66(132) kv KRAFTLEIDNING TOMASGARD - TRYGGESTAD

Transkript

1 66(132) kv KRAFTLEIDNING TOMASGARD - TRYGGESTAD Søknad om konsesjon, ekspropriasjonsløyve og førehandstiltreding SFE Nett AS Utarbeidd av: JØSOK PROSJEKT AS 2015

2

3 INNHALDSLISTE: 1 GENERELLE OPPLYSINGAR OPPLYSINGAR OM SØKAREN KONTAKTINFORMASJON KORT SKILDRING AV TILTAKET KVA SFE NETT AS SØKER OM KONSESJONAR SOM PÅVERKAST AV TILTAKET EIGAR OG DRIFTSTILHØVE FRAMDRIFTSPLAN ANDRE LØYVE Plan og bygningslova Lov om kulturminne Vedtak etter lov om motorferdsel i utmark og vassdrag Løyve og tiltak i forbindelse med kryssing av veg, andre leidningar ol Tilhøvet til forurensningsloven Tilhøvet til offentlige planer UTFØRT FORARBEID GRUNNGJEVING FOR TILTAKET DAGENS NETT ALTERNATIVET SYSTEMLØYSING REGIONALNETT OG KRAFTSYSTEMUTGREIING SKILDRING AV KONSESJONSSØKTE ANLEGG SKILDRING AV LEIDNINGSTRASEAR Skildring av trasé Seksjon A Skildring av trasé Seksjon B Skildring av trasé Seksjon B SKILDRING AV STASJONSANLEGG Ny 66(132)/22 kv transformatorstasjon Tryggestad/Litlebø Utviding av Tomasgard transformatorstasjon SPESIFIKASJON AV KONSESJONSSØKTE ANLEGG LEIDNINGSANLEGG Oppgradering til 66 kv av tokurs 22 kv luftleidning Tomasgard - Støverstein Ny 66 (132) kv luftleidning Støverstein - Tryggestad Nytt kabelanlegg inn mot Tomasgard SPESIFIKASJON AV OMSØKTE STASJONSANLEGG Ny 66(132) kv transformatorstasjon Tryggestad Utviding av Tomasgard transformatorstasjon AUKE I LADE- OG JORDSLUTNINGSYTING SOM FØLGJER AV NYE ANLEGG VAL AV LINEDIMENSJON OG TRANSFORMATORYTING VURDERTE LØYSINGAR SOM IKKJE VERT KONSESJONSSØKT ALTERNATIVE STASJONSPLASSERINGAR HELLESYLT ALTERNATIVE STASJONSPLASSERING LITLEBØ ALTERNATIVE TRASEAR SEKSJON B ALTERNATIVE TRASEAR SEKSJON B BRUK AV JORDKABEL FRAMFOR LUFTLEIDNING Generelt om kabel som alternativ til luftleidning Vurdering av kabel i innføring til stasjonsalternativ B-2-f TRYGGLEIK OG BEREDSKAP RISIKO FOR SKRED OG FLOM, NATURGITT SKADE BEREDSKAP OG FORSYNINGSTRYGGLEIK Forsyningstryggleik Beredskap KOSTNADER OG ØKONOMI OVERSLAG INVESTERINGSKOSTNADER SAMFUNNSØKONOMISK EVALUERING NETTARIFFAR III

4 8 INNVERKNAD PÅ MILJØ, NATURRESSURSER OG SAMFUNNSINTERESSER ERVERV AV GRUNN OG RETTAR Rettar Erstattingsprinsipp AREALBRUK Skildring av rettsbeltet og bandlagt areal Omfang bandlagt areal Jordbruk Skogbruk TILHØVET TIL REGULERINGSPLANER OG OFFENTLEGE PLANER Tilhøvet til plan for oppgradering av Fv60 Tomasgard Røyrhus bru Tilhøvet til reguleringsplan for massedeponi til Statens vegvesen Forholdet til kommunal regulering av areal ved Tryggestad NÆRFØRING MED HUS OG ELEKTROMAGNETISKE FELT Nærføring med hus Magnetfelt frå kraftleidning og helse Utrekning av magnetfeltstyrke NATURMANGFALD Generelt om kraftleidningen og konsekvensar for biologisk mangfald Naturtypar, prioriterte artar, raudlista artar Forholdet til Sætremyrane naturreservat Tap av INON-areal (inngrepsfrie naturområde) KULTURMINNE OG KULTURMILJØ LANDSKAP FRILUFTSLIV OG REKREASJON ANDRE LOKALE NÆRINGS- OG SAMFUNNSINTERESSER UTSLEPP OG FORUREINING Kreosot og drikkevatn Transformatorolje og lekkasje Støyforureining frå kraftleidningar og transformatorstasjonar LUFTFART OG KOMMUNIKASJONSSYSTEM AVBØTANDE TILTAK TILTAK OG OMSYN I PLANLEGGINGSARBEIDET AKTUELLE / GENERELLE AVBØTANDE TILTAK TRANSPORT, BYGGETEKNIKK, OPPRYDDING TRANSPORT MILJØPLAN OG AVBØTANDE TILTAK JAMFØRING OG PRIORITERING AV ALTERNATIV REFERANSER Vedlegg: 1. Oversiktskart 1: Ny 66 kv Tomasgard Tryggestad, B Trasékart 1:5 000, 5 blad. Kartblad 1, B Kartblad 2, B Kartblad 3, B Kartblad 4, B Kartblad 5, B Planskisse over nye stasjonar Stasjon B-2-e (Tryggestad), B Stasjon B-2-f (Litlebø), B Omsøkte mastetypar og skisser mastebilete 5. Liste over grunneigarar 6. Liste over nærføringar med hus og bygningar. 7. Fasadeteikning stasjonsbygning Tryggestad/Litlebø. 8. Einlinjeskjema 66 kv system Leivdal Tryggestad/Litlebø. Unntatt offentlegheit 9. Rapport: Skredfarevurdering ny 66 kv Tomasgard Hellesylt, NGI. IV

5 1 GENERELLE OPPLYSINGAR 1.1 Opplysingar om søkaren Tiltakshavar for denne søknaden er SFE Nett AS. SFE Nett er eit heileigd dotterselskap av konsernet Sogn og Fjordane Energi AS. Eigarsamansettingen i konsernet SFE er som følgjer: Sogn og Fjordane Fylkeskommune 48,15 % BKK 38,54 % Flora kommune 4,51 % Gloppen kommune / Gloppen Energi AS 3,36 % Bremanger kommune 2,40 % Askvoll kommune 1,44 % Selje kommune 1,39 % Eid Kommune 0,14 % Naustdal kommune 0,07 % SFE Nett sitt regional- og sentralnett strekker seg frå Sognefjorden i sør til Ørsta i nord og bind saman store delar av Sunnfjord og Nordfjord. I tillegg eig og driv SFE Nett distribusjonsnettet i kommunane Gloppen, Eid, Vågsøy, Bremanger, Flora, Askvoll og delar av Naustdal. Distribusjonsnettet forsyner ca kundar. 1.2 Kontaktinformasjon SFE Nett AS Besøksadresse: Hamregata 1, 6900 Florø Postadresse: SFE Nett AS, Bukta, 6823 Sandane Telefon: , Telefaks: Organisasjonsnr.: Spørsmål om konsesjonssøknaden kan rettast til følgjande kontaktpersonar: SFE Nett AS Jøsok Prosjekt AS Kontaktperson Atle Isaksen Kristen Skrivarvik Åsmund Kleiva Nilsen E-post: atle.isaksen@sfe.no kristen.skrivarvik@sfe.no asmund@josok-prosjekt.no Tlf Eventuelle høyringsutsegn til konsesjonssøknaden kan sendast til: Norges Vassdrags- og energidirektorat. NVE, PB 5091 Majorstua, 0301 OSLO. Tlf Spørsmål om rettar, grunnavståing, bruk av grunn, eigedomstilhøve og liknande, kan takast opp med SFE Nett AS eller Jøsok Prosjekt AS. 1

6 1.3 Kort skildring av tiltaket Dei anlegga ein søker om skal ligge i Hornindal kommune (Sogn og Fjordane fylke) og Stranda kommune (Møre og Romsdal fylke), sjå Figur 1 eller oversiktskart vedlegg 1. Hellesylt B A Ny 132 kv luftleidning (alternativ) Spenningsoppgradering 22 til 66 kv Grodås Ny 66(132)/22 kv trafostasjon (alt.) Figur 1 Oversiktskart tiltak På grunnlag av kraftsystemanalyser, utført førearbeid, tekniske og økonomiske vurderingar, og i samsvar med overordna kraftsystemplan, søker SFE Nett om konsesjon for ein ny 66 kv forbindelse Tomasgard Tryggestad. Søknaden omfatter følgjande nettanlegg: Nye kraftleidningar: 1. Ein ny 66 kv jordkabel ved Tomasgard transformatorstasjon, 0,1 km, tverrsnitt 3x400mm² Al 2. Ein ny 66(132) kv luftleidning frå Støverstein i Hornindal til Hellesylt, 7,2 8,4 km, tverrsnitt FeAl 150. SFE Nett søker om fleire alternative trasear for ny 66(132) kv kraftleidning. Oppgradering av eksisterande kraftleidningar: 1. Spenningsoppgradering til 66 kv av øvste trådsett på eksisterande 22 kv tokursleidning Tomasgard Støverstein, lengde 9,9 km, tverrsnitt FeAl 150. Transformatorstasjonar: 1. Ny transformatorstasjon ved Tryggestad/Litlebø: 66(132)/22 kv transformator, 45 MVA, ONAN 1 stk 66(132) kv brytarfelt 1 stk 22 kv brytarfelt Nødvendig høgspennings apparatanlegg. SFE Nett søker om to alternative stasjonsplasseringar Stranda Energi nett skal eige og drive øvrig 22 kv anlegg i stasjonen. 2. Utviding av eksisterande Tomasgard transformatorstasjon Utviding med eitt 66 kv brytarfelt innanfor dagens stasjonsområde Anlegga frå Tomasgard til Hellesylt skal drivast på 66 kv dei komande åra, men nye anlegg vert førebudd og dimensjonert for ein framtidig overgang til 132 kv driftsspenning i regionalnettet i området. Sjå kapittel 3 og 4 for meir detaljert skildring og spesifikasjon av tiltaket. Eksisterande 66/22 kv trafostasjon 2

7 1.4 Kva SFE Nett AS søker om SFE Nett AS søker her om følgjande rettar for dei anlegg som er skildra i kapittel 3 og spesifisert i kapittel 4 av denne konsesjonssøknaden: A) Anleggskonsesjon: I medhald av lov av nr. 50 «Energiloven» 3-1, vert det søkt om anleggskonsesjon for bygging og drift av dei anlegg som er spesifisert i kap 3 i konsesjonssøknaden. B) Oreigningsløyve: SFE Nett AS tek sikte på å inngå minnelege avtalar med berørte grunneigarar. I tilfelle forhandlingar ikkje fører fram vert det søkt, i medhald av lov av nr.3 Oreigningslova 2, om oreigningsløyve for alle dei rettar som trengs for bygging og drift av dei spesifiserte anlegga i kap. 3. C) Førehandstiltreding: I medhald av Oreigningslova, 25, vert det søkt om løyve til å ta rettane i bruk slik at anlegga kan byggast før rettskraftig skjønn er halde. Bakgrunnen for å søke om dette er at samfunnsøkonomiske verdiar går tapt dersom dei elektriske overføringsanlegga ikkje vert ferdige i tide. Liste over grunneigarar og rettshavarar som anlegga vedkjem, er lagt ved søknaden (vedlegg 5). Det takast atterhald om eventuelle feil og manglar i lista. Eventuelle feil i lista meldast til SFE Nett AS eller Jøsok Prosjekt AS. 1.5 Konsesjonar som påverkast av tiltaket I samband med overdraging av nett på grensa mellom Sogn og Fjordane og Møre og Romsdal, fekk SFE Nett ein samlekonsesjon på anlegg som tidlegare har tilhøyrt andre aktørar, jf. brev frå NVE, datert sept [1]. Følgjande anlegg i ovannemnde samlekonsesjonen vil rivast i samband med tiltaka i denne søknaden: SFE Nett AS: Ref: NVE o En ca. 10 km lang kraftledning fra Tomasgard transformatorstasjon til kiosk Støverstein på grensen mellom Sogn og Fjordane og Møre og Romsdal fylker, med nominell spenning 22 kv og tverrsnitt FeAl 150. Ledningen er en dobbeltkursledning og det underste linesettet inngår i Tussa Nett AS sin områdekonsesjon. Vidare vil spenningsoppgradering til 66 kv av øvste trådsett i 22 kv tokursmast Tomasgard - Støverstein ha betyding for Tussa Nett / Mørenett, då selskapet eig og driftar nedste trådsett på same masterekke under sin områdekonsesjon. For å dra full nytte av 66 kv forbindelsen Tomasgard Hellesylt, er det nødvendig med omleggingar og forsterkingar i 22 kv nettet i Hellesylt/Sunnylven. Desse tiltaka i 22 kv nettet vil skje under Stranda Energi Nett sin områdekonsesjon. Omfang av nødvendige utbetringar i 22 kv nettet har vore med i vurderinga ved val av prioritert løysing for nye 66(132) kv anlegg. 1.6 Eigar og driftstilhøve SFE Nett AS skal eige og drifte alle anlegga i denne søknaden, frå Tomasgard til og med 22 kv brytarfelt for trafo i transformatorstasjon Tryggestad/Litlebø. 3

8 1.7 Framdriftsplan I samsvar med krav i energiloven vil NVE sende konsesjonssøknaden på høyring til lokale og regionale myndigheiter / organisasjonar. Ettersom utbygging ny 66(132) kv leidning til er avhengig av at det skal byggast ut ny småkraft i område, vil bygging av anlegga avhenge av ny småkraft vert gjeven konsesjon og vert utbygd. SFE Nett AS har dermed ein utbyggingsplan der ein tek sikte på å sette i drift ny 66(132) kv stasjon ved Tryggestad i andre halvdel av Framdriftsplanen er synt i Tabell 1. Tabell 1 Foreløpig utbyggingsplan ny 66(132) kv leidning Tomasgard - Tryggestad Prosess Høyring av søknad Konsesjonshandsaming Planlegging og prosjektering Bygging: Kraftleidning Støverstein - Tryggestad Bygging: Trafostasjon Tryggestad Kommentar: Eventuell påklaging til OED, eller forlenga handsamingstid for søknad om kraftverk eller kraftleidning, kan utsetje ferdigstilling av anlegget tilsvarande forlenginga av handsamingstid. 1.8 Andre løyve Plan og bygningslova Kraftleidningar får anleggskonsesjon i medhald av energilova. Anlegg som byggast eller etablerast i medhald av energilova er unntatt frå Plan og bygningslova. Unntaket medfører mellom anna at: Konsesjon kan gjevast uavhengig av planstatus For kraftleidningar er det ikkje naudsynt å vedta reguleringsplan eller gi unntak frå gjeldande planer. Det skal ikkje vedtakast planvedtak for slike anlegg som ein del av reguleringsplan for andre tema Lov om kulturminne Nye leidningsanlegg kjem inn under undersøkingsplikta i kulturminnelova. Når tiltaket nærmar seg realisering vil det bli utarbeida detaljplanar. I samband med dette arbeidet vil det òg bli gjennomført registrering av automatisk freda kulturminne, etter 9 i lov om kulturminne. Der det er muleg, er det vanlig å gjere små tilpassingar i trasé og leidningsanlegg (masteplassering) for å unngå direkte konflikt med fornminne Vedtak etter lov om motorferdsel i utmark og vassdrag SFE Nett AS treng ikkje særskilt løyve til motorferdsel i samband med bygging og drift av elektriske leidningsanlegg. Jf. Lov om motorferdsel i utmark og vassdrag 4. Der det er nødvendig med anleggstransport over privat eigedom, vil SFE Nett AS søke å inngå minnelege avtalar med involverte grunneigarar. 4

9 1.8.4 Løyve og tiltak i forbindelse med kryssing av veg, andre leidningar ol. I samband med bygging vil SFE Nett ta kontakt med eigarar av leidningar, vegar og liknande for å inngå avtalar om kryssing eller nærføring med disse, jf. Forskrift for elektriske forsyningsanlegg [2]. Det er nødvendig med følgjande tillatingar / avklaringar: Kryssing av veg: o o o Fv60, fleire aktuelle kryssingar (avhengig av traséalternativ) Kommuneveg 1 (Stranda) mot Røyrhus Fleire private vegar ved gardane i dalføret. Kryssing av 22 kv leidning (Stranda Energiverk) Kryssing av lågspenningsleidningar og telefonleidningar. Kryssing av lysløyper ved Hyttehola skianlegg (Sunnylven IL) Tilhøvet til forurensningsloven Det krevjast vanlegvis ikkje egen søknad etter forureiningslova for bygging av elektriske leidningsanlegg. I samband med anleggsarbeidet, vil det bli utarbeidd MTA-planar som mellom anna skal ta omsyn til forureining i anleggsfasen. Ein skal mellom anna sikre at eventuell kreosotavrenning frå mellomlagringsplassar for stolpar og utstyr, ikkje finn vegen til bekkar/vassgrøfter Tilhøvet til offentlige planer Tiltaket vedkjem følgjande offentlege planar: Plan for oppgradering av Fv60 frå Tomasgard til Røyrhus bru (Statens Vegvesen, Hornindal og Stranda kommuner) Reguleringsplan for midlertidig massedeponi og riggplass Gråsteinmyra (Statens Vegvesen, Stranda kommune) Kommunal områderegulering av areal ved Tryggestad (Stranda kommune). Sjå kapittel 8.3 for tilhøvet til desse offentlege planane. Tiltaket vedkjem også følgjande verneområde. Sætremyrane naturreservat. Sjå kapittel for tilhøvet til verneforskriften for naturreservat. 1.9 Utført forarbeid I arbeidet med denne konsesjonssøknaden er det halde to grunneigarmøte med grunneigarar langs trasé. SFE Nett AS har og vore i møte med Stranda Energi Nett og Stranda Kommune for å drøfte løysingar for dei nye anlegga. Følgjande eksterne utgreiingar er gjennomført: Vurdering av rasfaren langs leidningstrasear og tryggleiksklasse for stasjonsalternativ, utført av NGI. Vedlegg 9. Konsekvensar for miljø, naturressursar og samfunn er forsøkt samla og presentert i dette dokumentet. For førekomst av kulturminne, verneområde og artsmangfald er det gjort kontrollar opp mot tilgjengelege databasar og miljødirektoratets kartkatalog. 5

10 2 GRUNNGJEVING FOR TILTAKET SFE Nett AS søker om konsesjon for ny 66 kv leidning Tomasgard Tryggestad for å skaffe nettkapasitet til konsesjonssøkte småkraftverk (21 MW). Etablering av ein ny stasjon ved Tryggestad vil òg gje styrka forsyningssikkerheit til Stranda (kommunesenter) gjennom sterkare 22 kv forsyning frå Tryggestad / Hellesylt. 2.1 Dagens nett Nettet i Hellesylt/Sunnylvsområdet er i dag knytt til regionalnett gjennom ein 22 kv leidning til Tomasgard. Overføringsavstanden frå Hellesylt er ca. 21 km, og tverrsnitt på leidningen er ei blanding av BLX150, FeAl 95 og FeAl 150. Lastuttaket er moderat (makslast om lag 3 MW), men tre småkraftverk og eitt minikraftvek på totalt 17,1 MW matar i dag inn i 22 kv nettet rundt Hellesylt. Generelt er overføringstapa svært høge (samla marginaltapsats er på inntil 28 %, jf. KSU Møre og Romsdal [4]). I periodar med full produksjon er òg spenningsstigninga høg. Kraftproduksjon mata inn på 22 kv ved Hellesylt vert transformert til 66 kv i Tomasgard. Storleiken på denne transformatoren er 15 MVA. I låglasituasjon med full produksjon, er det ikkje ledig kapasitet i denne transformatoren til meir innmating. På grunn av ovannemnde forhold, har ikkje 22 kv nettet i Hellesylt-området kapasitet til innmating av meir produksjon. Ved utfall av forsyninga frå Tomasgard har Hellesylt/Sunnylvsområdet reserveforsyning på 22kV frå Stranda. Denne har tilstrekkeleg kapasitet for alminneleg forsyning, men ikkje til innmating av kraft. Stranda manglar N-1 (etter omkopling) ved kritisk feiltilfelle i ca. 20 % av året. 22kV forsyning frå Tomasgard, via Hellesylt, inngår som ein del av reserveforsyninga til Stranda alternativet Då det ikkje er kapasitet til innmating av meir kraft, vil 0-alternativet føre til at ein ikkje får bygge ut meir småkraft i området rundt Hellesylt, og dagens situasjon med svært høge overføringstap vil halde fram. 2.3 Systemløysing regionalnett og kraftsystemutgreiing Den systemløysinga SFE Nett AS søker om er i samsvar med KSU Sogn og Fjordane 2014 [3] og KSU Møre og Romsdal 2014 [4]. Vurderinga av aktuelle systemløysingar for Hellesylt er gjort av SFE Nett AS i samråd med tilgrensande regionalnettseigarar i Møre og Romsdal, Mørenett. Under følgjer eit systemvurderingane frå KSU Sogn og Fjordane 2014 Systembegrunnelse Hellesyltområdet i Stranda kommune er i dag forsynt på 22kV frå SFE Nett sin trafostasjon på Tomasgard/Hornindal. Det er i dette området i dag tilknytt fire små vasskraftverk med ein samla ytelse på 18MW/74GWh. Dagens har ikkje kapasitet til meir ny produksjon. I same området er det konsesjonsøkt fleire nye kraftverk med ein samla ytelse på inntil 21MW/74GWh. Følgjande alternative løysingar er vurdert for tilkobling av desse kraftverka. Alternativ: Alt. 0: Alt. 1: Alt. 2: Alt. 3: Som i dag, 22kV dobbelkurs (ingen tiltak). 66(132)kV Tomasgard Hellesylt Ny 132kV Stranda Hellesylt, transformering 132/22 i Hellesylt Ny 66/22kV trafo i Tomasgard 6

11 Samfunnsmessig verknad: MNOK Alt. 0 Alt. 1 Alt. 2 Alt. 3 (M&R) Prissette verknader Investeringskostnad ,2 Ikkje prissette verknader* Kapasitet for ny fornybar /+ Endring i overføringstap + + 0/- Forsyningssikkerheit Rangering *) Ikkje prissette verknader er vurdert ut frå ein kosekvensbasert skala: Svært negativ konsekvens (--) til svært positiv konsekvens (++) Berre alternativ 1 og 2 vil gje ei driftsmessig forsvarleg løysing for den omsøkte kraftmengda. Kostnad for forsterking av 22kV nett er ikkje teken med i dei kalkulerte investeringskostnadane. For alt 1 og 2 er dei vurdert som like. Alt.3 vil medføre så store overføringsbehov på 22kV nivå mellom Hellesylt og Tomasgard at den er rekna som uaktuell ved den omsøkte mengda ny produksjon. Alt 1 utpeikar seg kostnadsmessig klart positivt ut, sidan vi her kan nytte eksisterande leidning med enkel spenningsoppgradering frå Tomasgard til fylkesgrensa ved Støverstein. Sidan krafta her blir mata inn i eit 66kV regionalnett der ein i lengre tid har systematisk bygd/førebudd nye anlegg for framtidig 132kV drift, må nye anlegg også mot Hellesylt byggjast for framtidig 132kV drift Norconsult utførte i 2009 ei nettanalyse for Stranda Enegiverk AS [5]. Denne analysen konkluderte og med ny regionalnettsforbindelse frå Tomasgard til Hellesylt, for å løyse overføringsbehovet frå utbygging av ny produksjon med eit volum som det som no er konsesjonssøkt. I KSU for Møre og Romsdal 2014 vert det peika på betra reservetilhøve for forsyninga under Stranda transformatorstasjon, som eit tilleggsargument for etablering av ny forsyning til- og transformering i Hellesylt Tilhøve til overliggande nett: Styrka sentralnett mellom Ørskog og Sogndal er ein føresetnad for tilkopling av ny produksjon i dette området. Ny 420kV leidning med tilhøyrande transformatorstasjonar er under bygging og er venta ferdig i godt tid før dei konsesjonssøkte kraftverka i Hellesylt/Sunnylvsområdet er aktuelle for tilknyting til nettet. Hellesylt/Tomasgard ligg normalt tilkopla nettet under Leivdal transformatorstasjon. Både leidningsnettet fram til Leivdal og transformatorkapasiteten i Leivdal kan danne flaskehals ved omfattande kraftutbygging i Hellesyltområdet. Kortsiktig kan denne flaskehalsen avhjelpast med endra delingspunkt i overliggande R-nett og/eller utvida transformatorkapasitet gjennom bruk av forsert kjøling (ONAF). Som langsiktig løysing bør den eldste seksjonen (med lavast overføringsevne) mellom Tomasgard og Leivdal reinvesterast med høgare leidningstverrsnitt. Dette er planlagt uavhengig av vidare kraftutbygging i Hellesylt *. Samt tiltak for å utvide eller avlaste transformeringskapasiteten i Leivdal. Dette er under utgreiing. * Jfr. KSU Sogn og Fjordane , hovedrapport s. 29, grunnlagsrapport kap s

12 3 SKILDRING AV KONSESJONSSØKTE ANLEGG 3.1 Skildring av leidningstrasear Trasé for ny 66 kv forbindelse startar ved eksisterande Tomasgard transformatorstasjon i Hornindal og ender ved ny 66(132) kv transformatorstasjon ved Tryggestad/Litlebø. Traseen er delt inn i tre seksjonar: Seksjon A: Frå Tomasgard til Støverstein (Fylkesgrense). Seksjon B-1: Frå Støverstein til Fjelltun Seksjon B-2: Frå Fjelltun til ny transformatorstasjon ved Tryggestad. På seksjon A oppgraderast eksisterande 22 kv leidning til 66 kv i eksisterande trasé (på eksisterande masterekke). På seksjon B det bygger ein ny 66(132) kv leidning i ny trasé. Det vert søkt om alternative trasear på kvar av desse seksjonane. 66 kv forbindelsen mellom Tomasgard og Tryggestad/Litlebø vil bli mellom 17,3 og 18,5 km lang, avhengig av kva traséalternativ og stasjonsalternativ som får konsesjon. Lengd på ny 66(132) kv leidning i ny trasé vil tilsvarande bli mellom 7,2 og 8,4 km. Sjå også Figur 2 under. Hellesylt Seksjon B-2 Tryggestad Seksjon B-1 Tomasgard Seksjon A Figur 2 Seksjonsinndeling 66 kv forbindelse Tomasgard Hellesylt 8

13 3.1.1 Skildring av trasé Seksjon A Trasé for seksjon A er synt i vedlagde oversiktskart, sjå vedlegg 1, og Figur 3 under. På Seksjon A søker SFE Nett om å spenningsoppgradere eksisterande 22 kv leidning til 66 kv spenning i eksisterande trasé. Eksisterande 22 kv tokursleidning mellom Tomasgard og Støverstein er bygd for at ein enkelt skal kunne oppgradere det øvste trådsettet til 66 kv. Med enkle grep og låge kostnader kan spenningsoppgradering bli gjerast på eksisterande masterekke, og SFE Nett søker derfor ikkje om alternative, nye, trasear på denne seksjonen. Lengda på traséseksjon A er 9,9 km SEKSJON A Spenningsoppgradering 22 kv til 66 kv (i eksisterande trasé) N Støverstein Tomasgard Figur 3 Trasé seksjon A 9

14 3.1.2 Skildring av trasé Seksjon B-1 Trasé for seksjon B-1 er synt i vedlagde oversiktskart og detaljkart blad 1 4, sjå vedlegg 1 og 2. På Seksjon B-1 søker SFE Nett om å bygge ny 66(132) kv luftleidning i ny trasé. Det vert søkt om to alternative trasear på seksjon B-1, sjå Figur 4: Alt. B-1-c Alt. B-1-f Alt. B-1-c går på sør/austsida av dalen. Over Gråsteinmyra vil ny 132 kv leidning bli bygd parallelt med eksisterande 22 kv leidning (på nordsida av denne). Ny leidning vil krysse Fv. 60 ved Røyrhusbrua og gå parallelt på nordsida av vegen forbi skytebane og skistadion *. Etter skytebane og skistadion krysser leidning Fv. 60 igjen, og går i bakkant av busetjing forbi Tronstad. Total lengde på alternativ B-1-c er ca 6,8 km. Alt. B-1-f går over Gråsteinmyr parallelt med eksisterande 22 kv leidning, slik som alternativ B-1-c, og kryssar Fv. 60 ved Røyrhusbrua. Vidare følgjer alternativ B-1-f i større grad dalbotnen, og byggast i hovudsak på nord/vestsida av elva. Forbi Kjellstad og nordover vil ny leidning bli bygd ned mot elva (på vestsida av elva). Nord for Tronstad krysser alternativ B-1-f over til austsida av elva for å unngå eit særleg rasfarleg område på vestsida av elva. Total lengde på alternativ B-1-f er ca. 6,1 km. Merk: Mellom Støverstein og Kjellstadli er det liten avstand mellom eksisterande 22 kv leidning og vedteken trasé for ny Fv. 60. For å få plass til ny 66(132) kv leidning mellom veg og 22 kv leidning vil ein her flytte 22 kv leidning ca. 20 m sørover over ein strekning på ca. 600 m (rive og bygge opp att). Ny 66(132) kv kan då nytte eksisterande 132 kv trasé. Flytting av 500 m er foretrukken løysing framfor å bygge ny 66 (132) kv leidning på sørsida av 22 kv leidning, då dette vil gi meirkostnadar og visuelle og tekniske ulemper med ei ekstra kryssing. SEKSJON B-1 Ny 66 (132) kv luftleidning (alternative trasear) N B-1 B-2 Alt. B-1-f Alt. B-1-c Alt. B-1-2 A B-1 Figur 4 Traséalternativ seksjon B-1 * Omsøkt alternativ B-1-c inkluderar traséalternativ forbi skytebane og skistadion som for grunneigarar har vore presentert som B-1-2 under arbeidet med søknaden. 10

15 3.1.3 Skildring av trasé Seksjon B-2 Trasé for seksjon B-2 er synt i vedlagd oversiktskart og detaljkart blad 4-5, sjå vedlegg 1 og 2. På Seksjon B-2 søker SFE Nett om å bygge ny 66(132) kv luftleidning i ny trasé. Det vert søkt om to alternative trasear på seksjon B-2, Alt. B-2-e Alt. B-2-f Desse to alternativa er knytt opp mot kvar sin stasjonsplassering, sjå Figur 5: Alt. B-2-e vil gå parallelt på sørsida av eksisterande 22 kv leidning, fram til stasjonsalternativ Tryggestad. Total lengde på alternativ B-2-e er ca 1,7 km. Alt. B-2-f følgjer eksisterande 22 kv leidning eit stykke men bryt av nordover mot stasjonsalternativ på vestsida av elva, sør for Litlebø. Total lengde på alternativ B-2-f er ca. 1,1 km. SEKSJON B-2 Ny 66 (132) kv luftleidning (alternative trasear) N B-2-f B-2-e B-2 B-1 Figur 5 Traséalternativ B-2 11

16 3.2 Skildring av stasjonsanlegg Ny 66(132)/22 kv transformatorstasjon Tryggestad/Litlebø Mot Hellesylt Tryggestad skal det etablerast ein ny transformatorstasjon 66/22 kv for innmating av eksisterande og ny småkraftproduksjon. SFE Nett AS søker om to alternative plasseringar av ny 66(132) kv transformatorstasjon ved Tryggestad. Kvart stasjonsalternativ er knytt til kvar sin trasé på seksjon B-2: Stasjonsalternativ B-2-e: På sørsida av elva, mellom Tryggestad og Karbø. Stasjonsalternativ B-2-f: På vestsida av elva, sør for Litlebø. Sjå Figur 6 for plassering av alternativa, sjå vedlegg 3 og vedlegg 7 for planskisser og fasadeteikning av stasjonsalternativa. N B-2-e B-2-f Figur 6 Omsøkte transformatorstasjonar Tryggestad. Stasjonsalternativ B-2-e: Stasjonen er tenkt plassert sør for elva, vest for Kvasshaugen, sjå Figur 7. Det innegjerda stasjonsarealet for alt. B-2-e vil utgjere ca. 0,6 mål, medan eit areal på minimum 1,0 mål vert planert ut for stasjonen. SFE Nett ser for seg å erverve eit areal på minimum 2,0 mål rundt stasjonen. Plasseringa er tett på eksisterande 22 kv nett og reduserer behovet for investeringar i 22 kv nett. Mellombels forsterking av brua over Langedalselva (ved Karbø) kan bli nødvendig for transformatortransport. Eksisterande skogbilveg frå Karbø fram til stasjonen må utbetrast noko, og ein må lage ein større radius i overgongen frå bru til skogsbilveg ved Karbø. Sjå Figur 8. 12

17 N Eksist. 22 kv leidningar Gamle postveg Omtrentleg tomtegrense Trafocelle Skogsbilveg Stasjonsbygg Ny 66(132) kv leidning Eksist. 22 kv leidning 66(132) kv brytarfelt Inngjerda stasjonsareal Ny tilkomstveg Figur 7 Plassering stasjonsalternativ B-2-e a) utvida radius mellom bru og skogsbilveg b) Eksisterande skogsbilveg mot stasjon Figur 8 Tilkomst til stasjonsalternativ B-2-e, 13

18 Stasjonsalternativ B-2-f: Stasjonen er tenkt plassert mellom Fv 60 og elva, sør for Litlebø, sjå Figur 9. Det innegjerda stasjonsarealet for alt. B-2-f vil utgjere ca. 0,8 mål, medan eit areal på minimum 1,0 mål vert planert ut for stasjonen. SFE Nett ser for seg å erverve eit areal på rundt 3-4 mål ved stasjonen. Stasjon B-2-f ligg tett til veg, og berre 50 m ny tilkomstveg er naudsynt. Stasjon B-2-f ligg lengre vekk frå eksisterande 22 kv nett og det må derfor ventas større 22 kv investeringar ved val av stasjonsalternativ B-2-f enn B-2-e. Ein må forvente høgare kostnadar for opparbeiding av sjølve stasjonstomta, enn med stasjonsalternativ B-2-e. For stasjonsplassering B-2-f kan det bli aktuelt med rassikring (sjå kap. 6). N Fv. 60 Omtrentleg tomtegrense Stasjonsbygg Trafocelle Inngjerda stasjonsareal 66(132) kv brytarfelt Ny 66(132) kv leidning Ny tilkomstveg Skogsbilveg Figur 9 Plassering stasjonsalternativ B-2-f 14

19 3.2.2 Utviding av Tomasgard transformatorstasjon Det er i dag tilstrekkeleg areal tilgjengeleg på Tomasgard transformatorstasjon til at den nødvendige utvidinga av koplingsanlegget kan gjerast innanfor eksisterande stasjonsareal. Sjå Figur 10. Eit nytt 66(132) kv brytarfelt vert installert i den nordvestre delen av dagens koplingsanlegg. Mellom kabelendemast i eksisterande tokurslinje og nytt 66(132) brytarfelt, vert det lagt ein ny jordkabel (kabeltrasé er ikkje nøyaktig innteikna i Figur 10.) N Eksist. 22 kv oppgraderast til 66 kv Tomtegrense SFE Nett AS Ny 66 kv jordkabel (Endeleg trasé fastlagd under prosjektering) Inngjerda stasjonsareal 66/22 kv trafo Utviding av 66(132) kv koplingsanlegg Eksisterande 66(132) kv koplingsanlegg 66(132) kv leidningar Stryn/Leivdal Figur 10 Utviding av Tomasgard transformatorstasjon. 15

20 Figur 11 Tomasgard transformatorstasjon i dag, sett sørfrå. Figur 12 Tomasgard transformatorstasjon i dag, sett nordfrå. Areal for utviding i front (mellom kiosk og samleskinne.) 16

21 4 SPESIFIKASJON AV KONSESJONSSØKTE ANLEGG 4.1 Leidningsanlegg Oppgradering til 66 kv av tokurs 22 kv luftleidning Tomasgard - Støverstein SFE Nett AS søker om å spenningsoppgradere den øvste kursen på eksisterande 22 kv tokursleidning mellom Tomasgard og Støverstein til 66 kv, lengde ca. 9,9 km. 22 kv leidning Tomasgard Støverstein vart bygd i 1991 av Hornindal kraftlag i samarbeid med Firdakraft. Leidningen er 9,9 km lang og er bygd med to 22 kv kursar, sjå mastebilete Figur 13 Det øvste trådsettet/kursen er bygd med linetype FeAl 150 og faseavstand 3,2 m. Dette trådsettet kan spenningsoppgraderast til 66 kv ved å setje inn tre ekstra isolatorskåler i kvar isolatorkjede. Det nedste trådsettet/kursen er bygd med linetype FeAl 50 og faseavstand 1,6 m. For å tilfredsstille krav til vertikal avstand mellom kursane, er det naudsynt å setje inn ein ekstra isolatorskål på den nedste kursen når ein spenningsoppgraderer den øvste kursen til 66 kv. Leidningen er bygd i 1991, og er vurdert til å vere i god stand. Dagens liner har ein gjenståande levetid estimert til minst 25 år. Dagens stolpar har (generelt) ein gjenståande levetid estimert til minst 25 år. Det einaste tiltaket som er nødvendig for å oppgradere til 66 kv drift på øvste trådsettet er å setje inn tre ekstra isolatorskåler på øvste kurs, og ein ekstra isolatorskål på nedste kurs. Dette medfører ein mindre endring i utsjånaden til mastene, sjå Figur 13 3,2 m 3,2 m 3,2 m 3,2 m 3,3 m 3,3 m 1,6 m 1,6 m 1,6 m 1,6 m 1,6 m 1,6 m m m 3,2 m 3,2 m a) I Figur 13 Mastebilete av tokursleidning Tomasgard Støverstein: a) I dag, b) Etter spenningsoppgradering øvste kurs b) 17

22 4.1.2 Ny 66 (132) kv luftleidning Støverstein - Tryggestad SFE Nett søker om å bygge ny 66(132) kv luftleidning frå Støverstein ved kommunegrensa Hornindal/Stranda og fram til ein ny transformatorstasjon ved Tryggestad/Litlebø skal det byggast ny luftleidning. Leidningen skal dimensjonerast for driftsspenning 132 kv og isolasjonsnivå 145 kv. Av storleik og utsjånad vil dette anlegget være ein 132 kv leidning, sjølv om leidningen skal driftast på 66 kv dei komande åra. Lengde på ny luftleidning vil vere 7,5 8,4 km, avhengig av kva traséalternativ som veljast på strekninga, sjå tabell til høgre: SFE Nett AS søker om to alternativ til stolpar i mastene: Primært søker ein om bruk av trestolpar Sekundært søker ein om bruk av komposittstolpar Tabell 2 Leidningslengde ved kombinasjon av traséalternativ B-2-e B-2-f B-1-c 8,4 km 7,8 km B-1-f 7,8 km 7,2 km Luftleidningen er spesifisert i Tabell 3. For meir detaljerte mastebilete langs leidningen, sjå vedlegg 4. Tabell 3 SPESIFIKASJON LUFTLEIDNING Mastetype aktuell for: Mastekonstruksjon: Mastehøgd: Masteavstand: Travers Systemspenning Isolasjonsnivå a) b) a) Hovudløysing for leidningen. b) Innføringsvern siste strekning (1 1,5 km) inn mot stasjon Tryggestad/Hellesylt Portalmastar/H-mastar, med to trestolpar for kvar mast. (Alternativt bruk av komposittstolpar) Typisk m høgde på travers. Typisk 180 m Ståltravers 132 kv 145 kv Straumførande liner FeAl 150 Termisk overføringsevne 846 A (ca. 97 MVA ved 66 kv, ca. 193 MVA ved 132 kv) Toppliner Isolatormateriale Avstand ytterfase - ytterfase 2 toppliner ved innføring til stasjon Tryggestad Glas Normalt 9 meter. Kan bli større i spesialspenn/lange spenn Rettsbelte / byggeforbod Normalt 29 meter. Kan bli større i spesialspenn/lange spenn. Mastebilete Sjå vedlegg 4. 18

23 Kommentar til prioritering av stolpetype: SFE Nett AS søker primært om å bygge ny 66(132) kv kraftleidning Støverstein - Tryggestad med trestolpar. Dette er fordi bruk komposittstolpar per dags dato medfører om lag 30 % høgare byggekostnad enn trestolpar. Skilnad i kostnad kjem i hovudsak av dyrare løysingar for fundamentering og forankringsmaster med komposittstolpar, samt dyrare stolpar. Forventa utvikling i marknad, teknikk og lovverk, kan gjere komposittstolpar til den føretrekte løysinga i framtida. Ein leidning med komposittstolpar vil på avstand sjå om lag lik ut som ein kraftleidning med trestolpar, men normalt vil mastene bli 2-4 meter høgare, diameteren på stolpene aukar med om lag 40 % avstanden mellom mastene (spennlengdene) vil i snitt auke om kring 25 %. Sjå Figur 14, Figur 14 Alternativ løsning med komposittstolpar i staden for trestolpar Nytt kabelanlegg inn mot Tomasgard Ved innføring til 66 kv transformatorstasjon i Hornindal vil det bli etablert et 66 kv kabelanlegg frå eksisterande endemast og fram til koplingsanlegg. Spesifikasjon: Tverrsnitt: 400mm² Al Isolasjon: PEX Lengde: ca. 90 m I all hovudsak vil kabelen bli lagt inne på innanfor Tomasgard transformatorstasjon og på grunn eigd av SFE Nett AS. Sjå skildring av stasjonsanlegg. Figur 15 PEX-kabel med Al-leiar (Teikning:NEXANS) 19

24 4.2 Spesifikasjon av omsøkte stasjonsanlegg For aktuelle stasjonsanlegg er det utarbeida løysingar som grunnlag for kostnadsoverslag og vidare arbeid. Det er vurdert fleire stasjonsplasseringar for ny stasjon Tryggestad/Hellesylt, som ikkje vert konsesjonssøkt sjå kap. 5 For planskisser som syner dei ulike stasjonsløysingane SFE Nett søker om, sjå vedlegg 3. For einlinjeskjema over overføringssystem, sjå vedlegg Ny 66(132) kv transformatorstasjon Tryggestad SFE Nett AS søker om konsesjon for ny 66(132)/22 kv transformatorstasjon på Tryggestad, med følgjande anlegg: 1. 66(132) kv koplingsanlegg: Eitt brytarfelt, utandørs, luftisolert anlegg (132)/22 kv krafttransformator. 45 MVA, ONAN Primærvikling omkoplbar frå 66 til 132 kv. Plassert i trafocelle utan tak. 3. Nødvendig høgspenningsanlegg inne på stasjonen 66(132) kv koplingsmateriell/kabelanlegg 22 kv anlegg og brytarfelt Kontrollanlegg, stasjonsforsyning, naudstraum. 4. Bygg og anlegg: Stasjonsbygning for 22 kv anlegg og kontrollanlegg. Grunnflate ca. 80 m². Planering av stasjonsareal, ca m² Opparbeiding av tilkomstveg fram til stasjon: Stasjonsalternativ B-2-e krev utviding av veg ved overgong frå bru til skogsbilveg på Karbø, moderat oppgradering av 1 km eksisterande skogsbilveg frå Karbø og bygging av ca. 35 m ny veg inn mot tomt. Stasjonsalternativ B-2-f krev bygging av ca. 50 m veg mellom Fv.60 og stasjonen Utviding av Tomasgard transformatorstasjon SFE Nett AS søker om konsesjon for utviding av Tomasgard transformatorstasjon. 1. Utviding av eksisterande 66 kv koplingsanlegg: Utviding av eksisterande 66 kv luftisolert anlegg med eitt brytarfelt. Nødvendige høgspennings apparatanlegg i samband med nytt brytarfelt. Tomasgard stasjon er tilrettelagd for overgang til 132 kv driftsspenning. Nytt brytarfelt vil bli bygd for framtidig 132 kv drift. Utviding av koplingsanlegg på Tomasgard transformatorstasjon vil bli gjort innanfor dagens stasjonsareal. 4.4 Auke i lade- og jordslutningsyting som følgjer av nye anlegg Ved etablering av dei nye anlegga, vil ein få auke i jordslutningsstraum og ladestraum i 66 kv systemet i området: Jordfeilstraum ca: Ladestraum ca: + 4,2 til 4,4 A + 2,1 til 2,3 A 20

25 4.5 Val av linedimensjon og transformatoryting Val av transformatoryting ved ny stasjon Tryggestad er basert på kjennskap til eksisterande produksjon og konsesjonssøkte kraftverk i området. Transformatorytinga som SFE Nett søker om har kapasitet til innmating av all eksisterande og konsesjonssøkt produksjon på Hellesylt, i Sunnylven og i Langedalen. Med det same grunnlag for effektbehov og energitransport er FeAl 150 vurdert som hensiktsmessig tverrsnitt med tanke på summen byggekostnader, og taps- og driftskostnader over anleggets levetid. Det er då lagt til grunn at anlegget skal driftast på 66 kv i minst 20 år framover. Sidan leidningen vert dimensjonert for 132 kv driftspenning er også FeAl 150 vurdert som eit hensiktsmessig tverrsnitt med tanke på korona problematikk. Ein evt. reduksjon i tverrsnitt vil gi svært små innsparingar i byggekostnader for ein leidning som dimensjonerast for 132 kv spenning. 21

26 5. VURDERTE LØYSINGAR SOM IKKJE VERT KONSESJONSSØKT Det er i arbeidet med konsesjonssøknaden vurdert følgjande alternativ som ikkje vert konsesjonssøkt: Alternative plasseringar av ny 66(132)/22 kv trafostasjon Hellesylt Alternativ plassering av ny 66(132)/22 kv trafostasjon på Litlebø Alternative trasear forbi Tronstad (på seksjon B-1) Alternative trasear frå Fjelltun til ny trafostasjon Tryggestad/Hellesylt (seksjon B-2) 5.1 Alternative stasjonsplasseringar Hellesylt Det er vurdert tre ulike stasjonsplasseringar ved Hellesylt, sjå Figur 16. Alt. 3 Alt. 1 Alt. 2 Figur 16 Aktuelle stasjonsplasseringar Hellesylt. I den gjennomførte skredkartlegginga (sjå kap. 6 og vedlegg 9) er vurderinga følgjande: Alt.1 tilfredsstiller Klasse1 etter TEK 10 (årleg nominelt sannsyn for ras er mindre enn 1/100) tilfredsstiller ikkje klasse 2 etter TEK 10 (årleg nominelt sannsyn for ras er større enn 1/1000) Alt.2 tilfredsstiller ikkje Klasse1 etter TEK 10 (årleg nominelt sannsyn for ras er større enn 1/100) Alt.3 tilfredsstiller ikkje Klasse1 etter TEK 10 (årleg nominelt sannsyn for ras er større enn 1/100) Alternativ 1 blei altså vurdert som noko tryggare plassert mot ras og skred en enn dei to alternativa. Men til gjengjeld ligg alternativet så tett til elva at det er fare for oversvømming ved flaum/evt. rasoppdemming av elv. På bakgrunn av NGIs arbeid, vurderer SFE Nett at større sikringstiltak vil vere nødvendig ved plassering av ein transformatorstasjon på desse tomtene. På grunn av avgrensa areal og til dels bratte tomter, vil sikringstiltaka vere dyre og gi større inngrep en ved stasjonstomtene på Tryggestad.. På grunn av dei venta ekstrakostnadane, og auka inngrep, i samband med rassikring (og tilkomst) til dei alternative stasjonstomtene ved Hellesylt, ønskjer ikkje SFE Nett å søke om nokon av desse stasjonsalternativa. 22

27 5.2 Alternative stasjonsplassering Litlebø Ved Litlebø er det også vurdert ei stasjonsplassering som alternativ til det konsesjonssøkte alternativ B-2-f, sjå Figur 17 til høgre. Stasjonsplassering B-2-g er forkasta til fordel for B-2-f av følgjande årsaker: NGI har vurdert B-2-g som meir rasutsett. Stasjon B-2-g vil ligge nært og lett synleg frå busetjing på Litlebø Tomt B-2-g har berre eit minimum av areal tilgjengeleg. Alt.B-2-g Alt.B-2-f Figur 17 Alternativ stasjonsplassering Litlebø 23

28 5.2 Alternative trasear seksjon B-1 I områda sør for Tronstad er det vurdert ulike traséalternativ, sjå Figur 18. B-1-0: Ein tok eit utgangspunkt i parallellføring med eksisterande 22 kv gjennom dalføret. Men parallellføring vil føre til kryssing av stadionområde og skytebane tilhøyrande Sunnylven IL og Sunnylven skyttarlag. Ein streng parallellføring vil og føre til fleire vinkelpunkt enn nødvendig(dette medfører kraftigare master og ein meir uryddig lineføring/ryddebelte). Pga. grunn av konflikt med skytebane/skiskyttaranlegg søker SFE Nett ikkje om alt. B-1-0. B-1-1: Alternativet vart vurdert som eit alternativ for om omgå konflikt med skytebana/skiskyttaranlegget med å gå høgt i terrenget i sørsida av dalen. Men alternativet vil føre til kostnadsauke med vanskeleg tilgjengelege mastepunkt i bratt terreng. I tillegg er traseen utsett for ras/steinsprang, og kan potensielt gi eit veldig tydeleg og skjemmande ryddebelte. SFE Nett søker derfor ikkje om alt. B-1-1. B-1-d: I samband med ønskje om eit traséalternativ på vestsida av dalføret, vart det teikna opp og presentert eit alternativ B-1-d. Basert på tilbakemeldingar frå rasutgreiing og grunneigarmøte, søker ein no om alternativ B-1-f som går lågare i terrenget og nærmare elva. Jamført med det omsøkte alternativ B-1-f, er alt. B-1-d vurdert som meir rasutsett og meir skjemmande (med eit mogleg unntak for gardane ved Kjellstad). SFE Nett søker derfor ikkje om alternativ B-1-d. SEKSJON B-1 (sør) Ny 66(132) kv trasé OMSØKT Ny 66(132) kv trasé IKKJE OMSØKT B-1-d B-1-f B-1-0 B-1-2 B-1-0 B-1-1 Figur 18 Vurderte, men ikkje omsøkte, trasear Tronstad sør. 24

29 For ulike vurderte traséalternativ ved Tronstad sjå Figur 19. B-1-a: Alternativet tek utgangspunkt i parallellføring med eksisterande 22 kv leidning. Men fører til kryssing av innmark/dyrka mark og nærføring av busetjing ved Tronstad. Leidningen vil også gå sentralt i landskapsrommet. SFE Nett søker derfor ikkje om alternativ B-1-a. B-1-b: Alternativet er ein justering av alternativ B-1-a, der ein avviker frå 22 kv trasé for å redusere konflikten med dyrka mark og busetjing. B-1-b vert ikkje omsøkt pga. då ein med alternativ B-1-c i større grad unngår konflikt med dyrka mark og busetjing, fordi B-1-b og går sentralt og synleg i landskapsrommet. B-1-d: Første variant av trasé på vestsida av dalen. Nedprioritert til fordel for alternativ B-1-f pga. rasfare og tilbakemeldingar på grunneigarmøte, sjå over. SFE Nett søker ikkje om alternativet. B-1-e: Andre variant av trasé på vestsida av dalen, presentert for grunneigarar. Vurdert å gå i svært rasfarleg terreng nord for Tronstad, og SFE Nett søker derfor ikkje om alternativet. (Søker om den justerte versjonen B-1-f). SEKSJON B-1 (sør) Ny 66(132) kv trasé OMSØKT Ny 66(132) kv trasé IKKJE OMSØKT B-1-e B-1-d B-1-f B-1-b B-1-c B-1-a Figur 19 Vurderte, men ikkje omsøkte trasear Tronstad nord. 25

30 5.3 Alternative trasear seksjon B-2 I arbeidet med plassering av transformatorstasjon ved Hellesylt, blei det og arbeidd med ulike traséalternativ fram til stasjonen. I hovudtrekk var det innvendingar mot trasé på sørsida av elva (alt. B-1-a/b/c) ut frå omsyn til skogsdrift og naturvern/friluftsliv), medan det for trasé på nordsida av elva (alt. B-1-d) var innvendingar frå skogsinteresser og på grunn av rasfare. Fordi ein ikkje søker om stasjonsplassering nede ved Hellesylt, er det heller ikkje nødvendig med ny 66(132) kv leidning til Hellesylt. SFE Nett søker derfor ikkje på traséalternativa ned mot Hellesylt. På seksjon B-2 står ein derfor att med dei to korte traséalternativ B-2-e og B-2-f inn mot dei to omsøkte stasjonsløysingane. SEKSJON B-2 Ny 66(132) kv trasé OMSØKT Ny 66(132) kv trasé IKKJE OMSØKT B-2-d B-2-a B-2-c B-2-b B-2-g Figur 20 Vurderte, men ikkje omsøkte, traséalternativ på seksjon B-2. Merk: Flytting av ny 66(132)/22 kv trafostasjon frå Hellesylt til Tryggestad/Litlebø reduserer lengda på ny 66(132) kv leidning med om lag 3 km, og reduserer dermed også inngrepa som følgjer av bygging av ny 66(132) kv leidning. Dette er likevel ikkje eit avgjerande argument for prioritering av stasjonsplassering på Tryggestad. Dette fordi ein stasjon ved Tryggestad vil krevje meir forsterking av 22 kv nett, og truleg ein andre 22 kv leidning mellom Hellesylt og Tryggestad. Reduksjon i kostnader og inngrep som følgje av ny 66(132) kv leidning vil dermed delvis vegast opp av auka kostnader og inngrep i 22 kv nettet. 26

31 5.4 Bruk av jordkabel framfor luftleidning Generelt om kabel som alternativ til luftleidning I Nettmeldingen, (Melding til Stortinget nr ) [12], som blei vedteken av Stortinget i 2012, er retningsgivande for kva leidningsanlegg som skal prioriterast for bruk jordkabel og sjøkabel: Ved vurdering av om kabling er et samfunnsmessig rasjonelt tiltak må den eventuelle gevinsten i reduserte eller endrede naturinngrep veies opp mot de økte kostnadene, eventuell svekket forsyningssikkerhet og andre ulemper bruk av kabel innebærer. Regjeringens vurdering er at i de fleste tilfeller vil denne avveiningen resultere i at luftledning er mest samfunnsmessig rasjonelt i sentralnettet, mens kabel oftest er mest samfunnsøkonomisk lønnsomt i distribusjonsnettet Regjeringen opprettholder at bruken av kabel skal økes på lavere spenningsnivå, men være gradvis mer restriktiv med økende spenningsnivå. I det videre utdypes hvilke prinsipper som gjelder for bruk av jord- og sjøkabel på de ulike nettnivå... Utgangspunktet er at bruk av kabel som alternativ til luftledning alltid skal vurderes, men hvor grundig kablingsalternativet utredes skal tilpasses hva som kan være beslutningsrelevant og i tråd med gjeldende prinsipper for bruk av kabling. I vurderingen av om kabling er aktuelt i regional- og sentralnettet skal det vektlegges om det finnes alternativ luftledningstrasé som ikke er urimelig lang og kostbar. I det følgende angis en rekke momenter og kriterier av betydning for valg av løsning på de ulike spenningsnivåer: Regionalnettet: For nett fra over 22 kv og til og med 132 kv skal luftledning velges som hovedregel. Jordeller sjøkabel kan velges på begrensede delstrekninger dersom: luftledning er teknisk vanskelig eller umulig, som ved kryssing av sjø eller der den kommer nærmere bebyggelse enn tillatt etter gjeldende lover og forskrifter luftledning vil gi særlig store ulemper for bomiljø og nærfriluftsområder der det er knapphet på slikt areal, eller der kabling gir særlige miljøgevinster kabling kan gi en vesentlig bedre totalløsning alle hensyn tatt i betraktning, for eksempel der alternativet ville vært en innskutt luftledning på en kortere strekning av et kabelanlegg, eller ved at kabling inn og ut av transformatorstasjoner kan avlaste av hensyn til bebyggelse og nærmiljø kabling av eksisterende regionalnett kan frigjøre traséer til ledninger på høyere spenningsnivå og dermed gi en vesentlig reduksjon i negative virkninger av en større ledning, eller oppnå en vesentlig bedre trasé for den større ledningen kablingen er finansiert av nyttehavere med det formål å frigjøre arealer til for eksempel boligområder eller næringsutvikling, samtidig som bruk av kabel for øvrig er akseptabelt ut fra andre hensyn Opp mot kriteria frå stortingsmeldinga, vurderer SFE Nett AS kabling av nye 66(132) kv leidningsanlegg på følgjande måte: Generelt: Gjennom dalen frå Tomasgard til Tryggestad er det generelt mogleg å finne trasear for ny 66(132) kv luftleidning. Kabelanlegg på heile strekninga vil vere vesentleg dyrare enn luftleidning, og skilnaden i kostnaden vert forsterka dersom kabelanlegg skal vere dimensjonert for driftsspenning på 132 kv. SFE Nett søker derfor generelt ikkje om kabling av den nye 66(132) kv leidningen. Ved Tomasgard: Plassering av eksisterande tokurs luftleidning og koplingsanlegg i Tomasgard gjer at ein ikkje kan strekke luftleidning rett frå endemasta til luftleidningen og inn på koplingsanlegget. Ei større omlegging av luftleidningen inn mot koplingsanlegget vil vere naudsynt. Eit eventuelt kabelanlegg mellom 22(66)kV endemast og koplingsanlegg Tomasgard skal ikkje brukast ved ein eventuell overgang til 132 kv driftsspenning, og kabelanlegget treng derfor berre å isolerast for 66 kv driftsspenning. For innføringa til Tomasgard (ca. 100m) er eit 66 kv jordkabelanlegg vurdert som vesentleg rimelegare enn tilsvarande luftleidningsanlegg. SFE Nett søker derfor kabelanlegg. 27

32 Ved Tryggestad/Litlebø: Langs rørgata til Litlebø kraftverk er det lagt ned kabelrør. Ved val av stasjonsalternativ B-2-f kan ein, ved å utnytte desse kabelrøra, redusere kostnadane for å kable den siste kilometeren inn mot stasjonen. Det er gjort ei samfunnsøkonomisk samanlikning av jordkabel og luftleidning inn mot stasjonsalternativ B-2-f. SFE Nett vil peike på at òg 66(132) kv kabelanlegg generelt vil kunne gi vesentlege inngrep. For utføring eit 66(132) kv kabelanlegg er det nødvendig med tilkomst for større maskiner (lastebiler) for å transportere frem kabel og omfyllingssand, og for å trekke ut kabel. I utmark, eller der det ikkje er eksisterande veger, vil kabelanlegg ofte krevje etablering av ein grusa tursti / veg med breidde 2-3 meter langs heile kabelanlegget. Ved kabeltrasé utanfor eksisterande veganlegg, er skogrydding er nødvendig om lag 5-6 meters breidde nødvendig Vurdering av kabel i innføring til stasjonsalternativ B-2-f I samband med bygging av Litlebø kraftverk, blei det lagt ned trekkerøyr for høgspenningskablar langs røyrgata til kraftverket. Dersom ein velgjer stasjonsplassering B-2-f, kan ein nytte desse trekkerøyra for å legge eit 66(132) kv kabelanlegg dei siste 1,1 km inn mot stasjonen. Sjå Figur 21. Bruk av eksisterande trekkerøyr vil redusere kostnaden for eit kabelanlegg, og aktualiserar kablingsalternativet inn mot stasjon B-2-f. SFE Nett har derfor gjort ei samanlikning av investeringskostnadene av kabelløysing og luftleidningsløsying inn mot stasjonen. Trekkerøyra langs røyrgata kan òg nyttast ved reinvesteringar i 22 kv nettet. Sjølv om 22 kv leidningen mellom Tryggestad og Fjelltun er i god stand og det ikkje er planlagde reinvesteringar her, er det teke omsyn til 22 kv nettet i vurdering av kabelløysing inn mot Stasjonen. 66(132) kv kabel inn mot stasjon B-2-f Eksisterande 22 kv luftleidning Eksisterande trekkerøyr for kabel Ny 66(132) kv luftleidning (alternativ) Nytt 66(132) kv jordkabelanlegg Ny 66(132)/22 kv trafostasjon B-2-f B-1-f B-1-c Figur 21 Aktuell kabling av 66(132) kv leidning inn mot stasjon B-2-f. 28

33 Følgjande løysingar er vurdert: Alternativ 0 66(132) kv luftleidning: Ny 66(132) kv luftleidning vert bygd som luftleidning. Om 30 år vert trekkerøyr nytta ved reinvestering i 22 kv nett Alternativ 1 66 kv kabelanlegg: Ny 66(132) kv leidning vert bygd som 66 kv jordkabelanlegg, trekkerøyr vert nytta så langt som råd Etter 20 år skal ein over til 132 kv driftspenning o Det byggast ny 132 kv luftleidning frå Fjelltun til stasjon B-2-f o 66 kv jordkabelanlegg vert overdrege til Stranda Elverk og kan med nokre andre tiltak erstatte den då aldrande 22 kv luftleidningen Tryggestad Fjelltun. Alternativ kv kabelanlegg: Ny 66(132) kv leidning vert bygd som 132 kv jordkabelanlegg, trekkerøyr vert nytta så langt som råd. Om 30 år vert 22 kv leidningsnett reinvestert som luftleidning. Investeringskostnadene er jamført for dei ulike alternativa, med ei kalkulasjonsrente på 4,0 % og tidshorisont på 35 år. Restverdi på anlegg etter 35 år er ikkje vurdert. Investeringskostnader er presentert i tabell under: Alt. 0 - Luftleidning Alt kv kabel Alt kv kabel Investeringskostnad år NOK NOK NOK Investeringskostnad år 20 (abs.verdi) 0 NOK NOK 0 NOK Investeringskostnad år 30 (abs.verdi) NOK 0 NOK NOK Noverdi inv. kostnader over 35 år NOK NOK NOK Kap. differanse til rimeligste alt: NOK NOK Kostnadsoverslaget syner at kabelalternativa over 30 år medfører investeringar med en noverdi som er ca. 2,1 MNOK høgare enn luftleidningsalternativet. Sjølve 66/132 kv kabelanlegga er estimert å vere 1,2 / 2,1 MNOK dyrare enn 66(132) kv luftleidning. 66 kv kabel gir vesentleg lågare investeringskostnader enn 132 kv kabel i første omgang. Men ved ein framtidig overgang til 132 kv driftsspenning på regionalnettet må det anten byggast ny 132 kv luftleidning eller leggast 132 kv kabel. Noverdien av kostnadane for dette alternativet er dermed sensitivt på når ein går over til 132 kv driftsspenning. Dersom dette skjer om 20 år og at ein då bygger 132 kv luftleidning, er noverdien på Alt kv kabel og Alt kv kabel om lag likeverdige. Men med Alt.1 står ein då att med 132 kv luftledning etter 20 år. Begge kablingsalternativa medfører at ca. 1,0 km 66(132) kv luftleidning blir lagt i kabel. Dette gir ein meirkostnad på 2,1 MNOK per km redusert luftleidning. SFE Nett meiner dermed at det i dette tilfellet ikkje er særlege tekniske vanskar eller negative konsekvensar ved luftleidningsalternativet som rettferdiggjer meirkostnaden ved kabling. I samsvar med retningslinjene frå Stortinget (sjå avsnitt 5.4.1), ønskjer derfor ikkje SFE Nett AS å søke om kabling inn mot stasjon B-2-f. 29

34 6 TRYGGLEIK OG BEREDSKAP 6.1 Risiko for skred og flom, naturgitt skade. Det er til dels stor risiko for snøskred og lausmasseskred i områda langs dei omsøkte kraftleidningstraseane. Skredfarevurdering er derfor gjennomført av NGI for å identifisere særleg utsette traseseksjonar, og for å vurdere skredfaren ved stasjonsalternativ. Rapport er lagt ved konsesjonssøknaden (Vedlegg 9). Traséalternativ: For dei omsøkte traséalternativa er det i konklusjonen frå skredfarevurderinga følgjande (i grove trekk): B-1-c: ca. 2,4 km av traseen vurdert å vere utsett for ras oftare enn kvart 150 år. Utdrag frå rapport: B-1-f: Alternativet... B-1-c ligger på sørsiden av dalen. Linjetraséen er utsatt for skredfare flere steder og det er observert historiske skred som har krysset linjen. i bekkene Hjelleelva og Tronstadelva kan det forekomme sørpeskred. I Tronstadelva er det registrert en historisk hendelse uten årstall. Begge bekkeløpene vil kunne spennes over. Videre mot Gråfjellet ligger terrenget til rette for både snø-, sørpe- og flomskred. Det er registrert flere hendelser, for eksempel et stort snøskred fra Gråfjellet i I dag er det spor etter et stor flomskred ( , i samme område ca. 0,8 km av traseen er vurdert å vere utsett for ras oftare enn kvart 150 år. Utdrag frå rapport: Dette nye alternativet er en kombinasjon av B-1-d og B-1-e. Linjen stort sett i god avstand fra fjellsiden og krysser dalen over til østsiden av dalen for å unngå de utsatte avsnittene under Høgfjellet. I den nordlige enden av alternativet er deler av linjen utsatt for skredfare på samme som B-1-c. Trasear på seksjon B-2 er utsett for noko skredfare ved Gråfjellet/Fjelltun. Desse lengdene er bortimot uavhengige av vald alternativ på seksjon B-2, og derfor lagt inn under på seksjon B-1 (sjå over). Ved prosjektering av ny kraftline vil søker freiste å unngå mastepunkt med større årleg sannsyn enn 1/150 for ras. Dette let seg ofte gjere ved å sette mastene på høgder i terrenget og spenne over utprega skredløp. Det vil òg vere muleg å dimensjonere master for å tåle moderate skredkrefter med venta returtid 150 år. Stasjonsplasseringar: Stasjonsplasseringer er klassifisert i samsvar med TEK10, Klasse 1: 1/100 år Klasse 2: 1/1000 år Klasse 3: 1/5000 år Stasjonsalternativa er vurdert til følgjande skredfare (i grove trekk): B-2-f: Stasjonen er vurdert å tilfredsstille krav til klasse 1, men ikkje til klasse 2. Utdrag frå rapport: Området er utvist som potensielt skredutsatt i NVE automatisk genererte aktsomhetskart og på de eldre manuelle oversiktskartene fra NGI. Terrenget ligger til rette for at snøskred fra Vardfjellet kan nå frem mot denne plasseringen, men avstanden til fjellsiden er større er dermed sikkerheten noe høyere enn ved alternativ 4 (B-2-g). De historiske kartene viser at det største skredet fra fjellet var på vei mot alternativ 5 (B-2-f), men svingte noe til sør. Vi mener derfor at lokaliseringen tilfredsstiller kravene til sikkerhetsklasse 1 (årlig nominell sannsynlighet 1/100). Avstanden til fjellet er så stor at det kan være mulig at stedet tilfredsstiller kravene til klasse 2 (årlig nominell sannsynlighet 1/1000). For å kunne fastslå dette må stedet undersøkes nøyere med befaring av fjellsiden. SFE Nett vil ved detaljprosjektering av stasjon alternativ B-2-f gjere ei meir nøyaktig vurdering av rasfaren og nødvendig sikring mot skred. B-2-e: Stasjonen er ikkje vurdert av NGI i skredfarevurdering, da denne ligger i randsone av aktsomhetsområde jf. NVEs skredatlas, og er vurdert av søker å ligge utenfor skredfare. Merk: Vurderte stasjonsalternativer ved Hellesylt som ein ikkje søker om er vurdert til følgjande skredklasse i skredfarevurderinga: Alternativ 1: Tilfredstiller klasse 1, ikkje klasse 2. Alternativ 2: Tilfredstiller ikkje klasse 1 Alternativ 3: Tilfredstiller ikkje klasse 1 Alternativ 4 (B-2-g): Tilfredstiller klasse 1, ikkje klasse 2. 30

35 6.2 Beredskap og forsyningstryggleik Forsyningstryggleik Ut frå omsyn til persontryggleik kan stasjonen byggast etter tryggleiksklasse 1, jf. TEK10. Behov for auka tryggleiksklasse må dermed grunngjevast med: Økonomiske konsekvensar for anleggseigar (tapte investeringar, materielle skader) Økonomiske konsekvensar som følgje av bortfall av straumforsyning Andre konsekvensar for samfunnet ved bortfall av straumforsyning. Ei isolert skredhending, eller andre enkelthendingar som set stasjonen ut av spel, vil føre til bortfall av straumforsyning til uttakskunder i ein kort stund fram til nettet er kopla om. Dei samfunnsøkonomiske konsekvensane av ei slik hending ved stasjonen vil då i all hovudsak vere knytt til: Materielle skadar på stasjonen. Tapt produksjon medan trafostasjon er ute av drift. Basert på dette vil SFE Nett sikre stasjonen mot skred til eit nivå som er kostnadssvarande til økonomiske konsekvensar ved skredskade, og forventa skredrisiko. Men ny 66(132) kv leidning fram til Tryggestad vil føre til at risikoen for straumutfall ved trefall minskar jamført med dagens situasjon. To leidningar Støverstein Tryggestad reduserer risikoen for at begge fell ut samstundes, særleg då 66(132) og 22 kv har til dels ulike trasear. 66(132) kv leidning ligg òg i snitt høgare over bakken enn dagens 22 kv leidningar (relevant ved trefall) Beredskap SFE Nett legg til rette for følgjande tiltak for å sikre gjenoppretting av kraftforsyning ved uventa hendingar: Anlegg for hurtig og fjernstyrt omkopling av uttakskundar i Hellesylt/Sunnylven ved utfall av trafostasjon Tryggestad. (Utførast av Stranda Energi). < nokre få minutt. Mulegheit for å kople om 66(132) kv leidning til del av 22 kv system, for å gi forsterka forsyning av Hellesylt/Sunnylven ved langvarig utfall av Tryggestad trafostasjon (ved trafohavari, skredhending). < 1 dag. Mulegheit til å sette inn beredskapstransformator i Tryggestad trafostasjon ved trafohavari. (Tiltaket gir også mulegheit til avgrensa kraftproduksjon. 1-3 dagar.) Etter at forsyning til avgrensa 22 kv uttak er gjenoppretta ved avgrensa tiltak over, er samfunnsøkonomiske kostnader knytt til tapt produksjon. SFE Nett ser derfor føre seg eit nøkternt opplegg for beredskapsmateriell for dei produksjonsrelaterte nettanlegga, då kostnaden for beredskap fort kan overstige verdien av tapt produksjon. 31

36 7 KOSTNADER OG ØKONOMI 7.1 Overslag investeringskostnader Overslag på anleggskostnader er basert på det konsesjonssøkte prosjektet, men det er ikkje gjort ei detaljprosjektering av anlegga. I kostnadsoverslaget leggast følgjande til grunn: Prisnivå Konsesjonssøkte anlegg skal byggast av norske eller utanlandske entreprenørar. Kostnadsoverslaget omfattar følgjande anlegg: Alle kraftleidningar for 66(132) kv spenning, komplette byggekostnader. Komplette stasjoner: o Bygg, med alle nødvendige funksjoner o Erverv areal, grunnarbeid tomt, nødvendige tilkomstvegar, jording. o o Alle 66(132) kv koplingsanlegg med tilhøyrande fundament og infrastruktur. Alle nødvendige 22 kv koplingsanlegg for tilknyting av 22 kv distribusjonsnett og stasjonsforsyning. Kostnader for ulike anlegg og komponentar er basert på JP sine erfaringsprisar for tilsvarande anlegg, og kjennskap til dagens marknadssituasjon, haldt opp mot referansar, mellom anna i Kostnadsgrunnlag for vasskraftanlegg [6] og SINTEF sin Kostnadskatalog for regionalnett [7]. SFE Nett vurderer at kostnadene vil kome innanfor ei ramme på -10 til +20 % av overslaget. Vesentlege uvisse er knytt til følgjande forhold: Kurs EURO/NOK Variasjonar i marknadssituasjon for entreprenørar linebygging. Overslag på anleggskostnader er synt i Tabell 4. Kostnadsoverslaget indikerer ein meirkostnad for bygging på ca. 2,1 MNOK ved å velje traséalternativ B-1-c framfor B-1-f, og ein meirkostnad på ca. 1,0 MNOK for å velje stasjonsalternativ B-2-e framfor B-2-f. Tabell 4 Anleggskostnader for omsøkte anlegg. Anleggskostnader Kostnader [NOK] Post Skildring Dyraste løysing Rimelegaste løysing 1 Trafostasjon Tomasgard (132) kv koplingsfelt, kontrollanlegg, tilpassingar stasjon kv kabelanlegg innføring til stasjon, ca. 100 m, 630mm² Al Sum trafostasjon Tomasgard Spenningsoppgradering av 22 kv ledning til 66 kv, m Alternativ: B-1-c B-1-f 3 Ny 66(132) kv ledning Støverstein - Tryggestad, 7,2-8,4 km, FeAl Bygging av ny 66(132) kv luftledning Ombygging av 22 kv ledning ved Støverstein Sum leidning Støverstein - Tryggestad Meirkostnad alternativ: Alternativ: B-2-e B-2-f 4 Ny 66(132)/22 kv stasjon Tryggestad (132)/22 kv krafttransformator 45 MVA ONAN, inkl (132) kv koplingsfelt, kompakt utførelse kv anlegg Bygg, tomtearbeid, tilkomstveg, rassikring Strømforsyning, sanitæranlegg, diverse Meirkostnad kraftledning Sum trafostasjon Tryggestad Meirkostnad alternativ: Merk at det er noko uvisse rundt behov for skredsikring av stasjon B-2-f. Det er i kostnadsoverslaga ikkje lagt inkludert kostnader for evt. skredsikring av stasjon B-2-f. 32

37 For ei vurdering av dei totale investeringskostnadene for det omsøkte tiltaket, er det vurdert kostnader for Rimelegaste alternativ B-1-f og B-2-f Dyraste alternativ B-1-c og B-2-e Tabell 5 Totale investeringskostnader. Totale investingskostnader Dyraste løysing Rimelegaste løysing Anleggskostnader leidningsanlegg Anleggskotnader stasjonsanlegg Totale anleggskostnader Planlegging og prosjektering (7 % av ledningsanlegg, 6 % av stasjonsanlegg) Byggherres administrasjonskostnader (8 %) Renter i byggetid SUM INVESTERINGSKOSTNADER Samfunnsøkonomisk evaluering Økonomiske konsekvensar og samfunnsøkonomiske forhold utover investeringskostnadane er vurdert i dette kapittelet. Reduserte reinvesteringskostnader: Anlegga som bli omsøkt i denne konsesjonssøknaden kjem ikkje som erstatning for eksisterande nettanlegg, og vil i liten grad redusere reinvesteringsbehovet i eksisterande nett. Driftskostnader: For nye anlegg er driftskostnadene satt til 1,5 % av anleggskostnaden pr. år. Det omsøkte tiltaket er venta å gi ein auke i årlege driftskostnader for nett på ca. 0,5 MNOK. Det er ikkje vesentleg skilnad i driftskostnader for dei ulike, omsøkte trasé og stasjonsalternativa. Tapskostnader: I utgangspunktet vil tiltaket avlaste eit hardt pressa 22 kv nett, og senke kostnader for overføringstap vesentleg. Men tiltaket skal og legge til rette for ny produksjon i området. Etablering av ny produksjonen, vil igjen auke overføringstapa - kor mykje er avhengig av kva tiltak som vert gjennomført på 22 kv nivå. Under føresetnad om dagens produksjon og forbruk i Hellesylt/Sunnylven-området, er reduserte overføringstap ved gjennomføring av tiltaket estimert (inkluderer tap på 22 kv og 66 kv nivå fram til 66 kv SSK i Tomasgard). Tapsreduksjon er estimert til følgjande: MWh reduserte tap Gir ein innsparing 0,78 MNOK i året, under føresetnad om tapskostnad på 0,35 NOK pr. kwh. Avbrotskostnader: Tiltaket vil gi truleg gi færre avbrot i forsyninga til Hellesylt/Sunnylven, og dermed lågare ILE-kostnadar. Men fordi området Hellesylt/Sunnylven har lite uttak, og tosidig forsyning i dag, er verknaden for avbrotskostnader derfor liten. Ein viss nytteverdi kan komme fram gjennom sterkare reserveforsyning frå Hellesylt til Stranda. Det er ikkje gjort eit overslag på reduserte avbrotskostnader som følgje av tiltaket. Kost / Nytte vurdering: Hovudnytta av dei tiltaka som er omsøkte i denne søknaden er at dei gir nettkapasitet til 21 MW ny vasskraft. Talet 21 MW gjeld konsesjonssøkte og konsesjonsfritekne vasskraftprosjekt som det ikkje er kapasitet til i dagens nett. Jf. søknadene til kraftverka på nve.no er samla ny produksjon på 81 GWh. Ein får då følgjande kost/nytte forhold for det omsøkte tiltaket: Tabell 6 Kost / Nytte - vurdering Dyraste løysing Rimelegaste løysing Investeringskostnader nye nettanlegg [NOK] Ny vasskraft - Effekt [MW] Ny vasskraft - Årleg energiproduksjon [GWh] Investeringskostnad / Effekt [NOK/MW] Investeringskostnad / Energiproduksjon [NOK/kWh] 0,547 0,515 33

38 7.3 Nettariffar Nettanlegga i konsesjonssøknaden er vurdert å ville inngå i regionalnettet til SFE Nett AS. Tariffverknad av anlegga vil være avhengig av kva definisjon nettet får, om heile eller deler av nettet vert definert som produksjonsrelaterte nettanlegg, eller om nettet skal finansierast med normale prinsipp for nettanlegg. Nettanlegga i søknaden er estimert å summere seg til ein kostnad på vel 40 millionar kroner. Litt grovt vil det tilseie ei årleg inntektsramme for anlegga i storleik 5,5 mill/år inklusive nett-tap med dei nytta føresetnadane. I tillegg må dei planlagde kraftverka rekne med å måtte delta i kostnadane i Stranda Energi sitt 22 kv nett fram til det enkelte kraftverk. Om heile investeringa i nettanlegg til Tryggestad skal dekkast gjennom normale nett-tariffar vil inntektsramma for anlegga gje ei auke i ordinær nett-tariff kring 0,85 øre/kwh ekskl. MVA for kundane i SFE sitt nett. Vert heile investeringa definert som produksjonsrelatert nett, vil nye og eksisterande kraftprodusentar i området i hovudsak måtte dekke kostnadane med investering og drift av anlegget. Nettariff for forbruk vil verte lite påverka. Med dagens regelverk er det truleg at det konsesjonssøkte nettet vil få status som produksjonsrelatert nett. 34

39 8 INNVERKNAD PÅ MILJØ, NATURRESSURSER OG SAMFUNNSINTERESSER 8.1 Erverv av grunn og rettar Rettar For nye transformatorstasjonar og koplingsstasjonar (eller utviding av eksisterande), må SFE Nett i skaffe eigedomsrett til grunnen. For å kunne bygge og drifte luftleidningar er SFE Nett AS avhengige av skaffe seg følgjande rettar: 1. Rett til bygging og framtidig drift av anlegg: SFE Nett skal ha rett til å føre opp, vedlikehalde og fornye master med eventuelle barduner, samt rett til å legge ned jordelektrodar. Leidningseigaren skal også ha rett til å strekke leidningar mellom mastene, rett til å sette opp varselskilt og/eller andre markeringar. 2. Rett til transport: SFE Nett skal også ha rett til å transportere materialar og skogsvirke, og rett til tilkomst med folk, maskiner og utstyr, til, frå, i og langs leidningstraseen i den grad det er naudsynt for bygging, drift og vedlikehald av kraftleidning og transformatorstasjon. Dette inneber at leidningseigaren skal ha rett til å nytte alle eksisterande private vegar, og til å nytte eller opparbeide omlastingsplassar, trommelplassar etc. 3. Byggeforbod: Det vil ikkje vere tillate å føre opp viktige bygningar, som bustadhus, driftsbygningar, fritidsbustader, eller andre bygg større enn 50 m², bygg med stor verdi eller som bygg som er meint for varig opphald av menneskje, innanfor eit klausulert belte som strekkjer seg 10 meter ut frå ytste straumførande line. Under spesialspenn (lange spenn) vil denne avstanden verte større. Leidningseigar kan gi løyve til å opp føre mindre viktige bygg, som garasjar, drivhus, skur og utløer innanfor det klausulerte beltet. For ein typisk 132 kv luftleidning med portalmaster (H-mast), får det framtidige klausulerte byggeforbodsbeltet ei total breidde som normalt er normalt 29 meter, sjå Figur Skogrydding: Innanfor det nemnde klausulerte beltet på 29 m skal leidningseigaren ha rett til å rydde skog for å få nødvendig klaring til leidningar og master. På stader der leidningen går høgt over terrenget kan skogrydding avgrensast eller falle bort (0-belte), og skogen kan vakse til full lengde der det ikkje er fare for at trea kjem for nær linene, eller det er fare for trefall på leidningen. I lange spenn/ spesialspenn med auka faseavstand kan skogryddingsbeltet bli utvida. 5. Taubaner løypestrenger: Taubaner, løypestrenger og liknande kan ikkje utan vidare oppsetjast og nyttast nærare kraftleidningen enn 30 meter, rekna frå næraste straumførande faseleidning. Dersom forholda ligg til rette, eller dersom det vert gjort særskilte tryggleikstiltak, kan avstanden reduserast. I enkelte tilfelle kan det også etablerast kryssingar av kraftleidningen. Ved slike høve må leidningseigar sikre at nærføringa/kryssinga er trygg og i samsvar med forskrifter. 6. Andre ulemper: Grunneigaren må visa varsemd med skogshogst, sprengings- og gravingsarbeid og med spreiing av blautgjødsel i eller nær leidningstraseen. Elektriske gjerder må ikkje setjast opp langs leidningstraseen innafor det klausulerte beltet, men krysning i tilnærma rett vinkel kan tillatast. Sett bort frå ovannemnde restriksjonar i punkt 1 6, vil grunneigar kunne nytte det klausulerte arealet som før til jordbruk, hagebruk og, i avgrensa omfang, juletreproduksjon. Det vil bli utarbeidd ålmenne og spesifikke skjønnsføresetnader med arealoppgåver for kvar eigedom som røyvast av prosjektet. Oppgåvene vil inngå i minnelege avtalar, eller som grunnlag for offentleg skjøn. 35

40 8.1.2 Erstattingsprinsipp Naudsynt areal for transformator og koplingsstasjonar skal ervervast som eigedom. For kraftleidningar skal ein ikkje erverve eigedom, men berre rettar som nemnd i kap Oppgåve over dei eigedomar og rettshavarar som tiltaka vedkjem er gitt i vedlegg 5. Vederlag for rettar og eigendomar vert fastsett som ein eingongssum for all framtid, enten gjennom minnelige avtaler eller ved offentleg skjøn. Grunneigarar/rettshavarar har rett til sakkyndig (juridisk) hjelp under dette arbeidet. Erverv av rettar skjer vanlegvis etter følgjande prosedyre: 1. Søknad om ekspropriasjon og førehandstiltreding (dette dokument) leverast i konsesjonssøknad 2. Når dei NVE gir konsesjon til ei bestemt løysing, vil grunneigarar og rettshavarar verta orientert om NVE sitt vedtak og om høvet til å påklaga dette til OED. 3. Når rettskraftig vedtak er gjort, sendast krav om skjøn til skjønsretten. Grunneigar vert stemna til skjønsretten og får rett på sakkyndig hjelp 4. Arealoppgåver vert utarbeida. a. Oppgåver over skog som må ryddast vert utarbeida av skogsakkyndig. b. Oppgåve over inngrep på dei enkelte eigedommar vert utarbeida. 5. Det kan startast forhandling om minnelege avtalar. 6. I tilfelle der ein ikkje kjem fram til ein minneleg avtale, vert vederlag fastsett av skjønsretten. 7. Vederlag skal utbetalast med tilegg av renter. Jf. alminneleg prosedyre presentert over, har SFE Nett AS ikkje starta arbeidet med å inngå minnelege avtaler med dei grunneigarane som er råka av tiltaket. 36

41 8.2 Arealbruk Skildring av rettsbeltet og bandlagt areal Ved bygging av ny 66(132) kv leidning skaffar anleggskonsesjonær eit rettsbelte langs leidningstraseen. Innanfor rettsbeltet er det forbode å føre opp viktige bygningar og leidningseigaren har rett til å rydde skog. Generelt vil rettsbeltet for ein ny 66(132) kv leidning som omsøkt mellom Støverstein og Tryggestad ha eit rettsbelte med breidde 29 m, eller 10 m til side frå kvar ytterline på leidningen. Sjå Figur 22 for prinsippskisse over byggeforbodsbelte og skogryddingsbelte langs ny leidning. Langs 22 kv tokursleidning mellom Tomasgard og Støverstein er dagens rettsbelte 18 m. Ved spenningsoppgradering til 66 kv av øvste kurs på leidningen, vil SFE auke sitt retts- og ryddebelte til 29 m også langs denne leidningen, sjå Figur 23. Figur 22 - Skisse over rettsbelte og skogryddingsbelte for ny 66(132) kv leidning Støverstein - Tryggestad Figur 23 Skisse over rettsbelte og skogryddingsbelte for 66/22 kv tokursleidning Tomasgard Støverstein. Merk at: Gjennom Sætremyrane naturreservat utvidar ein rettsbeltet til forskriftsmessig minimum 18,8 m Faktisk omfang på skogrydding langs spenningsoppgradert luftleidning Tomasgard Støverstein er bestemt av høgde på vegetasjonen, breidde mellom ytterfasene på leidningen og risiko for utfall pga. trefall. Spenningsoppgraderinga medfører ikkje auka faseavstand, og skal dermed ikkje medføre auka skogrydding i praksis. 37

42 8.2.2 Omfang bandlagt areal Bandlagt areal ligg i Hornindal og Stranda kommune. Hovudvekta av total areal ligg i Stranda, medan det for areal nytta til jord og skogbruk er jamnare. Gjennom Hornindal kommune går leidningen gjennom område som LNF jf. kommuneplanar frå Hornindal kommune. [8] Ny stasjon Tryggestad vil medføre at SFE Nett kjøper eit tomteareal på 2 3,5 dekar. Utviding koplingsanlegg ved Tomasgard trafostasjon legg ikkje beslag på nytt areal. Ny 66(132) kv leidning vil bandlegge frå 218 til 244 dekar, avhengig av traséalternativ som veljast. Utviding av rettsbeltet ved spenningsoppgradering til 66 kv av leidning Tomasgard Støverstein legg beslag på ca. 107 daa nytt areal. Ei oppgåve av areal som bandleggast er utarbeidd på kartgrunnlag Arealressurser N5 frå Skog og Landskap. Oppgåva er presentert i tabell under: Tabell 7 Arealoppgåve for ny 66 kv leidning Tomasgard Tryggestad. Arealbeslag tiltak Totalt Produktiv skog [m²] Jordbruk [m²] Alternativ [m²] Særs høg Høg bon. Midd. bon. Lav bon. Fulldyrka Innmarksb. Seksjon A Seksjon B-1 Seksjon B-2 B-1-c B-2-e B-1-f B-2-f Arealet som ikkje er spesifisert i Tabell 7 inkluderer følgjande markslag: uproduktiv skog, myr, jorddekt og skrinn fastmark, samferdsel og vann. For drift av jordbruksareala som vert innlemma i det utvida rettsbeltet på seksjon A, er det i hovudsak varsemd ved gylling og slått som er vesentleg. Teknisk sett endrar spenningsoppgraderinga ikkje på behovet for varsemd på desse areala, jamført med dagens situasjon. For alternativ B-2-e og B-2-f er det inkludert areal 2,5 daa for ny transformatorstasjon Tryggestad. Alternativ B-1-f legg totalt band på 28 daa mindre enn alternativ B-1-c, og av totalareal er mindre skog med høg bonitet og mindre jordbruksareal. Alternativ B-2-f legg totalt band på 7 daa mindre enn alternativ B-2-e, og 6 daa mindre skog med høg bonitet Jordbruk På seksjon A vil SFE Nett utvide sitt rettsbelte langs leidningen og legge band på om lag 25 daa ny dyrkamark og om lag 5 daa innmarksbeite i Hornindal kommune. Men tiltak på seksjon A er avgrensa til oppisolering av leidningen, og det vert i praksis ikkje lagd nye restriksjonar på bruken av dette jordbruksarealet frå med dagens situasjon. På seksjon B bygger SFE Nett ny kraftleidning i ny trasé. Alternativ B-1-c bandlegg om lag 14 daa ny dyrkamark og om lag 10 daa innmarksbeite. Alternativ B-1-f bandlegg om lag 11 daa ny dyrkamark og om lag 1 daa innmarksbeite. For jordbruk er den viktigaste negative konsekvensen med leidningen at gardbrukar må vise varsemd ved gylling. Elles bør gardbrukar være merksam på leidningens høgde over bakken (forskiftsmessig minstekrav for 66(132) kv leidning Støverstein Tryggestad) er 6,7m), og at dette i sjeldne tilfelle kan avgrense kor høgt utstyr ein kan operere med under leidningen. Mastepunkt plassert i dyrkamark vil være ein vesentleg ulempe, men for ny leidning Støverstein Tryggestad skal ein klare å unngå dette. På grunnlag av alternativ B-1-f fører til at mindre dyrka mark og innmarksbeite vert råka, vurderer SFE Nett alternativ B-1-f som betre, med omsyn på jordbruk, enn B-1-c. 38

43 Figur 24 Jordbruk ved Tronstad. Alternativ B-1-f passerer i randsona mellom elv og teigen i framkant av biletet. Alternativ B-1-c passerer i bakkant av dyrka mark på motsett side av dalen Skogbruk Det er skogsdrift langs trasé for spenningsoppgradering og ny 66(132) kv leidning. På seksjon A kjem om lag 36 daa med skog av høg og særs høg bonitet kjem inn under rettsbelte som følgje av at dette blir utvida til 29 m. Dette dreier seg i hovudsak om lauvskog (med innslag av furu) som ligg tett til elva. I praksis fører ikkje oppisolering av eksisterande leidning til at behovet for skogrydding aukar frå dagens situasjon. Men det kan vere aktuelt å auke ryddinga i samband for å gi aukt driftstryggleik på leidningen og skogvekst i seinare tid. På seksjon B fører rydde og rettsbeltet langs ny leidning, samt ny transformatorstasjon til bandlegging av om lag 43 til 53 daa skog av høg og middels bonitet. Sjå Tabell 7. På dei søndre delane av seksjon B dreier det seg om blanda lauvskog (med store innslag av bjørk), og spreidt furuskog på fastmatter/myr. Ved Tronstad er det fleire plantefelt med gran. Alternativ B-1-c går i randen av granfelt på Tronstad. Nedover mot Tryggestad vert skogen tettare, med reine furuskogar og blandingsskogar med sterke innslag av furu. Etter det søkar forstår, er det granfelta ved Tronstad og den tettare furuskogen som har tyngst økonomisk verdi ved alminneleg skogsdrift. Med omsyn på skogsdrift vurderar søkar alternativa på seksjon B på følgjande vis: B-1-f er betre enn B-1-c, - då mindre skog av høg bonitet vert råka ved B-1-f. B-2-f er betre enn B-2-e, - då mindre skog totalt sett vert råka ved B-2-f. Dette har samanheng med den kortare leidningslengda ved B-2-f. 39

44 8.3 Tilhøvet til reguleringsplaner og offentlege planer Tilhøvet til plan for oppgradering av Fv60 Tomasgard Røyrhus bru Fylkesveg 60 gjennom Hornindal har for det meste låg standard. Statens Vegvesen planlegg oppgradering av denne vegen frå Tomasgard i Hornindal til Røyrhus bru like over kommunegrensa til Stranda. Ulike alternativ for ny vegtrasé er konsekvensutgreidd, og eit traséalternativ 2 vart i 2012 godkjent av Hornindal kommune og nedfelt i kommunedelplan for kommunen. I 2014 vart dette alternativet og godkjent av Stranda kommune. I eit område rett vest for kommunegrensa Hornindal/Stranda, ligg traséalternativ 2 for ny veg så tett på eksisterande 22 kv at det ikkje vil vere plass til 66(132) kv leidning mellom 22 kv og ny veg, sjå Figur 25. Strekning der det ikkje er plass til ny 66(132) kv leidning mellom eksisterande 22 kv og ny Fv60 Eksist. 22 kv Ny Fv60 Figur 25 Trasealternativ 2 for ny Fv. 60 (kilde: Hornindal kommune, Kommunedelplan Fv.60 Tomasgard Området Røyrhus bru). Konflikten med den godkjende vegplanen er grunnlag for at SFE Nett søker ombygging av om lag 500 m med 22 kv leidning frå Støverstein til kommunegrensa, slik at ein kan nytte 22 kv trasé for ny 66(132) kv leidning. Med dette sparar ein kryssing av 22 kv med ny 66(132) kv. Kostnader for ombygging av 500 m 22 kv er vurdert å vere om lag like med ekstrakostnader for kryssing. Men kryssing er i seg sjølv uønska pga. estetiske og driftsmessige tilhøve, og ombygging av 22 kv er derfor vurdert som ei betre løysing. Merk at den arbeidet med regulering av den ny vegen er utsett, då andre regionale vegprosjekt er gjeve prioritet. Dersom vedtak for trasé ny Fv.60 Tomasgard Røyrhus bru vert endra før bygging av ny 66(132) kv leidning, vil SFE Nett vurdere å søke om å bygge ny 66(132) kv leidning nord for eksisterande 22 kv leidning (for å unngå unødvendige kostnader med å bygge om 22 kv leidningen frå Støverstein og kommunegrensa.) 40

45 8.3.2 Tilhøvet til reguleringsplan for massedeponi til Statens vegvesen I samband utbygging av Ljøtunnelen på Fv. 60, og med planar om utbedring av Fv.60 Tomasgard Røyrhus bru, har SVV fått omregulert ein del av Gråsteinmyra ved Kjellstadli til mellombels riggplass og massedeponi: Formålet med reguleringsplanen er å avklare plassering og utforming av eit mellombels massedeponi av tunnelstein frå utbygginga av fylkesveg 60 Ljøtunnelen i Stranda kommune. Massen skal nyttast til fylkesvegformål. Lageret skal vere avvikla seinast i samband med fylkesveg 60 Tomasgard-Røyrhus bru i Hornindal og Stranda kommunar. Det regulerte området er avgrensa av Fv. 60 i nord, og av eksisterande 22 kv luftleidning i sør. Sidan SFE Nett søker om ny 66(132) kv leidning mellom vegen og 22 kv leidning vil ny luftleidning ha innverknad på det regulerte arealet. Ny leidning skal ikkje setje ein stoppar for deponering av masser på det regulerte området, men vil krevje varsemd ved deponering i søndre del av området. I plankart for reguleringsplanen er det teikna inn ein faresone i arealet som grensar til den eksisterande 22 kv leidningen. I utgangspunktet vert denne faresona utvida med 22,5 m nordover i planområdet (utvidast i retning normal på luftleidningane) dersom 132 kv ledning vert bygd før eller medan området er teke i bruk som massedeponi/riggplass.) Sjå Figur 26 under. Massedeponi/riggplass (SVV) Ny 66(132) kv luftleidning Eksisterande 22 kv luftleidning Ombygging av eksist. 22 kv Riving av eksist. 22 kv Faresone pga. 22 kv Utvida faresone pga. ny 66(132) kv B-1-f B-1-c Ombygg. 22 kv Figur 26 Reguleringsplan for mellombels massedeponi riggplass ved Kjellstadli 41

46 8.3.3 Forholdet til kommunal regulering av areal ved Tryggestad Stranda kommune arbeider med områderegulering av eit areal ved Tryggestad/Langeland. Bakgrunnen for områdereguleringa er at ei venta flodbølgje ved ras frå Åknesrenna legg store avgrensingar på kva ein kan bygge på dei lågtliggande areala ved Hellesylt og i Sunnylvsdalen. Reguleringsplanen er ikkje vedteken. For eit (mogleg utdatert) utkast til reguleringsplan, sjå Figur 27 under. Trasé og stasjonsalternativ B-2-f grip inn i reguleringsområdet. Eventuell reguleringsplan og stasjon B-2-f må samordnast. Plassering av transformatorstasjon tett på bustadtomter i reguleringsområdet vil vere negativt. Men det er og mogleg å oppnå føremoner; samordning av transformatorstasjonen med industritomter, felles vegtilkomst etc. Omsøkt trafostasjon alternativ B-2-e Figur 27 Utkast til reguleringsplan ved Langeland/Tryggestad. Utkastet er datert januar Omsøkt alternativ B-2-e for ny trafostasjon er skissert inn av SFE Nett med rød sirkel. 42

47 8.4 Nærføring med hus og elektromagnetiske felt Nærføring med hus Eksisterande og planlagde bygningar innanfor 100 m av senterlina på leidningen er kartlagt. Oppgåve over nærføring med bygg er gitt i Tabell 8. Tabell 8 Nærføringar mellom ny 66(132) kv kraftleidning og bygningar. Bygningstype Avstand Gnr: Bnr: Komm: Nærføring ved: [m] B-1-c B-1-f B-2-e B-2-f Driftsbygg/løe Hornindal X X Hus Hornindal X X Hytte Stranda X Skytebane/standplass Stranda X Hus Stranda X Driftsbygg/løe Stranda X Driftsbygg/løe Stranda X Hus Stranda X Forsamlingshus Stranda X Hytte Stranda X X Hus Stranda X X Det er ingen bygningar innanfor 50 meter frå leidningen. Næraste hus ligg 68 m frå ny 66 (kv leidning) Magnetfelt frå kraftleidning og helse Kraftleidningar og andre straumførande installasjonar medfører lågfrekvente elektromagnetiske felt. Det er framleis usikkert om slike felt har innverknad på helsa. Konklusjonane frå to ekspertutval nedsett av Sosial- og Helsedepartementet i 1994 og 2000 konkluderer med at: -verken epidemiologiske eller eksperimentelle data gir grunnlag for å klassifisere lavfrekvente elektromagnetiske felt som kreftfremkallende. De er heller ikke funnet sikre vitenskapelige holdepunkter for at andre sykdommer, skader eller plager kan vere forårsaket av elektromagnetiske felt av art og styrke som man kan bli eksponert for i dagliglivet eller i de fleste yrker. Epidemiologiske undersøkelser taler for at leukemi forekommer oftere blant barn som bor nær kraftledninger enn hos andre barn, men de foreliggende data er ikke tilstrekkelige til å avgjøre en årsakssammenheng. Avgjørende spørsmål om eventuelle biologiske virkningsmekanismer, dosedefinisjoner og doseeffektrelasjoner er ubesvarte. I ein rapport frå ei arbeidsgruppe 1. juni 2005 som fekk i oppdrag å vurdere: Forvaltningsstrategien ved anlegg av nye høyspentledninger og ved anlegg av boligområder, skole og barnehager etc. i nærheten av høyspentledninger, samanfattar arbeidsgruppa følgjande konklusjon: Kunnskapssituasjonen i dag er mer avklart enn tidligere og omfattende forskning kan sammenfattes med at det er en mulig økt risiko for utvikling av leukemi hos barn der magnetfeltet i boligen er over 0,4 T, men den absolutte risikoen vurderes fortsatt som meget lav...arbeidsgruppen anbefaler ikke innføring av nye grenseverdier Ved bygging av nye boliger eller nye høyspentanlegg anbefales det å gjennomføre et utredningsprogram som grunnlag for å vurdere tiltak som kan redusere magnetfelt. Det anbefales 0,4 T som utredningsnivå for mulige tiltak og beregninger som viser merkostnader og andre ulemper Frå sommaren 2006 er offisiell forvaltningsstrategi i Noreg at det ved bygging av nye leidningar eller ved bygging av hus nær kraftleidningar skal det utgreiast mogelege tiltak og kostnader ved disse dersom gjennomsnittleg straumstyrke over året i leidningane gjev sterkare magnetfelt enn 0,4 mikrotesla i bygg tiltenkt varig tilhald av menneskjer. 43

48 8.4.3 Utrekning av magnetfeltstyrke Gjennomsnittleg magnetfeltstyrke over året er utrekna for eit verste tilfelle: All konsesjonssøkt og konsesjonssfriteken småkraft vert bygd ut. Lasttuttaket på i Hellesylt/Sunnylven/Langedal held seg stabilt Det er 66 kv driftsspenning på leidning Tomasgard - Hellesylt For magnetfeltutrekning er det då lagt til grunn følgjande energitransport: Årleg produksjon Hellesylt/Sunnylven/Langedal: 151 GWh Årleg forbruk Hellesylt/Sunnylven/Langedal: 12 GWh (3 MW * 4000 timer) Med føresetnad om at 25 % av forbruket skjer medan det ikkje er kraftproduksjon, er årleg energitransport gjennom leidningen 145 GWh. Med 66 kv driftsspenning og effektfaktor = 0,98, tilsvarar dette ein gjennomsnittleg straum over året på 129 A. Styrke og fordeling av magnetfelt ved ein straum på 129 A er synt i Figur 28. Utgreiingsgrensa på 0,4 µt er utrekna til 21,5 meter frå senterline på leidning. Det er ingen hus, eller andre bygg tenkt for varig opphald av menneske, innanfor, eller i nærleiken av, utgreiingsgrensa langs 66(132) kv leidning Tomasgard - Tryggestad. Merk at ved parallellføring mellom 66(132) og 22 kv leidning kan magnetfeltet svekkast eller styrkast noko. Det er ikkje utrekna magnetfelt ved parallellføring, men det vil vere snakk om nokre få meters justering av utgreiingsgrensa jamført med 66(132) kv leidning i eigen trasé. Med dei aktuelle avstandar til bygningar langs traseen, vil uansett ikkje bygningar kome innanfor utgreiingsgrensa. µt Ny 66(132) kv leidning: Plant oppheng, høgde: 10 m faseavstand: 4,5 m Straum: 129 A. Magnetisk feltstyrke: Utrekna i høgde 2 m over bakken Maks. feltstyrke under leidning: 2,51 T Utgreiingsgrense 0,4 T: 21,5 m frå senterline leidning Styrke 50 meter frå senterline: = 0,08 T Figur 28 Magnetisk feltstyrke ved ny 66(132) kv leidning mellom Tomasgard og Tryggestad. 44

49 8.5 Natur og naturmangfald Generelt om kraftleidningen og konsekvensar for biologisk mangfald Etter at ein ny høgspenningsledning Tomasgard Tryggestad er etablert, er denne vurdert å få liten innverknad på det lokale dyrelivet. Nedhogging av skog vil ikkje være så omfattande at det vil få innverknad for viltets behov for kamuflasje eller næringstilgang. Etablering av ein ny høgspenningsleidning Tomasgard Tryggestad vil ha ein konsekvens for fuglelivet. Fugledød pga. straumgjennomgang (elektrokusjon) er eit større problem med lågare spenningsnivå enn ny 66(132) kv leidning Tomasgard Tryggestad. Strømgjennomgang skjer når fugl kjem i kontakt med to fasar, eller fase og jord samstundes. Dette skjer lettare på leidningar med lågare spenningsnivå, då det er mykje kortare avstand mellom fasar og til jorda gods i stolpene. På ny leidning Tomasgard Tryggestad vil er det 4-5 m mellom fasane og ca. 1 m frå fasar til travers i mastene. Elektrokusjon av større fuglar kan likevel ikkje heilt utelukkast. Kollisjon mellom kraftleidning og fugl representerer for den aktuelle leidningen eit større problem. For å unngå kollisjon er det en fordel at leidningen vert ført inne i skogsgater og på områder der leidningen ikkje ragar over kringliggande tre. Kryssing av vatn representerer ein viss fare for kollisjon, då fuglane ikkje alltid ser ut til å oppfatte leidningane som hindre, men som horisontar å navigere etter. For å redusere risikoen for kollisjon kan ein montere fugleavvisarar på leidningar i område med registrerte/typiske trekkruter for fugl. For dette tiltaket er det ikkje funne konflikt med registrerte trekkruter for fugl, men kryssingar av Langedalselva vil typisk vere aktuelle strekningar montere fugleavvisarar. Sjå kap. 9, Avbøtande tiltak. Etablering av ny kraftleidning gjennom skog krev at ein med jamne mellomrom ryddar traseen for vegetasjon som kan bli ein driftsrisiko for anlegget, og dette fører då til opne kraftlinjetrasear med ein annan vegetasjon enn den omliggande skogen. Også gjennom områder utan høg vegetasjon, kan det lokalt vere vesentleg slitasje og negativ konsekvens under anleggsarbeidet. I driftsfasen vil behovet for inspeksjon og vedlikehald kunne føre til noko slitasje på vegetasjon. I byggeperioden til ny kraftleidning og transformatorstasjon kan anleggsarbeidet virke forstyrrande og gi ein negativ konsekvens for plante, dyre og fugleliv. SFE Nett må ha fokus på dette, og inkludere forholdet til biologisk mangfald i ein MTA-plan (Miljø, transport og anleggsplan) som skal godkjennast av NVE før anleggsarbeid kan starte. Overordna skal ein slik plan avdekke risiko og redusere skadar på det biologiske mangfaldet og naturmiljøet Naturtypar, prioriterte artar, raudlista artar. Kontroll av konfliktar med verna område, naturtypar, prioriterte og raudlista artar er gjort mot opne databaser (Naturbase og Artskart). SFE Nett tar atterhald om at datagrunnlaget for desse databasene kan vere mangelfullt. Naturtyper: Jf. et søk i Miljødirektoratets karttjeneste Naturbase rører det omsøkte tiltaket følgjande ein registrerte, viktige eller utvalde naturtyper. Sætremyrane (ID: BN ). Seksjon A kryssar Sætremyrane naturreservat (svært viktige høgmyrer). Dette området er verna sjå eige kapittel under. Horndalsli - Haraldflormyra (ID: BN ). Seksjon A kryssar ei registrert, viktig slåtte og beitemyr ved Horndindalsli. Konsekvensen for denne naturtypen er av søkar vurdert som minimal, då kryssinga skjer over ca. 100 m heilt i utkanten av det registrerte området. Vidare er det på seksjon A berre snakk om å oppisolere leidningen, og dette vil ikkje føre til auka inngrep i naturtypen jamført med situasjonen i dag. 45

50 Elles er Gråsteinmyra ved Kjellstadli er registrert i 1980 som ein spesiell myr med stor mjukmatter. I kartleggingsrapport Biologisk mangfald i Stranda kommune, kan ein lese følgjande: Kart 1219 II Geiranger, LP , 385m o.h. Dato: 1980: 22. august (Asbjørn Moen) Naturtype: Uspesifisert Områdeskildring: Myra grensar til Hornindal i vest. Her er mange ulike myrtypar, med fattig bakkemyr og flatmyr som dei dominerande. Kommentarar til funn: Ikkje nokon av artane vart nærare kommentert av Moen, det er tvert om understreka at plantelivet er trivielt. Konklusjon: Myr med store mjukmattesamfunn er ikkje vanleg i denne delen av Noreg. Moen meiner at verdien er knytt til myrtypen, variasjonen på myra og fråvere av tekniske inngrep (vegen unnateke). Lokaliteten var i si tid vurdert som aktuell som naturreservat, og kommunen vart oppmoda om å take vare på området etter plan- og bygningslova (Fylkesmannen 1986). Over Gråsteinmyra vil ny kraftleidning bli bygd mellom 22 kv leidning og Fv.60. Utover detter er det ikkje funne konflikt mellom tiltaket og registrerte viktige naturtyper. Planter: Ved Kjellstadli er det registrert Lavlandshvitkurle Pseudorchis Albida. Arten har status som Sårbar (VU) på norsk raudliste, og er ein art av stor forvaltningsinteresse. Arten er tett knytt til slåttemark drevet på gamalt vis, og overgangen til moderne jordbruk er truleg noko av grunnen til at denne arten er i tilbakegang. Søker vurderer at ny kraftleidning først og fremst verke inn på denne arten i den grad ein kryssar, eller går tett på, gammal slåttemark, og i hovudsak under anleggsarbeidet. Fugl: Det er registrert følgjande raudlisteartar i dalføret langs traseen. Vipe, Vanellus vanellus, Nær truga (NT) Storspove, Numenius arquata, Nær truga (NT) Stær, Sturnus vulgaris, Nær truga (NT) Fiskemåke, Larus canus, Nær truga (NT) Strandsnipe, Actitis hypoleucos, Nær truga (NT) Av desse er Vipe og Storspove arter av stor forvaltingsinteresse. 46

51 8.5.3 Forholdet til Sætremyrane naturreservat. Jf. et søk i Miljødirektoratets kartteneste Naturbase går leidning som ein skal spenningsoppgradere gjennom Sætremyrane naturreservat. Vernereglane til dette reservatet er fastsett i Forskrift om verneplan for myr i Sogn og Fjordane, vedlegg 1, freding av Sætremyrane naturreservat, Hornindal kommune, Sogn og Fjordane. I forskrifta er mellom anna føljande relevant ved spenningsoppgradering av 22 kv leidning Tomasgard Støverstein: 3 Vernereglar: 3. Det må ikkje setjast i verk tiltak som kan endre naturmiljøet, som t.d framføring av luftleidningar, gjerde, jordkablar Forsøpling er forbode. Opplistinga er ikkje uttømmande. 4 Generelle unntak 3. a) Drift og vedlikehald av eksisterande energi- og kraftanlegg. Bruk av motorisert transport krev særskilt løyve jf. 5 nr. 1. b) Naudsynt istandsetting ved akutt utfall. Ved bruk av motorisert transport skal det i ettertid sendast melding til forvaltningsstyresmakta. c) Oppgradering/fornying av kraftliner for heving av spenningsnivå og auking av linetverrsnitt når dette ikkje fører til vesentlege fysiske endringar i høve til verneformålet. 5 Eventuelle unntak etter søknad Forvaltingsstyresmakta kan etter søknad gje løyve til: 1. Naudsynt motorferdsel i samband med aktivitetar nemnde i 4 nummer 3, 6 og 7 a og c... SFE Nett meiner at spenningsoppgraderinga fell inn under 4, punkt 3, c), då det berre er snakk om å heve spenningsnivå utan vesentlege fysiske endringar i høve til verneformålet. I arbeidet med spenningsoppgraderinga vil ein ha interesse av å nytte lette motorkjørety. SFE Nett er merksam på at ein må søke unntak for å nytte motorkjørety innanfor verna det området, og vil søke om dette i samband med utarbeiding av MTA-plan i forkant av anleggsarbeidet. SFE Nett vil peike på at ein gjennom naturreservatet ikkje vil utvide rettsbeltet meir enn til minste lovlege breidde i samsvar med forskriftene [2]. Ein utvidar dermed rettsbeltet med 0,8 meter til 18,8 m (mot 29 m for resten av leidningen). 47

52 8.5.4 Tap av INON-areal (inngrepsfrie naturområde). Kraftleidning for 66 og 132 kv spenningsnivå er rekna som et større teknisk inngrep, og kan dermed føre til tap av inngrepsfrie naturområde. Ny 66(132) kv kraftleidning Tomasgard Tryggestad er i grove trekk lokalisert i dalbotnen i Langedalen saman med allereie eksisterande tekniske inngrep. Tap av inngrepsfrie naturområde er derfor avgrensa. Basert på gjeldande INON-område i 2013 frå Miljødirektoratet, er det rekna tap av INON-areal ved gjennomføring av tiltaket. Resultatet er presentert i tabell under: Tabell 9 Tapt INON Areal Sone 2 Sone 1 Villmark Alternativ 1-3 km 3-5 km > 5km Seksjon B-1 B-1-c 504 daa 219 daa 0 daa B-1-f 18 daa 0 daa 0 daa Trasealternativ B-1-c fører til eit vesentleg større tap av INON areal enn alternativ B-1-f, som har gir eit minimalt tap. Ingen alternativ på seksjon B-2 fører til tap av INON- areal. Se Figur 29 under. INON Sone km Tap B-1-f Tap B-1-c B-1-f B-1-c Tap B-1-c INON Sone km INON Sone km Figur 29 Tap av inngrepsfrie naturområder ved gjennomføring av tiltaket 48

53 8.6 Kulturminne og kulturmiljø Eit søk i Riksantikvarens kulturminnedatabase, Askeladden, syner ingen registrerte kulturminne i nærleiken av traseen. Dalføret langs traseen har fleire gamle gardshus som er godt haldne, og jordbruket vert stor grad halde i hevd. Sjølv om området ikkje er registrert som eit særmerkt kulturmiljø eller kulturlandskap, kan ein hevde at området har verdiar knytt til jordbrukskultur. For oversikt over SEFRAK - registrerte bygningar, sjå Figur 30. a) b) Figur 30 SEFRAK-registrerte bygningar på Kjellstad/Tronstad og Tryggestad Gjennom dalføret går også den Trondhjemske postvei. Denne er synleg mange stader, og fleire stader i godt bevart. SFE Nett har kontrollert nye kraftleidningstrasear mot den kartlagde postvegen. Traséalternativ B-1-f kryssar vegen sør for Solheim, mellom Tronstad og Fjelltun, og nord for Fjelltun. Ved kryssinga sør for Solheim er postvegen i dag utvida til bilveg, medan den ved kryssing nord for Fjelltun er brukt som traktorveg. I kryssinga mellom Tronstad og Fjelltun er delvis bevart i opphavleg tilstand, men er godt attgrodd. a) b) Figur 31 Kulturminne Tryggestad: a) Postvegen som traktorveg b) Gardshus på Litlebø 49

54 Før bygging av ny kraftleidning kan starte, må det gjerast kulturminneundersøkingar etter pålegg frå kulturminnemyndigheiter, i samsvar med kulturminnelovens 9. Sjølv om det i databasane ikkje er registrert arkeologiske kulturminne i dalføret, vurderer SFE Nett potensialet for å avdekke hittil ukjende kulturminne for å vere relativt høgt langs leidningstraseane. Der det vert avdekt kulturminne vil ein under detaljprosjektering av kraftleidningen freiste å gjere tilpassingar for å redusere konfliktnivået. Dette vil typisk være å ta omsyn til kulturminne ved plassering av mastepunkt, og å gjere mindre endringar i traseen. I dei fleste tilfelle let det seg gjere å flytte mastar ut frå vernesona rundt kulturminne. Der ein er nøydt til å strekke liner over kulturminne (eller i verste fall plassere master blant kulturminne) vil dette bli tema i ein MTA-plan som skal godkjennast av NVE (og kulturminnemyndigheiter). 8.7 Landskap Landskapet frå Tomasgard i Hornindal til Røyrhus bru er skildra i konsekvensutgreiing for ny Fv.60 [Ref]. Sidan det omsøkte tiltaket medfører svært små inngrep på seksjon A (spenningsoppgradering av eksisterande 22 kv leidning) er det for landskap fokusert på seksjon B, der det skal byggast ny 66(132) kv leidning. Området ved Lyngvoll og Gråsteinmyra er skildra på følgjande måte i konsevekvensutgreiing for ny Fv.60: Området utgjer den fremste og høgastliggande delen av dalen (Hornindalen), noko som vert attspegla av vegetasjonen og den låge jordbruksintensiteten i området. Vegetasjonen har meir fjellpreg samanlikna med lenger nede i dalen, og er samansett av er små bjørketre og myr. Det er lite busetnad i området, og det framstår som eit samanhengande og flott naturområde. Området har ei konveks form, og fungerar som ei overgangssone mellom Hornindal i vest og Langedalen i Stranda kommune i aust. Terrengskilnader, kontrasten til dei ikringliggande områda og barrieren som vegen skaper, gjer dette til eit lukka rom. Verdivurdering: Fråveret av aktivt jordbruk gjer at området skil seg frå ikringliggande område, men det er likevel typisk for regionen. Røyrhusnibba og det samanhengande naturområdet er med å gi området visuelle kvalitetar. Landskapet i dette delområdet har middels til stor verdi på grunn av det urørde preget. Området frå Støverstein/Kjellstadli til Tronstad i konsekvensutgreiing for ny Fv.60: I dette området vert landskapet igjen prega av jordbruk, i ein framleis tydeleg U-dal. Vasskiljet til Hornindalsvatnet er passert, og Hornindalen har no gått over i Langedalen som strekkjer seg ned mot Sunnylvsfjorden, og Hellesylt i Stranda kommune. Dalsidene er skogkledde, men er på denne sida opnare enn på andre sida ned mot Hornindalsvatnet. Vegetasjonen er i hovudsak lauvskog med bjørk, men eit stort innslag av myr. I tillegg er finn ein mindre skogholt med blandingsskog og noko barskog. Jordbruket er tydeleg aktivt, med gardsbruk og slåttemarker som ligg inntil Fv. 60 som går gjennom delområdet. Fylkesgrensa mellom Sogn og Fjordane og Møre og Romsdal går i den vestre enden av delområdet, men det er ikkje romdanningar, skilnader i jordbruk, vegetasjon eller busetnad som understrekar denne grensa Verdivurdering: Området er typisk for regionen utan særmerke som skil seg ut, og har middels verdi.. Starten på seksjon B går gjennom dei to ovannemnde landskapsområda. Traseen går her i stor grad i overgangen mellom dei to landskapsområde, sør for jordbruksareala og myrane på nordsida av vegen, og nord for dei meir fjellprega områda på sørsida av dalen. Særleg over den nakne Gråsteinmyra vil leidningen vere synleg frå busetjing på Kjellstadli og Kvernhusbakken. Ein bygger her leidningen mellom veg og eksisterande 22 kv mellom anna for å samle dei tekniske inngrepa i området. Figur 32 syner grenseområda mellom Stranda og Hornindal, sett nordvestover frå munninga av Røyrhusdalen. Figur 33 syner Gråsteinmyra mot Røyhusdalen, sett søraustover frå Kjellstadli. På begge bileta kan ein over Gråsteinmyra kan ein skimte eksisterande 22 kv leidning. Ny 66(132) kv leidning vil følgje traseen til denne. 50

55 Figur 32 Gråsteinmyra med gardane Kjellstadli og Støverstein i bakkgrunnen. Sett frå munninga av Røyrhusdalen. Figur 33 Gråsteinmyra med utsyn mot Røyrhusdalen, sett frå Kjellstadli. 51

56 Vidare til Tronstad opnar Langedalen seg, og når ein kjem til Tronstad er store deler av dei flate markane i dalbotnen dyrka opp. Gardar og busetjing ved Tronstad er samla i eit landskapsrom med sterkt preg av aktivt jordbruk. Elva renn roleg og open over dalbotnen, og utgjer eit midtpunkt. Hengande sidedalar munnar ut mot landskapsrommet. Figur 34 syner omtrentleg linjeføring frå Gråsteinmyra mot Tronstad (mellom anna forbi Langøyli og Hyttehola) Figur 36 syner omtrentleg korleis dei to alternative traseane passerer Tryggestad. Figur 37 syner omtrentleg korleis linjene vil passere mellom elv og dyrkamark på Kjellstad ved alt. B-1-f Langøylia B-1-c B-1-f Hyttehola B-1-c Figur 34 Langedalen mot Tronstad, sett mot nord-nordaust frå Korsafurhaugen. Figur 35 Langedalselva ved Langøyli 52

57 B-1-c B-1-f Figur 36 Panorama Tronstad, sett mot aust frå Kjellstad. Omtrentlege leidningstrasear (liner) skissert inn. B-1-f Figur 37 Kjellstad. Bilete teke mot Nord frå Fv.60. Omtrentleg leidningstrasé (liner) B-1-f skissert inn Nord for Tronstad vert Langedalen langt trongare med bratte og blanksurte fjellsider mot vest nordvest og bratt, skogledd side mot aust. Arealet i dalbotnen her er i liten grad nytta til jordbruk, mellom anna på grunn av hyppige skred frå fjellsidene på vestsida. Vegetasjonen er prega av lauvskog og furu. Elva går på denne strekninga ein markant kløft og er ikkje synleg frå vegen. Ved Fjelltun opnar landskapet seg opp noko. Her ligg det er ein gard og nokre hus/hytter, og det er bygd opp inntaksdam for Litlebø kraftverk. Ny 66(132) kv leidning passerar i fjellsida austafor busetjing ved Fjelltun. Frå fjelltun og nedover mot Tryggestad opnar landskapet seg igjen. Tryggestad/Litlebø på nordsida av elva saman skogen på sørsida av elva utgjer eit større landskapsrom. Ved val av stasjons og traséalternativ B-2-e, fører ein leidning og stasjon inn i dette landskapsrommet. Men tiltaket kjem ikkje inn i kulturlandskapet, sjå Figur

58 Stasjon B-2-e B-1-f B-2-e B-2-f Stasjon B-2-f B-1-f Figur 38 Skogen sør for Tryggestad. Sett mot sør frå Tryggestad. Omtrentlege leidningstrasear frå Fjelltun til stasjon er skissert inn. 54

59 8.8 Friluftsliv og rekreasjon For friluftsliv og rekreasjon er negative konsekvensar relatert til oppføring av ny 66(132) kv luftleidning (master og liner), og nødvendig skogrydding langs leidningstraseen. Ny transformatorstasjon ved Tryggestad vil ha innverknad på landskapsoppleving lokalt. I tillegg til det visuelle, vil det heilt tett på transformatorstasjonen kunne høyrast ein dur (50 Hz) frå transformatoren. Det er vanskelig å unngå at nye kraftleidningar som vert etablert i område for friluftsliv og rekreasjon vil ha negativ innverknad og gjere opplevinga av desse områda ringare. SFE Nett registrerer at ny 66(132) kv ligg i nærleiken av følgjande område/anlegg av stor verdi for friluftsliv og rekreasjon: Torskredalen/Toskedalen Friluftsområde Kjellstaddalen-Røyrhus Friluftsområde Hyttehola Anlegg for langrenn, skiskyting og skyting Friluftsområde Torskreddalen Liste over friluftsområde i Stranda kommune [9] seier følgjande om området: Opnare, noko brattlendt dalføre, nedre deler skogkledde, elles med høgder opp til 1285 og 1404 m o.h. på dei tilgrensande fjelltoppane. dalen ligg ei nedlagt sæter, Langelandssætrane. Området er mykje nytta som turområde både sommar og vinter. Steinsnibba og Skaret er normale mål på turen. Det er utarbeidd orienteringskart for ein del av området. Bruksverdi: Lokal Friluftsområde Ny 66(132 kv trafostasjon Ny 66(132) kv luftleidning Figur 39 til venstre syner omtrentleg utstrekning på friluftsområde Torskreddalen. SFE Nett har inntrykk av at verdien i området er sterkast knytt til områda lengre oppe, med Toskedalssetra og fleire toppturmål. Frå utsiktspunkt høgare oppe vil ny kraftleidning (skogryddingsbeltet) og transformatorstasjon vere synlege, utan at dette vil ha stor innverknad på naturopplevinga. Men ny 66(132) kv kraftleidning (særleg trasé B- 2-e) og trafostasjon (alternativ 1) vil virke direkte inn på den lågtliggande, nordvestre delen av området. Med godt opparbeidde skogsvegar (iblanda restar av den Trondhjemske postveg) er dette eit egna område for kortare og mindre krevjande turar i fredeleg omgivnader. Figur 39 Friluftsområde Torskreddalen (omtrentleg innteikna) 55

60 Friluftsområde Kjellstaddalen Røyrhus Liste over friluftsområde i Stranda kommune [9] seier følgjande om området: To opne, skogkledde dalar og fjella rundt, på grensa mot Nordfjord. Området er lett tilgjengelig frå riksvegen over til Hornindal, og på Kjellstad er det opparbeidd stor parkeringsplass. Mykje nytta som turområde alle årstider, men særleg om vinteren og våren. I aust grensar området til Frøysadalen. Bruksverdi: Regional Friluftsområde Ny 66(132 kv trafostasjon Ny 66(132) kv luftleidning Figur 40 Friluftsområde Kjellstaddalen - Røyrhus (omtrentleg innteikna) Figur 40 til venstre syner omtrentleg utstrekning på friluftsområde Kjellstaddalen - Røyrhus Ny 66(132) kv leidning vil krysse friluftsområdet over Gråsteinmyra og Bødvamyra. Ny leidning skal her parallellførast med eksisterande 22 kv leidning, og gå mellom denne leidningen og Fv. 60. Sjølv om tiltaket medfører ein auke i tekniske anlegg i området, held ein inngrepa samla langs vegen. Som friluftsområde er areal i nærvirkingssona til ny kraftleidning i hovudsak nytta som utgangspunkt for fotturar og skiturar, og leidningen skal ikkje ha nemneverdig innverknad på naturopplevinga ved dei typiske turmåla (setrar/fjell). Sunnylven IL køyrer skiløyper over Gråsteinmyra om vintrane. SFE kjenner ikkje til faste løyper, men leidningen kan kome tett på nokre av desse løypene. På nordsida av vegen ligg eit hyttefelt med mange hytter, det er ca. 500 m frå leidning til nærast hytte og tiltaket skal ikkje være øydeleggande for naturopplevinga frå desse hyttene. Figur 41 Utsyn mot Røyrhusdalen frå Fv.60 ved kommunegrensa Stranda/Hornindal. 56

61 Hyttehola Anlegg for langrenn, skiskyting og skyting. Hyttehola er nytta av Sunnylven IL og Sunnylven Skyttarlag, og inkluderer lysløyper, skytebaner og ein skiskyttarstadion. Ny 66(132) kv leidning Støverstein Tryggestad passerer av skiskyttarstadion på nordsida av vegen, sjå Figur 42. Ved traséalternativ B-1-C kryssar skiløypene ca. 200 m aust for stadion. SFE vurderer ei slik kryssing til å vere uproblematisk for bruk av skiløypene, men at tiltaket vil vere tydeleg synleg frå stadionområdet og deler av løypene. Område for skiløyper Stadion / standplass Ny 66(132) kv luftleidning B-1-f B-1-c Figur 42 Hyttehola anlegg for langrenn, skiskyting og skyting Figur 43 under syner aktivitet i Hyttehola på kveldstid. Ved traséalternativ B-1-C vil ny 66(132) kv leidning krysse skiløypene i åsen (opplyst) i bakkant til høgre side av biletet. Traséalternativ B-1-f kjem ikkje inn på anlegget. Figur 43 Hyttehola (foto: Fredrik Stadheim ) 57

62 8.9 Andre lokale nærings- og samfunnsinteresser Tiltaket er ein føresetnad for lokal småkraftutbygging, som direkte og indirekte kan gi inntekter til lokalt næringsliv og samfunn. Etablering av ny trafostasjon på Tryggestad og nye leidningsanlegg vil gi auka eigedomsskatteinntekter for Stranda kommune. I anleggsfasen vil dei omsøkte nettanlegga ha positiv verknad for næringsliv og sysselsetting. Direkte lokale sysselsetting vil i hovudsak vere knytt til grunn og bygningsarbeid på Tryggestad trafostasjon. Bygging av ny kraftleidning og leveranse av materiell vil utførast av nasjonale/internasjonale leverandørar. Lokal hotell- og servicenæring kan forvente auka omsetjing i anleggsperioden på grunn av tilreisande arbeidarar. Inngrepa ny kraftleidning og transformatorstasjon fører med seg, kan ha ein liten negativ verknad for turistnæring i området (gardsturisme) og utvikling av fritidseigedomar Utslepp og forureining Kreosot og drikkevatn Det er primært søkt om å nytte kreosotimpregnerte trestolpar ved bygging ny 66(132) kv leidning Støverstein Tryggestad. Når ein setter opp ein ny kraftleidning med kreosotstolpar, vil kreosotstolpene gi frå seg helseskadelige stoff til omgivnadane. Rundt mastepunkt vil ein kunne spore avrenning frå kreosot i stolpane i ein liten radius (typisk 1-3 m). Frigjeving av kreosot vil være størst når stolpane er nyimpregnerte, og minske med tida. Etter at stolpane har stått i lang tid (10 30 år) vil dei normalt gi svært låge utslipp av kreosot. Under bygging vil det være vesentlig å sjå til at stolpar vert mellomlagra på høvelege stader, der ein ikkje risikerer at avrenning frå stolpane kan spreie seg til drikkevasskjelder (anten nærliggande, eller gjennom transport gjennom grøfter/stikkrenner). Det skal takast omsyn til dette i MTA-plan som skal godkjennast før arbeidet kan starte. For mindre, lokale brunnar og vassverk utan filtrering kan sjølve anleggsarbeidet med ein ny kraftleidning føre til reduksjon i kvalitet og kapasitet på vasskjelda i ein avgrensa periode, mellom anna på grunn av oppvirvling av jord og finmasser Transformatorolje og lekkasje Krafttransformatoren som er tenkt nytta ved stasjonen på Tryggestad vil vere oljefylt. Ved uhell eller skade på transformatorane, risikerer ein at oljen lekker ut av trafokassen. For å unngå utslepp av olje til natur skal det i kvar transformatorcelle vere ein oljegrop som trygt kan romme oljevolumet som finst i transformatoren. Denne gropa skal fange opp all olja frå transformatoren og redusere brann ved havari. Vidare vil dreneringa på denne oljegropa utstyrast med oljeutskiljar, slik at ein kan drenere ut regnvatn frå gropa på ein trygg måte. Oljemengda i 66(132)/22 kv krafttransformator på Tryggestad vil bli om lag kg. Ved Tryggestad transformatorstasjon kan det og bli aktuelt å etablere anna oljefylt utstyr, som Peterson spoler på 22 kv nivå. For slike komponentar vil det bli gjort tilsvarande tiltak mot oljeutslepp som for transformatorar Støyforureining frå kraftleidningar og transformatorstasjonar Transformatorar vil gi frå seg en lågfrekvent dur som kan vere plagsam for eventuelle naboar. Med dei aktuelle stasjonsplasseringane i dette prosjektet er det så stor avstand til hytter, bustadhus, friluftsareal (og elles friareal som er regulert til slike formål) at støy ikkje vert vurdert som problematisk. Støy frå kraftleidningar på 132 kv spenningsnivå og tverrsnitt FeAl 150, skal ikkje vere framtredande. Under særskilde vêrtilhøve, med fuktig luft og/eller frost på liner eller armatur, kan ein høyre ein knitrande lyd forårsaka av Korona-effekten. Men lyden ber ikkje langt, og skal normalt ikkje høyrast meir enn 30 meter frå leidningen. Så lenge leidningen drivast på 66 kv spenning, skal Koronastøy ikkje vere eit problem. 58

63 8.11 Luftfart og kommunikasjonssystem. Leidningen ligg så lågt i terrenget til at den ikkje vil ha innverknad på drift av kommunikasjons- navigasjonseller radaranlegg. Ingen spenn i leidningen får så stor høgde over bakken/havoverflate at merking etter Forskrift om merking av luftfartshinder er aktuelt. 9 AVBØTANDE TILTAK Avbøtande tiltak kan være val av byggemetode, tekniske løysingar eller traséplanlegging med særskild omsyn til å redusere negative konsekvensar av den nye kraftleidningen. Det kan også være å ta spesielle omsyn i byggetida for å redusere belasting på natur og omgivnader. 9.1 Tiltak og omsyn i planleggingsarbeidet I planleggingsarbeidet med den nye kraftleidningen har ein freista å redusere kraftleidningens negative, visuelle avtrykk på følgjande vis: Unngå plassering av master i silhuett under traséplanlegging. Bruk av mørke kreosotimpregnerte stolpar. Traséval som i gjev god avstand mellom kraftleidning og hus, hytter, gardar og støyler. Val av systemløysing som totalt sett gir minst omfang på anlegg for kraftoverføring (dette er ofte i samsvar med tiltakshavar økonomiske interesse). Unngå kryssing av fulldyrka mark der det er muleg, unngå plassering av mastepunkt på fulldyrka mark der ein kryssar dyrkamark. For ny 66(132) kv leidning Støverstein Tryggestad kryssar ein dyrkamark ved Bødvamyra, Kjellstad (i randen av dyrka mark) og Tronstad (i randen av dyrka mark). Truleg treng ein ikkje på nokon av desse stadene å plassere mastepunkt på fulldyrka mark. 9.2 Aktuelle / generelle avbøtande tiltak I tillegg til det som allereie er nemnd som avbøtande tiltak, kan ein nemne følgjande tiltak kan bli aktuelle dersom konsesjonsmyndigheitene, eller andre myndigheiter, finn det riktig: Fugleavvisarar: For å redusere kollisjonsfaren for fugl, kan leidningen utstyres med fugleavvisarar. Fugleavvisarar gir leidningen eit meir uryddig visuelt inntrykk, og er derfor særleg aktuelt der det er store bestandar av fugl, trekkruter eller førekomst av raudlisteartar. Meirkostnaden for montering av fugleavvisarar er om lag kr/km. SFE Nett vurderer bruk av fugleavvisarar for å vere særleg aktuelt der ein kryssar vatn og elvar, og ved kryssing av kjende trekkruter for fugl. For 66(132) kv leidningen Tomasgard - Tryggestad har ein følgjande kryssingar: Kryssingar og nærføring langs Langedalselva mellom Bødvamyra og Solheim (B-1-f) Kryssing av elva frå Kjellstaddalen (B-1-f) Nærføring langs Langedalselva ved Kjellstad (B-1-f) Kryssing av Tronstadelva (B-1-c) Kryssing av Langedalselva ved Leite (B-1-f) Kryssing av Langedalselva ved innføring til stasjon B-2-f (B-2-f) Fargesetting av master. Kreosotimpregnerte furustolpar, som primært er omsøkt, går godt med naturfargene der en har god bakgrunnsdekning. Fargesetting av kreosotstolpar er ikkje aktuelt. Men mastene er utstyrt med ståltraversar, og i enkelte mastepunkt stålrieglar mellom stolpebeina. Stålet er i utgangspunktet gråfarge (varmgalvanisering), kan dermed vere et blikkfang. For å unngå blikkfang kan stålet /rieglane pulverlakkerast i en mørk farge. Søker vil likevel nemne at stålet uansett vil bli matt med tida, og den måten blir mindre framtredande. Meirkostnaden for pulverlakkering av stål utgjør kr/km 59

64 Isolatortypar. Det er primært søkt om å nytte hengeisolatorar av herda glas. Alternativt kan ein nytte komposittisolatorar som er matte og mindre framtredande. Visuelt vil tiltaket ha positiv effekt på de fleste områder, men gir mest effekt i ope landskap. Val av komposittisolatorar vil gi ein liten auke i kostnader. Hovudankepunktet mot komposittisolatorar er at det er vanskelegare å identifisere skadde komposittisolatorar, og at det i fleire spenn kan bli nødvendig å bygge leidningen med større faseavstand enn 4,5 m. Fargesetting av liner. Med en tilleggskostnad på ca kr/km, kan linene leverast med eit belegg som gir ei mørk overflate. Alternativt kan dei leverast med matt overflate som gir mindre lysrefleksar. Mørk fargesetting vil truleg gi den beste verknad i lågland/skogområde, medan matting gir best verknad i fjellområde. Matting er noko rimelegare enn fargesetting Skogskjøtsel. Rydding av skogsgater kan innskrenkast til eit minimum der linene går så høgt at dei ligg over tretoppane med tilstrekkelig klaring. 10 TRANSPORT, BYGGETEKNIKK, OPPRYDDING 10.1 Transport Det vil bli laga ein transportplan både for bygging av ny kraftleidning og for uttak av tømmer frå traseen. Transport av materiell ut i terrenget er som regel vere basert på bruk av helikopter, men kjøretøy kan og nyttast der det er teneleg. I samband med bygging vil det ein trenge riggplassar for mellomlagring av stolpar, liner og anna utstyr. Plassering av riggplassar er ikkje fastsett, men truleg vil det bli etablert to hovudriggplassar, sjå Figur 44. Ved kommunegrensa SFE Nett vil undersøke om riggplass som er regulert i samband med vegutbygging kan nyttast for linjebygginga (føreset at tiltaka ikkje kolliderer), eventuelt vurderer ein å nytte (og kanskje utvide) parkeringsplassen ved skianlegget i Hyttehola. Den andre riggplassen kan etablerast ved ny stasjon Tryggestad. Riggplass 66(132)/22 kv trafostasjon SVV Hyttehola Figur 44 - a) Aktuelle plasseringar riggplass 1 b) Aktuelle plasseringar riggplass 2 For å komme fram med personell, maskiner og lettare materiell/utstyr vil eksisterande skogsvegar og private vegar bli nytta. Det er truleg nødvendig å utbetre og/eller forlengje nokon eksisterande skogsvegar / veganlegg. Trommelplassar vil bli etablert på fleire stader, tettast muleg inn til eksisterande veganlegg. Det vil være særleg aktuelt å utbetre vegar fram til desse trommelplassane. Nødvendige utbetringar av veg, opparbeiding av riggplassar og trommelplassar skal skildrast detaljert i MTA-plan i etterkant av konsesjonsvedtaket, og alle tiltak skal avklarast mot kommune og grunneigar. I anleggsperioden vil det bli behov for bruk av følgjande maskiner: Helikopter for transport av nødvendig utstyr opp på fjellet. Gravemaskin for reising av stolpar/linjer. Ulike terrenggåande kjøretøy for transport av materiell. Snøscooter. Noko materiell kan eventuelt transporterast ut om vinteren på snødekt mark. 60