Notat. Folkebibliotekstatistikken. Samandrag. Frå: Fylkesdirektør Jan Heggheim. Til: Hovudutval for næring og kultur

Transkript

1 Side 1 av 6 Fylkesbiblioteket Notat Sakshandsamar: Siri Ingvaldsen E - post: Siri.Ingvaldsen@sfj.no Tlf. : Vår ref. Sak nr.: 16 / Gje alltid opp vår ref. ved kontakt Internt l.nr / 16 Dykkar ref. Dato FØRDE, Frå: Fylkesdirektør Jan Heggheim Til: Hovudutval for næring og kultur Folkebibliotekstatistikken 2015 Samandrag Folkebibliotekstatistikken for Sogn og Fjordane Folkebibliotekstatistikken 2015 for Sogn og Fjordane syner at vi i hovudsak følgjer same utviklinga som i Noreg samla: Det blir lånt ut fleire barnebøker, e - boklånet veks, og talet på arrangement i biblioteka aukar stadig. Hovudtendensen i Noreg elles, so m vi òg finn i vårt fylke, at den meir tradisjonelle bruken av biblioteka, samla utlån av trykte bøker, går ned. Vi ligg litt under landsgjennomsnittet når vi ser på utlån pr. innbyggjar. Samstundes tilbyr biblioteka i aukande grad digitale tenester, som d atabasar og nettressursar av ulike slag. Ikkje all slik bruk syner att i statistikken. Truleg nyttar mange desse tilboda utan at dei veit at dei med det brukar biblioteket. Her i fylket ser vi ein liten oppgang i totalt utlån når vi inkluderer e - bokutlånet. Lov om folkebibliotek vart revidert i 2013, og legg no stor vekt på biblioteket si rolle som arena for aktiv formidling og offentleg samtale. Folkebiblioteka har ei viktig oppgåve i å styrkje norsk skriftkultur, og biblioteka i Sogn og Fjordane har eit særleg ansvar for å formidle litteratur på nynorsk og frå regionen vår. Biblioteket har òg ei nøkkelrolle når det gjeld tilbod til flyktningar og innvandrar, både som møteplass og læringsarena. Statistikken syner at folkebiblioteka i fylket utviklar seg f or å møte nye utfordringar og krava i revidert biblioteklov. Tal arrangement aukar frå år til år, og biblioteka tilbyr eit variert utval program av ulike slag. Vi har mange små bibliotek i Sogn og Fjordane. Ti bibliotek rår over eitt årsverk eller mindre, ytterlegare ni har mellom eitt og to årsverk. Halvparten av kommunane oppfyller kravet i biblioteklova om biblioteksjef med bibliotekfagleg utdanning. Fylkesbiblioteket støttar opp om biblioteka gjennom rådgiving, fellestenester, prosjektutvikling og til bod om kurs og fagsamlingar. Det er store skilnader mellom kommunane når det gjeld løyvingar til bibliotek. Ressursar avsette til innkjøp av bøker og andre medium ligg om lag på nivå med landsgjennomsnittet for bibliotek med innbyggjarar. Reelt har ressursane til innkjøp i Sogn og Fjordane minka med 24 prosent dei siste femten åra. Nedgangen her i fylket er i tråd med utviklinga Kulturutredningen 2014 peika på: Utgreiinga synte at folkebiblioteka i Noreg hadde vore underfinansierte i tiåret som var undersøkt. Vi ser at satsing på formidling til barn og unge, fellestenester som e - boktilbod og transportordning og etablering av regionale samarbeid har drive fram utvikling på bibliotekfeltet. Samstundes viser tala at ressursane til bibliotek har gått n ed dei siste åra, og at kommunane prioriterer ulikt når det gjeld personalressursar og midlar til medieinnkjøp. Bruk av folkebiblioteka i Noreg Kartlegginga Undersøkelse om bibliotekbruk 2015 (SSB Rapport 2015/32 ) er landsdekkande og følgjer opp tilsvara nde undersøkingar som var gjort i 1998 og Rapporten viser at om lag fire Besøk s adresse : Postadresse : E - post: post.fylkesbiblioteket@sfj.no Storehagen 1 B Postboks 173 Heimeside: 6801 FØRDE Telefon: Bankgiro: Org.nr : NO MVA

2 Side 2 av 6 av ti har besøkt eit folkebibliotek siste året, mot om lag fem av ti i Samstundes har fleire nytta seg av biblioteket sine nettenester, både i og utanfor lokala til biblio teket. Det er ein markant nedgang i tradisjonell bruk av bibliotek. Tendensen er at biblioteka vert brukt til andre aktivitetar: Ein tredel har sett utstillingar, medan ein av fire har vore på møte, tilstellingar, kurs, debattar og liknande arrangert på fo lkebibliotek siste året. Bibliotekbrukarane synest å vere minst like nøgd med ulike bibliotektenester no som tidlegare. Bibliotek i nærområdet vert føretrekte framfor større bibliotek sentralt i kommunen. Sjølv om det er færre som bruker biblioteket n o enn for ti år sidan, nytta to tredelar av barn og unge folkebiblioteket i Færre studentar bruker folkebibliotek i dag enn for ti år sidan, likevel bruker halvparten av dei folkebiblioteket. Statistikk for Sogn og Fjordane oversikter Høg re utlån til barn og unge dei siste åra Folkebiblioteka i fylket har dei siste åra drive aktiv formidling mellom anna gjennom lesestimuleringsaksjonar som Sommarles og Ungles. Også fylkesbiblioteket har lagt stor vekt på å leggje til rette for formidling t il barn og unge gjennom kurs og fagsamlingar, klassesett - tilbod og lesegledarordning. Satsingane ser ut til å verke positivt, utlånstala tyder på at barn les meir. Sidan 2011 har utlånet av barnebøker vore høgre enn utlånet til vaksne. Medan dei andr e tradisjonelle medietypane viser stagnasjon eller nedgang, har utlånet av barnebøker auka også i I fjor blei det til saman lånt ut barnebøker og bøker til vaksne i Sogn og Fjordane.

3 Side 3 av 6 I gjennomsnitt lånte kva innbyggjar i fylket 4,27 einingar i 2015, mot 4,40 på landsbasis. Sogn og Fjordane følgjer stort sett lånetrendane på landsbasis, men ligg jamt litt under. (Den ekstra store nedgangen i fylket i 2008/09 skuldast hovudsakleg at fleire bibliotek var stengde pga. flytting/ombyg ging i delar av perioden.) Legg vi e - bokutlånet saman med utlånet av tradisjonelle media som trykte bøker, lydbøker og filmar, ser vi ein liten utlånsauke i fylket i fjor. Ser vi bort frå utlånet av e - bøker, syner utlånsstatistikken ein liten nedgang. S tadig meir bruk av e - bøker Etter starten i 2014 har utlånet av e - bøker i Sogn og Fjordane auka jamt og trutt. Alle kommunane i fylket er med på e - bokordninga, og ein har det same tilbodet uansett kvar ein bur i fylket. I 2015 vart det lånt til saman e - bøker gjennom folkebiblioteka/fylkesbiblioteket, mot i oppstartåret. Auken ser ut til å fortsetje i Det er likevel ei stund til e - bokutlånet tek over for utlån av papirbøker, i 2015 utgjorde e - bokutlånet 4,2 % av det totale bokutlånet i fyl ket.

4 Side 4 av 6 Saumlaust bibliotektilbod Får biblioteka spørsmål om ei bok dei ikkje har i eiga samling, låner dei frå andre bibliotek. Etter at vi fekk felles søk i bibliotekkatalogane i Sogn og Fjordane (Samsøk) og ei fylkesdekkande transportordning, er det no lettare å finne fram til og sirkulere bøker mellom kommunane. Då transportordninga vart etablert i 2012, tredobla utlånet til andre bibliotek seg, og auken har halde fram. I 2015 lånte biblioteka i Sogn og Fjordane ut 6176 bøker eller filmar til andre bibliotek, medan dei lånte inn einingar frå bibliotek i eller utanfor fylket. Besøk Få bibliotek i fylket har elektroniske besøksteljarar. Besøkstal er difor oftast basert på manuell teljing, stikkprøvetal eller eit overslag. Ikkje alle bibliotek r apporterer besøkstal. Reknar vi gjennomsnittleg besøkstal for kommunane som har oppgitt tal besøk, kjem vi fram til 4,66 besøk pr. innbyggjar i Sogn og Fjordane. Det er ein liten auke frå 4,59 i Gjennomsnittleg besøkstal i Noreg er 4,4. Fleire arran gement i folkebiblioteka Biblioteklova vart revidert i 2013 og legg no sterk vekt på biblioteket som formidlingsarena og møteplass. Arrangement i biblioteka kan vere så mykje: bokpresentasjonar, utstillingar, forfattarmøte, foredrag, teaterframsyningar, konsertar, leksehjelp, slektsforskingskurs, skrivekurs, språkkafé, lesesirklar eller debattmøte. Talet på arrangement og tal deltakarar på arrangementa har auke monaleg dei siste åra når vi ser på fylket samla. I 2009 vart det gjennomført 135 arrang ement med 3701 frammøtte, i 2015 var dette auka til 348 arrangement og 9369 frammøtte (klassebesøk og brukarorienteringar ikkje

5 Side 5 av 6 medrekna). I snitt kunne ein altså i 2015 delta på eitt bibliotekarrangement nesten kvar dag heile året. Ressursar I Sogn og Fjordane er det 26 hovudbibliotek, og 11 av kommunane har i tillegg til saman 24 filialar. Ei vanleg veke har hovudbiblioteka ope til saman 587,5 timar, varierande frå 8 til 48 timar. Filialane har i tillegg ope totalt timar, i gjennomsnitt litt over 4 timar i veka kvar. Det har vore ein kraftig nedgang i tal filialar (32,4 %) sidan årtusenskiftet. I 2000 var 74 bibliotekavdelingar i fylket, i 2015 er det 50. Halvparten av kommunane har fagutdanna biblioteksjef, mens 14 kommunar har personar med bibliotekfagleg utdanning tilsett. I 2015 hadde 10 bibliotek 1 årsverk eller mindre, ytterlegare 9 har mellom 1 og 2 årsverk. Talet på årsverk er redusert med kring 18 % sidan år Det er store skilnader mellom kommunane og aviser til samlingane. når det gjeld kjøp av bøker, lydbøker, filmar, tidskrift I gjennomsnitt brukte biblioteka 42,05 kroner pr. innbyggjar til medieinnkjøp i Høyanger brukte mest, 97 kroner, følgd av Solund og Aurland. Landsgjennomsnittet var 25,49, men mindre kommunar nyttar i snitt meir pr. innbyggjar enn større. Ser ein på kommunar inndelt etter storleik, brukar kommunar med innbyggjarar i snitt 42,81 kroner, i kommunar med innbyggjarar er snittet 49,31, og for dei med innbyggjarar 59,41 kroner. Kommunane må ha eit grunntilbod uavhengig av innbyggjartala, og kostnaden med bibliotektenesta vil difor bli relativt høgre for små einingar. Dei siste 15 åra har krone summen brukt på medieinnkjøp vore nokolunde den same frå år til år. Reknar vi tala om til kroner, ser vi at det har vore ein nedgang på 24 % i ressursar avsett til medieinnkjøp.

6 Side 6 av 6 Ei oversikt over statistikk frå folkebiblioteka i fylket ligg på fy lkesbibliotekets nettsider: http: //fylkesbiblioteket.sfj.no/statistikk/2015/kommentarar_2015 På Nasjonalbibliotekets nettsider finn ein folkebibliotekstatistikken for 2015 for landet samla.