen dei er brukte i bruke vanlege grammatiske strukturar, småord og enkle setningsmønster Flora kommune skoleeigar Engelsk Offentleg Trinn 5 Begge kjønn Grunnskule Skåre for Flora i 2013 er 1,95. Det er om lag som Det er i klår betring frå 2013, men dette er ikkje dei same elevane. Det vil vere meir relevant å sjå korleis desse elevkulla presterer på nasjonale prøver på trinn 8 og 9. 26

108 Flora kommune skoleeigar Fordelt på periode Offentleg Trinn 5 Begge kjønn Grunnskule Flora kommune skuleeigar Samanlikna geografisk Offentleg Trinn 5 Begge kjønn Periode Grunnskule 27

109 Nasjonale prøver på ungdomstrinnet For ungdomstrinnet nyttar dei nasjonale prøvene ein skala med fem nivå, der nivå 1 er lågast. Dei nasjonale prøvene på trinn 8 måler kva for eit nivå elevane er på når dei startar på ungdomstrinnet. Elevane på trinn 8 og trinn 9 gjennomfører dei same prøvene i lesing og rekning. Det er berre trinn 8 som gjennomfører prøver i engelsk. Flora kommune skoleeigar Samla skåre for alle prøver Offentleg Trinn 8 Begge kjønn Grunnskule Flora kommune skoleeigar Samla skåre for alle prøver Offentleg Trinn 9 Begge kjønn Grunnskule 28

110 Flora kommune skoleeigar Prosentdel elevar fordelte på meistringsnivå haust 2013 Offentleg Trinn 8 Begge kjønn Grunnskule 8. trinn Nivå 1 Nivå 2 Nivå 3 Nivå 4 Nivå 5 Snitt Engelsk 12,8% 20,6% 34,8% 21,3% 10,6% 2,96 Lesing 7,7% 18,3% 39,4% 21,9% 12,7% 3,14 Rekning 7,0% 21,6% 37,1% 25,2% 9,1% 3,08 Flora kommune skoleeigar Prosentdel elevar fordelte på meistringsnivå haust 2013 Offentleg Trinn 9 Begge kjønn Grunnskule 9. trinn Nivå 1 Nivå 2 Nivå 3 Nivå 4 Nivå 5 Snitt Lesing 6,0% 11,9% 41,8% 25,9% 14,5% 3,31 Rekning 3,2% 20,7% 36,9% 21,3% 17,8% 3,30 Lesing trinn 8 Nasjonale prøver i lesing skal kartleggje i kva grad ferdigheitene til elevane er i samsvar med måla for den grunnleggjande ferdigheita lesing, slik ho er integrert i kompetansemål i læreplanar for fag i LK06. Dette inneber at nasjonale prøver i lesing ikkje er ei prøve i norskfaget. Dei nasjonale prøvene i lesing omfattar tre aspekt ved lesing. Elevane viser at dei kan: 1. finne informasjon 2. forstå og tolke 3. reflektere over og vurdere form og innhald i teksten Flora kommune skoleeigar Lesing Offentleg Trinn 8 Begge kjønn Grunnskule 29

111 Flora kommune skoleeigar Fordelt på periode Offentleg Trinn 8 Begge kjønn Grunnskule Flora kommune skuleeigar Samanlikna geografisk Offentleg Trinn 8 Begge kjønn Periode Grunnskule Lesing trinn 9 Elevane på trinn 8 og trinn 9 gjennomfører same prøve. Prøvene for trinn 9 kan brukast til å sjå om elevane har betra grunnleggjande ferdigheit i lesing det første året på ungdomstrinnet. Flora kommune skoleeigar Lesing Offentleg Trinn 9 Begge kjønn Grunnskule 30

112 Flora kommune skoleeigar Fordelt på periode Offentleg Trinn 9 Begge kjønn Grunnskule 31

113 Flora kommune skuleeigar Samanlikna geografisk Offentleg Trinn 9 Begge kjønn Periode Grunnskule Nasjonale prøver i rekning for ungdomstrinnet Nasjonale prøver i rekning kartlegg i kva grad ferdigheitene til elevane er i samsvar med mål for den grunnleggjande ferdigheita rekning, slik ho er integrert i kompetansemål i læreplanar for fag i LK06. Dette inneber at nasjonale prøver i rekning ikkje er ei prøve i matematikk som fag. Dei nasjonale prøvene i rekning dekkjer tre innhaldsområde: tal måling statistikk Prøvene i rekning tek utgangspunkt i korleis elevane bruker rekning i faglege og daglegdagse samanhengar. Dette inneber at dei: forstår og kan reflektere over korleis dei best kan løyse ei gitt utfordring, kan løyse problemet ved hjelp av rekneoperasjonar kan vurdere om svara dei får er rimelege kan vise effektive strategiar for enkel talrekning Resultata til elevane på nasjonale prøver på ungdomstrinnet er presenterte ved ein skala med fem meistringsnivå, der meistringsnivå 1 er lågast. Flora kommune skoleeigar Rekning Offentleg Trinn 8 Begge kjønn Grunnskule 32

114 Flora kommune skoleeigar Fordelt på periode Offentleg Trinn 8 Begge kjønn Grunnskule Flora kommune skuleeigar Samanlikna geografisk Offentleg Trinn 8 Begge kjønn Periode Grunnskule 33

115 Flora kommune skoleeigar Rekning Offentleg Trinn 9 Begge kjønn Grunnskule Flora kommune skoleeigar Fordelt på periode Offentleg Trinn 9 Begge kjønn Grunnskule 34

116 Flora kommune skuleeigar Samanlikna geografisk Offentleg Trinn 8 Begge kjønn Periode Grunnskule Engelsk trinn 8 Engelsk er ikkje ein del av dei grunnleggjande ferdigheitene som er integrerte i kompetansemål i læreplanane i alle fag i LK06. Prøvene tek utgangspunkt i kompetansemål i eitt fag engelsk. Oppgåvene for ungdomssteget er knytte til desse ferdigheitene: finne informasjon forstå og reflektere over innhaldet i tekstar av ulik lengd og forskjellige sjangrar rå over eit ordforråd som dekkjer daglegdagse situasjonar 35

117 forstå kva ord og uttrykk tyder ut frå samanhengen dei er brukte i forstå bruken av grunnleggjande reglar og mønster for grammatikk og setningstypar Resultata til elevane på nasjonale prøver på ungdomssteget er presenterte ved ein skala med fem meistringsnivå, der meistringsnivå 1 er lågast Flora kommune skoleeigar Engelsk Offentleg Trinn 8 Begge kjønn Grunnskule Flora kommune skoleeigar Fordelt på periode Offentleg Trinn 8 Begge kjønn Grunnskule Flora kommune skuleeigar Samanlikna geografisk Offentleg Trinn 8 Begge kjønn Periode Grunnskule 36