Masseuttak Torvmo. Prosjekt E16, Varpe bru - Smedalsosen Lærdal kommune

Transkript

1 REGULERINGSPLAN Vedteken plan Masseuttak Torvmo Prosjekt E16, Varpe bru - Smedalsosen Lærdal kommune Reguleringsplan vedteken PlanID: Reguleringsplan - teikningar og føresegner Planomtale med vedlegg Region vest Leikanger, R.vegktr Juni 2015

2 Forord I 2014 starta Statens vegvesen, i samarbeid med Lærdal kommune, arbeidet med reguleringsplan for masseuttak ved Torvmo. Denne reguleringsplanen for masseuttaket er utarbeidd av Statens vegvesen, Region vest. Detaljreguleringsplan masseuttak Torvmo vart vedteken i kommunestyret i Lærdal 18.juni Smeddalsvatnet Innhald i plandokumentet Forord Oversiktsteikning B1 Formelt bindande del: Reguleringsføresegner Reguleringsplanteikningane R1 (på bakken) og R2 (under bakken) Planomtale Vedlegg i planomtalen: Innspel til varsla planoppstart Vurdering av krav om konsekvensutgreiing O-teikningar O1 og O2 kotering nytt terreng X-teikning X1 ortofoto med områdeavgrensing Vedlegg til reguleringsplanen: Rapport ROS-analyse E16 over Filefjell Rv. 52 over Hemsedalsfjellet Figur 1: Lokalisering av planområdet, vist med blå sirkel I

3

4 Statens vegvesen Reguleringsføresegner for masseuttak ved Torvmo, juni 2015 LÆRDAL KOMMUNE Reguleringsføresegner for: Jf. Plan- og bygningslova (pbl 12-3, 12-6) Masseuttak ved Torvmo Planid: Utarbeidd av Statens vegvesen Region vest Planen sine grenser og reguleringsformål Planen er utarbeidd etter 12-3, detaljregulering. Planen vert fremja etter 3-7, overføring av planførebuing til statleg mynde. Planen si avgrensing er vist på teikningane R1 og R2. Plangrense er synt på teikning. Føresegnene gjeld for dei områda som ligg innaføre plangrensa. Kartprojeksjonen er Euref 89, UTM sone 32 Formål Formål med reguleringsplanen er å sikre tilgang til å ta ut gode steinmassar til å bygge E16 over Filefjell. Areala i planområdet skal nyttast til følgjande reguleringsformål: Bygningar og anlegg (Pbl 12-5, nr. 1) Masseuttak BSM Landbruks-, natur- og friluftsformål og reindrift (Pbl 12-5, nr 5) Naturformål LNA Omsynssoner (Pbl 11-8 a til f, jf. 12-6) Bevaring kulturmiljø H570 Bestemmelsesområde (Pbl 11-8 a til f, jf. 12-7) Midlertidig anleggsområde #M Vertikalnivå Planen har to vertikalnivå: «på bakken» og «under bakken». 2 Felles føresegner 2.1 Byggegrense Der byggegrense ikkje er vist, gjeld reglane i veglova. 2.2 Tidsavgrensing Før bygging av E16 over Filefjell vert avslutta, frå Varpe bru til Smeddalsosen, skal masseuttaka førast tilbake til naturformål. 2.3 Tilkomst til anleggsområdet Tilkomst til anleggsområdet er via ei midlertidig avkøyrsle A1. Den kan leggast der det er mest hensiktsmessig i høve til drift av området. Det skal til ei kvar tid vere fri sikt 0,5 meter over nivået til dei tilstøytande vegane. Avkøyrsla skal fjernast når området vert ført tilbake til LNA-formål. 3 Plankrav 3.1 Rekkefølgjekrav For sikring av uttak i område f_bsm2 kan det takast ut stein frå område f_bsm1, ca m 3. Deretter skal all stein frå område f_bsm2 takast ut før vidare uttak frå område f_bsm Driftsplan Før anleggsstart for masseuttaket skal det føreligge driftsplan godkjent av direktoratet for mineralforvaltning. 3.3 Plan for Ytre Miljø (YM-plan) Krav i YM-plan skal følgjast opp slik at omsynet til landskap og naturmiljø vert sikra ved gjennomføring av tiltak. Det skal leggast til rette for revegetering ved å ta hand om jord- og vegetasjonsmassar og legge på jordmassar over areala før revegeteringsmassane vert lagt ut. Områda skal få nytt terreng med høgde slik teikningane O1 og O2 viser. Terrenget i område M1 kan byggast høgare og maksimalt så høgt som i dag. M2 kan ikkje byggast høgare enn teikninga viser. Det skal settast opp fysiske sperrer som for eksempel gjerde for å hindre skade på kulturminnet og på myr. Tiltak som fangar opp eller naturleg rensar overvatn skal sikre at det ikkje vert avrenning av partiklar frå sprenging og knusing til vassdraget. 4 Bygningar og anlegg 4.1 Masseuttak f_bsm Områda kan nyttast til masseuttak og lagring og handsaming av massar. Når områda vert tekne i bruk skal dei sikrast på forsvarleg måte. I område f_ BSM1 og f_bsm2 kan det takast ut stein til bygging av E16. På areal der stein er teke ut kan det lagrast og knusast stein. Det kan takast ut maksimalt m 3 fast fjell. 5 Landbruks-, natur- og friluftsliv og reindrift 5.1 Naturformål f_lna Området er regulert til naturformål f_lna i tråd med dagens bruk som natur- og friluftsområde. Heile planområdet skal førast tilbake til slik bruk når masseuttaket er avslutta. 6 Omsynssoner 6.1 Bevaring kulturmiljø H570 I området H570_1 ligg eit kulturminne som er freda og bandlagt etter kulturminnelova. Det er ikkje tillate å setje i gang tiltak som kan skade, øydelegge eller utilbørleg skjemme kulturminnet med mindre det er gitt løyve til dette frå kulturminnemyndigheita. 6.2 Midlertidig anleggsområde #M Område kan brukast til verksemd som er naudsynt for gjennomføring og tilstelling av masseuttaket. Når områda vert tekne i bruk skal dei sikrast på forsvarleg måte. Områda skal førast tilbake til formål og utforming i tråd med krav i YM-plan. Deler av urørt naturområde #M1 som ikkje er nytta til masselagring eller får masseuttak skal ikkje ha inngrep. Område #M3 kan nyttast til lagring av massar og knusing av stein. Dersom vegetasjonsdekke vert lagt på dette området skal det plasserast mot område #M4. Terrenginngrep i område #M4 og #M5 skal skje mest mogeleg skånsamt. Området kan nyttast til mellomlagring av vegetasjonsdekke og toppjord utan å ta av eksisterande vegetasjonsdekke.

5

6

7 Innhald i planomtalen: FORORD... I 1 SAMANDRAG BAKGRUNN MASSEBEHOV TIL BYGGING AV E ANDRE VURDERTE ALTERNATIV PLANPROSESSEN OPPSTARTVARSEL KONSEKVENSUTGREIING OFFENTLEG ETTERSYN VEDTAK PLANSTATUS OG RAMMEVILKÅR VAL AV PLANTYPE REGULERINGSPLANAR OG BYGGELØYVER SKILDRIN G AV PLANOMRÅDET, EKSISTERANDE TILHØV E PLANOMRÅDET LANDSKAP Landskapsrom Filefjell Landskap i planområdet AUTOMATISK FREDA KULTURMINNE NATURMILJØ Kunnskapsgrunnlaget Referansar og kjelder SKILDRIN G AV PLANEN GENERELT REKKEFØLGJE DRIFTSPLAN UTTAK AV MASSAR TILBAKEFØRING AV TERRENGET DRENERING OG HANDSAMING AV VATN KABLAR OG LEIDNINGAR STØY OG STØV GEOLOGI OG GEOTEKNIKK NATURMILJØ Verknader for naturmiljøet og avbøtande tiltak Naturmangfaldlova (NML) KULTURMINNE NATURRESSURSAR FRILUFTSLIV YTRE MILJØPLAN (YM-PLAN) EIGEDOMAR AREALOVERSIKT KOSTNADER ANLEGGSARBEID OG MIDLERTIDIG ANLEGGSOMRÅDE ROS-ANALYSE INNKOMNE INNSPEL VED PLANOPPSTART VI

8 1 Samandrag E16 over Filefjell vert no utbygd frå Varpe bru til Smeddalsosen, ei strekninga på om lag 2 mil, inkludert om lag 6 km tunnel. Tunnelen går delvis i fjell med dårleg kvalitet, og det har vore uråd å kartlegge nøyaktig kor stor del som går i dårleg fjell. Det er difor naudsynt å få tilgang til steinmassar av god kvalitet frå eit masseuttak nær planområdet, for å unngå stans i arbeidet med å bygge ferdig E16 over Filefjell. Før oppstart av denne reguleringsplanen vart andre område for masseuttak vurderte. Både av omsyn til fjellområdet sine verdiar, og for drift av veganlegget er det vurdert masseuttak nær offentleg veg, der det er inngrep frå før. Masseuttak ved Torvmo vart vurdert som det beste området totalt sett. Reguleringsplanen omfattar to område for uttak av stein, i tillegg til to område for midlertidig deponering av massar. Det kan totalt takast ut inntil m 3 stein i planområdet. Omfang av uttaket vert i høve til faktisk massebehov til bygging av veganlegget. Det er lagt inn rekkefølgje for kva område som skal takast ut stein frå først innan for planområdet. Etter uttak av massar skal det fyllast tilbake massar og terrenget formast med naturleg variasjon. 2 Bakgrunn 2.1 Massebehov til bygging av E16 Utbygginga av E16 over Filefjell er no i gang med strekninga Varpe bru - Smeddalsosen. Strekninga er ca 2 mil og omfattar ca 6 km lang tunnel og ca 14 km veg i dagen. For å bygge ny E16 med god bæreevne er det trong for stein med god kvalitet og at dårlege massar under vegen vert skifta ut med gode massar. Dette sikrar at vegen får lang levetid og at her ikkje vert telehiv. Dette prinsippet låg også til grunn ved utarbeiding av reguleringsplanane for ny E16 og ved planlegging av sjølve bygginga av vegen (byggeplanlegging). Før bygging av E16 starta kom det strengare krav til frostsikring av vegen. Djupne på frostsikring er auka frå 1,5 meter til 1,8 meter. Dette gir eit massebehov på 1000 meter veg på ca m3, samla for 2 mil med veg er det m3. Det kom også nye krav til grovknusing av frostsikringsmassane. Slik grovknusing fører til at 30 % av dei gode steinmassane vert endra til finstoff som ikkje kan nyttast til oppbygging av vegen. Svinnet av gode steinmassar på grunn av krav til grovknusing er ca m3. Konklusjon: Behovet for tilgang på dei gode steinmassane ved Torvmo har ikkje endra seg sjølv om tilhøva i tunnelen førebels er betre enn anteke tidlegare. Det er naudsynt å få tilgang til steinmassane ved Torvmo for å unngå stans i anleggsarbeidet og for å bygge ferdig E16 over Filefjell. Omfang av uttak ved Torvmo vert i høve til faktisk massebehov til bygging av veganlegget. 2.2 Andre vurderte alternativ Før oppstart av denne reguleringsplanen vart andre område for masseuttak vurderte. Både av omsyn til fjellområdet sine verdiar, og for drift av veganlegget er det vurdert masseuttak nær offentleg veg, der det er inngrep frå før. Steintypen fyllitt som dominerer på austsida av Filefjell er lite egna å nytte til overbygningsmassar. Steintypen på vestsida av fjellet er godt egna til slik bruk. Vi har difor sett etter masseuttak der fjellet er egna til overbygningsmassar. Følgjande andre alternativ er vurderte før planoppstart: Fjellhall langs tunnelen til E16 vart funne lite eigna fordi god stein ligg i område med liten fjelloverdekning og myr over, heilt vest i tunnelen. Det skal gjerast tiltak på vegtunellen for å sikre at myra ikkje vert drenert ut. Med ein stor fjellhall er dette vanskelegare å få til. Ei slik løysing kan også påverke det andre arbeidet med tunnelen. Av omsyn til myra, usikker utstrekninga på godt fjell i området, og ulemper for anleggsdrifta er dette alternativet difor lagt vekk. Langs fylkesveg 53 mellom Årdal og Tyin er det trong for å flytte vegen ut i vatnet og ta ut massar i terrenget innanfor for å redusere fare for ras ned på vegen. Tiltaket krev omfattande vurderingar i dette sårbare området. Det er difor lagt vekk som eit aktuelt området for masseuttak. Lenger aust, ved Øye, er det eit område med fjell av god kvalitet. Dersom planprosessar og prosjektering går som forventa for strekninga E16 Øye Eidsbru, så kan det gi eit overskot på gode vegbyggingsmassar som kan køyrast opp på Filefjell. Dersom dette lukkast vil behovet for sidetak bli mindre. Framdrift på dette prosjektet er usikkert. Det er difor usikkert om dette prosjektet vert gjennomført tidsnok til å gi massar til E16 på Filefjell. Ved Steinkyrkja og avkøyrsla til Fillestølen langs austlege del av Øvre Smeddalsvatn er det fjell i dagen av god kvalitet. Dette er i ein del av høgfjellet som er eksponert for innsyn frå store deler av fjellområdet rundt og området er sårbart for meir inngrep. Alternativet er difor lagt vekk. Undervegs i dette planarbeidet har status for oppstart på strekninga E16 Øye Eidsbru endra seg. Prosjektet har ikkje lenger finanisiering, og det er difor usikkert når det vert byggestart. Steinmassane frå det veganlegget kan difor ikkje nyttast på E16 på fjellet. I tillegg viser dei siste berekningane at det truleg ikkje er overskot av god stein på denne parsellen. Nye geologiske vurderingar av tunnelen antok at større del av tunnelen enn tidlegare lagt til grunn ville ha stein som ikkje kan nyttast til frostsikring. Tunnelen er no drive 1,5 km frå begge sider (totalt 3 km). Det er teke ut god stein frå vestsida av tunnelen. I austsida av tunnelen har det vore fyllitt, som ikkje kan brukast til oppbygging av vegen. Pr. 15.mars 2015 er det godt fjell på begge sider. Oppsummert viser den geologiske rapporten at det kan vere meir fyllitt i resten av tunnelen, men dette er fortsatt usikkert. Det viser seg at behovet for utskifting av dårlege massar (i hovudsak myr) er større enn føresett før anleggsstart. 1

9 3 Planprosessen 3.1 Oppstartvarsel I samsvar med 3-7 og 12-8 i Plan- og bygningslova varsla Statens vegvesen oppstart av reguleringsplanarbeid for masseuttaket i oktober Dette vart varsla i Sogn Avis, og med brev til grunneigarar og offentlege høyringsinstansar. 3.2 Konsekvensutgreiing I samband med oppstart av planarbeidet vart det vurdert om tiltaka kravde konsekvensutgreiing. Konklusjonen til Statens vegvesen vart at det ikkje er naudsynt med konsekvensutgreiing. Lærdal kommune var samd i dette. Grunngjeving var at det er inngrep i området frå før, og E16 ligg mellom planområdet og Smeddalsvassdraget. Fylkesmannen var ikkje samd i grunnlag for konklusjon på om tiltaket utløyser krav til konsekvensutgreiing, sjå kapittel 8.1. Dei finn at det manglar vurderingar etter bokstav d og at slik vurdering må gjennomførast før endeleg konklusjon om krav til ku vert fastlagt. Statens vegvesen gjennomførde vurdering etter bokstav d, om planen kjem i konflikt med gjeldande rikspolitiske retningslinjer for det verna Smeddalsvassdraget. Konklusjonen er at dei ønska tiltaka ikkje utløyser krav om konsekvensutgreiing etter bokstav d. Vurderinga ligg ved. Den vart sendt til Lærdal kommune for deira vurdering. 4 Planstatus og rammevilkår 4.1 Val av plantype Det skal utarbeidast reguleringsplan for tiltaket etter 12-3, detaljregulering. Det vart halde oppstartsmøte med Lærdal kommune 18. august 2014, der ein vurderte behovet for konsekvensutgreiing. Lærdal kommune og Statens vegvesen er einige i at tiltaket ikkje fell under kriteria i KUforskrifta, og at planområdet og tiltaket er så avgrensa at det ikkje er behov for KU. Sjå kapittel 3.2. Det er avtala med Lærdal kommune at Statens vegvesen legg ut planen på høyring etter 3-7. Denne planrapporten har med orientering om kulturminne, naturmiljø, landskapstilpassing og andre forhold som er relevante for planen og planområdet. 4.2 Reguleringsplanar og byggeløyver Det er reguleringsplan for E16 frå Borlaug til Brusestølen forbi planområdet. E16 er bygt om i tråd med reguleringsplanen. I samband med bygging av E16 frå Borlaug til Brusestølen vart det i mai 2012 søkt om å nytte eit område ved Torvmo til masselagring. Dette vart det gitt løyve til. Masselagringa skal vere avslutta innan utgangen av 2017, inkludert å rydde opp og føre området tilbake til naturområde. Lærdal kommune godkjende bruken av området. Avgrensing av området vises på oversiktsteikning B1. Lærdal kommune sa seg samd i Statens vegvesen si vurdering, sjå vedlagde brev datert 3.februar 2015 (dokument nr. 25). I mars 2015 bad Lærdal kommune om vurdering av ny forskrift til konsekvensutgreiing. Statens vegvesen gjennomførde dette og fann at reguleringsplanen for masseuttak nord for Torvmo ikkje krev konsekvensutgreiing (dokument nr. 32). 3.3 Offentleg ettersyn Statens vegvesen la ut forslag til reguleringsplan til offentleg ettersyn frå 28. mars til 13. mai etter 3-7 i Plan- og bygningslova. Dokumenta låg i papirutgåve på Rådhuset i Lærdal, og i digital form på Statens vegvesen sine nettsider Dette vart varsla i Sogn Avis og med brev til grunneigarar og offentlege høyringsinstansar. Frist til å komme med merknader til planen var 13.mai Etter at høyringsfristen var ute tok Statens vegvesen stilling til alle innkomne merknader. Merknader, og Statens vegvesen sine innstillingar til desse vart deretter sendt til Lærdal kommune for politisk handsaming. Merknadane og Statens vegvesen sine innstillingar ligg på SVV sine nettsider Vedtak Planen vart vedteken i Lærdal kommunestyre 18.juni 2015, sak nr. 044/15. 2

10 5 Skildring av planområdet, eksisterande tilhøve 5.1 Planområdet Planområdet ligg langs E16 i Lærdal kommune, om lag 9 km nordaust for Borlaug. Området ligg på fjellovergangen Filefjell, like før ein kjem til Smeddalsosen. Smeddalselvi renn på vestsida av E16, medan planområdet ligg på austsida av E16. Det går ei høgspentlinje aust for området, og aust for denne ein gamal verdaveg som er ei omlegging av Kongevegen frå Sjølve Kongevegen ligg lenger aust. Omlagt del av Kongevegen frå 1843 Figur 3: Bilete av massedeponiet i planområdet. Foto: Ruthild Oertel 5.2 Landskap Landskapsrom Filefjell Planområdet ligg på høgfjellet, og er i den store samanhengen i overgangen mellom tett skog og areal med låg vegetasjon som er typisk for høgfjellet. Myr og småkuperte fjellformasjonar med bart fjell pregar terrenget. Landskapsrom som U-dal er prega av høge og delvis bratte fjellformasjonar heilt ytst, med mjuke overgangsformer i midten. Vegen ligg i dalbotn ved vatnet og elva. Fjellområdet er eit tur- og fritidsområde med hytter og fjellbeite. Figur 2: Varsla område ved oppstart av reguleringsplanarbeidet Landskapsrommet sin karakter er mosaikken av småkupert terreng med bart fjell, bjørkeskog og myrområde. I dag vert innsynet til inngrepsområdet hindra av store skjeringar inntil vegen. Ein stor fjellrygg rammer inn inngrepsområdet og skjermar dette mot nord. Inngrepet vil difor ikkje vere synleg frå vatnet i nord, men derimot frå vegen og frå den andre sida av dalen. Midt i planområdet er det eit godkjent midlertidig massedeponi som er i bruk i samband med bygging av E16. Massedeponiet kan nyttast til 2018, medan E16 vert bygt, frå Varpe bru til Smeddalsosen. 3

11 Reguleringsplan for masseuttak ved Torvmo Landskap i planområdet Planområdet er ramma inn i av ein fjellrygg som skjermar det småkuperte arealet med myr og bart fjell mot det opne landskapet. Kartet under skisserer fordeling av bart fjell, myr og skog funne på grunnlag av ortofoto av området. Nærmare registreringar vart ikkje gjennomført. Figur 4: Bilete over landskapet på Filefjell. Foto: Ruthild Oertel Figur 7: Kart over planområdet med snittlinje og arealbruk Dagens situasjon er illustrert med snitt, som viser prinsipp på korleis terrenget er forma i dag. Figur 8: Prinsippsnitt terrengform A-A. Ny E16 ligg til høgre i snittet. Figur 5: Skjematisk plan over landskapsrom og arealbruk Bart fjell og areal med bjørkeskog pregar landskapsrommet. Terregnet er delvis småkupert, men høgare naturlege skjeringar er også synlege. Figur 6: Kart over landskapsrommet sin topografi (kart frå Gisline) 4

12 M1 er eit urørt område mellom E16 og ein markert fjellrygg i terrenget. M2 er ei skjering langs E16, med bjørkeskog og krypande vegetasjon på toppen. Område M2 grensar mot ei myr i aust og ein liten bekkedal i sør. 5.3 Automatisk freda kulturminne Eit automatisk freda kulturminne er registrert i form av ein hellar. Hellaren ligg lengst nord innanfor omsøkt område, og 36 meter aust for E16. Funna av avslag samt eit råstoffemne tyder på bruk attende i steinalderen. Skifer vart primært nytta som råstoff i produksjon av pilspissar og andre reiskapar i yngre steinalder. Figur 9: Prinsippsnitt terrengform B-B. Bjørkeskog rammar inn planområdet. Terrenget fell jamt ned mot E16. Det vekslar mellom myr og bart fjell i eit småkupert terreng. Det er forbod mot inngrep i automatisk freda kulturminne med mindre det er gjeve løyve frå Riksantikvaren jf. 8.3 med føreskrifter. I dette tilfelle er den beste løysinga å justere tiltaksgrensa slik at helleren ikkje vert direkte råka og å sikre området rundt kulturminnet gjennom bruk av omsynssone bevaring av kulturminne. 5.4 Naturmiljø Kunnskapsgrunnlaget Planområde er synfare og tilgjengelege/aktuelle databasar er undersøkt, jf. referansar. Det er ikkje registrert sjeldne eller truga naturtypar i planområdet. Det er heller ikkje registrert raudlista artar eller svartelista artar i området. På synfaring observerte vi ein tretåspett hann (Picoides tridactylus) på næringssøk i fjellbjørkeskogen, jf. Figur 12: Tretåspett observert i planområdet Foto Eli MundhjeldFigur 12. Denne fuglen er sjeldan i Sogn og Fjordane, og truleg er han heller ikkje etablert i dette området. Tretåspettar er meir vanlege på Austlandet, og det er fleire observasjonar i Vang kommune (Artskart). Figur 10: Prinsippsnitt terrengform C-C. Det vekslar mellom bjørkeskog og våtmark i eit småkoppert terreng. Skjeringane langs ny E16 er synlege frå fjellsida på motsatt side av dalen, og frå sjølve vegen. Innanfor planområdet er det 2 aktuelle område for uttak av stein, vidare omtala som M1 og M2 (sjå under). M1 M2 Figur 12: Tretåspett observert i planområdet Foto Eli Mundhjeld Figur 11: Planområdet sett frå andre sida av dalen Foto: Ruthild Oertel Massetaket ligg i nedbørsfeltet til Smeddalselvi, som er eit verna sidevassdrag i/til Lærdalsvassdraget. Nedslagsfeltet til sjølve masseuttak/deponiområdet er lite, men grunnvatnet i området står høgt, delvis opp i dagen. 5

13 Verneverdiane i Smeddalselvi er knytte til: Høyfjellsvassdrag på Fillefjell. «Vann og elver i høyfjellet er godt synlige i terrenget. Elveløpet ned til dalbunnen går i kraftige foss og fossestryk. Stort naturmangfold knyttet til blant annet hydrologi, elveløpsform, botanikk, landfauna og vannfauna. Store kulturminneverdier. Friluftsliv er viktig bruk.» (NVE-samandrag). I VVV-rapporten (Fylkesmannen, 2001) heiter det: «Smeddøla er eit middels stort høgfjellsvassdrag som ligg på Fillefjell nær gensa mellom Austlandet og Vestlandet. Store delar av nedbørsfeltet er utan tekniske inngrep. Det knyter seg naturfagleg interesse til ei større breelvavsetning på Honungane nedanfor Maristova og ei elveavsetning ved Borlaug. Det finst fleire markerte randmorenar i nedbørsfeltet. Aure er utbreidd i dei fleste elvar og vatn. Kring Trettetjørn, i Kyrkjekilane og i tilknytning til myrar og vatn i Frostdalen og Valdresdalen finst velutvikla våtmarksvegetasjon med eit rikt fugleliv. Det finst både villrein og tamrein i nedbørsfeltet. Av raudlista pattedyrartar opptrer gaupe og jerv på streif, medan fjellrev skal vere observert i området på og 1970-talet. Fjelltoppane Bleia, Suletind, Kyrkjenosi, Stogonosi og Høgeloftet er landemerke og byr på svært god utsikt mot Jotunheimen i nord, Hurrungane og Breheimen i vest og Hallingskarvet og Reineskarvet i sør. Fillefjell er eit nasjonalt viktig friluftsområde sommar og vinter. Det ligg lett tilgjengeleg langs den nye stamvegen (E16) mellom Oslo og Bergen. Det er mange og varierte kulturminne i området.» Fjellområda på vestsida av Smeddalselvi er leveområde for villrein. Det er laga kart i VVV-rapporten som stadfestar dei ulike verdiane slik dei var registrert i Planområdet ligg i eit større friluftsområde med nasjonal verdi på båe sider av E16, jf. kapittel Områda rundt Smeddalsvatna er vurdert som landskap med lokal verdi, jf. kapittel 5.2. Det er elles ikkje markert noko særskilte verneverdiar der planområdet ligg. Avstand mellom masseuttaket og elva er på det kortaste ca 40 m i luftlinje. Det rasa mykje sprengde massar ut i elva på eit parti nedanfor da ny E16 Borlaug-Smeddalsosen vart bygd, men det meste er no fjerna. Den nye vegen ligg mellom massetaket og elva, jf. Figur 13. Ny E16 ligg i området ved M2 no lenger frå elva enn tidlegare, medan ved M1 ligg vegen nokre meter nærare elva. Figur 14: Biletet viser avstand frå ny E16 til Smeddalselvi. Foto: Ruthild Oertel Referansar og kjelder Artskart, : Fylkesatlas, : Fylkesmannen i Sogn og Fjordane Verdiar i Smeddøla, Lerdal kommune i Sogn og Fjordane. Utgitt av Direktoratet for naturfovaltning i samarbeid med Norges vassdrags- og energidirektorat. VVV-rapport Trondheim. 43 sider, 5 kart + vedlegg; Gederaas, L., Moen, T.L., Skjelseth, S. & Larsen, L.-K. (red.) Fremmede arter i Norge med norsk svarteliste Artsdatabanken, Trondheim. Grunnforurensning, dato : Kålås, J.A., Viken, Å., Henriksen, S. og Skjelseth, S. (red.) Norsk rødliste for arter Artsdatabanken, Norge. Naturbase, : Figur 13: Masseuttaksområdet, ny E16 og Smeddalselvi, Foto: Eli Mundhjeld I Vann-Nett er Smeddalselvi (073-5-R Smeddalselvi øvre deler) karakterisert som ei klar og kalkfattig elv med god økologisk tilstand. Det er registrert øyrekyte i vassdraget. Dette er ein uønskt art på Vestlandet, som ikkje skal spreiast til andre vatn/vassdrag. Vassdraget har elles innlandsaure. Lærdalselvi er nasjonalt laksevassdrag og laks- og sjøaureførande opp til Sjurhaugsfossen. NVE, ; Kålås, J.A., Viken, Å., Henriksen, S. og Skjelseth, S. (red.) Norsk rødliste for arter Artsdatabanken, Norge. Vann-Nett,

14 6 Skildring av planen 6.1 Generelt Reguleringsplanen omfattar to område for uttak av stein, på bakken regulert til #M1 og #M2. Under bakken regulert til f_bsm1 og f_bsm2. I planomtalen vert områda kalla M1 og M2. I planen er det i tillegg tre område for midlertidig deponering av massar, M3, M4 og M5. M5 kan nyttast til tilkomst til område M2. Det kan totalt takast ut inntil m 3 stein frå område M1 og M2. Sidan omfang av masseuttak er usikkert skal det berre vere inngrep i område som er avklara å brukast. 6.2 Rekkefølgje Heile potensialet for masseuttak i område M2 skal takast ut før masseuttak i område M1 kan startast. Unntak er naudsynt massebehov for å fylle opp og sikre framom skjeringa til område M2. Inntil m3 kan hentast frå M1 dersom slike massar er vanskeleg tilgjengeleg frå andre deler av veganlegget. Dersom det er bruk for meir massar enn massetak M2 gir kan ein deretter ta i bruk masseuttak M1. I M1 skal det ikkje gjerast inngrep på urørt areal som førebels ikkje er nytta til masseuttak. 6.3 Driftsplan Alle uttak av massar større enn m3 og uttak av naturstein krev konsesjon, jf. Minerallova 43. Konsesjonen blir gitt av Direktoratet for Mineralforvaltning. Konsesjonen vert gitt gjennom å godkjenne driftsplan etter at reguleringsplan er vedteken. Det nye terrenget kan ikkje formast som det opprinnelege, med ei blanding av bart fjell og myrområde. Den naturlege drensystemet vert endra når fjell vert erstatta av lausmassar. Samansetjing og tilgjenge til næringsstoff er annleis, og som fylgje av dette vil samansetjinga av vegetasjonsdekket bli ulik dagens situasjon. Det nye terrenget vil etter kvart bli dekt av vegetasjon. I første omgang gras og låge busker, seinare bjørkeskog. Arealet vil få eit plantesamfunn med pionervegetasjon (vegetasjon som etablerer seg først). Det er ynskjeleg å forma terrenget slik at det får ulik eksponering og vasstilgang. Terrenget formast difor med ulik helling og med småkuperte former. Terrenget er kotert og vist i vedlagde teikningar O1 og O2. Terrenget mot skjeringskant kan varierast med å la noko bart fjell bli ståande att. Ein ser då for seg at høgda på synleg skjering varierer mellom 0 og 3 m, og at synleg skjering opptrer stykkevis på opp mot 10 m lengde for kvart segment. Dersom heile potensialet for masseuttak i område M1 vart nytta er det behov for minimum m 3 for å fylle opp igjen slik teikning O1 viser. Det skal minst fyllast opp slik prinsipp i teikning O1 viser. Det skal maksimalt fyllast tilbake til eksisterande terrenghøgde. Driftsplan vil vise massehov for tilbakefylling og skal følgje krav i YMplan. I område M2 er det allereie eit terrenginngrep, då bygging av E16 har gått i skjering gjennom fjellknausen. Dagens skjering er om lag 15 m høg på det høgaste. Å ta ut ytterlegare massar frå dette området vil fjerne ei synleg skjering, og visuelt betre terrenginngrepet. I område M2 trengs det om lag m 3 til tilbakefylling kotert slik teikning O2 viser. Driftsplanen gir informasjon om omfang av masseuttaket, kva massane skal nyttast til og korleis drifta skal gjennomførast. Vedlagt tekstdel til driftsplanen er det teikningar som viser deltaljar for driving, som etappar, og uttaksmetode. Driftsplanen skal også vise sikringsomfang og korleis området skal fyllast opp og stellast til igjen etter at steinmassane er tekne ut. 6.4 Uttak av massar Før ein kan starta å ta ut massar i området skal vegetasjonsdekke og jord takast av og lagrast fråskilt frå andre massar og i god avstand frå areal som vert køyrt på av anleggsmaskiner. Vegetasjonsdekke, toppjord og undergrunnsjord skal lagrast kvar for seg. Dette er skildra nærare i kap Ytre miljøplan. Det skal først takast ut massar frå område M2. Dette området gir om lag m 3. Dette er ei skjering langs E16, som er om lag 15 m høg på det høgaste. Lengda er om lag 250 m. For å hindra steinsprut frå sprenginga og for å trygga arbeidet i fronten av denne skjeringa er det føresett at ein legg opp ei fylling av sprengstein framfor denne skjeringa. Det er høve til å skaffe massar til dette ved å opne masseuttak M1 dersom slike massar er vanskeleg tilgjengeleg frå veganlegget. Det er behov for om lag m 3 til dette føremålet. Område M1 har potensiale for å ta ut inntil m 3. Det maksimale masseunderskotet for å bygge E16 frå Varpe bru til Smeddalsosen er totalt m 3. I område M1 kan det difor takast ut inntil m 3. Driftsplanen som vert utarbeidd før masseuttaket startar vil vise kva areal innanfor område M1 som får dette inngrepet. 6.5 Tilbakeføring av terrenget Terrengforming, jordtype og korleis massane held varmen, helling og eksposisjon til sola, har stor betyding for planteliv, og er difor førande for korleis det nye terrenget skal formast. Figur 15: Prinsippsnitt etter uttak (Ruthild Oertel). 7

15 6.7 Kablar og leidningar Høgspentlinja ligg 65 m aust for planområdet på det næraste. Det er min 110 m frå områder det skal sprengast i til høgspentlinja. Her er ikkje andre el- eller tele anlegg i eller nær planområdet. Figur 16: Prinsippsnitt D-D` Det ligg trekkerøyr i grøfta til E16. Det er ikkje kablar i desse røyra. Røyra kan bli skada ved arbeid og sprenging nær E16. Gjennom fjellskjeringa i område M2 er det lukka drenering til E16. Forbi område M1 er drenering i opne grøfter med stikkrenner gjennom vegen. Den lukka dreneringa vert truleg øydelagt av arbeid og sprenging i område M2. Dette må reparerast. 6.8 Støy og støv Det vert støy frå området i samband med anleggsarbeidet, frå boring, sprenging og knusing av stein. Det er ikkje busetnad eler hytter i nærleiken, og støy vert difor ikkje omtala vidare i denne planen. Det er mindre utslepp av støv i samband med sprengearbeidet. Området skal også nyttast til å knuse steinmassane. Dette gir meir støv. Det skal vatnast i turre periodar for å redusere spreiing av støv. Figur 17: Prinsippsnitt E-E` Å etablere nye myrområde er svært vanskeleg i permeable massar. Vassystemet, jordtypen og terrengformene som til saman har danna naturlege myrer er endra. Det er difor ikkje tenkeleg med myrrehabilitering. Myrmassane vert heilt øydelagde når massane tørkar ut. Toppjordmassane frå arealet M1 og M2 skal brukast i igjen same område. Det er mest sannsynleg for lite toppjordmasser til stades, og følgjande prinsipp skal veljast mellom: o laga vegetasjonsøyer med toppjordlag (3 cm) over heile arealet o dekke heile arealet med 2 cm tjukk toppjordlag Fordelen med uttaket midt i landskapet er at vegetasjon kan «flytte» lettare tilbake til inngrepsareal ved naturleg vegetasjonsinnvandring, til dømes med vatn og vind. Det gjelder spesielt for areala langs inngrepskant. Inngrepet vert uansett synleg i fleire år etter uttak, både med omsyn til terrengforming og samansetning av vegetasjon. Det skal dokumenterast gjennomføring av revegetering og oppfølging i etterkant. 6.6 Drenering og handsaming av vatn Det er ikkje undersøkt kor høgt grunnvatnet står i området. Aust for uttaksområde M2 er det ei myr som er undersøkt til å vera 2-3 m djup. Det kjem truleg til å renne vatn inn i begge uttaksområda. Botn i massetaka skal difor sprengast med 3 % fall mot E16 for å unngå at området vert ståande under vatn. Avrenninga i område M1 skal samlast opp i eit sedimenteringsbaseng før det vert slept inn i E16 sitt drenssystem. Det er ikkje mogeleg å etablere sedimenteringsbasseng ved område M1. Vatnet må difor naturleg drenerast gjennom fylling og eksisterande veg. Det skal i tillegg følgjast med på kvalitet til vatnet i nærliggande stikkrenner. Etter avslutting av anlegget vil vatn frå sideterrenget renna mot grøfta langs E16, slik som i dag. 6.9 Geologi og geoteknikk Reguleringsplanområdet ligg ikkje i rasfarleg terreng. Steinprøve frå området viser at steinkvaliteten er innanfor krav til bruk i øvre og nedre bærelag i vegbygging Naturmiljø Verknader for naturmiljøet og avbøtande tiltak Naturmiljøet i planområdet finst også i omkringliggjande areal, jf. Figur 18, og har ikkje særlege kvalitetar. Det er likevel sårbart med tanke på høgda over havet og avgrensa vekstsesong. Anleggsområdet vil bli naturleg revegetert etter avslutta arbeid, sjølv det venteleg vil ta noko tid før skogen gror opp att. Det er sett krav til å ta vare på den naturlege frøbanken og vegetasjonsdekke i området, og bruke dette i revegeteringa, jf. kapittel 6.5. Det er ikkje sannsynleg at naturmiljøet vil bli vesentleg påverka på sikt. Vassmiljø vert heller ikkje påverka av tiltaket på lengre sikt, og det vil bli sett inn tiltak for å hindre påverknad i anleggstida. I samband med masseuttak i område M1 skal det etablerast sedimenteringsbasseng. Såleis skal finstoff /skarpe partiklar frå uttekne steinmassar i ev. avrenning frå området sedimenterast før vatnet renn til drenssystemet langs E16. Det er ikkje mogeleg å etablere sedimenteringsbasseng ved område M1. Vatnet må difor naturleg drenerast gjennom ekstra opplagt fylling og eksisterande veg. Det skal i tillegg følgjast med på ev. tilslamming av vatnet i nærliggande stikkrenner. Det skal setjast att ein fjellkant, M5, mot myra aust for M2, slik at denne ikkje vert drenert ut på grunn av masseuttaket. M2, som har den høgaste skjeringa, skal sprengast mot nordaust for å unngå stein i Smeddalselvi. Sprengingsretning i M1 skal også styrast vekk frå vegen og elva. Her er det større avstand til elva. 8

16 Avstand ned til lakse- og sjøaureførande strekning er vel 30 km, og det er lite sannsynleg at denne strekninga vil bli påverka av anlegget. Planområdet har god avstand til villreinområdet på vestsida av dalen og det er ikkje venta at anleggsarbeidet vil ha verknad for villreinen, jf. også uttale frå Villreinnemnda for Sogn og Fjordane. NML 10 om samla påkjenning Det er inngrep langse16 over heile Filefjell. Over ei lengre periode har det også andre stadar vore anleggsarbeide i (nærleiken av) Lærdalsvassdraget. Samtidig har det dei siste to tiåra vore sett i verk ulike tiltak for å utrydde Gyrodactylus salaris frå vassdraget. Det er vanskeleg å gjere konkrete vurderingar av samla påkjenning for vassdraget. Vi har likevel registrert at det er optimisme i Lærdal når det gjeld laks og sjøaure. Det er elles sett i verk avbøtande tiltak fleire stadar i samband med anleggsarbeidet. Vi kjenner ikkje til at elva har vore påført irreversible skadar, eller har ei negativ utvikling på grunn av vegbygging el. andre tiltak som ikkje vil rette seg på sikt. Det vegnære landskapet ved E16 i fjellområda over Filefjell er sterkt påverka av stamvegbygginga. Dette vil bli god synleg i lang tid framover, og dei høge skjeringane vil bli varige unaturlege formasjonar ved vegen. NML 11 om kostnader Kostnadane med tilpassingar, slik at tiltaket gjev minst mogleg skade på naturen, er ein del av vegprosjektet og blir dekka av tiltakshavar. NML 12 om miljøforsvarlege teknikkar og driftsmetodar Det vert sett inn tiltak mot avrenning frå anleggsområdet. Området skal ha naturleg revegetering. Elles er YM-planen eit sentralt verkty. Dei viktigaste momenta i høve til naturmiljø som YM-planen skal ivareta er lista opp i eige kapittel under, og det er teke inn i føresegnene at desse skal følgjast opp Kulturminne Figur 18: Oversikt over planområdet og området rundt sett frå andre sida av dalen. Foto: Eli Mundhjeld Naturmangfaldlova (NML) Mål og prinsipp i naturmangfaldlova (NML) skal vurderast i planomtalen, og ligge til grunn for utarbeiding og vedtak av planen. NML 8 om kunnskapsgrunnlaget og effekt av påverknadar Det er henta inn kunnskap om naturmiljø i tilgjengelege kjelder, jf. referansar og kjelder. Området er synfare. Vår vurdering er at kunnskapsgrunnlaget, som er brukt og lagt til grunn for vurderingane, jf. kap , står i rimeleg forhold til faren for skade på naturmangfaldet. Det er ikkje venta at tiltaket skal ha varige negative effektar på naturmiljøet i området. NML 9 om føre-var-prinsippet Føre-var skal nyttast dersom det er lite kunnskapar eller fare for irreversible skadar. Vi vurderer at kunnskapsgrunnlaget er tilstrekkeleg, og at faren for vesentleg skade på naturmiljøet ikkje er til stades i denne planen. Tiltak knytt til naturmiljø som skal følgjast opp vidare i prosjektet er lista opp i kap 6.14 om Ytre Miljø, og sikra gjennom at eit punkt om oppfølging av YM-plan er teke inn reguleringsføresegnene (sjå felles føresegner). Det er gjennomført arkeologiske undersøkingar av området ved registrering. Eit automatisk freda kulturminne (askeladden id ) er påvist under ein hellar. Hellaren ligg nordvest i planområdet. Den ligg innenfor bevaringsområdet for kulturminne H570_1 på reguleringsplankartet R1. Funn ved hellaren tydar på at den vart nytta som ly i steinalderen, truleg i samband med jakt og fangst. Tiltaka er justerte slik at hellaren og området rundt ikkje vert råka av tiltak Naturressursar Området er utmark der sauer beitar. Beiteområdet er heile fjellet slik at midlertidig inngrep i dette avgrensa området ikkje vil verke inn på denne bruken. Naturressursar for denne planen er stein som ressurs. Inngrepet ligg utanfor villreinområdet på Filefjell og råkar ikkje beiteområde eller trekkvegar for villrein. Det er tamrein på austsida av vegen, men tamreinlaget har ikkje hatt innspel til oppstart av tiltaket. Vår vurdering er at inngrepet utgjer små forskyvingar i høve til det andre arbeidet som pågår på Filefjell. Sjølve arealet utgjer eventuelt berre ein marginal del av eit beiteområde. God stein er ein ressurs. Tilgang på denne ressursen er naudsynt for å bygge blant anna gode vegar. Normalt har veganlegg i denne delen av landet dekka sitt behov for stein innanfor inngrepsområdet til vegen. Når dette ikkje er tilfelle er det naudsynt å skaffe tilgang til ressursen i sidetak Friluftsliv Filefjell er eit friluftsområde av lokal og nasjonal verdi, jf. område F1 i Figur 19. Planområdet er lokalisert innanfor dette friluftsområdet. Plassering av planområdet er slik at ein rygg vil skjerme mot innsyn frå store deler av fjellet og frå naturlege turstiar. 9

17 6.14 Ytre Miljøplan (YM-plan) For alle prosjekt skal det utarbeidast ein plan for det ytre miljøet for byggefasen Ytre Miljøplan (YM-plan). Ein Ytre Miljøplan skal skildre prosjektet sine utfordringar knytt til ytre miljø og korleis desse skal handterast. Denne planen skal ligge føre ved oppstart av arbeidet med å planlegge gjennomføring av veganlegget (byggeplan). YM-plan skal følgje anleggsarbeidet, og sikre at føringar og krav til det ytre miljøet vert systematisk teke vare på. Viktige punkt som er avdekka i arbeidet med reguleringsplanen skal gå fram i denne planomtalen. Tema Krav/vurderingar Går fram av Revegetering o Heile prosessen skal følgjast opp av ein fagperson for landskap/miljø o Separat avtaking av jordmassane (skilje mellom vegetasjon, topp- og undergrunnjord) utan å komprimere. o Separat lagring i rankar på deponi med maks 2 m høgde og 8 m bredde i god avstande frå køyreareal til anleggsmaskiner. Føresegner 3.3 o Fysisk markering av de ulike rankane med band og skilt. o Måling og dokumentasjon av jordvoluma for kvar ranke. o Sikre god drenering (ikkje i søkk) Landskap o Ved tilbakeføring skal jordlag ikkje komprimerast, men legge det ut med ei viss «røff» overflate. o La mindre stein og røter ligg att på nytt terreng Terrengforming o sikre at tilbakeførte masser egnar seg til planlagt terrengform m.t.p stabilitet og drenering o Hovudform av terrenget skal visast i koteplan og prinsippteikningar. I Føresegner 3.3 tillegg skal terrenget formast småkupert med søkk og små haugar o Lokale tilpassingar vert utført med hjelp av fagperson på plassen. Figur 19. Verdivurdering av friluftsliv, VVV-rapport for Smeddøla (Fylkesmannen, 2001) I anleggsperioden vil inngrepet være skjemmande og synleg frå andre sida av dalen, med store groper i terrenget der stein vert teke ut. Overskot av masser skal fyllast tilbake i gropa og formast til nytt terreng. Vegetasjon skal førast tilbake ved revegetering. Når vegetasjonen er tilbake vil det mellombelse tiltaket som masseuttaket representerer gro igjen og området blir igjen ein naturleg del av fjellområdet. Ulempene for friluftslivet vert dermed avgrensa i areal og innsyn der det kun er synleg frå andre sida av dalen. Området er skjerma frå det meste av fjellområdet av naturlege ryggar. Det er difor viktig at området ikkje vert heva høgare enn det er i dag. Over tid vil området få tilbake preg av naturområde. Det viktige friluftsområdet vert dermed kun påverka i avgrensa areal og i avgrensa periode føresett at området ikkje vert heva slik at det vert større innsyn frå fjellet. I anleggsperioda vil det vere noko støy i/frå området, men det er lite sannsynleg at dette vil vere særleg merkbart i høve til anleggsarbeidet elles i området. Naturmiljø Kulturminne og kulturmiljø Omsyn til vatn o Avrenning frå M1 skal førast kontrollert inn i eit sedimenteringsbasseng. Bassenget skal dimensjonerast for å ta i mot kraftig nedbør og snøsmelting. o Avrenning frå M2 skal gå via filtreingsmassar og vegkropp før det ev. renn ut i vassdraget. o Ein fagperson skal følje opp og dokumentere anlegget m.o.t. avløp og gjennomføring av moglege tiltak. o Miljøskadelege massar/slam skal leverast, ved behov, til godkjent deponi. o Steinen som vert teken ut er ein ressurs. Det skal ikkje takast ut meir enn naudsynt for å dekke massebehovet til å bygge E16 frå Varpe bru til Smeddalsosen. o Det skal stå att eit parti med fjell mot myrområdet aust for M2 som gjer at myra ikkje vert drenert. Bevaring av kulturminne o Eit automatisk freda kulturminne (askeladden id ) er påvist i form av ein heller. Hellaren ligg nordvest i planområdet. Den er verna med formål bevaring av kulturminne H570_1 på reguleringsplankartet R1. Føresegn 3.3 ROS-analyse Føresegn 5.1 Kulturminnelova 3 og 4 10

18 6.15 Eigedomar Planteikning R1 syner kva areal som er regulert til dei ulike formåla. Eigedomsgrensene er henta frå gjeldane eigedomstilhøve ved start av bygging av E16. Heile planområdet ligg innanfor eit sameige. Eigarar til sameiget er: Gnr. 71, bnr. 1 - Torfinn Skårheim Gnr. 71, bnr. 2 Marianne Hillestad Gnr. 73, bnr. 1 Hans Eraker 6.16 Arealoversikt I tabellen nedanfor er ei oversikt over arealformål i reguleringsplanen 6.17 Kostnader Masseuttaket skal nyttast til bygging av E16, Varpe bru - Smeddalsosen, og vert finanisert som del av dette veganlegget. Det er difor ikkje rekna kostnadar på masseuttaket i denne reguleringsplanen Anleggsarbeid og midlertidig anleggsområde Trafikkavvikling og trygging av omgivnadane Det skal sikrast trygg ferdsel forbi anleggsområdet. Det vil verte trafikkavvikling med stenging ved sprenging frå begge områda, M1 og M2. Ved område M2 vert det i tillegg truleg naudsynt med lysregulering og redusert fart på grunn av endra køyremønster. Sidan anlegget ligg i eit mykje brukt turområde og det er vanskeleg å sjå folk som kan opphalde seg nær området skal området posterast før sprenging. Formål Merknader Areal Masseuttak 4.1 Gjeld områda viste på teikning R2 Det kan takast ut inntil m 3 i desse område. Område f_bsm2 skal tømmast først Ca 50 daa Naturformål 5.1 Bevaring kulturmiljø 6.1 Gjeld heile planområdet vist på teikning R1. Etter at stein er teken ut skal dei området førast tilbake til naturområde ved å fylle opp med massar som ikkje kan nyttast til vegbygging. På toppen skal det vere jord og massar som sikrasr naturleg revegetering. Heile arealet som er nytta til anleggsområde skal ryddast opp og førast tilbake til naturområde. Gjeld bevaring av hellaren Ca 82 daa 20 meter sone rundt senter av hellaren Figur 20: Prinsippsnitt for uttak av område M1 Det skal leggast opp ein midlertidig anleggsveg til topp skjering før uttak av stein frå område M2, sjå figuren nedanfor. Det fører til at ny E16 vert lagt under midlertidig fyllling. Trafikken på E16 må førast over på gamlevegen. Denne er tilbakeført til terreng, og må då tilretteleggast for trafikk att. Midlertidig anleggsområde 6.2 På desse areala kan det gjennomførast anleggsarbeide som er naudsynt for masseuttaket og bearbeiding av stein til vegbygging. Det skal ikkje vere inngrep i anleggsområde M1 før det skal takast ut stein der. Unntak er området som det er gitt dispensasjon for å bruke til massedeponi i Det skal ikkje vere inngrep på naturområdet rundt kulturminnet. Ca 78 daa Areala er rekna ut frå planen og digitale eigedomsgrenser og er eit teoretisk overslag. Figur 21: Prinsippsnitt for uttak av område M2, med oppfylling over ny E16 for anleggsveg. 11

19 Midlertidig anleggsområde Det er behov for ekstra arbeidsareal i anleggsperioden for lagring av ulike typar massar, sikring av arbeid, arbeidsrom for ulike arbeidsoperasjonar og til bearbeiding av stein. Desse områda merka med #M på teikning R1, regulert som midlertidig anleggsområde. Områda skal takast i bruk etter behov. Det betyr følgjande: Område M1 kan berre ha inngrep på areal som det skal takast ut steinmassar frå. Unntak er der det alt er lagra massar, i tråd med dispensasjon gitt i 2012 Heile område M2 skal takast i bruk ved masseuttak under dette området og kan nyttast i heile anleggsperioden Område M3, M4 om M5 kan brukast i heile anleggsperioden. Det skal ikkje køyrast med anleggsmaskiner på område M4. Dei midlertidig anleggsområda vert rydda og ført tilbake til opphavleg bruk i tråd med krav i føresegner og i YMplanen. Skade på E16 Sprenging nær ny E16 vil skade vegen med tilhøyrande anlegg. Ved område M1 skjer anleggsarbeidet i slik avstand at fare for skade på E16 er liten. Ved område M2 skal det leggast ein høg fylling på vegen og det skal sprengast heilt inntil grøft i ny veg. Det må difor påreknast at heile E16 må byggast opp igjen på nytt langs område M2 over ca 180 meters lengde ROS-analyse Ei analyse av risiko og sårbarhet er utført for tiltaka i denne reguleringsplanen. Dette er ein skjematisk gjennomgang av mulige uønskte hendingar og kor stor risiko dei representerer. Basert på eigne vurderingar i gruppa av kor sannsynleg hendinga er, kor store konsekvensar dei har, og årsak, blir tiltak vurdert for å risiko eller verknaden av hendingane. ROS-analyse på dette nivået skal dekke det arealet planen gjeld for og korleis tiltaka i planen skal gjennomførast på ein trygg måte. Analysen skal også ta omsyn til tilgrensande areal som kan bli påverka av tiltaka i reguleringsplanen. Deltakarane i ROS-analysen hadde kunnskap om sprenging, geologi, byggeleiing, landskapsplanlegging og naturmiljø. Gruppene var samansett slik fordi dei kritiske faktorane i dette prosjektet er: Gjennomføring av uttak i eit sårbart naturområde nær verna vassdrag og viktige natur- og friluftsområde Arbeid med høge skjeringar og fyllingar arbeidssikring Arbeide nær E16 Finne løysingar på avgrensa areal med minst mogeleg skade på området rundt Det vert nokre ulemper for natur- og friluftsområdet når dette arbeidet skal gjennomførast på grunn av støy og innsyn til inngrepsområdet frå andre sida av dalen. Punkt r) i analysen gir ein stor økonomisk risiko for masseuttak M2 fordi nærliggande E16 med tilhøyrande drenssystemet vil bli skada av sprenging. Sett i samanheng med dei store kostnadane med å bygge E16 og at trafikkavvikling vil skje på gamle E16 kan dette likevel aksepterast. Før veganlegget er bygt ferdig og når uttak av massar er avslutta vil skadane på vegen bli reparerte. Det er vurdert fare ved arbeidsoperasjonar for å ta ut massane frå dei to områda. Det er funne at det er behov for meir tiltak for trygg gjennomføring av arbeidet på område M2. Dersom ulukker først skjer kan det fort verte alvorleg uavhengig av kvar dette skjer. Risiko er difor vanskeleg å få ned til akseptabel risiko. Begge områda er funne å kunne førast tilbake til naturområde med akseptabel risiko og noko mindre risiko for område M2. Samla er det for begge områda funne at risiko for å gjennomføre tiltaka er så små at dei kan aksepterast: Det er større risiko for skade på området rundt ved bruk av område M1 Det er større risiko ved gjennomføring av arbeidet for område M2. Tiltaka i reguleringsplanen er dermed funne å kunne gjennomførast med akseptabel risiko i anleggsfasen og området skal førast tilbake slik at det kan aksepterast av omsyn til fjell- og naturområdet. Det føreset at tiltaka funne i ROS-analysen vert gjennomført. Tilrådde tiltak Det går fram av analyserapporten krav til tiltak. Mange av desse tiltaka er også nemnde i ulike kapittel i planomtalen. Dei vert difor ikkje gjentekne i dette kapitlet. Punkt som kun er nemnt i ROS-analysen er: Ved sprenging nær kulturminnet skal salvene styrast vekk frå dette området og det skal vurderast å legge på sprengmatter God tilgang til «Absol» som skal nyttast dersom det vert lekkasje av hydraulikkolje frå anleggsmaskinene Dekke eksisterande veg med sprengstein for å redusere skade på E16. Arbeidssikring og god oppfylgjing av denne for å hindre skade på grunn av steinnedfall For begge områda skal det byggast pilotvegar og det skal leggast oppvollar framom skjeringane i god nok høgde. Såleis vert også fare for steinsprut redusert For område M2 skal salvene intervallstyrast og det skal vurderast bruk av matter for å redusere steinsprut Tilbakefylling skal skje med fokus på type massar for å unngå grunnbrudd Skjeringsflater skal skjulast ved å fylle massar opp til toppen av fjellskjeringane Analyserapporten og vurderingane gitt i tabell-form ligg ved planen. Konklusjonar etter gjennomført analyse er: Det er ein viss risiko for skade på vassdraget og forureining for begge uttaksområda. Det er større risiko for skade på området rundt frå arbeid i område M1. 12

20 7 Innkomne innspel ved planoppstart Planvarselet for reguleringsplan «Masseuttak Torvmo» var datert 14.oktober 2014, med frist for og kome med innspel til 2. desember I denne perioden kom det inn 6 innspel. Innspela er gjennomgått av Statens vegvesen. Hovudinnhaldet i merknadane er gitt i kortfatta form og kommenterte av Statens vegvesen. Alle innspela ligg som vedlegg til planomtalen. Dokumentnummer er dei nummer dokumenta har fått i arkivet. Frå NVE, dokument nr. 9 NVE har ingen innspel til planarbeidet. Frå Lærdal kommune, dokument nr. 13 Lærdal kommune finn at Statens vegvesen har gjort ei grundig vurdering i høve virkeområde til krav om konsekvensutgreiing. Lærdal kommune har ikkje supplerande opplysningar til vurderinga eller konklusjonen. Frå Sogn og Fjordane fylkeskommune, dokument nr. 15 Kulturavdelinga hjå Sogn og Fjordane har gjennomført arkeologisk registrering av planområdet. Det vart primært leita etter førhistoriske buplassar og aktivitetsområde og utmarkskulturminne som tufter, trekolframstillingsanlegg, vegfar og jernvinne. Eit automatisk freda kulturminne vart registrert. Det er ein hellar som ligg nordvest innanfor planområdet. Det var spor etter aktivitet frå yngre steinalder ved hellaren. Fylkeskommunen ber om at hellaren vert sikra der den ligg. Tiltaksgrensa må justerast slik at hellaren og det omkringliggande området ikkje vert råka direkte eller indirekte. I anleggsfasen må arbeidarane gjerast kjende med plasseringa og hellaren må merkast i felt. Statens vegvesen sine kommentarar: Hellaren og området rundt vert regulert til bevaring av kulturminne, sjå kapittel Frå Villreinnemnda i Sogn og Fjordane ved Siri Wølneberg Bøthun, dokument nr. 18 Bøthun finn at planområdet ligg nede i eit dalsøkk aust for Lærdal-Årdal villreinområde. Dalsidene vil skjerme mot støy og det vert i tillegg støy frå anleggsarbeidet til elles i området. Planområdet ligg utanfor sjølve villreinområdet og Bøthun finn såleis at beiteområde eller trekkvegar for villrein ikkje vert råka. Dei har difor ikkje merknader til oppstartvarselet. Bøthun peikar på at det ikkje kjem fram i vurderingane kring krav til konsekvensutgreiing om planområdet ligg nær haust- og sommarbeite for tamreinen på Filefjell. Ho nemner dette i tilfelle reinlaget ikkje er inkludert i høyringa. Statens vegvesen sine kommentarar: Filefjell Reinslag og Lærdal-Årdal villreinområde er varsla om planarbeidet. Vi kjenner ikkje til at det er område for haust- eller sommarbeite i eller nær planområdet. Det er ikkje gitt innspel frå reinslaga om slike område. Dei opplyser om at slik konsesjon vert gitt av DMF. Dei krev normalt at det ligg føre godkjent reguleringsplan før eventuell driftskonsesjon vert gitt. Statens vegvesen sine kommentarar: Det vert søkt om driftskonsesjon for masseuttaket. Drifts- og avslutningsplan vert lagt til grunn for søknaden og skal godkjennast før tiltak kan setjast i verk. Frå Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, dokument nr. 20 Fylkesmannen legg vekt på at planlagde masseuttaket ved Torvmo blir eit stort landskapsinngrep nær vasstrengen i Smeddalsvassdraget. Fylkesmannen ser det derfor som viktig at det vert tydeleg presisert i planen at massane først og fremst og så langt som råd er skal takast frå andre deler av veganlegget eller frå veganlegget ved Øye, så sant massane har god nok kvalitet eller er tilgjengelege til rett tid. Slik kan uttaket ved Torvmo verte minst mogeleg. Fylkesmannen peikar på at det i vurderinga av kravet om konsekvensutgreiing manglar vurderingar etter bokstav d. Bokstav d seier at ein skal vurdere om planen kjem i konflikt med m.a. gjeldande rikspolitiske retningslinjer. Dei meiner det i denne saka er heilt avgjerande å vurdere planen og tiltaket opp mot dei rikspolitiske retningslinjene for verna vassdrag. Dette må gjerast før endeleg konklusjon om krav til ku vert fastlagt. Fylkesmennen føreset at dette vert gjort før vidare planarbeid. Fylkesmannen viser til krav til utgreiing i planomtalen av verknadane planen vil få for ulike interesser og omsyn (jf. Pbl. 4-2). Dei meiner aktuelle tema her er omsynet til det verna vassdraget, landskap, naturmiljø, støy for fritidsbusetnad og avrenning. Fylkesmannen føreset at mål og prinsipp etter plan- og bygningslova vert vurderte og lagde til grunn i planarbeidet. Fylkesmannen meiner det må sikrast i planen særlege omsyn til vassdragsnaturen og landskapet med konkrete krav til avbøtande tiltak og tilstelling etter at uttaket er avslutta. Dei tilrår å ta vare på det stadeigne topplaget/jorddekket slik at det kan nyttast til tilstelling. Dei rår også til å dele opp området i soner og etappar på plankartet og i føresengene (rekkjefølgjekrav). Såleis kan område som gir minst negative verknader takast ut først og tilgang til masser frå andre område gir at uttaket lettare kan avviklast. Fylkesmannen peikar på at det skal utarbeidast ROS-analyse som gir oversikt over risiko og sårbarhet. Statens vegvesen sine kommentarar: Det er lagt til grunn at det kun skal takast ut massar her som ikkje kan skaffast på annan måte, sjå kapittel 2. Statens vegvesen har gjort ei vurdering av krav til konsekvensutgreiing etter bokstav d. Konklusjonen vert at tiltaka ikkje løyser ut krav til konsekvensutgreiing etter bokstav d, sjå vedlagde dokument. Lærdal kommune har sagt seg samde i dette, sjå vedlagde dokument nr.25. Det er greidd ut i planomtalen verknadane planen får for verna vassdrag, landskap, naturmiljø, sjå dei ulike underkapital til kapittel 6. Det går fram av føresegnene til planen og YM-planen korleis det skal takast omsyn til vassdragsnaturen og landskapet. Det er gjennomført ROS-analyse av tiltaka i reguleringsplanen. Den ligg ved. Frå Direktoratet for mineralforvaltning, dokument nr. 19 Direktoratet for mineralforvaltning (DMF) minner om at alle mineraluttak som vert omfatta av minerallova skal ha driftskonsesjon og godkjent drifts- og avslutningsplan. Dei minner om at eit samla uttak på meir enn m3 samt uttak av naturstein krav konsesjon jf. Minerallova

21 Vedlegg Dokument nr. 13, frå Lærdal kommune Dokument nr. 9, frå NVE 14

22 Dokument nr. 15, frå Sogn og Fjordane fylkeskommune Dokument nr. 18 frå Villreinnemnda i Sogn og Fjordane v/siri Bøthun 15

23 Dokument nr. 19, frå Direktoratet for mineralforvaltning Dokument nr. 20, frå Fylkesmannen i Sogn og Fjordane 16

24 Fortset dokument nr. 20, frå Fylkesmannen i Sogn og Fjordane Fortset dokument nr. 20, frå Fylkesmannen i Sogn og Fjordane 17

25 Dokument nr. 25, frå Lærdal kommune Dokument nr. 32, vurdering av krav i ny forskrift om konsekvensutgreiing 18

26 Fortset: Dokument nr. 32, vurdering av krav i ny forskrift om konsekvensutgreiing Fortset: Dokument nr. 32, vurdering av krav i ny forskrift om konsekvensutgreiing 19

27 Vurdering av krav til konsekvensutgreiing Fortset vurdering av krav til konsekvensutgreiing 20

28 Fortset vurdering av krav til konsekvensutgreiing Fortset vurdering av krav til konsekvensutgreiing 21

29 Fortset vurdering av krav til konsekvensutgreiing Fortset vurdering av krav til konsekvensutgreiing 22

30 Fortset vurdering av krav til konsekvensutgreiing Fortset vurdering av krav til konsekvensutgreiing 23