Ullensvang herad. Innkalling Heradsstyret

Transkript

1 Ullensvang herad Innkalling Heradsstyret Møtedato: Møtestad: Heradshuset, Kinsarvik Møtetid: Kl 14:45 Den som har lovleg forfall, eller er ugild i nokon av sakene, må melda frå snarast råd til tlf Varamedlem vert innkalla og møter etter nærare avtale. Sakliste Sak nr. Saktittel Saker direkte til Heradsstyret: 70/2016 Godkjenning av innkalling og sakslista 71/2016 Godkjenning av møtebok 72/2016 Orienteringar 73/2016 Førespurnader til ordføraren 74/2016 Meldingar 75/2016 Kvartalsrapport 2. kvartal /2016 Innbyggjariniativ - La bygdfesten få leva vidare 77/2016 Selskapskontroll Hardangerrådet IKS 78/2016 Endring i selskapsavtalen til Interkommunalt arkiv i Hordaland IKS 79/2016 Fjellstyret - Fastsetjing av godtgjersle 80/2016 Namnesak på Gnr.101 og Gnr.102 i Ullensvang 81/2016 Høyringsuttale framlegg til ny kommunelov 82/2016 Vedtak i kommunereforma Saker frå Formannskapet : 83/2016 Hardanger Cideri AS - Salsløyve for gardssal av sider 84/2016 Åkre Gard - Salsløyve for gardssal av sider 85/2016 Hardanger Siderhus - Salsløyve for gardssal av sider 86/2016 Oppstart på arbeid med realisering av reguleringsplan for Lofthus sentrum Saker frå Plan- og ressursutvalet : 87/2016 Ullensvang herad - reguleringsplan - 2. gongs handsaming - Hauso

2 88/2016 Endeleg vedtak: kommunal planstrategi for ullensvang herad /2016 Høyring - endringar i konsesjonslova, jordlova og odelslova Ullensvang herad, 9. september 2016 Borge, Solfrid ordførar 2

3 Ullensvang herad Sakspapir SAKSGANG Styre, utval, del. vedtaksmynde. Møtedato Saksnr Heradsstyret /2016 Saksansv.: Østerbø, Linn Merete Arkiv: Objekt: J.post id. 16/9228 Arkivsaknr 16/ Godkjenning av innkalling og sakslista Rådmannen sitt framlegg: Innkalling og saklista vart godkjent.

4 Ullensvang herad Sakspapir SAKSGANG Styre, utval, del. vedtaksmynde. Møtedato Saksnr Heradsstyret /2016 Saksansv.: Østerbø, Linn Merete Arkiv: Objekt: J.post id. 16/7898 Arkivsaknr 16/ Godkjenning av møtebok Vedlegg: Dato Tittel Dok.nr Protokoll - Heradsstyret Rådmannen sitt framlegg: Møteboka vart godkjent.

5 Ullensvang herad Heradsstyret Møteprotokoll Møtedato: Møtetid: Kl. 14:30-18:45 Møtestad: Heradshuset, Kinsarvik Saksnr.: Medlemmer: Velure, Amund Bleie, Terje S. Hope, Eli Johanne Midtun, Geir Kvammen, Håkon Borge, Solfrid Espe, Hildegunn Hamre, Samson Hauso, Ingvild Hus, Olav B. Jaastad, Gunnhild Kvestad, Jørund Reisæter, Isak Grønsnes, Kåre Olav J. Haukelidsæter, Siv Hamstad Himle, Inger Marie Djønne, Anders Ulriksen, Petter Sexe Parti AP H H H KRF SP SP SP SP SP SP SP SP SV SV SV V V Forfall meldt frå følgjande medl. Parti Følgjande varamedlem møtte Parti Instebø, Trond AP Risan, Gard Hjørnevik Utne, Sigrid Johanne AP Utne Per Olav Børve, Anna SP Utne, Jan Asbjørn Ugild Sak Følgjande varamedlemmer møtte Jaastad, Gunnhild 67/2016 Pugerud, Øystein Møteleiar: Utlevert i møtet: Borge, Solfrid

6 Merknader: - Sak 55/2016 vart trekt frå sakslista då søknaden vart trekt. - Sak 69/ Hardingart AS - Serverings-og skjenkeløyve av alkoholhaldig drikk vart lagt fram i møtet og heradsstyret vedtok å handsama den.. Orienteringar: - Styrar i Utne barnehage Lene Vie Noreide orienterte om ekstern vurdering i Utne barnehage. - Rektor ved Vikebygd skule Nina Førde orienterte om ekstern vurdering ved Vikebygd skule. - Hardanger Lensmannsdistrikt v/bodil Nakkerud og NAV v/ingvild Sæbø Nilsen orienterte i forkant av handsaming av Ruspolitisk handlingsplan. 2

7 Sakliste: Sak nr. Saktittel 47/2016 Godkjenning av innkalling og sakslista 48/2016 Godkjenning av møtebok 49/2016 Orienteringar 50/2016 Førespurnader til ordføraren 51/2016 Meldingar 52/2016 Kunstnarbustad i Berlin - forlenging av avtale 53/2016 Tildeling av kulturmidlar /2016 Fritak frå heradsstyret 55/2016 Søknad om fritak frå verv i formannskapet august juni /2016 Ruspolitisk handlingsplan endeleg vedtak 57/2016 Adresseprosjekt - Framlegg til vegnamn for hovudvegane i Ullensvang 58/2016 Forslag til kommunal planstrategi for Ullensvang herad /2016 Reglement for avgjerdsmynde og delegering av avgjerdsmynde for valperioden /2016 Vedtektsendringar Legat 61/2016 Årsmelding og rekneskap /2016 Val av jordskiftemeddommarar til jordskifteretten for perioden /2016 Val av medlemmer til Hardanger forliksråd for perioden /2016 Val av skjønnsmedlemmer for perioden /2016 Val av utval av lagrettemedlemmer og meddommarar til Gulating lagmannsrett for perioden /2016 Val av utval av meddommarar til Hardanger tingrett for perioden /2016 Søknad om konsesjon ved overtaking av gnr. 74, bnr. 24, Opedal - Søkjarar: Gunnhild Tjoflaat og Thomas Harris 68/2016 Omval, val av nytt styremedlem til styret for Hardanger Engergi As for perioden /2016 Hardingart AS - Serverings-og skjenkeløyve av alkoholhaldig drikk

8 47/2016: Godkjenning av innkalling og sakslista Rådmannen sitt framlegg: Innkalling og saklista vart godkjent Heradsstyret Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøysta vedteke. HST- 47/2016 VEDTAK: Innkalling og saklista vart godkjent. 48/2016: Godkjenning av møtebok Rådmannen sitt framlegg: Møteboka vart godkjent Heradsstyret Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøysta vedteke. HST- 48/2016 VEDTAK: Møteboka vart godkjent. 49/2016: Orienteringar Rådmannen sitt framlegg: Orienteringar vert teke til vitande Heradsstyret 4

9 Rådmannen orienterte om: Legesituasjonen ved Lofthus legekontor, stillingane vert lyst ut på nytt. Legevikarar vert sett inn i sommar. Helsestasjonen manglar ressursar pga sjukemelding, håpar å vere på plass att etter sommaren. Kinsarvik barnehage skal ha offisiell opning i august. Ordføraren orienterte om: Kommunereforma, uttale frå styringsgruppemøtet i dag «Vedtaket i heradsstyresak 46/2016 vert sendt Fylkesmannen før 1. juli Ullensvang ynskjer å byggja ein ny kommune saman med Odda og Jondal, jamvel om Jondal hadde eit fleirtal mot dette hopehavet i kommunestryemøtet Ullensvang vil halda fram kommunereformarbeidet bygd på underskriven intensjonsavtale sør. Me avventar å ta konkrete avgjerder før Fylkesmannen har levert Stortinget si innstilling for ny kommunestruktur i Hordaland.» Ordførar og rådmann hadde møte med representantar frå næringslivet Ullensvang aust i dag. Tema var delingsspørsmål og innbyggjarinitiativ i samband med kommunereforma. Hardangerrådet skal ha møte på fk torsdag 16. juni der Statens vegvesen er invitert til møtet i høve trafikkale problem på vegane våre. 10. juni hadde ordførar og administrasjonen møte med Statens vegvesen og Skyss i samband med trafikkavvikling Rv 13 i Deildo ved ei ev stenging av vegen i august/september. Beredskapen må ivaretakast og helseføretaka må samarbeida. Ferjefrikvensen Kinsarvik-Utne må aukast opp. 14. juni skal Ullensvang ha møte med Statens vegvesn i høve reguleringsplan RV13 Kinsarvik-Kyrkjenes etter den har vore ute på høyring. Ordførar og leiar i plan- og ressursutvalet møte frå det politiske Ullensvang i tillegg til administrasjonen. 25. juni har 7 stk (inkl ordførar) frå Ullensvang fått invitasjons til Kongeparet sitt 25-års jubileum på Gamlehaugen, Bergen. Kor mange som har takka ja har eg ikkje oversikt over enno. Heradsstyret i Ullensvang har fått takkebrev frå Kuhnde i Nepal. Dei uttrykkjer takksemd for all hjelpa dei har fått og kva pengegåva har gått til. Utne kai der arbeidet med nytt venterom har stått stille. Slik må det vera til entreprenøren tek fatt att etter ferien. Vaksenopplæringa i Ullensvang har gitt tilbakemelding om at omlegging til nynorsk slik heradsstyret har vedteke, byr på utfordringar og kostnader. Administrasjonen kjem attende med rapport etter sommaren. Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøysta vedteke. HST- 49/2016 VEDTAK: 5

10 Orienteringar vart teke til vitande. 50/2016: Førespurnader til ordføraren Heradsstyret Det var ingen førespurnad til ordføraren. HST- 50/2016 VEDTAK: 51/2016: Meldingar Rådmannen sitt framlegg: Meldingane vart teke til orientering Heradsstyret Heradsstyret gjev ordføraren og administrasjonen fullmakt til å senda ein uttale til den opne høyringa: Rullering av Hordaland fylkeskommune sin Skulebruksplan , innan fristen 1. juli Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøysta vedteke. HST- 51/2016 VEDTAK: Meldingane vart teke til orientering, og heradsstyret gjev ordføraren og administrasjonen fullmakt til å senda ein uttale til den opne høyringa: Rullering av Hordaland fylkeskommune sin Skulebruksplan , innan fristen 1. juli

11 52/2016: Kunstnarbustad i Berlin - forlenging av avtale Rådmannen sitt framlegg: Ullensvang heradstyre vedtek å oppretthalda leigeavtalen for kunstnarhusværet i Berlin for 3 nye år, i 2017, 2018 og Forlenging av avtalen forutset at: Alle 7 Hardangerkommunane deltek i ordninga med kostnadsfordeling i samsvar med Hardangerrådsnøkkelen. Tilbodet om opphald gjeld for utøvande kunstnarar, kunstprodusentar og kuratorar med tilknytning til Hardanger. Periode for opphald vert anten 1 mnd eller 2 veker. Tildelingsnemnda står for fordeling av opphald mellom innkomne søknader Heradsstyret Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøysta vedteke. HST- 52/2016 VEDTAK: Ullensvang heradstyre vedtek å oppretthalda leigeavtalen for kunstnarhusværet i Berlin for 3 nye år, i 2017, 2018 og Forlenging av avtalen forutset at: Alle 7 Hardangerkommunane deltek i ordninga med kostnadsfordeling i samsvar med Hardangerrådsnøkkelen. Tilbodet om opphald gjeld for utøvande kunstnarar, kunstprodusentar og kuratorar med tilknytning til Hardanger. Periode for opphald vert anten 1 mnd eller 2 veker. Tildelingsnemnda står for fordeling av opphald mellom innkomne søknader. 53/2016: Tildeling av kulturmidlar 2016 Rådmannen sitt framlegg: Ullensvang herad fordeler kulturmidlane 2016 slik rådmannen har gjort framlegg om. Krossvoll kino skal liggja inne i kulturbudsjettet med ein fast sum frå neste budsjettår. 7

12 Heradsstyret Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøysta vedteke. HST- 53/2016 VEDTAK: Ullensvang herad fordeler kulturmidlane 2016 slik rådmannen har gjort framlegg om. Krossvoll kino skal liggja inne i kulturbudsjettet med ein fast sum frå neste budsjettår. 54/2016: Fritak frå heradsstyret Rådmannen sitt framlegg: I medhald av kommunelova 15 pkt 2 vert søknaden frå Anna Børve om fritak som medlem i Ullensvang heradsstyre, ut perioden , imøtekomen. I medhald av kommunelova 16 pkt. 2 vert Jan Asbjørn Utne nytt medlem i Ullensvang heradsstyre, for perioden Heradsstyret Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøysta vedteke. HST- 54/2016 VEDTAK: I medhald av kommunelova 15 pkt 2 vert søknaden frå Anna Børve om fritak som medlem i Ullensvang heradsstyre, ut perioden , imøtekomen. I medhald av kommunelova 16 pkt. 2 vert Jan Asbjørn Utne nytt medlem i Ullensvang heradsstyre, for perioden /2016: Søknad om fritak frå verv i formannskapet august juni 2017 Rådmannen sitt framlegg: 1. I medhald av kommunelova 15 nr. 2 vert søknaden frå Sigrid J. Utne (AP) om fritak frå sitt verv i Ullensvang formannskap i perioden

13 imøtekomen. 2. I same perioden vert varamedlem innkalla i samsvar med kommunelova 16 nr Heradsstyret Søknaden vart trekt. HST- 55/2016 VEDTAK: 56/2016: Ruspolitisk handlingsplan endeleg vedtak Rådmannen sitt framlegg: Framlegget til ruspolitisk plan for vert godkjend. Vedtaket er fatta med heimel alkohollova 1-7 bokstav d. Alternativ a: Bygdafestar og dansetilstellingar Arrangement vert gitt generelt skjenkeløyve dersom aldersgrensa er sett til 18 år. Skjenketida er sett til kl Alternativ b: Bygdafestar og dansetilstellingar Samfunnshusa som arrangerer 17. mai-dans, jola-dans og grannaveitla og har hatt dette som tradisjon kan ha 15 års grense. Desse arrangementa skal ha program, mat og dans. Skjenketida er sett til kl Arbeidsgruppa tilrår at ein nyttar følgjande reglar for vakthald ved ulike arrangement i heradet: Arrangementstype Vakter Lukka lag/medlemsfest ol. Min. 2 stk. * Arrangement inntil 50 gjester Min. 4 stk. * Arrangement mellom 51 og 100 gjester Min. 6 stk. * Andre arrangement enn dans med meir enn 100 gjester Min. 9 stk. * Dans med gjester Min. 12 stk. * Dans med meir enn 250 gjester (større arrangement) Min. 20 stk. * * Risikovurdering ut frå kva slags arrangement, publikum mm. - ta omsyn for dette ved storleik på vakthaldet, og eventuelt kvalifikasjonskrav knytt til vakthald Heradsstyret 9

14 Hardanger Lensmannsdistrikt v/bodil Nakkerud og NAV v/ingvild Sæbø Nilsen orienterte i forkant av handsaming av Ruspolitisk handlingsplan. Røysting: Rådmannen sitt framlegg med alternativ A. vart vedteke med 13 mot 8 røyster. Mindretalet røysta for alternativ B. HST- 56/2016 VEDTAK: Framlegget til ruspolitisk plan for vert godkjend. Vedtaket er fatta med heimel alkohollova 1-7 bokstav d. Alternativ a: Bygdafestar og dansetilstellingar Arrangement vert gitt generelt skjenkeløyve dersom aldersgrensa er sett til 18 år. Skjenketida er sett til kl Arbeidsgruppa tilrår at ein nyttar følgjande reglar for vakthald ved ulike arrangement i heradet: Arrangementstype - Vakter Lukka lag/medlemsfest ol. Min. 2 stk. * Arrangement inntil 50 gjester Min. 4 stk. * Arrangement mellom 51 og 100 gjester Min. 6 stk. * Andre arrangement enn dans med meir enn 100 gjester Min. 9 stk. * Dans med gjester Min. 12 stk. * Dans med meir enn 250 gjester (større arrangement) Min. 20 stk. * * Risikovurdering ut frå kva slags arrangement, publikum mm. - ta omsyn for dette ved storleik på vakthaldet, og eventuelt kvalifikasjonskrav knytt til vakthald. 57/2016: Adresseprosjekt - Framlegg til vegnamn for hovudvegane i Ullensvang Rådmannen sitt framlegg: Heradsstyret i Ullensvang vedtek vegnamn for hovudvegane i heradet. Fv 550 Folgefonnvegen Rv 13 Ullensvangvegen til Kinsarvik Rv 13 frå Kinsarvik Hardangerbruvegen Rv 7 frå rundkøyring på Bu til Eidfjord Eidfjordvegen Heradsstyret i Ullensvang rår Odda kommune til å vedta felles vegnamn for Rv 13 frå Tyssedal og Fv 550 frå Eitrheim. Jondal kommune om å vedta felles namn på vegen til Jondal, eventuelt med forlenging til Odda Fv 107 via Jondalstunnelen. Kvinherad om å vedta felles vegnamn for fv 551 frå Mauranger til Odda. Ulvik kommune om å vedta felles namn på Rv 13 fram til rundkøyringa i Vallaviktunnelen Ungdomsrådet 10

15 Endringsframlegg frå Ungdomsrådet: "Ungdomsrådet kjem med innspel om at vegen frå Kinsarvik til Bu skal heita Kinsarvikvegen og vegen vidare frå Bu til Hardangerbrua skal heita Hardangervegen." Røysting: Rådmannen sitt framlegg med endringsframlegg frå Ungdomsrådet vart samrøystes tilrådd. Ung- 27/2016 VEDTAK: Tilråding: Ungdomsrådet kjem med innspel om at vegen frå Kinsarvik til Bu skal heita Kinsarvikvegen og vegen vidare frå Bu til Hardangerbrua skal heita Hardangervegen. Heradsstyret i Ullensvang vedtek vegnamn for hovudvegane i heradet. Fv 550 Folgefonnvegen Rv 13 Ullensvangvegen til Kinsarvik Rv 13 frå Kinsarvik Kinsarvikvegen Rv 13 frå Bu Hardangerbruvegen Rv 7 frå rundkøyring på Bu til Eidfjord Eidfjordvegen Heradsstyret i Ullensvang rår Odda kommune til å vedta felles vegnamn for Rv 13 frå Tyssedal og Fv 550 frå Eitrheim. Jondal kommune om å vedta felles namn på vegen til Jondal, eventuelt med forlenging til Odda Fv 107 via Jondalstunnelen. Kvinherad om å vedta felles vegnamn for fv 551 frå Mauranger til Odda. Ulvik kommune om å vedta felles namn på Rv 13 fram til rundkøyringa i Vallaviktunnelen Eldrerådet Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd. er- 28/2016 VEDTAK: Tilråding: Heradsstyret i Ullensvang vedtek vegnamn for hovudvegane i heradet. Fv 550 Folgefonnvegen Rv 13 Ullensvangvegen til Kinsarvik Rv 13 frå Kinsarvik Hardangerbruvegen Rv 7 frå rundkøyring på Bu til Eidfjord Eidfjordvegen Heradsstyret i Ullensvang rår Odda kommune til å vedta felles vegnamn for Rv 13 frå Tyssedal og Fv 550 frå Eitrheim. Jondal kommune om å vedta felles namn på vegen til Jondal, eventuelt med forlenging til Odda Fv 107 via Jondalstunnelen. Kvinherad om å vedta felles vegnamn for fv 551 frå Mauranger til Odda. Ulvik kommune om å vedta felles namn på Rv 13 fram til rundkøyringa i Vallaviktunnelen Formannskapet 11

16 Endringsframlegg frå Petter Ulriksen (V): " Same som rådmannen sitt framlegg, men endre linja: Rv13... Hardangerbruvegen vert endra til Rv13 Kinsarvik --> Kinsarvikvegen Rv13 rundkøyring Bu til rundkøyring Vallaviktunnelen, Hardangerbruvegen." Røysting: Rådmannen sitt framlegg med endringar frå Petter Ulriksen (V) vart samrøystes tilrådd. fsk- 44/2016 VEDTAK: Tilråding: Heradsstyret i Ullensvang vedtek vegnamn for hovudvegane i heradet. Fv 550 Folgefonnvegen Rv 13 Ullensvangvegen til Kinsarvik Rv 13 Kinsarvikvegen frå Kinsarvik - rundkøyringa i Butunnelen Rv 13 Hardangerbruvegen frå rundkøyringa i Butunnelen til rundkøyringa i Vallaviktunnelen Rv 7 frå rundkøyring på Bu til Eidfjord Eidfjordvegen Heradsstyret i Ullensvang rår Odda kommune til å vedta felles vegnamn for Rv 13 frå Tyssedal og Fv 550 frå Eitrheim. Jondal kommune om å vedta felles namn på vegen til Jondal, eventuelt med forlenging til Odda Fv 107 via Jondalstunnelen. Kvinherad om å vedta felles vegnamn for fv 551 frå Mauranger til Odda. Ulvik herad om å vedta felles namn på Rv 13 fram til rundkøyringa i Vallaviktunnelen Heradsstyret Røysting: Formannskapet si tilråding vart samrøystes vedteke. HST- 57/2016 VEDTAK: Heradsstyret i Ullensvang vedtek vegnamn for hovudvegane i heradet. Fv 550 Folgefonnvegen Rv 13 Ullensvangvegen til Kinsarvik Rv 13 Kinsarvikvegen frå Kinsarvik - rundkøyringa i Butunnelen Rv 13 Hardangerbruvegen frå rundkøyringa i Butunnelen til rundkøyringa i Vallaviktunnelen Rv 7 frå rundkøyring på Bu til Eidfjord Eidfjordvegen Heradsstyret i Ullensvang rår Odda kommune til å vedta felles vegnamn for Rv 13 frå Tyssedal og Fv 550 frå Eitrheim. Jondal kommune om å vedta felles namn på vegen til Jondal, eventuelt med forlenging til Odda Fv 107 via Jondalstunnelen. Kvinherad om å vedta felles vegnamn for fv 551 frå Mauranger til Odda. Ulvik herad om å vedta felles namn på Rv 13 fram til rundkøyringa i Vallaviktunnelen. 12

17 58/2016: Forslag til kommunal planstrategi for Ullensvang herad Rådmannen sitt framlegg: Heradsstyret vedtar forslag til kommunal planstrategi for Ullensvang herad Forslaget skal vere på høyring i minst 30 dagar i perioden juni til august Ungdomsrådet Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd. Ung- 28/2016 VEDTAK: Tilråding: Heradsstyret vedtar forslag til kommunal planstrategi for Ullensvang herad Forslaget skal vere på høyring i minst 30 dagar i perioden juni til august Råd for funksjonshemma Kommuneplanleggjar Kent G. S. Håkull orienterte i saka. Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd. rfu- 26/2016 VEDTAK: Tilråding: Heradsstyret vedtar forslag til kommunal planstrategi for Ullensvang herad Forslaget skal vere på høyring i minst 30 dagar i perioden juni til august Eldrerådet Tilleggsframlegg frå Eldrerådet: "Formannskap og heradsstyre bør ta særskilt omsyn til miljø- og folkehelse." Røysting: Rådmannen sitt framlegg med tilleggframlegg vart samrøystes tilrådd. er- 29/2016 VEDTAK: Tilrådd: Heradsstyret vedtar forslag til kommunal planstrategi for Ullensvang herad Forslaget skal vere på høyring i minst 30 dagar i perioden juni til august. Formannskap og heradsstyre bør ta særskilt omsyn til miljø- og folkehelse. 13

18 Formannskapet Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd. fsk- 45/2016 VEDTAK: Tilråding: Heradsstyret vedtar forslag til kommunal planstrategi for Ullensvang herad Forslaget skal vere på høyring i minst 30 dagar i perioden juni til august Plan- og ressursutval Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd. pru- 35/2016 VEDTAK: Tilråding: Heradsstyret vedtar forslag til kommunal planstrategi for Ullensvang herad Forslaget skal vere på høyring i minst 30 dagar i perioden juni til august Heradsstyret Røysting: Formannskapet si tilråding vart samrøystes vedteke. HST- 58/2016 VEDTAK: Heradsstyret vedtar forslag til kommunal planstrategi for Ullensvang herad Forslaget skal vere på høyring i minst 30 dagar i perioden juni til august. 59/2016: Reglement for avgjerdsmynde og delegering av avgjerdsmynde for valperioden Rådmannen sitt framlegg: 1. Heradstyret har merka seg rådmannen si saksutgreiing og generelle vurderingar ikring spørsmål om avgjerdsmynde og delegering av avgjerdsmynde. Gjeldande reglement vert vidareført for valperioden slik dette reglementet går fram av vedlagt dokument «Reglement for avgjerdsmynde og delegering av 14

19 avgjerdsmynde for valperioden » datert Rådmannen får fullmakt til å oppdatera/ajourføra reglementet i valperioden på grunnlag av seinare delegeringsvedtak i heradsstyret og i eventuelt i andre folkevalde organ, bl.a. på grunnlag av nye eller endra lover og forskrifter. 3. Delegert avgjerdsmynde som rådmannen har fått etter punkt 6 i dette reglementet, kan rådmannen vidaredelegera til kommunalsjefane og andre etter gjeldande administrative leiarstruktur. Slik vidaredelegering skal leggjast fram som melding til heradstyret. 4. Dersom det ved handsaming av aktuelle saker oppstår tolkingsspørsmål/tvil om kva organ som har avgjerdsmynde eller delegert mynde i høve til dette gjeldande reglement, skal rådmannen avklara spørsmålet med ordføraren og om nødvendig leggja fram sak om dette Ungdomsrådet Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd. Ung- 29/2016 VEDTAK: Tilråding: 1. Heradstyret har merka seg rådmannen si saksutgreiing og generelle vurderingar ikring spørsmål om avgjerdsmynde og delegering av avgjerdsmynde. Gjeldande reglement vert vidareført for valperioden slik dette reglementet går fram av vedlagt dokument «Reglement for avgjerdsmynde og delegering av avgjerdsmynde for valperioden » datert Rådmannen får fullmakt til å oppdatera/ajourføra reglementet i valperioden på grunnlag av seinare delegeringsvedtak i heradsstyret og i eventuelt i andre folkevalde organ, bl.a. på grunnlag av nye eller endra lover og forskrifter. 3. Delegert avgjerdsmynde som rådmannen har fått etter punkt 6 i dette reglementet, kan rådmannen vidaredelegera til kommunalsjefane og andre etter gjeldande administrative leiarstruktur. Slik vidaredelegering skal leggjast fram som melding til heradstyret. 4. Dersom det ved handsaming av aktuelle saker oppstår tolkingsspørsmål/tvil om kva organ som har avgjerdsmynde eller delegert mynde i høve til dette gjeldande 15

20 reglement, skal rådmannen avklara spørsmålet med ordføraren og om nødvendig leggja fram sak om dette Eldrerådet Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd. er- 30/2016 VEDTAK: Tilråding: 1. Heradstyret har merka seg rådmannen si saksutgreiing og generelle vurderingar ikring spørsmål om avgjerdsmynde og delegering av avgjerdsmynde. Gjeldande reglement vert vidareført for valperioden slik dette reglementet går fram av vedlagt dokument «Reglement for avgjerdsmynde og delegering av avgjerdsmynde for valperioden » datert Rådmannen får fullmakt til å oppdatera/ajourføra reglementet i valperioden på grunnlag av seinare delegeringsvedtak i heradsstyret og i eventuelt i andre folkevalde organ, bl.a. på grunnlag av nye eller endra lover og forskrifter. 3. Delegert avgjerdsmynde som rådmannen har fått etter punkt 6 i dette reglementet, kan rådmannen vidaredelegera til kommunalsjefane og andre etter gjeldande administrative leiarstruktur. Slik vidaredelegering skal leggjast fram som melding til heradstyret. 4. Dersom det ved handsaming av aktuelle saker oppstår tolkingsspørsmål/tvil om kva organ som har avgjerdsmynde eller delegert mynde i høve til dette gjeldande reglement, skal rådmannen avklara spørsmålet med ordføraren og om nødvendig leggja fram sak om dette Formannskapet Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd. fsk- 46/2016 VEDTAK: Tilråding: 1. Heradstyret har merka seg rådmannen si saksutgreiing og generelle vurderingar ikring spørsmål om avgjerdsmynde og delegering av avgjerdsmynde. Gjeldande 16

21 reglement vert vidareført for valperioden slik dette reglementet går fram av vedlagt dokument «Reglement for avgjerdsmynde og delegering av avgjerdsmynde for valperioden » datert Rådmannen får fullmakt til å oppdatera/ajourføra reglementet i valperioden på grunnlag av seinare delegeringsvedtak i heradsstyret og i eventuelt i andre folkevalde organ, bl.a. på grunnlag av nye eller endra lover og forskrifter. 3. Delegert avgjerdsmynde som rådmannen har fått etter punkt 6 i dette reglementet, kan rådmannen vidaredelegera til kommunalsjefane og andre etter gjeldande administrative leiarstruktur. Slik vidaredelegering skal leggjast fram som melding til heradstyret. 4. Dersom det ved handsaming av aktuelle saker oppstår tolkingsspørsmål/tvil om kva organ som har avgjerdsmynde eller delegert mynde i høve til dette gjeldande reglement, skal rådmannen avklara spørsmålet med ordføraren og om nødvendig leggja fram sak om dette Heradsstyret Røysting: Formannskapet si tilråding vart samrøystes vedteke. HST- 59/2016 VEDTAK: 1. Heradstyret har merka seg rådmannen si saksutgreiing og generelle vurderingar ikring spørsmål om avgjerdsmynde og delegering av avgjerdsmynde. Gjeldande reglement vert vidareført for valperioden slik dette reglementet går fram av vedlagt dokument «Reglement for avgjerdsmynde og delegering av avgjerdsmynde for valperioden » datert Rådmannen får fullmakt til å oppdatera/ajourføra reglementet i valperioden på grunnlag av seinare delegeringsvedtak i heradsstyret og i eventuelt i andre folkevalde organ, bl.a. på grunnlag av nye eller endra lover og forskrifter. 3. Delegert avgjerdsmynde som rådmannen har fått etter punkt 6 i dette reglementet, kan rådmannen vidaredelegera til kommunalsjefane og andre etter gjeldande administrative leiarstruktur. Slik vidaredelegering skal leggjast fram som melding til heradstyret. 17

22 4. Dersom det ved handsaming av aktuelle saker oppstår tolkingsspørsmål/tvil om kva organ som har avgjerdsmynde eller delegert mynde i høve til dette gjeldande reglement, skal rådmannen avklara spørsmålet med ordføraren og om nødvendig leggja fram sak om dette. 60/2016: Vedtektsendringar Legat Rådmannen sitt framlegg: Heradstyret vedtek endringar i vedtektene Eldrerådet Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd. er- 31/2016 VEDTAK: Tilråding: Heradstyret vedtek endringar i vedtektene Formannskapet Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd. fsk- 48/2016 VEDTAK: Tilråding: Heradstyret vedtek endringar i vedtektene Heradsstyret Røysting: Formannskapet si tilråding vart samrøystes vedteke. HST- 60/2016 VEDTAK: Heradstyret vedtek endringar i vedtektene. 18

23 61/2016: Årsmelding og rekneskap 2015 Rådmannen sitt framlegg: Heradsstyret godkjenner årsmelding og rekneskap for Overskotet på kr skal overførast til det generelle reservefondet Ungdomsrådet Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd. Ung- 30/2016 VEDTAK: Tilråding: Heradsstyret godkjenner årsmelding og rekneskap for Overskotet på kr skal overførast til det generelle reservefondet Råd for funksjonshemma Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd. rfu- 27/2016 VEDTAK: Tilråding: Heradsstyret godkjenner årsmelding og rekneskap for Overskotet på kr skal overførast til det generelle reservefondet Eldrerådet Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd. er- 32/2016 VEDTAK: Tilråding: Heradsstyret godkjenner årsmelding og rekneskap for Overskotet på kr skal overførast til det generelle reservefondet Formannskapet Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd. 19

24 fsk- 49/2016 VEDTAK: Tilråding: Heradsstyret godkjenner årsmelding og rekneskap for Overskotet på kr skal overførast til det generelle reservefondet Heradsstyret Røysting: Formannskapet si tilråding vart samrøystes vedteke. HST- 61/2016 VEDTAK: Heradsstyret godkjenner årsmelding og rekneskap for Overskotet på kr skal overførast til det generelle reservefondet. 62/2016: Val av jordskiftemeddommarar til jordskifteretten for perioden Rådmannen sitt framlegg: I samsvar med praksis i valsaker vert saka lagd fram for handsaming i formannskapet utan framlegg til vedtak Formannskapet Informasjon frå administrasjonen: Eva Aga Baas har meldt at ho ikkje vil stå som meddommar i jordskifteretten. Endringsframlegg frå Samson Hamre (SP): "Trine Hilstad" Røysting: Formannskapet sitt framlegg med endringsframlegg frå Samson Hamre (SP) vart samrøystes vedteke. fsk- 47/2016 VEDTAK: Tilråding: 20

25 Jordskiftedommarar til jordskifteretten for perioden : 1. Trine Hilstad, Kinsarvik 2. Ragnhild Reisæter, Reisæter 3. Torleiv Raunsgard, Kinsarvik 4. Arne O. Lutro, Lofthus 5. Arne Lofthus, Lofthus 6. Helga Opedal, Lofthus 7. Hildegunn Espe, Hovland 8. Odd Inge Reinsnos, Utne Heradsstyret Røysting: Formannskapet si tilråding vart samrøystes vedteke. HST- 62/2016 VEDTAK: Jordskiftedommarar til jordskifteretten for perioden : 1. Trine Hilstad, Kinsarvik 2. Ragnhild Reisæter, Reisæter 3. Torleiv Raunsgard, Kinsarvik 4. Arne O. Lutro, Lofthus 5. Arne Lofthus, Lofthus 6. Helga Opedal, Lofthus 7. Hildegunn Espe, Hovland 8. Odd Inge Reinsnos, Utne 63/2016: Val av medlemmer til Hardanger forliksråd for perioden Rådmannen sitt framlegg: I samsvar med praksis i valsaker vert saka lagd fram for handsaming i formannskapet utan framlegg til vedtak Formannskapet 21

26 Røysting: Formannskapet sitt framlegg vart samrøystes tilrådd. fsk- 50/2016 VEDTAK: Tilråding: Medlemmer til Hardanger forliksråd for perioden : Medlem: Ingvild Hauso Varamedl.: Gunnhild Jaastad Heradsstyret Røysting: Formannskapet si tilråding vart samrøystes vedteke. HST- 63/2016 VEDTAK: Medlemmer til Hardanger forliksråd for perioden : Medlem: Ingvild Hauso Varamedl.: Gunnhild Jaastad 64/2016: Val av skjønnsmedlemmer for perioden Rådmannen sitt framlegg: I samsvar med praksis i valsaker vert saka lagd fram for handsaming i formannskapet utan framlegg til vedtak Formannskapet Røysting: Formannskapet sitt framlegg vart samrøystes tilrådd. 22

27 fsk- 51/2016 VEDTAK: Tilråding: Skjønnsmedlemmer for perioden Gardbrukar /næringsdrivande Sjur Ove Svartveit, Utne Gardbrukar Johannes H Sekse, Lofthus Vaktmeister Jon Oppedal, Kinsarvik Gardbrukar Erling Aga, Nå Gardbrukar / rekneskap Ragnhild Reisæter, Reisæter Utne Gardbrukar/rektor Helga Opedal, Lofthus Gardbrukar / sakshandsamar Anne Gerd Nysveen, Hovland Heradsstyret Røysting: Formannskapet si tilråding vart samrøystes vedteke. HST- 64/2016 VEDTAK: Skjønnsmedlemmer for perioden Gardbrukar /næringsdrivande Sjur Ove Svartveit, Utne Gardbrukar Johannes H Sekse, Lofthus Vaktmeister Jon Oppedal, Kinsarvik Gardbrukar Erling Aga, Nå Gardbrukar / rekneskap Ragnhild Reisæter, Reisæter Utne Gardbrukar/rektor Helga Opedal, Lofthus Gardbrukar / sakshandsamar Anne Gerd Nysveen, Hovland 65/2016: Val av utval av lagrettemedlemmer og meddommarar til Gulating lagmannsrett for perioden Rådmannen sitt framlegg: I samsvar med praksis i valsaker vert saka lagd fram for handsaming i formannskapet utan framlegg til vedtak Formannskapet Informasjon frå administrasjonen: Ina Utne er fyllt 70 år ved oppstart av vervperioden og går ut p.g.a. alder. 23

28 Endringsframlegg frå formannskapet: "Gurine Ravndal" Røysting: Formannskapet sitt framlegg, med endringsframlegg, vart samrøystes tilrådd. fsk- 52/2016 VEDTAK: Tilråding: Lagrettemedlemmer og meddommarar til Gulating lagmannsrett for perioden : Utval kvinner Marta Bjørgum Meland Gurine Ravndal Anne Kristine Mæland Måkestad Utval menn Reidar Øygard Terje Rognsvåg Isak T. Reisæter Heradsstyret Røysting: Formannskapet si tilråding vart samrøystes vedteke. HST- 65/2016 VEDTAK: Lagrettemedlemmer og meddommarar til Gulating lagmannsrett for perioden : Utval kvinner Marta Bjørgum Meland Gurine Ravndal Anne Kristine Mæland Måkestad Utval menn Reidar Øygard Terje Rognsvåg Isak T. Reisæter 66/2016: Val av utval av meddommarar til Hardanger tingrett for perioden Rådmannen sitt framlegg: I samsvar med praksis i valsaker vert saka lagd fram for handsaming i formannskapet utan framlegg til vedtak Formannskapet Informasjon frå administrasjonen: 24

29 Trond Steinsland, Arne Røynstrand, Jorunn Børve og Ågot Katrine Jåstad ynskjer ikkje å sitja som meddommar. Arne Fjelde er fyllt 70 år og går ut p.g.a. alder. Endringsframlegg frå formannskapet: "Edith Sivertsen, Nå. Jeanette Helleland, Lofthus. Jørund Kvestad, Jåstad. Tor Hesthamar, Utne. Espen Andersen, Lofthus." Røysting: Formannskapet sitt framlegg, med endringsframlegg, vart samrøystes tilrådd. fsk- 53/2016 VEDTAK: Tilråding: Val av utval av meddommarar til Hardanger tingrett for perioden : Utval kvinner: Utval menn: 1. Kari Bjørkavoll Eitrheim, Utne 1. Tomas Hesthamar, Utne 2. Else Marie Sandal, Hovland 2. Tore Bergum, Grimo 3. Edith Sivertsen, Nå 3. Mustafa Al Bayati, Kinsarvik 4. Annbjørg Ljones, Vallavik 4. Jørund Kvestad, Jåstad 5. Gertrud Korff, Lofthus 5. Per Frode Bu, Kinsarvik 6. Eli T. Lillevik, Lofthus 6. Jostein Ulgenes, Vallavik 7. Inger Marie Himle, Utne 7. Erling Aga, Nå 8. Dagny Opedal, Lofthus 8. Geir Sekse, Hovland 9. Rannveig Eidnes, Lofthus 9. Jon Reisæter, Nå 10. Gerd Ingrid Hauso, Grimo 10. Amund Velure, Grimo 11. Jeanette Helleland, Lofthus 11. Tor Hesthamar, Utne 12. Rannveig K. Reinsnos, Utne 12. Espen Andersen, Lofthus 13. Anette Torvund, Nå 13. Olav H. Opedal, Lofthus 14. Therese Bakke, Lofthus 14. Knut B. Hauso, Grimo 15. Randi Elisabeth Oppedal, Kinsarvik 15. Knut Raunsgard, Kinsarvik Heradsstyret Røysting: Formannskapet si tilråding vart samrøystes vedteke. HST- 66/2016 VEDTAK: 25

30 Val av utval av meddommarar til Hardanger tingrett for perioden : Utval kvinner: Utval menn: 1. Kari Bjørkavoll Eitrheim, Utne 1. Tomas Hesthamar, Utne 2. Else Marie Sandal, Hovland 2. Tore Bergum, Grimo 3. Edith Sivertsen, Nå 3. Mustafa Al Bayati, Kinsarvik 4. Annbjørg Ljones, Vallavik 4. Jørund Kvestad, Jåstad 5. Gertrud Korff, Lofthus 5. Per Frode Bu, Kinsarvik 6. Eli T. Lillevik, Lofthus 6. Jostein Ulgenes, Vallavik 7. Inger Marie Himle, Utne 7. Erling Aga, Nå 8. Dagny Opedal, Lofthus 8. Geir Sekse, Hovland 9. Rannveig Eidnes, Lofthus 9. Jon Reisæter, Nå 10. Gerd Ingrid Hauso, Grimo 10. Amund Velure, Grimo 11. Jeanette Helleland, Lofthus 11. Tor Hesthamar, Utne 12. Rannveig K. Reinsnos, Utne 12. Espen Andersen, Lofthus 13. Anette Torvund, Nå 13. Olav H. Opedal, Lofthus 14. Therese Bakke, Lofthus 14. Knut B. Hauso, Grimo 15. Randi Elisabeth Oppedal, Kinsarvik 15. Knut Raunsgard, Kinsarvik 67/2016: Søknad om konsesjon ved overtaking av gnr. 74, bnr. 24, Opedal - Søkjarar: Gunnhild Tjoflaat og Thomas Harris Ugild: Jaastad, Gunnhild fylgjande medlem møtte Pugerud, Øystein Rådmannen sitt framlegg: 1. Det vert gjeve konsesjon for overtaking av gnr. 74, bnr. 24, Opedal i Ullensvang til Gunnhild Tjoflaat og Thomas Ekrem Harris, 5781, Lofthus. 2. Gunnhild Tjoflaat og Thomas Ekrem Harris, 5781 Lofthus, skal driva eigedomen forsvarleg som landbrukseigedom frå konsesjon er gjeve. 3. Gunnhild Tjoflaat og Thomas Ekrem Harris, 5781 Lofthus, skal bu på gnr. 74, bnr. 24 samanhengande i minst fem år frå konsesjon er gjeve. Vedtaket vert gjeve i medhald av konsesjonsloven av 28.november 2003, 2,9 og

31 Plan- og ressursutval Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd. pru- 36/2016 VEDTAK: Tilråding: 1. Det vert gjeve konsesjon for overtaking av gnr. 74, bnr. 24, Opedal i Ullensvang til Gunnhild Tjoflaat og Thomas Ekrem Harris, 5781, Lofthus. 2. Gunnhild Tjoflaat og Thomas Ekrem Harris, 5781 Lofthus, skal driva eigedomen forsvarleg som landbrukseigedom frå konsesjon er gjeve. 3. Gunnhild Tjoflaat og Thomas Ekrem Harris, 5781 Lofthus, skal bu på gnr. 74, bnr. 24 samanhengande i minst fem år frå konsesjon er gjeve. Vedtaket vert gjeve i medhald av konsesjonsloven av 28.november 2003, 2,9 og Heradsstyret Gunnhild Jaastad (SP)stilte spørsmål ved eigen gildskap. Øystein Pugerud (SP) var innkalla og møtte. Røysting: Gunnhild Jaastad (SP) vart samrøystes røysta ugild etter 6e i forvaltningslova. Røysting: Plan- og ressursutvalet si tilråding vart samrøystes vedteke. HST- 67/2016 VEDTAK: 1. Det vert gjeve konsesjon for overtaking av gnr. 74, bnr. 24, Opedal i Ullensvang til Gunnhild Tjoflaat og Thomas Ekrem Harris, 5781, Lofthus. 2. Gunnhild Tjoflaat og Thomas Ekrem Harris, 5781 Lofthus, skal driva eigedomen forsvarleg som landbrukseigedom frå konsesjon er gjeve. 3. Gunnhild Tjoflaat og Thomas Ekrem Harris, 5781 Lofthus, skal bu på gnr. 74, bnr. 24 samanhengande i minst fem år frå konsesjon er gjeve. Vedtaket vert gjeve i medhald av konsesjonsloven av 28.november 2003, 2,9 og /2016: Omval, val av nytt styremedlem til styret for Hardanger Engergi As for perioden

32 Ordføraren sitt framlegg: Erlend Nornes går inn som fast styrerepresentant for Hardanger Engergi AS for perioden Knut Djønne går ut som fast representant. Elles som tidlegare vedteke i heradsstyret den 7. desember Heradsstyret Røysting: Ordføraren sitt framlegg vart samrøysta vedteke. HST- 68/2016 VEDTAK: Erlend Nornes går inn som fast styrerepresentant for Hardanger Engergi AS for perioden Knut Djønne går ut som fast representant. Elles som tidlegare vedteke i heradsstyret den 7. desember /2016: Hardingart AS - Serverings-og skjenkeløyve av alkoholhaldig drikk Rådmannen sitt framlegg: Hardanger T AS org.nummer ved Kjell-Erik Ruud får tildelt serveringsløyve for pubverksemd i 1.høgd i bankbygget og uteservering. Hardanger T AS org.nummer ved Kjell-Erik Ruud får skjenkeløyve til sal av alkohol i gruppe 1 og 2. Skjenke- og serveringstid inne og ute vert sett til: kl. 12:00-01:00 alle dagar i veka. Serverings- og skjenkeløyve vert gjeve for innelokala i 1.høgd og fpr uteområde framfor lokalet mot sjøen, avgrensa av blomsterbed mot vegen. Lokale inne utgjer 220 kvm (Pub og galleri) med 128 sitjeplassar og 20 ståplassar. Uteområdet utgjer 80 kvadratmeter med 30 sitjeplassar. Skjenkeløyve vert gjeve som pub med høve til å ha konsertar med musikk. Styrar for skjenkeløyve er Kjell-Erik Ruud f med Stein Helge Mandelid f som avløysar.. Serveringsløyve vert gjeve på vilkår av godkjend kunnskapsprøve etter serveringslova for styrar Kjell-Erik Ruud. Skjenkeløyve vert gjeve på vilkår av godkjend kunnskapsløyve for skjenking etter alkohollova for skjenkestyrar og stedfortredar. 28

33 Løyvehavar må leggja fram godkjend skatteattest, brannplan og stadfesting på at verksemda er meldt til Mattilsynet før løyvet er gjeldande. Med atterhald om at Skatt Vest ikkje har merknadar til løyvehavar. Løyvet vert gjeve med heimel serveringslova 3 og i alkohollova 1-7 og Heradsstyret Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøysta vedteke. HST- 69/2016 VEDTAK: HardingarT AS org.nummer ved Kjell-Erik Ruud får tildelt serveringsløyve for pubverksemd i 1.høgd i bankbygget og uteservering. HardingarT AS org.nummer ved Kjell-Erik Ruud får skjenkeløyve til sal av alkohol i gruppe 1 og 2. Skjenke- og serveringstid inne og ute vert sett til: kl. 13:00-01:00 alle dagar i veka. Serverings- og skjenkeløyve vert gjeve for innelokala i 1.høgd og for uteområde framfor lokalet mot sjøen, avgrensa av blomsterbedet mot vegen. Lokale inne utgjer 220 kvm (Pub og galleri) med 128 sitjeplassar og 20 ståplassar. Uteområdet utgjer 80 kvadratmeter med 30 sitjeplassar. Skjenkeløyve vert gjeve som pub med høve til å ha konsertar med musikk. Styrar for skjenkeløyve er Kjell-Erik Ruud f med Stein Helge Mandelid f som avløysar. Serveringsløyve vert gjeve på vilkår av godkjend kunnskapsprøve etter serveringslova for styrar Kjell-Erik Ruud. Skjenkeløyve vert gjeve på vilkår av godkjend kunnskapsløyve for skjenking etter alkohollova for skjenkestyrar og stedfortredar. Løyvehavar må leggja fram godkjend skatteattest, brannplan og stadfesting på at verksemda er meldt til Mattilsynet før løyvet er gjeldande. Med atterhald om at Skatt Vest ikkje har merknadar til løyvehavar. Løyvet vert gjeve med heimel serveringslova 3 og i alkohollova 1-7 og

34 Ullensvang herad Sakspapir SAKSGANG Styre, utval, del. vedtaksmynde. Møtedato Saksnr Heradsstyret /2016 Saksansv.: Østerbø, Linn Merete Arkiv: Objekt: J.post id. 16/9229 Arkivsaknr 16/ Orienteringar Rådmannen sitt framlegg: Orienteringar vert teke til vitande.

35 Ullensvang herad Sakspapir SAKSGANG Styre, utval, del. vedtaksmynde. Møtedato Saksnr Heradsstyret /2016 Saksansv.: Østerbø, Linn Merete Arkiv: Objekt: J.post id. 16/9230 Arkivsaknr 16/ Førespurnader til ordføraren

36 Ullensvang herad Sakspapir SAKSGANG Styre, utval, del. vedtaksmynde. Møtedato Saksnr Heradsstyret /2016 Saksansv.: Østerbø, Linn Merete Arkiv: Objekt: J.post id. 16/9231 Arkivsaknr 16/ Meldingar Dokument: 029/16-16/ Endringer i valgloven - brev til kommuner og fylkeskommuner om ikrafttredelse av vedtak 030/16 - Avgjerd i tilsynssak vedkommande krisesentertilbod i Stord kommune 031/16 - Etablererprøven for serveringsverksemd 032/16 - Høyringsuttale - Rullering av HFK sin skulebruksplan /16 - Protokoll fra representantskapsmøte i Krisesenter vest IKS 034/16 - Referat frå styremøte og generalforsamling 22. juni /16 - Årsmelding/kvartalsrapport Odda interkommunale legevakt Rådmannen sitt framlegg: Meldingane vart teke til orientering.

37 Fylkesvalgstyrene Valgstyrene Deres ref Vår ref Dato 16/ Orientering om endringer i valgloven Stortinget vedtok 13. juni 2016 flere endringer i valgloven som vil få innvirkning for gjennomføringen av stortingsvalget Endringene trer i kraft 1. juli Departementet gjør valgstyrene i kommunene og fylkesvalgstyrene oppmerksom på at følgende endringer er vedtatt: Elektronisk avkryssing i manntall på valgdagen Elektronisk avkryssing i manntallet på valgdagen innføres nå som et permanent, frivillig tilbud til alle kommuner. Alle kommuner som ønsker det, kan benytte seg av ordningen under stortingsvalget Oppfølgingen av dette vil skje av Valgdirektoratet, som er ansvarlige for opplæringen i EVA. Det vil bli forskriftsfestet en beredskapsprosedyre lik den som allerede benyttes under forhåndsstemmegivningen. Endret frist for godkjenning av forhåndsstemmer Fristen for å godkjenne forhåndsstemmer flyttes fra valgdagen kl. 21 til tirsdag etter valgdagen kl. 17. Fristen for å søke seg innført i manntallet flyttes tilsvarende. Fristendringen skal sikre at flest mulig forhåndsstemmer avgitt innenfor lovens frister teller med i valgoppgjøret. Todagersvalg Kommunestyret kan selv vedta at det kan holdes valg på søndag før valgdagen. Det er ikke lenger mulig å vedta et slikt forslag med mindretall i kommunestyret. Vedtaket må treffes senest samtidig med budsjettet for det året valget skal holdes. Postadresse Kontoradresse Telefon* Kommunalavdelingen Saksbehandler Postboks 8112 Dep Akersg Sissel Lian NO-0032 Oslo Org no. postmottak@kmd.dep.no

38 I tillegg er det gjort en presisering av valglovens regler for fritak for kandidater ved fylkestings- og kommunestyrevalg, som understreker at kandidatene ikke kan kreve seg fritatt etter at de har blitt valgt. Med hilsen Siri Dolven (e.f.) avdelingsdirektør Sissel Lian rådgiver Dette dokumentet er elektronisk godkjent og sendes uten signatur. Side 2

39

40

41

42

43

44 ULLENSVANG HERAD Hordaland fylkeskommune Opplæringsavdelinga Pb BERGEN Vår ref. 16/606-4 Saksh. Inger Sekse Arkiv Dato Jp.id. 16/6146 Tlf N Høyringsuttale - Rullering av HFK sin skulebruksplan Ullensvang herad har nokre merknader til rulleringa av HFK sin Skulebruksplan , som er sendt på høyring med høyringsfrist Ullensvang herad har dei fleste elevane på vidaregåande skule i Odda eller på Voss. For oss i utkanten av Hordaland er det umogeleg å få alle tilbod så nær heimen at alle elevane kan bu heime. Det er greitt. Men det er viktig for oss at flest mogeleg av ungdomane kan bu heime lengst mogeleg og i alle høve på Vg 1. Framlegget som no er ute på høyring legg opp til reduksjon av tilbodet ved Odda vidaregåande skule. Framlegget til reduksjon går ut på å leggja ned idrettsfag og redusera tal elevplassar på byggfag og teknikk og industriell produksjon. Slik me tolkar framlegget vil det få fylgjer for: Elevane. Det vil verta færre val på utdanningsprogram i regionen, det vil verta lenger reisetid og fleire elevar må på hybel. Ungdom frå Ullensvang har tidlegare kjempa for vidareføring av idrettsfag i Odda. Det er eit utdanningsprogram som mange frå Ullensvang har nytta seg av og som elevane har likt godt. Fagmiljøet på Odda vgs. Det er i utgangspunktet vanskelegare å få kvalifiserte lærarar til distrikta enn til bynære strok. Sterke fagmiljø er viktig for ein god skule og for rekrutteringa av både lærarar og elevar. Skulen kan difor ikkje byggjast ned, sjølv om det vert færre elevar. Det må i staden arbeidast for å auka statusen til Odda vgs, slik at fleire elevar søkjer seg til Odda. Næringslivet i regionen. Dei to store bedriftene Boliden Odda og TIZIR vil i framtida ha auke behov for tilsette med bakgrunn i mellom anna Teknikk og industriell produksjon. Me har forståing for at lågare elevtal ikkje gjev høve til å ha alle utdanningsval elevane og skulen måtte ynskja, men ber om at det vert satsa på dei viktige fagområda for regionen! Med helsing Ullensvang herad Ullensvang herad Org.nr: Telefon: Heradshuset Bankgiro Telefaks: KINSARVIK E post: postmottak@ullensvang.herad.no

45 Inger Sekse Oppvekst- og kultursjef Kopi til arkiv og kopibok Side 2 av 2

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63 Fra: Torbjørn Reisæter Sendt: 25. mai :29 Til: postmottak Ullensvang herad Emne: VS: Årsmelding/kvartalsrapport Odda interkommunale legevakt Vedlegg: Årsmelding Odda interkommunale legevakt 2015.docx; Økonomisk kvartalsrapport Odda interkommunale legevakt 1 kvartal 2016.docx Fra: Dagestad Marit [<mailto:marit.dagestad@odda.kommune.no>] Sendt: 25. mai :21 Til: Torbjørn Reisæter; Marit Klopstad (marit.klopstad@jondal.kommune.no <mailto:marit.klopstad@jondal.kommune.no>); Siv Helle Prestegard; Magnus Steigedal Kopi: Naasen Anne Lise; Jondahl Ole Jørgen Emne: Årsmelding/kvartalsrapport Odda interkommunale legevakt Hei! Vedlagt ligg årsmelding for 2015 og kvartalsrapport 1. kvartal På grunn av sjukdom kjem dette så seint. Beklager dette. Mvh Marit H. Dagestad Områdeleiar Helse i Odda kommune E-post: marit.dagestad@odda.kommune.no <mailto:marit.dagestad@odda.kommune.no> Tlf: / Denne E-posten er filtrert av MessageLabs Security System. For meir informasjon, besøk <

64 Årsmelding 2015 Odda interkommunale legevakt/øh senger (Odda kommune, Ullensvang Herad, Jondal kommune) Økonomi Regnskap Budsjett Avvik Odda interkommunale legevakt har et negativt avvik på kr Brukerbetaling legevakt har fortsatt mindre inntjening en budsjettert kr Trygderefusjon som budjsettert. Lønn legevaktsleger kr Vi får redusert det negativet avviket pga.lønn vakant avdelingsleder, redusert kurs, bruk av vikarer. Fordeling av ekstra kostnader er: Ullensvang Herad kr Jondal Kommune kr Odda Kommune kr Bemanning Årsverk Ansatte , ,

65 Det viser seg at det er vanskeleg å rekruttere hjelpepersonell i den ledige 44,13 % stillingen som er ledig. Den er ivaretatt med at hjelepersonell ved Odda Legesenter dekker kvar 3. helg i ein 15,96 % stilling, det resterande på 28,17 % er dekka inn med vikarar. Måloppnåelse Mål Resultat Medarbeidere Sjukefravær <5 % 0,93 Økonomi Avvik i forhold til budsjett 0,0 % 4,5 % Sjukefravær for legevaktslegar har ikkje vert registrert då vi ikkje kan sende refusjonskrav til NAV sidan legane ikkje er fast tilsett i legevaktsstillingane sine. Avdelingsleiar har vert sjukemeldt sidan midten av september, men ikkje registrert med fravær ved legevakt. Fortsatt mindre inntekt i brukerbetaling enn budsjettert med kr Lønn legevaktsleger

66 Gjennomsnitt henvendelser Odda interkommunale legevakt Måned Gjennomsnitts henvendelser Helger/Høgtider Høgtider Januar 10,1 16,3 1. juledag Februar 10,6 18,4 Mars 10,1 16,2 April 15,1 20,5 23,8 helligdager i påsken. Påskeaften 28, 1. påskedag 26 Mai 10,7 16,3 17,6 Kr. Himmelfarts dag, grunnlovsdag, pinse Juni 9,8 18,1 Juli 11,7 21,5 August 9,2 13,0 September 8,4 13,4 Oktober 8,1 13,8 November 8,5 13,1 Desember 11,9 16,5 20,2 Julaften, 1. juledag, 2. juledag, Nyttårsaften

67 Statistikk interkommunale øyeblikkelig hjelp senger Odda, Ullensvang, Jondal Antall pasienter Gjennom snittsalder Liggetid Diagnoser Innlagt fra Utskrevet til år 1 døgn Infeksjon 12 heimen 8 pasienter Smerter Legevakts- 1 sjukehus 2 døgn Svimmelhet lege 13 2 pasienter Causa sosiale 3 døgn Angst 2 pasienter Smerter Dehydrering Redusert funkjsonsevne Dei interkommunale øyeblikkelig hjelp sengene for kommunene Odda, Ullensvang og Jondal starta opp Kommunene kjøper helsetjenester fra HF Odda sjukehus Beleggsprosent 2015: 4,6 % Fra hadde turnuslege ansvar for tilsyn av øh senger på dagtid, med supervisjon fra veileder. Dette fungerte bra fram til ny turnuslege. Øh senger har vert uten tilsynslege på dagtid fra september 2015.

68 Odda interkommunale legevakt Navn på leder: Marit H. Dagestad Årsverk: 1,4422 Økonomisk hovedoversikt 1. kvartal 2016 Odda interkommunale legevakt: Har et negativt avvik på kr Dette skyldes i hovedsak sjukefravær blant legevaktsleger som må erstattes med vikarer og halvert inntjening av refusjoner fra staten sammenligna fra Det er tatt opp med legevaktslegene at de må være nøye med utfylling av regninskort som skal sendes til HELFO, få på plass gode rutiner for dette. Brukerbetaling +kr Trygderefusjon har et negativt avvik på kr Prognose for 2016 Interkommunal legevakt vil ikke klare å dekke inn den reduserte inntekten vi har i løpet av de 3 første månedene på refusjoner. Forventer et negativt avvik på kr Korrigerende tiltak for å redusere/ fjerne merforbruk i 2016 Tiltak Beløp Dato gj.ført Status Gode rutiner på regningskort Tatt dette opp på legevaktsmøte mars 2016 Gode ruitner på regningskort for å få inn den inntening som forventa. Etter erfaring fra tildigere år styrka vi legebemanningen i påsken 2016, som vil føre til et ekstra utgifter for 2016, men økt inntjening. Gjennomsnitts henvendelser i påske 2016 er på 31,2 henvendelser.

69 Gjennomsnitt henvendelser Odda interkommunale legevakt 2016 Måned Gjennomsnitts Helger/Høgtider Høgtider henvendelser Januar 11,4 17, Nyttårsdag Februar 11,3 19,1 Mars 13, ,2 Skjærstorsdag: 40 Langfredag: 36 Påskeaften: 39 1.Påskedag: 18 2.Påskedag: 23 HMS Gjennomsnitts sjukefravær for de 3 første månadene av 2016 er på 11,3 %. Mottatt en klage på behandling hos legevaktslege. Tatt opp med lege og besvart klager av tjenesten. Måloppnåelse Mål Medarbeidere Sjukefravær <5 % Økonomi Avvik i forhold til budsjett 0,0 % Resultat 11,3 %

70 Ullensvang herad Sakspapir SAKSGANG Styre, utval, del. vedtaksmynde. Møtedato Saksnr Heradsstyret /2016 Saksansv.: Anne Erdal Arkiv: N Objekt: Kvartalsrapport 2. kvartal 2016 J.post id. 16/8956 Arkivsaknr 16/630-2 Vedlegg: Dato Tittel Dok.nr Kvartalsrapport_Juni_ Endeleg vedtak i: Heradsstyret Saksutgreiing: Kvartalsrapporten for 2. kvartal 2016 ligg som vedlegg til denne saka. Rapporten tek for seg den økonomiske situasjonen i heradet pr. 30. juni 2016 (1. halvår). Teknisk har eit meirforbruk på uteseksjonen på i underkant av kr 1 mill. Dei andre områda held budsjetta pr i dag. Budsjettet for 2016 er saldert med innsparingar på kr 9 mill kor ca kr 5 mill er effektuert pr. 1. halvår. I tillegg er bruk av reservefond budsjettert med kr 7,4 mill. Det må gjerast varige grep dei næraste åra for å retta opp ubalansen i budsjettet. Vi viser til den vedlagte rapporten for detaljar. Rådmannen sitt framlegg: Heradstyret tek kvartalsrapporten for 2. kvartal 2016 til vitande.

71 KVARTALSRAPPORT 2. KVARTAL 2016 OPPSUMMERING: Meirforbruk på i underkant av kr 1 mill på Teknisk Meirinntekter vedkomande eigedomsskatt Innsparingar på kr 5 mill effektuert i 2016 Oversynet for dei 6 første månadane syner eit netto forbruk på 46,8% av driftsbudsjettet for tenestene. Dette er 1,6 prosentpoeng over forbruket i 2. kvartal Berekna normalforbruk på dette tidspunktet er om lag 47%. Budsjettet for 2016 er saldert med innsparingar på kr 9 mill fordelt på tenesteområda og bruk av fond på kr 7,4 mill. Det er med andre ord ein ubalanse i budsjettet på over kr 16 mill ved inngangen av året. Innsparingar på til saman kr 5 mill (57%) er effektuert i 2016, men me har framleis ein god jobb å gjera for å komma i balanse. Lønsutgiftene utgjer om lag 67% av totale kostnadar. Lønsutgiftene har og høgst prosentvis årviss auke. Når me reduserer kostnadane må me difor gjera det ved å redusera talet på stillingar i heradet. Dersom me ikkje gjer innsparingane no vil budsjettubalansen auka for kvart år. Det bør lagast ein langsiktig plan som går over 3-4 år kor ein identifiserar og vedtek økonomiske mål som ein skal styra etter. Det må vurderast å gjera strukturelle endringar der dette er mogeleg. Prognosen for driftsrekneskapen: Stoda pr. 1. halvår er samanfatta slik: Prognose for 2016 Auka inntekt Minka inntekt Minka utgift Auka utgift Eigedomsskatt Kraftinntekter og kostnadar SUM større inntekts- og utgiftspostar Administrasjon Oppvekst og kultur Helse og omsorg Teknisk Sum avvik tenestene Prognose inntekter og utgifter Budsjettert bruk av reservefond Prognose bruk av reservefond Budsjettavvik totalt Rekneskapen synar ein prognose på kr i meirforbruk etter bruk av reservefond. Då føresett me at tenestene klarar å oppnå innsparingskrava i år. Me syner til vidare detaljer på s. 5.

72 Ullensvang herad Kvartalsrapport 2. kvartal 2016 DRIFTSREKNESKAPEN: Tabellen nedanfor syner driftsrekneskapen for 2. kvartal 2016: Rekneskap 2016 per 2. kvartal Driftsinntekter Rekneskap Budsjett Forbruk Rekneskap Budsjett Forbruk % % Brukarbetalingar ,0 % ,3 % Andre sals- og leigeinntekter ,5 % ,0 % Overføringar med krav til motytelse ,1 % ,0 % Rammetilskot ,8 % ,2 % Andre statlege overføringar ,8 % ,9 % Andre overføringar Skatt på inntekt og formue ,4 % ,6 % Eigedomsskatt ,1 % ,3 % Andre direkte og indirekte skattar ,0 % ,0 % Sum driftsinntekter ,1 % ,8 % Driftsutgifter Lønsutgifter ,1 % ,3 % Sosiale utgifter ,3 % ,3 % Kjøp av varer og tenester som inngår i produksjon ,3 % ,5 % Kjøp av tenester som erstatter teneste produksjon ,8 % ,5 % Overføringar ,7 % ,3 % Avskrivningar ,0 % ,0 % Fordelte utgifter ,2 % ,7 % Sum driftsutgifter ,8 % ,5 % Brutto driftsresultat Finansinntekter Renteinntekter og utbytte ,1 % ,4 % Gevinst på finansielle instrumenter (omløpsmidler) Mottatte avdrag på utlån ,2 % Sum eksterne finansinntekter ,0 % ,3 % Finansutgifter Renteutgifter og låneomkostninger ,8 % ,9 % Tap på finansielle instrumenter (omløpsmidler) Avdrag på lån ,5 % ,2 % Utlån ,4 % Sum eksterne finansutgifter ,3 % ,4 % Resultat eksterne finanstransaksjoner ,5 % ,0 % Motpost avskrivninger ,0 % ,0 % Netto driftsresultat Netto driftsresultat i % av driftsinntekter 9,0 % -2,2 % 10,0 % -1,3 % Interne finanstransaksjoner Bruk av tidligere års regnsk.m. mindreforbruk ,0 % Bruk av disposisjonsfond ,4 % ,9 % Bruk av bundne fond ,7 % ,0 % Sum bruk av avsetninger ,6 % ,8 % Overført til investeringsregnskapet Dekning av tidligere års regnsk.m. merforbruk Avsatt til disposisjonsfond ,2 % Avsatt til bundne fond ,5 % ,4 % Sum avsetninger ,5 % ,2 % Regnskapsmessig mer/mindreforbruk

73 Ullensvang herad Kvartalsrapport 2. kvartal 2016 Kommentarar til oversikten: Skatt: Skatteinngangen pr. juni var kr 41,7 mill. Dette er kr 1,1 mill meir enn på same tid i Skatteprognosen i budsjettet er auka med 1,2% i høve Skatteinngangen varierer noko frå periode til periode, til no i år er skatteinngangen 55,4% av budsjettet. Prognosen er at skatteinngangen vert som budsjettet i Rammetilskot: Rammetilskotet er bokført med kr 77,3 mill til no i år. Dette er som budsjettert. Eigedomsskatt: Eigedomsskatt er fakturert med kr 8,2 mill. Dette utgjer to av totalt tre terminar. Tala så langt i år tyder at me kan få inntekter på om lag kr over budsjett. Dette er under føresetnad av at det ikkje kjem korrigeringar i løpet av året. Hovudårsaka til meirinntekta er inntekter frå eit småkraftverk som ikkje var rekna med i budsjettet. Brukarbetaling: Brukerbetalinga er inntektsført med kr 8,3 mill mot kr 7,7 mill på same tid i fjor. Satsane for brukerbetaling vert justert i budsjettet for kvart år. Me reknar med at inntekta for 2016 vert som budsjettert. Løns- og pensjonskostnadar: Rekneskap 2016 Budsjett 2016 Forbruk % Rekneskap 2015 Endring % Fast løn , , ,91 3,70 Variabel løn , , ,26-1,75 Sosiale utgifter , , ,75 2,38 Total løn , ,00 47, ,92 2,67 Sjukelønsref , ,00-13,27 Ref. fødselspengar , ,00-17,73 Sum refusjonar , ,00-14,76 Netto løn , ,00 45, ,92 3,83 Rekneskapen pr. juni viser eit netto forbruk på 45,3% samanlikna med budsjett. Berekna normalforbruk for lønskostnadar er 45%. Netto lønskostnadar er 3,8% høgare enn for eit år sidan. Løn- og pensjonskostnadane til heradet utgjer om lag 67% av dei totale driftsutgiftene. Det er difor særs viktig at me har stålkontroll over desse kostnadane. Det er satt av kr 4,5 mill i budsjettet for 2016 til å dekka opp for lønsauke som følgje av tariffoppgjeret og lokale forhandlingar. Det er budsjettert med kr 27,1 mill i samla pensjonskostnadar i Dette er ein auke på ca 2,7 % i høve rekneskapen for Talet er eksklusiv arbeidsgjevaravgift og gjeld kostnadane til pensjon medrekna både årets premieavvik og amortisering av tidlegare års premieavvik. Kraft: Totalt er det ein nedgang på ca kr 16 mill årleg i netto inntekter frå kraft i perioden Dette skuldast eit sterkt fall i kraftprisane dei siste åra, noko som er ei stor utfordring for økonomien i heradet. Frå ein ideell ståstad bør ikkje kraftinntekter brukast i drifta då dei kan variera mykje frå år til år. I «gode» år kan me byggja opp tenester som me ikkje har råd til å drifta i dårlegare år. I budsjettet for 2016 er det lagt til grunn ein pris på 22 øre pr. kwh for kraft som ikkje er selt ved utgangen av året. For konsesjonskraft selt på kontrakt har ein oppnådd følgjande gjennomsnittspris: År Pris ,77 øre ,76 øre ,55 øre 3

74 Ullensvang herad Kvartalsrapport 2. kvartal % av konsesjonskrafta for 2016 er selt på kontrakt i samsvar med vedteken strategi for sal av kraft. For heimfallskraft selt på kontrakt har ein oppnådd følgjande gjennomsnittspris: År Pris Pris sikra ,15 øre 23,65 øre ,57 øre 21,76 øre ,51 øre 19,55 øre For heimfallskrafta er berre delar av krafta prissikra jf vedteken strategi for sal av kraft. Prisane på spotmarknaden samanlikna med 2015 (Områdepris NO5 Bergen): Månad Endring Januar 248,7 255,5-2,6 % Februar 183,0 246,2-25,7 % Mars 201,9 214,3-5,8 % April 204,4 211,3-3,3 % Mai 210,1 181,4 15,9 % Juni 223,1 118,7 88,0 % Juli 79,9 August 98,4 September 120,5 Oktober 198,9 November 227,2 Desember 166,4 Prisane i dei fire første månadane var lågare enn fjoråret, men i mai og juni har prisane vore høgare. Utifrå forventningane til sal i 2016 er prognosane at me kan få mindre i inntekt frå reint kraftsal enn budsjettert. Prognosar på låg pris for hausten/ vinteren som kjem ligg då til grunn. Oversyn over kraftinntekter og kostnadar: Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Budsjett Prognose Forvaltning, kontingentar Kostnadar kraft Sal av kraft Heimfallsinntekter, Tysso II ** Sal straum eigne bygg * Totalt * 6 GWH nytta til eigne bygg, frå 2015 vert denne solgt som del av kraftomsetning. Stipulert inntekt. ** Grunna store rehabiliteringar så faller inntektene frå og med 2015 på Tysso II Heimfallsinntekter: For Tysso II får heradet ei årleg overføring frå Statkraft. Også denne utbetalinga vil svinge med blant anna kraftprisen. For 2016 er det budsjettert med kr 1,6 mill i inntekter. Grunna rehabiliteringskostnadar gjekk overføringa ned frå 2013 til 2016 med kr 0,8 mill. Utbyte frå Hardanger Energi AS: Generalforsamlinga i Hardanger Energi fastsette utbytte i selskapet for 2015 til kr 7,5 mill. For Ullensvang herad tyder dette ein innbetaling på om lag kr 2,7 mill. 4

75 Ullensvang herad Kvartalsrapport 2. kvartal 2016 FOLKETAL: Folketal Fødde Døde Fødselsoverskot Innflyttingar Utflyttingar Netto innflytting Folkevekst Folketal Endringa i folketal har mykje å seia for dei frie inntektene (skatt og rammetilskot). Tabellen viser endringane i folketal frå til Folketalet har vore stabilt i 2. kvartal. Det er eit fødselsunderskot på 3 personar og ei netto innflytting på 4 personar. Totalt er folketalet endra frå pr. 1.4 til pr SSB vil publisera folketalet ved utgangen av 3. kvartal 17. november. TENESTEOMRÅDA: Økonomi Resultat Resultat Resultat Mål Status Forbruk 42,5 % 45,2 % 46,8 % <45,0% Budsjettet for heradet er ikkje periodisert. Tabellen syner forbruk til no i år i prosent av budsjettet. Berekna normalforbruk på dette tidspunktet er om lag 47%. Forbruket innanfor einskilde einingar kan avvika frå normalen utan at det nødvendigvis tilseier at budsjettet ikkje vil verta hald ved årsslutt. Til dømes kan einskilde utgiftspostar i si heilheit ha blitt belasta tidleg på året eller inntekter komme seint i året. Rekneskap Budsjett Forbruk Rekneskap Budsjett Forbruk % % POLITISK % % ADMINISTRASJON % % KYRKJE % % TEKNISK % % SJØLVKOST % % HELSE OG OMSORG % % INNVANDRARSENTERET % % OPPVEKST % % TOTALT % % Tala for 2. kvartal 2016 visar at me ligg 2 prosentpoeng over fjorårets forbruk på same tidspunkt for alle einingane samla. Berekna normalforbruk for 2. kvartal er om lag 47%. Administrasjon Administrasjonen vil halda budsjettet i Økonomisjefstillinga har stått vakant fram til 1. juni og bidrar til innsparing for Personalsjefstillinga har vore vakant i 3 månadar sommaren Det er og innsparing på kurs og annonsar. Oppvekst og kultur Budsjettområda barnehagar, skular og kultur arbeider i samsvar med budsjettmåla for Alle har fokus på å halda budsjetta. Dersom ein går over på ein budsjettpost, sparar ein inn på ein annan. Det ser ut til at barnehagane vil halda driftsbudsjetta. Aga er litt usikker i samband med at dei må kjøpa nytt telefonsystem til kr Sekse treng ny oppvaskmaskin og kjøp kan føra til avvik på om lag kr Aga har hatt fleire born enn budsjettert. Det gjev ein ekstra lønskostnad. Både Veisane og Sekse har tilsette under utdanning. Dette gjev ekstra lønskostnader til vikar. I samband med rett til 5

76 Ullensvang herad Kvartalsrapport 2. kvartal 2016 spesialpedagogisk hjelp, kan det også vera snakka om ein auke i utgiftene for born som er under utgreiing hjå PPT. Me har og større utgifter i samband med friplass i barnehagen enn budsjettert. Overforbruket vert dekka inn av andre postar, slik at me held budsjettet. Arbeidet med uteleikeplassen på Sekse er ikkje starta opp, det ligg kr i budsjettet. Rekneskapstala for skulane tilseier at skulane vil halda budsjettramma for Unntaket er Vikebygd skule som har hatt auke i tal elevar med rett til spesialundervising. Det var ikkje budsjettert. Frå hausten vert det difor auke i lønskostnadane i høve til budsjett på Vikebygd skule. Hauso skule har kjøpt 21 ny datamaskiner til elevane på ungdomstrinnet, men reknar med å halda budsjettet. Ullensvang har 6 lærarar på vidareutdanning i UDIR sitt system, budsjettet har lagt opp til fire, men me reknar med å halda budsjettet. Skulane har brukt eigen kompetanse på planleggingsdagane og har reist lite på kurs. Ei lita innsparing kan vera mogeleg. Det ser ut som om budsjettet til skuleskyss er noko knapt. Fylket dekkar ingen kostnader i samband med heradet sine vedtak om særskilt skyss, men det er fylket som skriv avtalar med dei som utfører skyssen. Heradet betaler heile kostnaden. I samband med ein reknefeil på fylket, syner det seg at heradet har kr eks mva til gode. Ved Vaksenopplæringa, grunnskole er kostnadane høgre enn budsjettet. Me reknar her med eit meirforbruk i Helse og omsorg Omsorgstenesta ligg innanfor budsjett både på austsida og vestsida. Omsorgstenesta ligg bra an i høve budsjetterte innsparingar på kr 2,7 mill i 2016, men det er ikkje vist til varige innsparingar utover vikarbruk og liknande. Det er installert takheis på to rom på Utneheimen. Legetenesta på austsida har hatt store utfordringar i år. Leige av vikar har gjeve ekstrakostnader som vil vara fram til tilsetting av ny lege i september. I tillegg har det vore kostnadar med kjøp av fastlegelista til tidlegare lege. Utfordringane med legetenesta gjer at ein kan forventa meirforbruk i Eksakt beløp er vanskeleg å anslå pr. no. Ein fryktar at auken ein har sett innan utbetaling av økonomisk sosialhjelp vil halde fram med å auke, dei første månadane har det vore ei mindre overskriding. Ein voner at Mulighetsprosjektet, jobbklubb og avklaring og rettleiing av fleire brukarar kan forebyggja noko av dette, men er usikker på det endelege resultata. Helse og omsorg fekk ansvar for flyktningemottak frå 1. mars. Det er utfordringar kring introduksjonsprogram og mottak/ busetting i heradet. Tenesta for funksjonshemma har relativt høgt sjukefråvær, men det er gått noko ned i 2. kvartal. Me ser positiv effekt ved at det har vorte ei teneste ved at tilsette jobbar med fleire brukarar og lettare kan ta over ved sjukdom og anna fråvær. Ein legg og vekt på ikkje å leige inn på alle vakter som er ledige. Ny turnus frå hausten 2016 vil gje redusert grunnbemanning frå 3 til 2 seinvakter dei fleste dagane i veka. I april har det vore tilsyn frå Fylkesmannen, noko som har tatt ein god del tid. Tilsynet gjekk bra og tilbakemeldingane me fekk var at tenestene er gode og forsvarlege, men at det manglar litt på dokumentasjon og planlegging av tenestetilbodet. Avvika me fekk var kjende, og me vil jobba med dette i haust. Fylkesmannen har elles skreve vedtak om avvik. Det er sendt inn svar med tiltak som skal retta dette, men Fylkesmannen er ikkje heilt nøgd enno. Han har bede om ny melding innan 1. desember for å sjekke ut om styring, oppfølging m.v. er tilfredsstillande. Totalt sett ligg Helse og omsorg innanfor budsjett hittil i år. Det ser ut til at området når innsparingskravet i Det er arbeidet med omsorgsbustader, helsesenter og dagsenter som er avgjerande for kva innsparingar og rasjonalisering av drifta ein kan få til med langvarig verknad. 6

77 Ullensvang herad Kvartalsrapport 2. kvartal 2016 Teknisk Uteseksjonen har stort press på vedlikehald av kommunale vegar, bygg og anlegg. Det har dukka opp nokre uføresette hendingar i løpet av året og pr. no er det eit overforbruk på i underkant av kr 1 mill. Teknisk har lite administrative ressursar sett i høve til behovet pr. i dag. Det vil og prega arbeidet med innsparingar. Innsparingar er no gjort med å nytta prosjektmidlar og ved å tilsetta fast golvleggjar/ malar i heradet. Oversikt over innsparingar Pr. 1. kvartal er 57 % av innsparingane i budsjett 2016 gjennomført. Helse og omsorg Beløp Planlagt innsparing % Omsorgstenesta aust - Vikarkostnadar andre kostnadar Turnus / helgeturnus Omsorgstenesta vest Teneste for funksjonshemma - Vakante vakter / vikarbruk ca. 20% Ny turnus med færre vakter frå hausten Motpost, spesielle tilleggsløyvingar (innsparing 2016) % Oppvekst og kultur Innvandrarsenteret - Einingsleiar pensjonert frå Stipulert 50% innsparing Skule - 8 timer færre undervisningstimar frå hausten Its learning. Oppseiing av avtale Barnehage - Styrarstilling Kinsarvik Barnehage. Ned 20% Assistentstilling Aga Barnehage. Ned 20% Administrasjon - administrasjon oppvekst og kultur. Ned 25% Endra telefonavtalar Motpost, spesielle tilleggsløyvingar (innsparing 2016) % Teknisk Administrasjon - 50 % leiar, resten er ført på investeringsprosjekter via Norconsult Motpost, spesielle tilleggsløyvingar (innsparing 2016) % Administrasjon - Vakante stillingar. Øk. Sjef/løn/rekneskapsmedarbeidar Annonsar Opplæring, kurs Kontorutgifter Motpost, spesielle tilleggsløyvingar (innsparing 2016) % Totalt for alle tenester % 7

78 Ullensvang herad Kvartalsrapport 2. kvartal 2016 FINANSFORVALTNING: Rentenivå: Det generelle rentenivået er lågt. Noregs Bank endra styringsrenta frå 0,75% til 0,50% gjeldande frå Den flytande lånerenta i Kommunalbanken ligg på 1,65%, men blir endra til 1,80% frå Bankindeksen NIBOR, 1 mnd var for juni 0,88% mot 1,26% i gjennomsnitt for Rentenivået har innverknad både på den flytande lånerenta og innskotsrenta på bankkonti. Bankavtalen med Sparebanken Vest gjeld fram til juni Etter det må avtalen ut på ny anbodsrunde. NIBOR, 1 mnd samanlikna med 2015: Nibor rente Jan 1,07 1,41 Febr 0,97 1,43 Mars 0,95 1,40 April 0,85 1,48 Mai 0,84 1,49 Jun 0,88 1,30 LIKVIDITET: , , , , , ,00 0,00 Jan Febr Mars April Mai Juni 8

79 Ullensvang herad Kvartalsrapport 2. kvartal 2016 PLASSERINGAR: Oversikta viser plassering av midlar pr. juni 2016: Selskap Bokført verdi Avkastning% Avkastning kr. Skagen Høyrente ,1 % Holberg likviditet ,0 % Skagen avkastning ,5 % Danske Invest obligasjonsfond ,1 % Alfred Berg Kombinasjonsfond ,5 % Skagen vekst ,0 % Skagen Global ,8 % SPV Aksjefond ,4 % Totalt ,7 % Marknadsverdien for verdipapira er redusert med kr i 1. halvår. LÅN: Tabellen viser heradet si gjeld fordelt pr. långjevar : Långjevar Antall lån Saldo Kommunalbanken AS Husbanken KLP Kommunekreditt Sum Det er tatt opp nytt lån på kr 28,4 mill i samsvar med heradsstyrevedtak i budsjett Av låneporteføljen har 16% fast rente, mens 84% har flytande rente. I dagens rentemarknad vil det vere tenleg å binda ein større del av porteføljen. Dette vil me og koma tilbake til i samband med revidering av finansreglementet seinare i haust. Lånegjeld Nye lån Avdrag Lånegjeld

80 Ullensvang herad Kvartalsrapport 2. kvartal 2016 INVESTERINGAR: Prosj.nr Prosjekt Overført frå Budsjett Rekneskap Unytta tidligare Bil bildeleringen (varebil helse) Bilar Brannbil vestsido It-investeringar RPV Naudstrømsaggregat heradshuset Straumtavler Varslingssystem sjukeheimane Bygdebok; Trykking Kinsarvik Barnehage, Nybygg Opedal Skule, uteområde Hauso skule; ventilasjon varme Sekse barnehage; inventar Sekse barnehage; uteområde Sekse Barnehage (Solskjerming og trappeheis) Komm bustader, vindauger Legesenter / helsesenter, prosjekt Komm bustader, husbanken Sjursledvegen; utbetring Bakkatun; Utbetring Legesenter; kjellar Ras og flaum; generell Ras og flaum; Sandvik Kommunale bustader, radontiltak Vegar; generell Vegaddresser Asfaltering kommunale vegar Lager Uteseksjon vest Branngarasje aust HQL lamper Trafikksikring; Kinsarvik Lager uteseksjon aust Prosjektert idrettshall Hauso Aga badeanlegg Kyrkje utne, maling xxxx Uspesifisert, reserve Vatn og avlaup Sum Oversikta viser berre prosjekt som har vore aktive i 2016 Alle tal i heile 100 kr og inkl. mva. Status investeringar pr. 2. kvartal Prosjekt Kinsarvik barnehage, nybygg: Kinsarvik barnehage opna offisielt 17. august. Arbeidet har gått som planlagt. Brannbil, vestsida: Ny brannbil er tatt i bruk. Brannbil, austsida: Brannbilen er tinga, levering april Opedal skule, mur: Arbeidet er ferdig. Prosjekt - Kommunale bustader, husbanken: Anbodskonkurransen er ferdig, tildeling er gjort og oppstart på arbeid med renovering av dei 4 utleigebustadane startar i byrjinga av september. 10

81 Ullensvang herad Kvartalsrapport 2. kvartal 2016 Prosjekt - Universell utforming: Nytt tiltak i 2016 er trappeheis på Sekse. Heisen vert montert i august. Prosjekt - Vegar; generell: Arbeidet med sikring av vegen i Raudberg er ferdig. Prosjekteringa av sikringsarbeid i fjellpartiet ovanfor vegen i Raudberg er ferdig prosjektert og klar til utlegging på anbodskonkurranse. Tiltaka ved avkøyrsle til Øvre Børve og Brattespe er teke med, men vert utført etter at arbeidet i Raudberg er ferdig. Asfaltering kommunale vegar: Hovudarbeidet er gjennomført på aust- og vestsida. På nordsida måtte asfaltfirmaet utsetja arbeidet. Det som skal asfalterast på Tjoflotvegen er planlagt utført i veke 35. Prosjekt - Aga badeplass: Badeplassen er tilrettelagt. Det må koma toalettanlegg ved hjelp av seinare løyving. Arbeidet er innanfor budsjett. Prosjekt Skredvoll Sandvik: Arbeidet er ferdig, kostnad kr 2 mill mindre enn budsjettert. Prosjekt Asylmottak Bakkatun, kjeller helsehus på Lofthus og 2 mannsbustad i Sjursledvegen: Arbeidet er i hovudsak ferdig på Bakkatun og helsehuset. Det er flytt asylsøkjar inn i begge husværa i Sjursledvegen. Skifta av utvendig tak vert gjort samstundes med skifte av tak i Grytingsvegen. Arbeidet er innanfor budsjett. Varslingssystem på sjukeheimane: Anbodsdokumenta i saka er klar til utsending. Rehabiliteringsrom Bråvoll: Prosjektet er ikkje igangsett pr no. Må sjåast i samanheng med prosjekt legesenter. Rehabilitering av tak på Gymsal Sekse barnehage (drift): Arbeidet er ferdig i sommar. Prosjekt nye vindauge: Arbeidet er på planstadiet. Kan startast på haustparten. Prosjekt naudstraumsaggregat på heradshuset: Arbeidet ikkje starta opp. Må takast på haustparten. Prosjekt utskifting av el-tavler på heradshuset: Prosjektet er planlagt utført til hausten. Prosjekt ny branngarasje på Lofthus: Planleggingsarbeidet er starta opp. Me legg opp til at me får opp nytt bygg slik at ny brannbil kjem inn i dette bygget. Anbod visar at kostnadane vert høgre enn budsjettet. Eigen sak vert lagt fram til politisk handsaming. Prosjekt nytt legesenter/nye omsorgsbustader: Planleggingsarbeid i gang. Framlegg til løysing og kostnader vert presentert i haust. Prosjekt ny idrettshall på Hauso: Planleggingsarbeid starta. Prosjekt lager aust: Starta med planlegging, arbeidet har ikkje vorte prioritert, men flyttinga må vera klar til ettersom leigeavtale med eksisterande lager går ut. 11

82 Ullensvang herad Kvartalsrapport 2. kvartal 2016 Trafikksikring, Kinsarvik: Størsteparten av arbeidet er utført. Me ventar på Hardanger energi for oppsetjing av nye ljosmaster. Tiltak med fartsdempar på Huse kring den nye barnehagen er utført. Heradet har tilsegn om tilskot frå Hordaland fylkeskommune som vert utbetalt etter at tiltaket er ferdigstilt og rapport er sendt inn. 12

83 Ullensvang herad Sakspapir SAKSGANG Styre, utval, del. vedtaksmynde. Møtedato Saksnr Heradsstyret /2016 Saksansv.: Reisæter, Torbjørn Arkiv: N Objekt: Innbyggjariniativ - La bygdfesten få leva vidare J.post id. 16/9132 Arkivsaknr 16/24-23 Vedlegg: Dato Tittel Dok.nr Kommunal- og moderniseringsdepartementet, Rettleiar Innbygjgarforslag Ei ny sak er klar fra minsak.no - La bygdefesten få leve vidare Endeleg vedtak i: Heradsstyret Aktuelle lover, forskrifter, avtalar m.m.: Kommunelova kapittel 6 A om innbyggjarforslag Innbyggjarforslag, rettleiar frå kommunal- og moderniseringsdep. (KRD) Saksutgreiing: Saka om ny ruspolitisk handlingsplan for heradet har vore gjennom ei grundig handsaming på høyringsfristar til både handlingsplan og framlegg til plan. Punktet som har skapt mest engasjement er knytt til om det skal vera 15 eller 18 års aldersgrensa i samband med tradisjonsfestar som t.d. 17. mai, joladans og grannaveitla. Ut over engasjementet som har kome fram under handsaming i ungdomsråd, råd for funksjonshemma, eldreråd, formannskap og heradsstyret i løpet av planprosessen har det også i lokalavisa vore mange innlegg for og mot 15 eller 18 års aldersgrense. Til handsaminga i heradsstyret, vart det lagt fram fleire høyringsuttalar som talte for og imot justering av aldersgrensa. Fleire av innlegga kom inn etter høyringsfristen, men vart likevel lagt fram. Ullensvang heradsstyre vedtok 18 års aldersgrense på alle arrangment der det vert servert alkohol. Etter vedtaket er det kome eit innbyggjariniativ om å gjera om vedtaket. Framlegget frå Therese Bakke, Lofthus, om å ta opp att saka om aldersgrense på bygdafestar der det vert skjenka alkohol. På Min Sak.no er det lagt inn 629 underskrifter som støttar framlegget om

84 framleis ha 15 år aldersgrense. I brev dagsett 27.august 2016; står det fylgjande: Eg har respekt for det gode arbeidet de har lagt ned når det gjeld ein ruspolitisk handlingsplan. Eg ser at det vedtaket de har landa på er i ungdommens beste meining. Men eg håpar de også kan sjå at den positive verdien av å ta del i bygdefestane er større enn det ein oppnår som ruspolitisk mål ved å sperre ute ungdommen. Det er synd at akkurat denne tradisjonen vert råka, når det er mogleg å ta grep for å gjere det til ein forsvarleg fest for ungdom og vaksne. Ein som innheld mat, kulturelt program og dans. Etter all omtale i media og underskriftskampanjen å døma er det mange som er villige til å kjempa for å opprettholde tradisjonsfestar. Eg lot meg inspirera av ungdommen som ville legga danseskoa på hylla. Eg ser likevel at det trengs ein holdningsendring i ungdomskulturen i heradet med tanke på kor tidleg alkoholdebuten faktisk er. Men eg trur ikkje at å ta frå dei denne festen er ein klok slutning og at dette vil bidra til ein seinere alkoholdebut. Alkoholservering er ikkje til for dei under 18 år, og med ein vergeordning kan me enkelt overholde reglene. På den måten tar dei vaksne på seg ansvar for at den enkelte ungdom ikkje vert servert. Med klare, trygge rammer, tydelige vaksne, godt vakthald kan tradisjonsfestar i framtida vere ein arena der me held tradisjonar ved liv. Der fokuset ligg på dans og samhald, og der ungdom og vaksne tek omsyn til kvarandre og dei reglane som gjeld. I tillegg til strengere overhold av regler på selve arrangementet må vi også arbeide med ungdommens haldningar til alkohol, for dette problemet er større enn ein fest. Ungdomsarbeiderar og lærarar kan sammen med helsestasjonen ta opp alkohold som tema i samråd med andre sosiale problemstilligar dei møter på i ungdomstiden. Dette er viktig for oss foreldre at blir eit aktuelt tema. Det er nulltoleranse for alkohol før ein er 18 år og konsekvensen av å bryte desse reglane bør vere strenge. Som utestengelse frå dansekveldene til dømes. I all oppdragelse lærer vi at positive sanksjonar skal vere i fleirtal enn dei negative. Kanskje me kan nytta denne sjansen til å gje dei unge ein positiv oppleving av kultur og tradisjon, i staden for å belære dei med utestengelse? Og syne dei at ein dansar tross alt mykje betre når ein ikkje er full. Framlegget vert oppfatta som eit innbyggjariniativ, etter 39a i Kommunelova der det står: 39 a.innbyggerforslag 1. Innbyggerne i kommunen eller fylket kan fremme forslag som gjelder kommunens eller fylkeskommunens virksomhet. Kommunestyret eller fylkestinget plikter selv å ta stilling til forslaget dersom minst 2 prosent av innbyggerne står bak forslaget. Likevel er 300 underskrifter i kommunen eller 500 i fylket alltid tilstrekkelig. Kommunestyret eller fylkestinget tar selv stilling til om forslaget gjelder kommunens eller fylkeskommunens virksomhet. 2. Kommunestyret eller fylkestinget skal ta stilling til forslaget senest 6 måneder etter at det er fremmet. Tidsfristen gjelder ikke dersom forslaget henvises til behandling i forbindelse med pågående plansak etter plan- og bygningsloven. Forslagsstillerne skal informeres om de avgjørelser som treffes, og de tiltak som gjennomføres som følge av forslaget. 3. I samme valgperiode kan det ikke fremmes forslag dersom dette har a) samme innhold som et tidligere forslag fremmet etter denne bestemmelse, eller b) samme innhold som en sak som er behandlet av kommunestyret eller fylkestinget i løpet av valgperioden.

85 Kommunestyret eller fylkestinget tar selv stilling til om forslaget omfattes av bokstav a eller b. 4. Et forslag som er fremmet etter reglene i denne paragraf, og som blir nedstemt i kommunestyret eller fylkestinget, kan ikke påklages med mindre dette følger av andre regler. Vurdering: Slik rådmannen ser det, er det etter 39a i Kommunelova, ikkje krav at saka skal fremjast på nytt, sidan saka alt har vore handsama i inneverande periode. Heradsstyret må sjølv avgjera om saka skal handsamast på nytt. Ein står fritt til å ta opp saka på nytt eller avvisa å ta opp saka ein gong til. Rådmannen vil vidare leggja til at saka har vore grundig utgreidd og vore gjennom ein omfattande prosess, men ser positivt på at politiske saker skapar engasjement. Om heradsstyret vil handsama saka på nytt, og eventuelt gå for endring av aldergrense, er det m.a. viktig å avklara omgrepet «tradisjonsfest» der generasjonar kan møtast, og kva for festar dette gjeld. Rådmannen sitt framlegg: Saka vert lagt fram utan framlegg til vedtak.

86

87

88

89

90

91

92

93

94

95

96

97

98

99 Fra: Sendt: 31. juli :22 Til: postmottak Ullensvang herad Emne: En ny sak er klar fra minsak.no En sak har blitt sendt inn via minsak.no Informasjon: Mottaker: Ullensvang, Hordaland Opprettet: Bruker ID: 1663 E-post: com> Navn: therese bakke Avsender: therese bakke Adresse: graaten Postnummer: 5781 Tittel: la bygdefesten få leve vidare Lenke til saken: < > Sakens innhold: la bygdefesten få leve vidare Ja til bygdefest med 15års aldersgrensa!!la dei unge få delta i bygdefestar som inneheld program og mat!!!la generasjonar få dansa ilag og føra tradisjonarr vidare. Høyr på ungdommen!! Signaturer: Navn Adresse 1 Adresse 2 Postnummer Therese Bakke graaten LOFTHUS 5781 Trine Synnevåg Opedal 5781 Lofthus 5781 opedal Wibeke Lutro Urheim 5781 Anne Marit Hus Grytingsvegen Harald alvavoll Opedal Sandra Oppedal Tveimse Kinsarvik 5780 Åshild Ystanes Hovland 5773 Hesjedal Inger johanne aga Hovland 5773 John Brandt Aga Einarhaug 5773 Lena Fresvik Urheim 5781 Ellen velure Moe Sandstå Hovland 5773 Sofie O pedal Huse Kinsarvik 5780

100 Wenche Eimind Espe 5773 Torleiv Kvalnes Espe 5773 Silje Sekse Hovland 5773 Sissel Eidsvik Hovland Hovland 5773 Mikael Skjeldås 5773 Hovland 5773 Valborg Sekse Segelgjerd 5773 Linn Mårstig Raaen 5777 Grimo 5777 Liv Helen Melkeraaen Hauso 5777 Grimo 5777 Håkon Brandt Aga 5773 Hovland 5773 Hovland 5773 Halldor Eivind Hovland 5773 Fjellheim Vilde Lægreid Kvednavegen 20 Kinsarvik 5780 Oddvsr Knoff Hovland 5773 Brita Meling Meland Segelgjerd 5773 Eld bjørg F jærestad Steinsvikskrenten Isabell Naesheim Elvavegen 17, 5783 Eidfjord Anita Meling Segelgjerd 5773 Meland Sigrid walle Skare Saje 5763 Liss Bodil Olsen Albert Pettersonsvei a Kristin Walle Skare 5763 Evelyn Sekse Haustveit 5777 Haustveit Tara Kristiansen Nordnes 5776 Andersson Margun Walle Saje 5763 Frida Leikvoll Huse 5780 Mina Gursli Hallvardstveit Lofthus 5781 Langesæter Marianne Segelgjerd 5773 Johannessen Siv M Olsen Kalhagen 30a Kinsarvik 5780 Trine Urheim Kinsar vik 5780 Gro kinsarvik Kinsarvik alm 5780 Nedrevåg Eva Brattespe Brattespe 5773 Egil Urheim Postboks 42 Kinsarvik 5782 Kristin Ingeborg Kvinge Eidnes 5787 Lofthus Postboks Kristoffer nedrevåg Urheim 5781 Anita Solheim Bråvoll 5780 Bråvoll Knut Børve Segelgjerd 5773

101 Ragnhild Tveito Sæbøvegen Thea Raunsgard Ringøy 5780 Knut Børve Segelgjerd 5773 Kristin Kråkevik Nå 5776 Anna Brattebø Krikkjen Sindre Opheim Lofthus Opedal 5781 Lutro Jarle Sleire Ei dnes Lofthus 5781 Kristi Tjoflot Hovland 5773 Liva Thiis Erraflotvegen Turid Meland Lutro Helleland 5781 Julia Midtbø meland Nedre Sekse Espe 5773 Liv-Gunn Strand Espe 5773 Bjørn Hågensen hovland 5773 Gunnlaug Aga Aga 5776 solveig hustveit salbunes 13 Nå 5776 Johannes H. Sekse Øvsta Sekse Hovland 5773 Mina Sandstå Stor 5773 Røynstrand Elise Andersson Skjeggedalsvegen b Lisa Alvavoll Opedal, Lofthus 5781 Aina Irene Ynnesdal Røysane Kristian Mel ing Sjursledvegen Kristin Solheim Øvre sekse Hovland 5773 solveig lothe nå 5776 Daniel olason Naa Aga 5776 Hilde Windheim Meling 5781 Anne Grethe Opedal Tjødnahaugane 10 Kinsarvik 5780 Jon Arne Meland Espe 5773 Haldor dtenehjem 5773 hovland 5773 Magne Apeltunlien Thormodsæter Amalie Fedje Eidesåsen Ann Helen Opedal Huse Kinsarvik 5780 Bjarne Nå Eikhamrane 5776 Marit Jensen Opoveien Måkestad Torbjørg Gjernes Urheim Lofthus 5781 Halldor Kråkev ik Aakre 5776 Ingrid Erdal Salbunes Marie Løyning Trolldalen Sigrid utne Opedal 5781 Sverre Kleivkås Brurastol 5781 Lila Grønsnes Storesåta Ane Børve Sleire Eidnes Lofthus 5781 Oda Kristin Tjoflot 5773 Hovland Hovland 5773

102 Henrik Haugen Solstadveien Reidar Kleivkås Legena 5781 Elin Tøftestuen Salbunes Guro Gjernes Urheim LOFTHUS 5781 Nedrevåg Siv Håvik Nå 5776 Kari Ann Myhre Freimsvegen Vikane Gunnar kvalnes Kva lnes 5773 Bård Djønne Espe 5773 Bjarne Aga Store Nå 5776 Åsa sleire Eidnes Lofthus 5781 Vilde P. Stenberg Salbunes Frede Olaussen Simadalsvn Åshild Lothe Jordalsvegen Mette Hereid Sjobakkane 6A 5783 Olaussen Olav Inge Frøynes Mensendieck 5781 Berit Espe Ragdevegen 95 Odda 5750 Eirun Flaten Sandvin Odda 5750 Sandvin Joakim kili Joakimkili@yahoo.no <mailto:joakimkili@ <mailto:joakimkili@ yahoo.no>5763 Isabella Andersen Røldalsvegen Elisabeth Brattebø Krikkjen A nne-cath rin E Eidnes Eidnes Anne Marie Instebø Lofthus 5781 Ida Eidnes Eidnes 5781 Svein-Erik Rise Trolldalen 12 Norge 5763 Monica Eidsvik Ulvasand Martin Vintertun Grasdal Tjøreskarv Hanne D Stamnesfet Borgothaugen 5781 Bjørg Skulerud Aga Aga 5776 Ingrid Kråkevik Løyning Tjøreskarv Åsveig Steine Børve Stor Hovland 5773 Kristin Eide Meland ytre 5773 Synne Røthe Sandal Lofthus 5781 Birger Aga Salbunes Kristin Meland Segelgjerd 5773 Wen che Riber Ullensvang 5781 Lofthus 5781

103 Hamre Oddmund Teigland Ytrehagen Utne 5778 Tone Ekkje Braatet Lofthus 5781 Gerd Meland Torvmarkene Ingvild Dvergsdal Øvre Børve 5773 Sara Lutro Urheim Lofthus 5781 Daniel sekse Bakkatun 5781 Kari Herstad Hovland 5773 John Torstein Hovland 5773 Herstad Knut Raunsgard Ringøy 5780 Johanne Øvrehus Hovland 5773 Ragnhild Ø Kaland Hovland 5773 Edel Tjoflot Hovland 5773 Fjellheim Håkon Sandstå Hovland 5773 Lars Høyland Tveit 5781 Opedal< /td> Ingeborg Reisæter Øvre Heien Hildegunn Frøynes Ullensvang 5781 Kjetil Kinsarvik Urheim 5781 Nedrevåg Britt Mari Riber Kvednavegen Bernt Olav Aamyri Postboks Runar Lutro Lutro 5781 Eiren Skare Skare 5763 Bjørg Børve Børve 5773 Dvergsdal Egil dvergsdal Børve Hovland 5773 Dagfinn Damsgaard Eidesåsen Helga Helleland Helleland 5781 camilla utne isdalsvegen Sunniva Haustveit Grimo 5777 Ådne MåkestadRogdab ergvegen Knut Heming Lutro Helleland 5781 Jardar Moe 5773 Hovland 5773 Olav Simon Ytre Bleie 5776 Kambestad Ingrid Helena Bråvoll 5780 Kinsarvik 5780 Bråvoll Sigrund Meling 5781LOFTHUS 5781 Opedal Arnfinn opedal Røte 5781 Helene Meling opedal Røte 5781

104 Ane Ystanes Lofthus Røte 5781 Tord Hegerland Lutro 5781 Gry Ekkje Jåstad Borgothaugen Jarle Kråkevik Syreflotsvingen Aga 5776 Håvard Nå Rogdabergvegen Daniel Kråkevik Nå 5776 Ingrid Dale Tv eit 5763 Andrea Midtbø Meland Nedre Sekse Espe 5773 Anne-Marie Øydvin Øydvinsvegen einar Børve guddal Trappetun Sekse 5773 Yngve Kristoffer Lofthus 5781 Hjeltnes Inget beate tveit Tveit 5763 Joakim rygg Eitrheim Knut Isdal Litlajuv Skare 5763 Vegard Aga Agatunet 5776 Øyunn Sivertsen Grimo 5777 Katrine Meling Huse 5780 Irene Dahl Kvartsvegen Erlend Stueland Øvre kalvanes Trude kraakevik 5781 lofthus 5781 Anita Katrine Hovl and 5773 Sævdal June Aga Baas Agatunet 5776 Hanne Tjoflot Hovland 5773 Harald Ebbesvik Ebbesvikvegen Andrrs Meling Røte 5781 Opedal Ingrid Bårtvedt Tveisme 5780 Eirik Nå Aga Store Nå 5776 Joar Førde Måge 5776 Svein Myrheiml Haukelivegen Trine Hilstad Kvednavegen 5780 Annbjørg Kvestad Nedre Økland 26 Auklandshamn 5551 Elin Jåstad Jåstad 5777 Christina Riber Ullensvang 5781 Østlie Linda Gravdal Grimseidveien 102f 5239 Larsen Krister Andersson Oppiga rd Skare 5763 Katrine Riber Garen Kvednavegen Frode W. Hamre Ullensvang Lofthus 5781 Noah Mikkelsen Tungebrekke Anna Jåstad Dalesvingen 5781 Johannes Kråkevik Nå 5776

105 Eva Aarskog Knarrevik 5355 Maria Medhus Haukelivegen Inger Elisabeth Kvednavegen Hilstad Kari-Anne Sekse Slettebakksveien 82A 5093 Audun Kvalnes Espe 5773 Susanne Måkestad Salbunes Anne Siri Himle Bordalsvegen Silje Smådal Heltveitvegen Jane Riple y < 5770 td>tyssedal Anits jåstad eide Eikhamrane Måge 5776 Elin Handeland Jåttåvågveien Ola Løyning Askane Celine Rasmussen Renneberg Vidar Børve Stor 5773 Birge Edgar Velure Jåstad Grimo 5777 Oddbjørn Kvestad Mykingvegen Jonas brekke Eidesåsen Jeanette Kvarme Eitrheim Solrun børve Børve 5773 Tonje Strømme Løbergsveien Sara Moe Sandstå 5773 Vigdis Helland Kyrhagen Anne -Marie Tvild esvegen Skåltveit Andrea Mæland Eidsvåglien Måkestad Christine Horne Langåkerveien 2b 5770 Olav Riber Østlie Ullensvanghagen 5781 Hege Iren Svåsand Aga 5776 Kråkevik Marte Måkestad Gjethushaugen Knut Svartveit Røtbakken Jostein skeie Kyrkjevegen Alf arne hauso Hauso 5777 Tor-Einar Lothe Rogdo 5776 Midtbø Ingvild Lutro Osen 5781 Martha Amalie Kambestad Ytre Bleie 5776 Halldor viskjer eide Litlajuv Bente Raaen Widding Haustveit 5777 < td>meret e Håvik 5776 Nå 5776 Svalheim Adelen Aarsand Lofthus 5780

106 Sara Nå Aga Store Nå 5776 Åse-Marie Reisæter Reisæter 5776 Britha Sandal Løyning 5763 Endre Bjotveit Bjotveit indre 5780 Halldor E.Eidnes Eidnes 5781 Margit Tveito Stord 5411 Signe Øvregård Bygdavegen Brita Øvregård Bygdavegen Marianne Borgen Rogdo 5776 Thomassen Beate A Rånes Tveitavegen 5770 Astrid Vintertun Hovland 5773 Tjoflot Maiken Neteland maikenkn@hotmail.c om <mailto:maikenkn@h otmail.com>5600 Tordis H ansen Segelgjerd Hovland 5773 Eli Bakke Ulvasand 5781 Anne Karin Velure Kambestad 5776 Oddveig aar reiseter Indre bleie 5776 Nelly Sandstå Hovland 5773 Kamilla Hope Postboks Lina Høyland Tveit 5781 Opedal Anna-Maria Krikkjen Rasmussen Eitrheim Anders Tveito Kyrkjevegen Arnt Olaf Haugli Eidesåsen lars aarekol lote 5778 Erik Hagen Storehovden Rødal 5760 Sofie Nå Krikkjen Bente Opedal Legane Lofthus 5781 Irene Instanes Instan es< td> 5781 Alf Opedal Instanes 5781 Jakob Instanes Huse 5780 Kristin Haustveit Haustveit 5777 Anne Velure Lirhus Jåstad 5777 Ingelin Eikås Kvednavegen Lægreid Mariann Lutro Lofthus 5781 Olav Smestu Ytre Urheim Lofthus 5781 Marius Instanes Instanes LOFTHUS 5781 Opedal Knut Opedal Lofthus 5781 Iren Lunde Knutsen Nedste Sekse Hovland 5773 Reidar Nydal Sekse Nedste Sekse Hovland 5773

107 Asbjørn Lutro Ytre-Urheim 5781 Øyvind Andersen Sekse 5773 Kjetil sneeggen Aga 5776 Lars Inge Thorset Ulsnes Gard 5780 Eivind Øyre Trones Eidesåsen Lars Tveit Karlsen Eidesåsen Jarand Aga Baas Agatunet 5776 Rannveig Nakkerud Ystanes 5781 Grete Lingjerde Børve Flisabakken 5773 Rannveig Kråkevik Lothe Utne 5778 Reinsnos Guri opedal Ystanes 5781 Anna Reidun Eidnes Kjerlandsvegen Harald Lund Helleland 5781 Oda Børsheim Midnes 5781 Auganes Olaug Hamre Gymnasvegen Signe Aamyri Lund Helleland Lofthus 5781 Aurora Aarhus P ostboks Opheim Ida Urheim Postboks Ivar Tveito Eidnes Eidnes Tordis Johanne Helleland 5781 Lund Ingrid Steinsland Lofthus 5781 Lutro Halldor Tjoflot Hovland 5773 Per Inge Måkestad Kambestad 5776 Lina Djønne Espe 5773 Ida Nygård Ullensvanghagen Lofthus 5781 Brita Ringheim Grytingsvegen 5780 Roar bjorøy Rosten May Britt Buer Flisabakken 5773 Ann Kristin Espe Espe 5773 Odd Apold Krikkjen Isabella Andersen Røldalsveien Åsne Kvalnes Hovland 5773 arne o. lutro lutro lofthus 5781 Aase Utby Lutro 5781 Lofthus 5781 Reidun Iren Opedal Opedal 5781 Halldor Gjernes Lofthus 5781 Ingvill H. Sekse Tjødnahaugane Synnøve Djønne Opedal 5781 Opedal Audun Holm Johanson Flisabakken 5773

108 Åsa Rønning Grytingsvegen Åsmund Eidnes Eidnes 5781 Nedrevåg Marianne Høyland Legena 5781 Opedal Åke Johan Roseth røldalsvegen Hans A Rogde Rogdo Nå 5776 Amalie Rogde Rogdo Nå 5776< /td> Monica Lothe Lote 5778 Erlend Trones Lutro 5781 Tone Valaker Sandstå 5773 Sandstå Arne Sandstå Sandstå 5773 Arne Sandstå Sandstå 5773 Magne Kvalnes Hovland 5773 Marte Eimind Espe 5773 Kvalnes Bjørn Haaland Reisæter 5776 egil henneing utne 5778 kvalvik Ragnhild Kvalvik Utne 5778 Ida Reinsnos Lothe Utne 5778 Odd Inge Reinsnos Lothe 5778 Vidar Kvalvik ytre kvalvik 5778 Gunnlaug reinsnos Hesthamar Utne 5778 Gunnbjørg Aga Aga Reisæter Ola T Reisæter Aga 5776 Sigbjørn Kambestad Blei Midtre Nå 5776 Cecilie Straumsøy Trolldalen Johansson Lars Aslak Holmberg Vetlebekken 5763 Knut Are Eggestøl Vetlebekken 5763 Sjur reinsnos Hesthamar Utne 5778 Trond Olav reinsnos Hesthamar Utne 5778 Vegard reinsnos Hesthamar Utne 5778 Jakob Vinterun Vinterun 5763 Jenny Synnøve Oppigard 5763 Nordbustad Sarina Vassbakken Shamsutdinova Håkon Måge Måge 5776 Martin Eggestøl Børve Tjøreskarv Skare 5763 Gunnlau g reinsn os Hesthamar Utne 5778 Arvid Nygård Ullensvanghagen Lofthus 5781

109 Randi Nygård Ullensvanghagen Lofthus 5781 Rune Lofthus Elvaflot Lofthus 5781 Joanna Løyning 5763 Skare Løyning 5763 Bente Eikås Kvednavegen Magne Lægreid Kvednavegen Fredrik Opedal Lofthus 5781 Reidun sekse Sage 5763 Inga Lutro Kinsarvik 5780 Grete Lutro Røte Kinsarvik 5780 Anne Lutro Lutro Kinsarvik 5780 Kåre Sekse Kinsarvik 5780 Ingebjørg Sekse Kinsarvik 5780 Aslaug Lidsheim Ki nsarvik 5780 Svanhild Rørnes Lofthus 5781 Petra Opedal Kinsarvik 5780 Kristi Instanes Kinsarvik 5780 Ruth Sekse Kinsarvik 5781 Maria Sekse Kinsarvik 5781 O-lag Lutro Lofthus 5781 Ragna Kvalnes Kinsarvik 5780 Kristi Opedal Lofthus 5781 Kari Byre Kinsarvik 5780 Anna Steingildra Kinsarvik 5780 Margreta Hus Kinsarvik 5780 Lillian Erneshagen Kinsarvik 5780 Britt Helen Opedal Lofthus 5781 Tone Heistad Lofthus 5781 Atle Fresvik Urheim 5 781LOFTHUS 5781 Andi Meland Hovland 5781 Eirik Førde Måge 5776 Knut Måge Førde Måge 5776 Bernt Aga Aga 5776 Olav meling Lofthus 5781 Astrid Helena Lofthus 5781 Meling Marianne Lutro Røthe 5781 Ystanes Kristine Aga Aga 5776 Gro Elin Svåsand Aga Nå 5776 Gerd Svåsand Banhamar Jan Audun Kråkevik Aga 5776 Anita Herheim Tjødnahaugane Grete R.Meling Sjursledvegen Jorid Lothe Helleland 5781 June Lilleås Vetle- ÅS 5778 June Lilleås Vetle-ÅS 5778 Lena Lofthus Klokkargarden 5781

110 Anna Tyssebotn Hovland 5773 Aina Nilsen Kalhagen 12 Kinsarvik 5780 Ingrid Larssen sekse sekse 5773 Nina L Fladseth Midt Sekse 5773 Elin Reisæter Reisæter 5776 LeifJ Fresvik Urheim 5774 Tonje Nå Opedal PB Daniel hamre Hordatun 5781 Sigrid Kvåle Kvåle 5627 Guro Grønsnes Opedal Opedal Svein Erik Bakke Graaten 5781 Kjersti Lund Nedre sekse 5773 Ingrid Baggeg ard Krossdalen Jondal 5627 Sjur E Børve Flisabakken 5773 Eirik mannsåker oppedal Hildal 5750 Anne Lise Kalhagen Tjødnahaugane Gaute Sekse Nedre Sekse 5773 Jorunn Sekse Nedre Sekse 5773 Lillian Måge Måge Nå 5776 Hedda Gjerde Espe 5773 Tyssebotn Endre Dvergsdal Børve 5773 Gry Ekkje Jåstad Borgothaugen Yngve Jåstad Borgenhaugen Elise Jåstad Legena 5781 Arnt-Olav Jåstad Legena 5781 Siri Husevold Hordatunhaugen 5781 Eivind Sekse Hordat unhaugen 5781 Anna Gursli Munkebotn Langesæter Jan Tyssebotn Espe 5773 Ingunn Meland Hovland Hovland 5773 Halvor Måge Eikhamrane 5776 Grete Årekol Eikhamrane 5776 Ingvild Jåstad Borgothaugen Hallstein Hesjedal Sekse Hovland 5773 Hans Jakob Sekse Tjødnahaugane Geir Atle nedrevg Kalhagen Ingrid Marie K. Instanes indre Lofthus 5781 Eidnes Brita Gjerde Hovland 5773 Ragnvald Mæland Instanes indre Lofthus 5781 Oda Tyssebotn Espe 5773 Sara Grethe E itrheim Midtre Bleie 5776

111 Maria opedal Lofthus 5787 Maria opedal Lofthus Postboks Mildrid Frøynes Frøynes Lofthus 5781 Terje Opedal Legena Tone Opedal Legena 3 Lofthus 5781 Erika Alnæs Idrettsplassen 5781 Øyvind Sollesnes Sætveithagen 5627 Olav Helleland Helleland 5781 Lofthus 5781 Kristin Lothe Rosten 5781 Margit Karin Øyna Øyna 5763 Bjørn Eirik Lothe Øyna 5763 Midtbø erika renate håbruveien 10 skare 5763 nordbustad Jakob H. Meland Hovland 5773 Ing rid B. S olheim Hovland 5773 Knut Meland Eitrheim Viljar Bakken Rutle Røte 5781 Ole Audun Opedal Opedal Lofthus 5781 Kristin Opedal Sjukehusvn Ann Karin Larsen Skjeggedalsvegen Elizabeth Opedal Sommerfeldt Hanne Hesjedal Nesvegen Audun Kvalnes Espe 5773 Elisabeth Borge Røldalsvegen Anne-Grethe Segelgjerd 5773 Meland Malin Espe Espe 5773 Unni opedal Osen 5781 Aina Frøynes Frøynes 5781 Anne Karen Sandvin Mannsåker Tonje M K Eitrheim Tjødnahaugane 46 KINSARVIK 5780 Elin S. Røynstrand Stor 5773 Sven Johannes Stor 5773 Røynstrand Geir Sekse Segelgjerd 5773 Vilde S. Røynstrand Stor 5773 Magne H. Børve Haugasund 5781 Mia S. Johannessen Segelgjerd 5773 Astrid M Børve Stor 5773 Geir Midtun Hordatun 5781 Ida Eidnes Eidnes 5781 Turid Irene Svennes Ytre Hagen 5778 Rune Leikvoll Huse 5780 Stig hesjedal Sekse 5773

112 Pål Aga Salbunes Nå 5776 Hildeg unn Augd al 5776 Nå 5776 Amund Velure Jåstad 5777 Grimo 5777 sigrunn eidnes eidnes 5781 olav magnar eidnes 5781 nedrevåg Randi Elisabeth Oppedal Tveisme 5780 Margrete Brattespe Brattespe Hovland 5773 Linda Helen Henriksen-Kaland Bu 5780 Arnfinn Langesæter Indre Langesæter, 5777 Grimo. Karin Vikane Kalhagen Lene Nylund Røte 5781 Instanes Agnes cecilie Lofthus 5781 aarsand knudsen Sebastian midnes Grytingsvegen Hanne Korff Lofthus Lofthus 5781 Arne Lofthus Lofthus Marianne Hotle Marianne Hotle Blurnesvegen jan inge næss lofthus 5781 Elfrid Haara PB Leikvoll Anna Gudrun Ulsnes 5780 Tveisme Elisabeth Tveiterås Klokkargarden Lofthus 5781 Hans Kristian Pb Engmark Jan Hauso Simadalsvegen 14 Eidfjord 5783 Margareth Moberg Marenhus 5780 Tove Opedal Ullensvang 5781 Prestegard Kari Lutro Lutro 5781 Solfrid Instanes Ringøy Kinsarvik 5780 Seljestad Grethe K.Børve Trappetun 5773 Einar Børve Trappetun < /td> 5773 per nordnes lofthus 5781 magnhild helleland lofthus 5781 Frank O. Olsen Postboks Helene Olsen Postboks Olaug Utne Dale Lutro 5781 Ivar Dale Lutro 5781 Blurnesvegen

113 Jon Dale Lutro 5781 Denne E-posten er filtrert av MessageLabs Security System. For meir informasjon, besøk <

114 Ullensvang herad Sakspapir SAKSGANG Styre, utval, del. vedtaksmynde. Møtedato Saksnr Heradsstyret /2016 Saksansv.: Steigedal, Magnus Arkiv: N Objekt: Selskapskontroll Hardangerrådet IKS J.post id. 16/7878 Arkivsaknr 16/820-2 Vedlegg: Dato Tittel Dok.nr Partsbrev sak Selskapskontroll med forvaltningsrevisjon Hardangerrådet IKS Ullensvang kontrollutvalet partsbrev sak Selskapskontroll med forvaltningsrevisjon Hardangerrådet IKS Hardangerrådet-selskapskontroll med forvaltningsrevisjon Vedlegg til rapport Hardangerrådet Endeleg vedtak i: Heradsstyret Saksutgreiing/vurdering: Indre Hordaland Revisjon har på vegne av kontrollutvalet gjennomført selskapskontroll av forvaltningsrevisjon av Hardangerrådet IKS. Kontrollutvala i alle Hardangerkommunane har delteke i prosjektet. Kontrollutvalet i Ullensvang gjorde slikt vedtak i møte sak 34/14: 1. Ullensvang herad deltek i selskapskontroll med forvaltningsrevisjon av Hardangerrådet IKS. 2. Kontrollutvalet i Ullensvang herad sluttar seg til momentlista frå kontrollutvalet i Odda kommune frå Partsbrev frå kontrollutvalet sitt møte i Ullensvang herad PS 24/16 med vedlegg følgjer saka, kontrollutvalet sitt forslag til vedtak er lagt fram som vedtak i denne saka. Konklusjonen til kontrollutvalet : Sekretariatet sitt forslag til vedtak byggjer på de fem tilrådingane i rapporten. Dette er punkt

115 revisjonen tilrår kommunane og selskapet å arbeida vidare med. Sekretariatet har også i forslag til innstilling punkt 6 anbefalt at kommunestyret ber om oppfølging og tilbakemelding frå dei styrande organa i Hardangerrådet IKS om når og korleis vert følgt opp. Rådmannen sitt framlegg: Heradsstyret merkar seg IHR sine forslag til tilrådingar i kapittel 1 Samandrag, i den framlagte revisjonsrapporten: 1. Hardangerrådet (HR) bør korrigera selskapsavtalen slik at den er i tråd med lov om interkommunale selskap (intkomsel.) 2. Om ein framleis ynskjer å styrkja næringsutviklinga og felles arbeidsmarknad i Hardanger, bør eigarane av Hardangerrådet IKS sikra midlar til eit nytt næringsfond som stør opp om regional utvikling og verdiskaping. 3. Kommunane bør vurdera trongen for nye felles tiltak som kan motverka ny nedgang i folketalet i Hardanger. 4. Samarbeidskommunane bør vurdera trongen for nye midlar til regionalt kulturarbeid når kraftlinjemidlane er oppbrukt. 5. Samarbeidsmodellen og selskapsavtalen i Hardangerrådet IKS bør reviderast dersom kommunestrukturen vert endra blant samarbeidskommunane. 6. Heradsstyret ber om oppfølging og tilbakemelding frå dei styrande organ i Hardangerrådet IKS om når og korleis desse punkta vert følgd opp innan Kopi av slik attendemelding vert å sende kontrollutvalet.

116 Ullensvang herad Sekretariat for kontrollutvalet Ullensvang herad Kinsarvik 5780 KINSARVIK Vår sakshandsamar: Kjartan Haugsnes Dykkar ref.: Vår ref: 2014/419 Vår dato: Partsbrev - Selskapskontroll med forvaltningsrevisjon Hardangerrådet IKS Her følgjer partsbrev frå kontrollutvalet sitt møte i Ullensvang herad PS 24/16 Påskrift frå sekretariatet. Ber om at denne vert lagt fram som sak i heradsstyret. Med helsing Hogne Haktorson kontrollsjef Kjartan Haugsnes spesialrådgjevar Dokumentet er elektronisk godkjent og har derfor ikkje underskrift. Kopi til: Indre Hordaland Revisjonsdistrikt Rådmann Utvalsleiar Ordførar Besøksadresse: Agnes Mowinckelsgt. 5 - Postadresse: Postboks Bergen - Telefon Direkte telefon Mobil E-postadresse: kjartan.haugsnes@hfk.no eller kontrollutvalet@hfk.no Bankgironr Foretaksnr. NO mva.

117 Side 2/5 Arkivsak: 216 Arkivnr: 2014/419-8 Sakshandsamar: Kjartan Haugsnes Saksframlegg Saksgang Utval Saknr. Møtedato Kontrollutvalet i Ullensvang herad 24/ Selskapskontroll med forvaltningsrevisjon Hardangerrådet IKS Bakgrunn for saken: (Denne saken er opprinnelig skrevet for kontrollutvalget i Odda og er derfor på bokmål.) Kontrollutvalget i Odda gjorde slikt vedtak i sak 18/14 i møte Kontrollutvalget gjør følgende endring i plan for selskapskontroll: a) Kontrollutvalget i Odda kommune ønsker å prioritere selskapskontroll av Hardangerrådet i Kontrollutvalget i Odda inviterer de andremedlemskommunene til å delta i slik selskapskontroll. Når det er bestemt å gjennomføre selskapskontroll i et selskap med flere eiere er det vanlig at alle eiere inviteres til å delta i selskapskontrollen. Dette fremgår av forskrift om kontrollutvalg i kommuner og fylkeskommuner 13, Selskapskontroll. Her står det blant annet dette under merknader: I kommunalt/fylkeskommunalt eid selskap med mange eiere som hver for seg gjennom sine kontrollutvalg kan kreve innsyn i selskapet for å gjennomføre selskapskontroll etter denne bestemmelsen, kan det være hensiktsmessig at slikt innsyn blir samordnet gjennom avtale mellom deltakerne/eierne. Etter vedtaket i kontrollutvalget i Odda ble de resterende seks kommunenes kontrollutvalg i Hardanger invitert til å delta i selskapskontrollen. Ulvik, Eidfjord og Ullensvang prioriterte selskapskontroll av Hardangerrådet som nummer 1 i sine respektive evalueringer av plan for selskapskontroll. Kontrollutvalget i Kvam og Jondal takket ja til invitasjonen og senere kom også Granvin til, slik at kontrollutvalgene i alle Hardangerkommunene har deltatt i prosjektet. Invitasjonen fra kontrollutvalget var åpen, i den forstand at alle kontrollutvalgene hadde mulighet til å komme med innspill til problemstillinger som revisjonen burde se på i prosjektet.

118 Side 3/5 Kontrollutvalget i Odda kommune gjorde slikt vedtak i møte , sak 41/14: 1. Kontrollutvalget i Odda kommune bestiller prosjektplan selskapskontroll med forvaltningsrevisjon av Hardangerrådet AS av IHR. 2. Kontrollutvalget i Odda kommune inviterer alle eierkommunene til å komme med innspill til prosjektplanen i sine møter, høsten IHR blir bedt om å levere forslag til prosjektplan - i tråd med de føringer kontrollutvalgene i eierkommunene har gitt, inkludert formål, problemstillinger, eventuelle avgrensinger og ressursbruk - til kontrollutvalget i Odda kommunes første møte i Endelig prosjektplan sendes som invitasjon til alle eierkommunene for tilslutning med frist til 1. april 2015 Kontrollutvalget i Ullensvang gjorde slikt vedtak i møte sak 34/14: 1. Ullensvang herad deltek i selskapskontroll med forvaltningsrevisjon av Hardangerrådet IKS. 2. Kontrollutvalet i Ullensvang herad sluttar seg til momentlista frå kontrollutvalet i Odda kommune frå I kontrollutvalgets møte i Odda sak 7/15 ble endelig prosjektplan for selskapskontroll med forvaltningsrevisjon av Hardangerrådet IKS vedtatt: 1. Kontrollutvalet godkjenner prosjektplan Selskapskontroll med forvaltningsrevisjon av Hardangerrådet IKS, dagsett Selskapskontroll med forvaltningsrevisjon gjennomføres i henhold til prosjektplanens punkt 8, Prosjektorganisering og ressursbehov. 3. Eventuelle endringer i avgrensing, metode og problemstillinger avtales med kontrollutvalet. 4. Endelig rapport, inkludert uttale fra rådmann og styret sendes sekretariatet innen 15. januar 2016 I prosjektplanens punkt 8 Prosjektorganisering og ressursbehov har Indre Hordaland Revisjonsdistrikt (IHR) beregnet kostnaden for de ulike kommunene. Kostnaden med dette prosjektet er ikke fordelt etter kostnadsnøkkelen til Hardangerrådet IKS, men internt i medlemskommunene i Indre Hordaland Revisjonsdistrikt.(IHR) Det vil igjen si at for kommunene Odda, Eidfjord, Jondal, Ulvik og Ullensvang inngår prosjektet i kommunenes fastpris med revisor. For Kvam herad og Granvin herad som har privat revisjon, tilkommer det en kostnad til IHR på kr ,- eks mva. for rapporten. Formål og problemstillinger: I rapporten kapittel 2.2 gjør revisor rede for formål og problemstillinger. Disse samsvarer med bestillingen fra kontrollutvalgene. Drøfting: Rapporten svarer etter sekretariatets mening i det alt vesentlige til kontrollutvalgenes bestilling av prosjektet. Sekretariatet viser også til sluttkommentaren fra daglig leder i Hardangerrådet IKS som sier: Rapporten viser et godt bilde av aktiviteten og kompleksiteten i arbeidet i Hardangerrådet. Rapporten viser også at Hardangerrådet er en viktig møteplass for alle de syv Hardangerkommunene. En del av prosjektene må også betegnes som vellykket og delvis vellykket. Rapporten fokuserer mye på «Flytt Til Hardanger» (FTH) men det er etter sekretariatets mening også helt greit da dette prosjektet kanskje har vært det viktigste i en region med store utfordringer knyttet til folketallsutvikling.

119 Side 4/5 Revisor skriver det slik i rapporten: «Flytt til Hardanger har etter revisjonen si erfaring vore eit positivt tiltak som stansa nedgangen i folketalet og gitt ein viss vekst dei siste åra prosjektet eksisterte. Tilbakemelding frå kommunane på oppfølging av Flytt til Hardanger og statistikken over folketalsutviklinga viser klare tendensar at kontinuerleg fokus og innsats mot rekruttering er naudsynt om ein vil oppretthalda veksten i regionen. Det er klare forskjellar mellom kommunane i høve fokus og innsats etter at 2. del av Flytt til Hardanger vart avslutta. Målsetjinga var blant anna å gjera kommunane i stand til å driva aktiviteten vidare i kommunal regi. I dag er fellestiltaka minkande og fleire kommunar opplever ny tilbakegang i Prosjektet har også satt fokus på bustadpolitikken og tilgangen på egna tomteland og hus til leiga. Samla sett har det også vorte igangsett fleire nybygg enn før. Ei årsak kan vera fokus på etterspørsel og større interesse for Husbanken sine finansieringsordningar. Kommunale arealplanar ser også ut til å ta inn over seg dei behov som er avdekka i prosjektet.» I alt har revisjonen kommet med fem anbefalinger til selskap og eierkommuner (Rapporten kapittel 1. side 7): Hardangerrådet (HR) bør korrigere selskapsavtalen slik at den er i tråd med lov om interkommunale selskap (intkomsel.) Om ein framleis ynskjer å styrkja næringsutviklinga og felles arbeidsmarknad i Hardanger, bør eigarane av Hardangerrådet IKS sikra midlar til eit nytt næringsfond som stør opp om regional utvikling og verdiskaping. Kommunane bør vurdera trongen for nye felles tiltak som kan motvirka ny nedgang i folketalet i Hardanger. Samarbeidskommunane bør vurdera trongen for nye midlar til regionalt kulturarbeid når kraftlinje midlane er oppbrukt. Samarbeidsmodellen og selskapsavtalen i Hardangerrådet IKS bør reviderast dersom kommune strukturen vert endra blant samarbeidskommunane. Konklusjon Sekretariatet sitt forslag til vedtak byggjer på de fem tilrådingene i rapporten. Dette er punkt revisjonen tilrår kommunene og selskapet å arbeide vidare med. Sekretariatet har også i forslag til innstilling punkt 6 anbefalt at kommunestyret ber om oppfølging og tilbakemelding fra de styrende organer i Hardangerrådet IKS om når og hvordan disse punktene følges opp. Forslag til innstilling Heradsstyret merkar seg IHR sine forslag til tilrådinger i kapittel 1 Samandrag, i den framlagte revisjonsrapporten: 1. Hardangerrådet (HR) bør korrigere selskapsavtalen slik at den er i tråd med lov om interkommunale selskap (intkomsel.) 2. Om ein framleis ynskjer å styrkja næringsutviklinga og felles arbeidsmarknad i Hardanger, bør eigarane av Hardangerrådet IKS sikra midlar til eit nytt næringsfond som stør opp om regional utvikling og verdiskaping. 3. Kommunane bør vurdera trongen for nye felles tiltak som kan motvirka ny nedgang i folketalet i Hardanger. 4. Samarbeidskommunane bør vurdera trongen for nye midlar til regionalt kulturarbeid når kraftlinjemidlane er oppbrukt. 5. Samarbeidsmodellen og selskapsavtalen i Hardangerrådet IKS bør reviderast dersom kommunestrukturen vert endra blant samarbeidskommunane. 6. Heradsstyret ber om oppfølging og tilbakemelding frå dei styrande organ i Hardangerrådet IKS om når og korleis desse punkta vert følgd opp innan Kopi av slik attendemelding vert å sende kontrollutvalet.

120 Side 5/5 Saksprotokoll i Kontrollutvalet i Ullensvang herad Handsaming i møtet: Jostein Eitrheim og Trude Rinaldo frå Hardangerrådet IKS var invitert frå IHR til å høyre på presentasjonen. Elin Bye og Arne Gilbakken frå IHR presenterte rapporten og svarte på spørsmål. Sekretariatet orienterte kort om handsaming av same sak i kontrollutvalet i Odda kommune og Ulvik herad Kontrollutvalet i Ullensvang herad merkar seg vedtaket i kontrollutvalet i Odda kommune og Ulvik herad og slutta seg samrøystes til nytt punkt 5. (Innstillinga sitt punkt 5 vert nytt punkt 6) Samarbeidskommunane bør vurdera å endra styret for tildeling av Hardangerrådet sin kunstnarbustad, og la dette arbeidet gå på omgang mellom kommunane etter same modell som til dømes rådmannsforum. Forslag til vedtak med endring vart samrøystes vedteke. Vedtak: Heradsstyret merkar seg IHR sine forslag til tilrådinger i kapittel 1 Samandrag, i den framlagte revisjonsrapporten: 1. Hardangerrådet (HR) bør korrigere selskapsavtalen slik at den er i tråd med lov om interkommunale selskap (intkomsel.) 2. Om ein framleis ynskjer å styrkja næringsutviklinga og felles arbeidsmarknad i Hardanger, bør eigarane av Hardangerrådet IKS sikra midlar til eit nytt næringsfond som stør opp om regional utvikling og verdiskaping. 3. Kommunane bør vurdera trongen for nye felles tiltak som kan motvirka ny nedgang i folketalet i Hardanger. 4. Samarbeidskommunane bør vurdera trongen for nye midlar til regionalt kulturarbeid når kraftlinjemidlane er oppbrukt. 5. Samarbeidskommunane bør vurdera å endra styret for tildeling av Hardangerrådet sin kunstnarbustad, og la dette arbeidet gå på omgang mellom kommunane etter same modell som til dømes rådmannsforum. 6. Samarbeidsmodellen og selskapsavtalen i Hardangerrådet IKS bør reviderast dersom kommunestrukturen vert endra blant samarbeidskommunane. 7. Heradsstyret ber om oppfølging og tilbakemelding frå dei styrande organ i Hardangerrådet IKS om når og korleis desse punkta vert følgd opp innan Kopi av slik attendemelding vert å sende kontrollutvalet. Hogne Haktorson kontrollsjef Kjartan Haugsnes spesialrådgjevar Dokumentet er elektronisk godkjent og har derfor ikkje underskrift. Vedlegg 1 Selskapskontroll med forvaltningsrevisjon Hardangerrådet IKS 2 Vedlegg Selskapskontroll med forvaltningsrevisjon Hardangerrådet IKS

121 Fra: Kjartan Haugsnes Sendt: 7. juni :36 Til: postmottak Ullensvang herad; Linn Merete Østerbø Kopi: Solfrid Borge; Magnus Steigedal; Hogne Haktorson; Torgeir T. Alvsåker; Elin Bye Arne Gilbakken 'Indre Hordaland Revisjonsdistrikt' Emne: Ullensvang kontrollutvalet partsbrev sak Selskapskontroll med forvaltningsrevisjon Hardangerrådet IKS Vedlegg: Partsbrev - Selskapskontroll med forvaltningsrevisjon Hardangerrådet IKS.pdf; Hardangerrådet-selskapskontroll med forvaltningsrevisjon.pdf; Vedlegg til rapport Hardangerrådet.pdf Hei Her følgjer partsbrev frå kontrollutvalet sitt møte i Ullensvang herad PS 24/16 Selskapskontroll med forvaltningsrevisjon Hardangerrådet IKS Påskrift frå sekretariatet. Ber om at denne vert lagt fram som sak i heradsstyret. Mvh Kjartan Haugsnes Spesialrådgjevar Hordaland fylkeskommune Sekretariat for kontrollutvalet Postboks Bergen kjartan.haugsnes@hfk.no <mailto:kjartan.haugsnes@hfk.no> Telefon Mobil Eg gjer merksam på at dette ikkje er ei privat e-postadresse; både inngåande og utgåande e-post vert vurdert for ev. journalføring i vårt sak- og arkivsystem. Denne E-posten er filtrert av MessageLabs Security System. For meir informasjon, besøk <

122 Indre Hordaland Revisjonsdistrikt Forvaltningsrevisjon Rekneskapskontroll Intern kontroll Rådgjeving og oppdrag Selskapskontroll med forvaltningsrevisjon Hardangerrådet IKS Odda kommune Kvam herad Eidfjord kommune Ullensvang herad Granvin herad Jondal kommune Ulvik herad Oppdrag for kontrollutvala IHR- 1/16 1

123 Forord Frå kontrollutvalet i Odda kommune, Kvam herad, Eidfjord kommune, Ullensvang herad, Granvin herad, Jondal kommune og Ulvik herad har Indre Hordaland Revisjonsdistrikt fått i oppdrag å gjennomføra ein selskapskontroll med forvaltningsrevisjon av Hardangerrådet IKS. Vi har valt å dele rapporten inn i 3 delar: Kontroll av forvaltninga av kommunane sine eigarinteresser Resultat av aktiviteten i Hardangerrådet IKS Oppretta møteplassar for samhandling og politisk samarbeid Vedlagt følgjer rapporten. Indre Hordaland Revisjonsdistrikt takkar kontrollutvala for oppdraget. Vi vil også takka dei involverte knytt til Hardangerrådet og i kommunane for godt samarbeid i dette prosjektet. Arbeidet er utført av Elin Bye, Arne Gilbakken og Gudrun Marie Helleve som er tilsette i IHR. Revisor si uavhengigheit er vurdert. Voss den Elin Bye Reg. revisor - sign - 2

124 INNHALD 1. Samandrag Innleiing Bakgrunn Formål og problemstillingar Avgrensing Generelt om Hardangerrådet IKS/Hardangerrådet Metode Revisjonskriterium Høyring Kontroll av forvaltninga av kommunane sine eigarinteresser Revisjonskriteriar Data Innleiing Samsvarer aktiviteten i Hardangerrådet IKS med vedtekter og selskapsavtale? Kva rapporteringsrutinar føreligg i forhold til drift av selskapet? Korleis fordeler inntekter seg i forhold til aktiviteten i selskapet? Vurdering av kostnadsfordelingsmodellen Har Hardangerrådet IKS tilstrekkeleg med ressursar til å vera ein pådrivar og gjennomføringskraft for eigarkommunane for framtida? Vurdering og konklusjon Tilrådingar Resultat av aktiviteten i Hardangerrådet IKS Revisjonskriteriar Data Auka næringsaktivitet Auka busetjing Auka kulturaktivitet, herunder evaluering av kunstnarbustad i Berlin? Vurdering og konklusjon Tilrådingar Etablerte møteplassar for samhandling og politisk samarbeid Data Innleiing

125 5.2.2 Korleis fungerer Hardangerrådet IKS som samarbeidsorgan? Korleis fungerer vedtaksprosessane i dei ulike råda? Har organisering av Hardangerrådet IKS bidrege til auka samarbeid mellom kommunane? I kva grad er vedtak i Hardangerrådsmøte forpliktande for medlemskommunane? Korleis blir kryssande interesser (interessekonfliktar) mellom Hardangerrådet og kommunen handtert? Kva er Hardangerrådet IKS sin rolle i kommunesamanslåinga Er organiseringa av møteplassar og samarbeid hensiktsmessig i forhold til kommunane sitt framtidige behov? Vurdering og konklusjon Tilrådingar Vedlegg 4

126 1. Samandrag Innleiing Arbeidet med selskapskontroll og forvaltningsrevisjon av Hardangerrådet IKS har vore eit stort og omfattande kontrollarbeid. Tinginga vart opphavleg gjort av kontrollutvalet i Odda den som inviterte kontrollutvala i dei 6 andre eigarkommunane til å delta i arbeidet. Sekretariatet til kontrollutvalet i Odda sørgja for at samtlege kontrollorgan fekk anledning til å vurdera prosjektet og koma med eigne forslag til problemstillingane som Indre Hordaland Revisjonsdistrikt skulle undersøkje. Revisjonen har valt å dele undersøkinga i tre hovudkapittel. Selskapskontrollen er omhandla i kapittel 3 medan næringsutvikling, busetjing og kulturarbeidet er omtalt i kapittel 4. Kapittel 5 omhandlar mellom anna møteplassar, politiske og administrative råd med meir. Forutan samtalar med tilsette i Hardangerrådet IKS har det vore samtalar med ordførar og rådmann frå nokre eigarkommunar og fleire samarbeidspartnarar til verksemda. Det vart utarbeid ei spørjeundersøking til rådmennene og samtlege herad/kommunestyrerepresentantar frå forrige valperiode. Responsen var svært treg og det måtte til 3 purringar og ei utviding til 6 veker før ein fekk ein svarprosent på 64,8% av i alt 145 tilskrevne informantar via e-post og web. Samarbeid med Hardangerrådet IKS Etter at sjølve revisjonsarbeidet tok til, opplevde alle dei involverte frå IHR ein svært imøtekommande administrasjon i HR. Dokumentasjon har vore raskt levert og mykje av verksemda sitt arbeid og prosjekt har båre preg av god kontroll og dokumentasjon. Mange av prosjekta har også vore bygd opp på grundig analyse og gode bakgrunnsdata. Ved å definere ein klar ståstad ved prosjektstart har Hardangerrådet IKS klart å dokumentera resultata av innsatsen både der ein har lukkast og der det framleis står oppgåver att. Dialogen med tidlegare og noverande dagleg leiar, konsulent i Hardangerrådet og styreleiaren har vore open og konstruktiv på alle måtar. Selskapskontroll Hardangerrådet vart starta i 1989 som eit 27 interkommunalt samarbeid. I 2003 vart verksemda omdanna til eit interkommunalt selskap etter lov om interkommunale selskap (IKS-lova). Det vart då etablert ein selskapsavtale med tilhøyrande vedtekter. Vedtektene har seinare vore korrigert fleire gonger. Endringane har vore godkjent i dei respektive kommunestyra. Regionrådet i Hardanger som består av ordførarane frå dei 7 eigarkommunane utgjer representantskapet for selskapet. Det er eit eige styre for selskapet som legg fram budsjett, årsrekneskap og årsmelding til representantskapet. Revisjonen har funnet nokre punkt i selskapsavtalen og vedtektene som bryt med eksisterande lovverk for IKS eller som framstår som uklåre. Me rår til at påviste brot og uklåre punkt vert retta opp snarast jf. Kap 3. Selskapet har ei grunnfinansiering frå eigarkommunane etter avtalt fordelingsnøkkel. Vår kartlegging viser at Hardangerrådet IKS har arbeidt med eller igangsett 36 prosjekt i perioden Leiinga i HR har nytta deler av prosjektmidlane til drift av administrasjonen i forhold til innsatsen som er gjort for å generere å drive dei ulike prosjekta. Den daglege leiinga antyda overfor revisjonen ein andel på omlag 60% av aktiviteten i HR gjeld ulike prosjekt, 20% gjeld administrasjon og 20% gjeld arbeid i samband med regionrådsarbeid, møter og sekretariatsoppgåver. Rekneskapsanalysen viser at desse måltala i det vesentlege stemmer godt med leiinga si vurdering. Satsingsområde Hardangerådet IKS har peika på særleg tre områder der ein har ynskt å vera ein pådrivar for samarbeid og utvikling mellom kommunane i Hardanger. Næringsutvikling, folketalsutvikling og kulturarbeid. Hardangerrådet IKS har vore administrator for regionalt næringsfond i Hardanger. Historisk har fondet mottatt om lag 3 mill. kr. frå fylkeskommunen til ulike næringsretta tiltak som blant anna skal styrkja samarbeidet i regionen. Midlane har gått til ulike tiltak som ivaretek kryssingspunktet mellom næringsliv og det offentlege sitt ansvar. Samtidig har det vore ein katalysator for felles tiltak mellom kommunane på alle tre satsingsområda. Det er ikkje mogleg å sei kor mange nye arbeidsplassar som er skapt eller kva ringverknad ulike tiltak har hatt for næringslivet. Utvilsamt vil utbygging av fiber, digitalt kompetansenettverk og direkte støtte til gründere og vidareutvikling av verksemder gi resultat. 5

127 Ser ein på utviklinga i antall registrerte selskap med tilsette har desse fått ein klar auke dei siste åra. Mykje av auken er likevel knytta til enkeltmannsføretak som ikkje kjem fram i oversikten frå SSB. HR mista i 2015 midlane til det regionale næringsfondet frå fylkeskommunen. Fondsstyret som bestod av ordførarane i Hardangerkommunane avvikla fondet i november Dette vil på kort sikt få store konsekvensar for ei rekkje utviklingstiltak som krev samarbeid på tvers av kommunane. Utan finansielle musklar manglar HR gjennomføringskraft til å løysa viktige oppgåver i skjeringspunktet mellom det offentlege og private sitt ansvar. På lengre sikt vonar leiinga på at ein kan få attende noko av midlane frå fylkeskommunen sine inntekter på konsesjonskraft som vert generert i regionen. Ei utfordring i så måte er at midlane i dag inngår i drifta til fylkeskommunen. Utvilsamt må HR sikra midlar til næringsarbeidet om dei skal bidra i eit omfang som før. HR driv også 2. linjetenesta med kurstilbod til grundarar i Hardanger. Den praktiske gjennomføringa er det Handalag Opplæring som står for i samarbeid med Næringshagen i Odda. Folketalsutvikling Flytt til Hardanger har etter revisjonen si erfaring vore eit positivt tiltak som stansa nedgangen i folketalet og gitt ein viss vekst dei siste åra prosjektet eksisterte. Tilbakemelding frå kommunane på oppfølging av Flytt til Hardanger og statistikken over folketalsutviklinga viser klare tendensar at kontinuerleg fokus og innsats mot rekruttering er naudsynt om ein vil oppretthalda veksten i regionen. Det er klare forskjellar mellom kommunane i høve fokus og innsats etter at 2. del av Flytt til Hardanger vart avslutta. Målsetjinga var blant anna å gjera kommunane i stand til å driva aktiviteten vidare i kommunal regi. I dag er fellestiltaka minkande og fleire kommunar opplever ny tilbakegang i Prosjektet har også satt fokus på bustadpolitikken og tilgangen på egna tomteland og hus til leiga. Samla sett har det også vorte igangsett fleire nybygg enn før. Ei årsak kan vera fokus på etterspørsel og større interesse for Husbanken sine finansieringsordningar. Kommunale arealplanar ser også ut til å ta inn over seg dei behov som er avdekka i prosjektet. Kulturarbeid Hardangerrådet mottok 18,5 millionar av kraftlinjemidlane som vart gjeve til kommunane som vart råka av utbygginga av kraftlinja frå Sima til Samnanger. Midlane har vore nytta til ulike kulturtiltak i heile Hardangerregionen. Mange prosjekt har mottatt midlar frå HR til konkrete tilstellingar eller kultur formidling av ulik karakter. Ein million vart øyremerka til ungdomsarbeid. HR igangsette prosjektet Hardanger 2014 som var ei rekkje tilstellingar og stunt for å markera Hardanger sin posisjon og rolle i oppbygginga av Noreg sin identitet etter Det har også vore arbeidt med felles identitetstiltak som skilting av kjente attraksjonar med meir. Alle kompensasjonsmidlane frå utbygging av kraftlinja er no brukt opp eller allokert til godkjente prosjekt. På kultursida har Hardangerrådet IKS arbeidt med internasjonalisering sidan Eit av tiltaka er å tilby lokale kunstnarar ein kunstnarbustad i Berlin. Denne vert nytta av ulike kunstnarar frå Hardanger. Det er nedsett eit eige styre som står for tildeling av opphald. Styret består av kultursjefane i Eidfjord og Kvam samt ein representant frå kunstnarorganisasjonen Hardingpuls. HR er ein administrator for tiltaket og svarer på spørsmål frå interesserte søkjarar. Ein gong i året har tilsette i HR vaska ned husvære og gjort vedlikehald som maling og erstatta øydelagde kvitevarer med meir. Dette vedlikehaldsarbeidet har truleg spart HR pengar framfor å leiga inn eksterne tenester, samstundes som det har gjeve HR viktig innsikt og kunnskap om forholda i Berlin i forhold til rådgiving til interesserte kunstnarar. Revisjonen har ikkje funnet noko kritikkverdig ved desse forholda. Odda kommune har frå 2015 valt å stansa vidare deltaking i kunstnarbustaden. Deltakarane vil likevel ikkje ekskludera kunstnarar frå Odda til å nytta kunstnarbustaden om dei søkjer. Det vart etablert eit samarbeid innan agroturisme og tradisjonsmat med provinsen Greve in Chianti i Italia og Hardanger. Her haustar kommunane og næringslivet i Hardanger erfaringar om korleis ein har klart å snu ei negativ utvikling til eit vekstområde ved å satsa på lokalt jordbruk og turisme. Merkevarebygging kring ulike produkt under ein felles Hardangermeny har også vore tema blant anna på internasjonal matvaremesse i Berlin, Greve in Chianti og på Rørosmarknaden. Ungdommen i Hardanger har også vore aktiv i samarbeidet med den italienske provinsen og arbeidt med spørsmål som samfunnsengasjement blant unge og rådsarbeid knytta til skule og lokalpolitikk. 6

128 Hardanger Japan er eit anna satsingsområde der HR står som kontraktspartnar. Her står mellom anna utviding av kjennskapen til Hardangerfela og musikken i fokus. Utveksling av studentar og fagleg samarbeid har ført til eit samarbeid der næringslivet, kulturlivet og politiske miljø i Hardanger har gjennomført marknadsføringstiltak overfor japanske partnarar med hjelp av den norske ambassaden i Tokyo og interesseorganisasjonen Japan Hardanger Club. Reiselivet i Hardanger framstår som ei viktig målgruppe for satsinga på internasjonalisering og det kulturbaserte næringslivet. HR har sytt for god mediadekning i samband med dei internasjonale prosjekta. Møteplassar og rådsarbeid Hardangerrådet har i dag etablert 7 aktive råds og møteplassar for politisk handverk, interkommunalt samarbeid og regionalt ungdomsarbeid. Leiarfunksjonane går på omgang mellom kommunane med to års funksjonstid. Når ordføraren i ein kommune er leiar for regionrådet i Hardanger, er kommunen sin rådmann leiar i rådmannsforumet. Leiaren i rådmannsforumet har også møterett i regionrådet for å sikra god arbeidsfordeling der kommunane vert direkte involvert i saker/prosjekt eller utgreiingar. Fylgjande 7 organ er etablert: Regionrådet i Hardanger (ordførarane), Hardangertinget (formannskapa), Rådmannsforum, Team Hardanger (næringsansvarlege i kommunane), Hardanger kulturråd (kulturansvarlege i kommunane) Hardanger ungdomsråd (leiarane i kommunale ungdomsråd) og Hardanger ungdomsting (medlemmane i kommunale ungdomsråd). Me har teke stikkprøvar på kva leiarskapen i kommunane synes om desse møteplassane ved å kontakta nokre ordførarar og rådmenn som sit i nokre av desse råda. Fleire leiarar vart forsøkt kontakta, men det lukkast ikkje å få til samtalar med meir enn ein ordførar og rådmann på dette tidspunktet. Leiaren i ungdomsrådet stilte også viljug opp for ein samtale om ungdomsrådet og ungdomstinget. Vår erfaring er at desse informantane viser ein positiv haldning til formålet og arbeidet som skjer i Hardangerrådet IKS sin regi. Samstundes kan det verke som at enkelte informantar som ikkje nødvendigvis er like involvert i regionsamarbeidet har noko avvikande oppfatningar om nytten av møteplassane og rådsarbeidet. Kommunereforma Hardangerrådet IKS har ikkje hatt noko konkret rolle i samband med drøftingane kring kommunesamanslåing av kommunane i Hardanger. HR skaffa utredningsmidlar til dette arbeidet, men vinteren 2015 valte den politiske leiinga (ordførarane) at dette arbeidet skulle skje direkte mellom kommunane. Midlane vart fordelt mellom kommunane etter den økonomiske fordelingsnøkkelen. HR vart beden om å planleggja felles kommunestyremøte for alle Hardangerkommunane saman med Eidfjord kommune i juni Mange av informantane meiner likevel at Hardangerrådet burde ha ei rolle i samband med spørsmålet om samanslåing av kommunane, framgår det av kommentarane. Tilrådingar Revisjonen foreslår fylgjande tilrådingar i samband med selskapskontroll og forvaltningsrevisjon av Hardangerrådet IKS: HR bør korrigere selskapsavtalen slik at den er i tråd med lov om interkommunale selskap ( intkomsel.) Om ein framleis ynskjer å styrkja næringsutviklinga og felles arbeidsmarknad i Hardanger, bør eigarane av Hardangerrådet IKS sikra midlar til eit nytt næringsfond som stør opp om regional utvikling og verdiskaping. Kommunane bør vurdera trongen for nye felles tiltak som kan motvirka ny nedgang i folketalet i Hardanger. Samarbeidskommunane bør vurdera trongen for nye midlar til regionalt kulturarbeid når kraftlinjemidlane er oppbrukt. Samarbeidsmodellen og selskapsavtalen i Hardangerrådet IKS bør reviderast dersom kommunestrukturen vert endra blant samarbeidskommunane. 7

129 2. Innleiing 2.1 Bakgrunn Selskapskontroll er heimla i kommunelova (koml.) 77 nr. 5 og omtalt i forskrift om kontrollutval i kommunar/fylkeskommunar (FOR ) kapittel 6, Rett til innsyn i andre selskap som kommunen eig 100 %, direkte eller indirekte, er heimla i koml. 80. Kommunen skal ifølge kommuneloven 78 pkt. 2 og forskrift om revisjon 6 og 7 utføre forvaltningsrevisjon. Det skal sikrast tilsyn med at forvaltninga i kommunen skjer i samsvar med gjeldande retningslinjer og vedtak, og at det skal utførast systematiske vurderingar av bruk og forvaltning av kommunen sine midlar med utgangspunkt i oppgåver, ressursbruk og oppnådde resultat. Selskapskontrollen med forvaltningsrevisjon av Hardangerrådet IKS (HR) er tinga av kontrollutvala i Odda kommune, bestilling i protokoll og igangsetting av prosjekt i protokoll , Kvam herad protokoll , Eidfjord kommune protokoll , Ullensvang herad protokoll , Granvin herad protokoll sak 21/14, Jondal kommune protokoll sak 10/14 og Ulvik herad protokoll Selskapskontrollen med forvaltningsrevisjon er utført i tråd med godkjent prosjektplan av 1. april Formål og problemstillingar Formålet med prosjektet er å vurder om Hardangerrådet IKS oppfyller intensjonen i selskapsavtalen, og om verksemda har oppnådd resultat på vegne av eigarkommunane. Problemstillingane som er undersøkt er delt i 3 hovuddelar i godkjent prosjektplan: «Selskapskontroll med forvaltningsrevisjon 1) Kontroll av forvaltningen av kommunenes eierinteresser a) Samsvarer aktiviteten i Hardangerrådet IKS med vedtekter og selskapsavtale? b) Hvilke rapporteringsrutiner foreligger i forhold til drift av selskapet? c) Hvordan fordeler inntekter seg i forhold til aktivitet i selskapet? d) Vurdering av kostnadsfordelingsmodellen e) Har Hardangerrådet IKS tilstrekkelig med ressurser til å være en pådriver og gjennomføringskraft for eierkommunene for fremtiden? 2) Resultat av aktiviteten i Hardangerrådet IKS: a) Økt næringsaktivitet? b) Økt bosetting? c) Økt kulturaktivitet, herunder evaluering av kunstnerbustad i Berlin? 3) Opprettede møteplasser for samhandling og politisk samarbeid 1) Hvordan fungerer Hardangerrådet IKS som samarbeidsorgan? 8

130 2) Har organisering av Hardangerrådet IKS bidratt til økt samarbeid mellom kommunene? 3) Hvordan fungerer vedtaksprosessene i de ulike rådene? 4) Hvordan blir kryssende interesser (interessekonflikter) mellom Hardangerrådet og kommunen håndtert? 5) I hvilken grad er vedtak i Hardangerrådsmøte forpliktende for medlemskommunene? 6) Hva er Hardangerrådet sin rolle i kommunesammenslåingen? 7) Er organiseringen av møteplasser og samarbeid hensiktsmessig i forhold til kommunenes fremtidige behov?» Denne rapporten er skrive på nynorsk då oppdragskommunane og mesteparten av dokumentasjonen som er nytta brukar dette målføret. Hovudtinginga frå kontrollutvalet i Odda kommune var på bokmål. 2.3 Avgrensing Denne revisjonen er avgrensa til selskapskontroll med forvaltningsrevisjon. Det er ikkje planlagt eigarskapskontroll, dvs. kontroll av kommunane si forvaltning av eigarskapen sin. Revisjonen har i det alt vesentlege avgrense bruk av historiske tall/data/organisering til førre kommunestyreperiode ( ). Revisjonen har ikkje undersøkt om kommunane har fylgt opp innstillingar /vedtak frå samarbeidsorgana i regi av Hardangerrådet IKS. Vi har likevel undersøkt kommunane si vidareføring av flytt til Hardanger-prosjektet. Revisjonen har ikkje sett på suksessraten for dei verksemdene som har mottatt tilskot frå det Regionale Næringsfondet i Hardanger. 2.4 Generelt om Hardangerrådet IKS/Hardangerrådet Hardangerrådet IKS er eit interkommunalt selskap, oppretta med heimel i lov om interkommunale selskap av nr. 6 med kommunane Eidfjord, Granvin, Jondal, Kvam, Odda, Ullensvang og Ulvik som eigarar. Ny selskapsavtale er godkjent pr Sidan endra i tråd med forskriftene i år 2012 og Samarbeidet i Regionråd Hardanger vart fyrste gong etablert i Hardangerrådet IKS var opphavleg eit 27 selskap (jf. Kommunlelova) og vart omdanna til eit IKS i Hovudoppgåva er å styrkja regionen gjennom større grad av forpliktande samarbeid. Samarbeidet skal leggja til grunn deltaking frå likeverdige partar og skal vera eit supplement og ei støtte til kommunane si eiga verksemd. Hovudkontoret til Hardangerrådet ligg i Kinsarvik og har i dag 2 fast tilsette. I tillegg er det ein person som har ein 50% prosjektstilling og som arbeider med IS Fjordvegen. Det vart tilsett ny dagleg leiar frå 1. september Hardangerrådet arbeider med 3 hovudoppgåver: 1 1. POLITISK SAMORDNING Vera pådrivar og oppfølgjar overfor overordna styresmakter. Gje felles fråsegner påvegne av kommunane. 1 Kilde: Hardanger.com 9

131 2. FAGLEG SAMARBEID Styrkja identiteten i Hardanger og utvikla samarbeidsformer mellom kommunane der næring skule og kultur er sentrale område. 3. TEAM HARDANGER - ETABLERARATENESTE OG NÆRINGSUTVIKLING. Hardangerrådet har hovudansvaret for etablerertenesta i regionen. I tillegg har HR arbeidd med internasjonalisering sidan 2009, innan reiseliv, kunst og kultur og andre prosjekter som Cittaslow. 2.5 Metode Rapporten er utarbeidd i samsvar med RSK Standard for forvaltningsrevisjon 2. Framgangsmåten kan illustrerast av fylgjande modell: OVERORDNA MODELL grunnelementa i forvaltningsrevisjon PROBLEMSTILLINGER REVISJONSKRITERIE DATAINNSAMLING/ ANALYSE FAKTA/DATA VURDERINGER/ KONKLUSJON Intervju/samtalar Revisor har intervjua tidlegare leiar for Hardangerrådet IKS. Vidare har me hatt samtalar med konsulenten i Hardangerrådet, ordførar i Ulvik, rådmann i Eidfjord, leiar for Hardanger Ungdomsråd og leiar i Handalag Opplæring AS. I tillegg har me hatt drøftingsmøte med tidlegare dagleg leiar, noverande leiar, konsulent og styreleiar i HR i samband med høyringsrunden. Spørjeundersøking Det har vorte gjennomført ei spørjeundersøking blant kommunestyrerepresentantar, ordførarar ( ) og rådmenn i dei 7 kommunane, til saman 145 spørjeskjema. Etter 3 purringar var det 94 stk. som hadde svart og dette gir ein svarprosent på 64,8. Innkomne kommentarar frå deltakarane i kapittel 4 og 5, ligg i eige vedlegg 7. 2 RSK 001 er fastsatt av Norges Kommunerevisorforbunds styre som god kommunal revisjonsskikk for forvaltningsrevisjonsprosjekter. Standarden bygger på norsk regelverk og internasjonale prinsipper og standarder som er fastsatt av International Organization of Supreme Audit Institutions (INTOSAI) og Institute og Internal Auditorts (IIA). 10

132 Tabellen nedanfor viser fordeling av innkomne svar pr. kommune. Svarprosent kommunar Eidfjord kommune 5,32 Granvin herad 11,70 Jondal kommune 10,64 Kvam herad 20,21 Odda kommune 23,40 Ullensvang herad 17,02 Ulvik herad 11,70 Dokumentanalyse Revisor har undersøkt vedtektene, reglementer, div. protokollar/dokument og ulike evalueringsrapportar som gjeld Hardangerrådet IKS. I tillegg har me analysert div. statistikkar frå SSB. Revisjonen har også gjort analyser i rekneskapen for åra Revisjonskriterium Ein forvaltningsrevisjon skal vurderast etter eit utval av kriteriar. Revisjonskriteriane skal vera grunna i, eller utreda av autoritative kjelder innan det reviderte området. Dette kan framstillest frå lovverk, politiske vedtak og føringar, administrative retningslinjer og anerkjent teori på området. Faktagrunnlaget blir målt opp mot kriteriane, og er utgangspunkt for dei analyser og vurderingar/konklusjonar som revisjonen gir. Resultatet dannar grunnlaget for eventuelle tilrådingar frå revisjonen. I nokre av temaene som er omtalt i grunnlaget for prosjektplanen er av beskrivande karakter. For desse er det ikkje utleia særskilte revisjonskriteriar. Forøvrig vil revisjonskriteriane verta omtalt nærmare under kvart kapittel. 2.7 Høyring Revisjonen har gjennomført eit høyringsmøte med leiinga i Hardangerrådet IKS i forkant av den offisielle høyringsrunden. Både noverande dagleg leiar, konsulent, styreleiar (kap. 3) i selskapet samt tidlegare dagleg leiar fekk rapporten til gjennomlesing i forkant av høyringsmøtet. På høyringsmøte drøfta partane faktagrunnlag og korrigerte feil og manglar. I tillegg utveksla ein synspunkt på vurderingar og aktuelle tilrådingar til rapporten. Etter justeringane vart rapporten oversendt leiar for Hardangerrådet IKS for endeleg uttale. Høyringsbrevet er med som vedlegg 8. 11

133 3. Kontroll av forvaltninga av kommunane sine eigarinteresser 3.1 Revisjonskriteriar Selskapsavtale for Hardangerrådet IKS godkjent pr med godkjente endringar pr og pr Lov om interkommunale selskap LOV (intkomsel) Forskrift om årsbudsjett, årsrekneskap og årsberetning for interkommunale selskaper FOR Lov om kommuner og fylkeskommuner LOV (kommunelov) Regnskapslov LOV Lov om bokføring LOV Tilhøyrande forskrifter Nokre av underpunkta til problemstillinga i kapittel 3 er skildrande og det er derfor ikkje utleia kriteria til desse. Revisjonen sett opp desse kriteria for punkta i kapittel 3.2. HR IKS skal ha vedtekter/selskapsavtale som oppfyller minstekrav til innhald i styringsdokument. HR IKS bør følgje krav til rapportering som gjeld for interkommunale selskap. HR IKS bør innretta sin aktivitet i tråd med formål til selskapet. 3.2 Data Innleiing Hardangerrådet IKS er eit interkommunalt selskap som er underlagt lov om interkommunale selskaper (LOV ). Interkommunale selskap er kjenneteikna med at dei er sjølvstendige rettssubjekt og er eigd av kommunar, fylkeskommunar eller andre interkommunale selskap. Eigarane sin rett til innsyn er heimla i kommuneloven 80: «..har kommunens kontrollutvalg og revisor rett til å kreve de opplysninger som finnes påkrevd for deres kontroll, så vel fra selskapets daglig leder som fra styret og den valgte revisor for selskapet.» 12

134 Organisasjonskart Hardangerrådet IKS er organisert som vist i figur under. Dei ulike råda og møteplassane vert nærare omtalt i kapittel 5. Representantskapet består av ordførarane frå kvar av dei 7 eigarkommunane. Varaordførarane er personleg vara til sine ordførarar i representantskapet. Dei utgjer selskapet sin øvste myndigheit. Styret består av 3 medlemar og 2 varamedlemar. Styret vert vald av representanskapet. Deira oppgåve er å sjå til at selskapet føl lov og selskapsavtale. Dei skal sørgja for forsvarleg formuesforvaltning og ha tilsyn med dagleg leiar. Dagleg leiar har ansvar som fylgjer av lov om IKS 14 og selskapsavtalen 10. Kva er forskjell på Hardangerrådet og Hardangerrådet IKS? Regionråd i Noreg er ei nemning nytta om interkommunale politiske samarbeidsorgan mellom nabokommunar i eit distrikt eller avgrensa geografisk område, som er formalisert og i operativ funksjon, med eigne vedtekter eller samarbeidsavtaler om eit breidt arbeidsfelt. 3 Regionrådet i Hardanger er valt til å representera eigarkommunane i Hardangerrådet IKS. Dei utgjer det øvste organet i Hardangerrådet IKS som er representantskapet (sjå figur over). Regionrådet i Hardanger (Hardangerrådet 4 ) = representantskapet i Hardangerrådet IKS. 3 Wikipedia interkommunale regionråd 4 Regionrådet i Hardanger er lik Hardangerrådet på folkemunne 13

135 Regionrådet i Hardanger har i selskapsavtalen utvida fullmakter til å fatta vedtak på vegne av Hardangerrådet IKS, og skal jobba med å fremja intensjonane i 1-2 i selskapsavtalen som omhandlar målsettingar og formål. Administrasjonen i Hardangerrådet IKS er å sjåast på som ein støttespelar, organisator og gjennomføringskraft for dei oppgåver og prosjekt Regionrådet i Hardanger har fremma i regionrådet sine møter, og for dei ulike politiske og interkommunale samarbeidsarenaene nemnd i figur over. Det vert ei språkleg og rapportmessig utfordring å syna ulikskapen mellom Hardangerrådet IKS og Hardangerrådet (Regionrådet i Hardanger). Skilje vil gå mellom dei sakene representantskapet er pliktig å handsama jf. Intkomsel-lova 5, og dei saker som omhandlar formål og målsetjingar skildra i selskapsavtalen Lov om interkommunale selskaper (lov ) kilde Lovdata.no 14

136 Eigarandel og ansvarsdel Eigarane i eit interkommunalt selskap heftar for ein prosent eller brøk av selskapet sin totale forplikting. I Hardangerrådet IKS er eigar- og ansvarsdel som vist i tabellen under. Fordelinga går fram av selskapsavtalen 4. Odda 26% Kvam 26% Ullensvang 14% Eidfjord 10% Granvin 8% Jondal 8% Ulvik 8% Samsvarer aktiviteten i Hardangerrådet IKS med vedtekter og selskapsavtale? Hardangerrådet IKS vart omdanna Gjeldande selskapsavtale vart utarbeida og godkjent i representantskapet pr og har etter den tid hatt to endringar, ein i år 2012 og ein i Siste endring datert 13.mars 2014 er godkjent av kommunestyra i eigarkommunane i 2015 i tråd med lov om IKS 4. Innhald i selskapsavtalen Lov om interkommunale selskap 4 set minstekrav til innhald i ein selskapsavtale. Minstekrava går fram av kolonna til venstre. I kolonnen «Selskapsavtalen 2014» syner vi til kor i selskapsavtalen minstekrava er dekka. Dei to neste kolonnane til høgre syner resultat av samanlikninga med revisjonen sine merknadar. Symbolforklaring: = mangelfull = tilfredsstillande Intkomsel 4 Selskapsavtalen 2014 Resultat Merknad 1. Selskapets foretaksnavn I overskrift Føretaksnamn skal gå fram av paragraf i selskapsavtalen. Årsak er blant anna at endring av namn skal fylgje same krava som andre endringar i selskapsavtalen. Sjå intkomsel 4. andre ledd. 2. angivelse av deltakerne 4 Eigarkommunane går fram av eigar- og ansvarsdel. Det er same fordelingsnøkkel på eigar og ansvarsdel 3. selskapets formål 1 og 2 1 hovudoppgåve er å styrkja regionen gjennom større grad av forpliktande samarbeid 2 målsetjingar 1) Vidareutvikla området næringsmessig, sosialt og kulturelt. 2) Utvikla samarbeidsformer mellom kommunane, næring, skule og kultur. 3) Gje felles fråsegner på vegne av kommunane 4) Praktisk oppfølging av fylkes- og fylkesdelplanar 5) Pådrivar for å fremja viktige regionale saker på fylkes og statlig nivå 15

137 6) Arbeida for at regionen vert tilført statlege og fylkeskommunale ressursar. 7) Arbeida for å lokalisera ny aktivitet i regionen. 8) Samordna etablerarhjelp og rådgjevingstenester for næringslivet. 4. den kommunen der selskapet har sitt hovedkontor 3 Ullensvang herad 5. antall styremedlemmer 7 3 personar med 2 varamedlem 6. deltakernes innskuddsplikt og plikt til å foreta andre ytelser overfor selskapet 7. den enkelte deltakers eierandel i selskapet og den enkelte deltakers ansvarsandel i selskapet dersom denne avviker fra eierandelen 8. antall medlemmer av representantskapet og hvor mange medlemmer den enkelte deltaker oppnevner 4 Innskotskapital kr ,- var oppgjort ved overføring frå Regionrådet i Hardanger (Hardangerrådet) til Hardangerrådet IKS 4 Se punkt 2 same fordelingsnøkkel 6 7 personar ordførarane i eigarkommunane varaordførarane er personlege vararepresentantar for ordførarane 9. annet som etter lov skal fastsettes i selskapsavtalen Delegasjon av oppgaver til representantskapet. (regionrådet?) Retten til å representera og teikne firma (signaturfullmakt) gir den som har retten uavgrensa signaturfullmakt i alle saker som vedkjem selskapet 6. Kven som skal representere selskapet utad i interkommunale selskap er nedteikna i intkomsel. 16. «Styret representerer selskapet utad og tegner dets firma. Styret kan gi styremedlem eller daglig leder rett til å tegne selskapets firma og kan bestemme at de som har slik rett, må utøve den i fellesskap. Daglig leder representerer selskapet utad i saker som faller inn under denne myndighet etter 14.»Lovteksten gir ikkje rom for å delegera styret sin fullmakt til andre utanom styret, styremedlemmar og dagleg leiar. Selskapsavtalen til HR IKS, 13- Selskapet sin representasjon, lyder slik: «Regionrådet representerer selskapet utad og teinkar firmaet. Regionrådet kan gje Rådsordførar og/eller dagleg leiar rett til å teikna selskapets firma. Dagleg leiar representerar selskapet utad i saker som fell under myndighet etter lov om IKS 14.» 6 Store norske leksikon - signaturfullmakt 16

138 Aktivitet i perioden Prosjekter Rekneskapet er lagt opp til at all aktivitet vert rekneskapsført på prosjektnummer. Det er registrert 25 prosjekt i regnskapen, inkludert prosjekt nummer 1, administrasjon. Prosjekta er skildra under og i alfabetisk rekkefylgje: 1. Administrasjon 2. Aktivitetshelg Attraktive bukommunar 4. Etablerarfond Hardanger 5. EU prosjekt ProWell 6. Flytt til Hardanger - fase 2 7. Hardanger - Berlin 8. Hardanger Hardanger i Hardanger Japan 11. Hardanger ungdomsråd 12. Hardanger.com 13. Hardangerkonferansen Hardangerkonferansen Hardangerkonferansen Hardangerkonferansen Hardangerkonferansen Hardanger Kulturråd 19. Hardangermeny 20. Informasjonstavler Hardanger 21. Merkevare Hardanger 22. Miljøfyrtårn 23. RUCoLL 24. Team Hardanger /etablerertjenesten 25. Toscan 17

139 1. Administrasjon Revisjonen får opplyst at arbeidet til dei tilsette i Hardangerrådet IKS har ei estimert fordeling som vist under: a) 20% - Drift og økonomi av selskapet som styre/representantskapsarbeid og økonomiforvaltning b) 20% - Møteverksemd, promoteringarbeid/reiser og nettverksdeltaking og etablering c) 60% - Prosjektutvikling og utføring, som ide-arbeid, initiativ, førehandsarbeid, prosjektplan og gjennomføring av aktivitetar Leiinga har informert om at prosjekt 1, administrasjon, blant anna inneheld desse oppgåvene utført i perioden (nummerering prosjekt fortsetter, men oppstilling er ikkje alfabetisk) 26. Samferdselsplan for Hardanger 27. Fylkesveg 7 som avlastingsveg for E Breibandsutbygging i Hardanger 29. Kraftlinesake «Monstermaster» 30. Nasjonale turistvegar, to prosjekt 31. Stiftinga Høgskuleutdanning i Hardanger 32. Høgskulen i Bergen, 3 aktivitetar 33. Ungt entreprenørskap i Hardanger 34. Samhandlingsreforma Hardanger og Voss 35. Kommunestrukturen i Hardanger I tillegg utfører administrasjonen sekretæroppgåver for Regionrådet i Hardanger (Hardangerrådet) og for dei andre møtearenaer oppretta i regionen. Administrasjonen utarbeidar på vegne av regionrådet fellesuttaler 7 på planer og saker som er ute på høyring. 2. Aktivitetshelg 2015 Hardanger Ungdomsråd er initiativtakar og har arrangert 4 aktivitetshelger til saman. I 2015 vart den arrangert i Ulvik og det vart innleigd 40 % stillingsressurs frå Ulvik til å arbeida med og gjennomføra arrangementet. Her vert ungdom frå heile Hardanger i alder frå 13 til 20 år invitert til å ta del. Alle får tilbod om transport, og eigenandelen er låg, eit lågterskel tilbod. Ei slik helg består av aktivitetar, kveldsarrangement, god mat, overnatting og sosialt samvær med ungdom på tvers av kommunane. 3. Flytt til Hardanger/Attraktive bukommunar Tilflyttingsprosjekt i Hardanger 8. Nummer 6. Flytt til Hardanger Fase 2, er gått inn i prosjekt nummer 3. attraktive bukommunar i år Etablerarfond Hardanger Nytt prosjekt frå Hordaland fylkeskommune år Dei har laga eit etablerarfond for nye etablerarar, der sakshandsaming skal skje fortløpande og det kan delast ut inntil pr søkjar. Tildeling og utdeling av midlar er ei årleg hending frå og med år EU prosjekt ProWell Hardangerrådet vart spurd om å vera med i eit EU prosjekt som regionråd. Dette er eit reiselivsprosjekt, som har hatt partnarar i frå ulike bedrifter. Målet med prosjektet er å få distriktet til å bruka sine fordelar som frisk luft ro - vakker og uberørt natur - lokal mat, til produktutvikling og auka sal, for å styrka økonomi til bedrifter og samfunnet i utkanten. Prosjektet er avslutta. 7 Se vedlegg 1 oversikt over uttale 8 Sjå omtale av prosjekta i rapporten kap

140 6. Flytt til Hardanger fase 2 Sjå punkt 3. Flytt til Hardanger /attraktive bukommunar. 7. Hardanger-Berlin Hardanger leiger eit husvære i Berlin for lokale kunstnarar. Hardanger gjorde i si tid framstøyt mot å lokka til seg kunstnarar utanfrå, og i kjølvatn av dette vart det gjort tiltak for å stø opp under lokale kunstnarar. 8. Hardanger 2014 Eit prosjekt som arbeidde for å få Hardanger med i det offisielle 200-års jubileet sitt Grunnlovsprogram. 9. Hardanger i 100 Eit arrangement som vart til under Hardanger Det vart laga ei Hardanger -førestilling i Oslo konserthus om kvelden, på dagtid vart det arrangert «Bli kjent med Hardanger». Her var kommunar, næringsliv og kulturliv samla for å fortelja om regionen Hardanger. 10. Hardanger Japan Hardanger Japan er eit samarbeid på kultur og reiseliv. Det er spesielt Hardingfela og Hardangersaum som er fokus. Det er eit samarbeid utan tidsavgrensing. 11. Hardanger Ungdomsråd Alle kommunane i Hardanger har ungdomsråd. 10. Dette er eit råd som kvart år vert konstituert av sitjande leiarar i dei 7 kommunale ungdomsråda i Hardanger. Målet er å binda ungdommen saman og læra dei om politisk og regionalt arbeid og prosessane for å få dette til. Dei har fokus på å fremja saker for born og unge i heile Hardanger. 12. Hardanger.com Felles portal inn til Hardanger som blant anna vidarefører nettsidene til prosjektet «flytt til Hardanger», med blant anna oppdatering av bustad og arbeid i regionen. Administrasjonen i Hardangerrådet IKS driftar nettsida. 13. Hardangerkonferansen Hardangerkonferansen Hardangerkonferansen Hardangerkonferansen Hardangerkonferansen 2015 Hardangerkonferansen er eigd av Hordaland Fylkeskommune, Sparebanken Vest, BKK og Hardangerrådet. I tillegg er Reisemål Hardanger Fjord, Hordaland Bondelag, Hardanger Næringsråd og vertskommunen alltid ein del av programkomiteen. Dette er ein årleg konferanse, som tek for seg aktuelle tema som fremjar Næringslivet og samfunnet i Hardanger. 18. Hardanger Kulturråd Dette er eit samarbeids og rådgjevande organ oppretta av dei sju Hardanger kommunane. Rådet arbeider med kultursaker og tildeler regionale kulturmidlar. Det skal leggjast vekt på at kulturtiltaka fremjar samhald, samhandling, næringsutvikling og styrkjer hardangerkjensla. Rådet er eit rådgjevande organ i kultursaker i høve Hardangerrådet som også har sekretariatfunksjonen. 19

141 19. Hardangermeny Prosjektet skulle fremja lokalmat i Hardanger, samt arbeida med distribusjon av lokalmat i regionen. Prosjektet er avslutta. 20. Informasjonstavler Hardanger Felles prosjekt for å få einsarta og nye skilt i Hardanger. Skilta vart finansiert via Kraftlinemidlane. Det var 3 skilt til kvar kommune og kommunane hadde eigne prosessar på kvar dei skulle stå. Hardangerrådet var prosjektleiar og drivar. 21. Merkevare Hardanger Merkevare Hardanger skal styrkja ein sams identitet, og gjera tilknyting og profilering av Hardanger tydlegare. Dette er eit kontinuerleg arbeid, der HR IKS sel lisens, merkevareprodukt og marknadsfører. 22. Miljøfyrtårn Hardangerrådet er her ein formidlar av kontaktar og tilretteleggar, og stør Hordaland fylkeskommune sitt arbeid om å få bedrifter til å sertifisera seg som miljøfyrtårn-bedrifter. 23. RuColl Var eit EU prosjekt som skulle arbeida på tvers av regionane for å utvikla Hardanger gjennom erfaringsutveksling og læring. Prosjektsøknad vart avslått av EU. 24. Team Hardanger Dette er ei nettverksgruppe beståande av næringslivrepresentantar i dei 7 Hardangerkommunane. Desse har også ansvar for Etablerararbeid i eigen kommune. Team Hardanger er eit nettverk som samlast ca. 4 gonger i året. 25. Toscana Hardanger samarbeida med plassen Greve i Toscana, Italia, og målet var å læra frå dei korleis dei har klart å snu ein trend med fråflytting og tomme gardar. 26. Utviklingsplan for indre Hordaland (upih) Hardangerrådet IKS tok i 2012 initiativ overfor Hordaland fylkeskommune om å utarbeida ein Utviklingsplan for Indre Hordaland tenkt Hardanger og Voss. Nokre innleiande møte i Bergen gjorde at UPIH vart teke opp som eige tema i Fylkesplan for Hordaland Av ressursmessige omsyn vart det ikkje arbeidd vidare med dette før i 2015 då HFK tinga eit Utfordringsnotat frå «Ideas2evidence» som leverte rapport 9/2015. I mellomtida hadde Hardanger Næringsråd teke initiativ til Hardanger Næringsstrategi som vart gjennomført av tilsette ved Næringshagen i Odda. Dette er eit av grunnlaga for at UPIH arbeidet er no i gang. 27. Samferdselsplan for Hardanger. Hardangerrådet IKS utarbeider i slutten av kvar kommunevalperiode ein eigen samferdselsplan for Hardanger. Dette er eit arbeid som endar i ein vedteken plan som er grunnlaget for strekningsvise samferdselsprioriteringar i Hardanger, og som vert formidla inn til staten i NTP og Fylkeskommunen i RTP. 20

142 28. Fylkesveg 7 som avlastningsveg for E 16 Eit eige samferdselsinitiativ er teke saman med Kvam herad for å få FV 7 inn som definert avlastningsveg for E 16 i samband med KVU-arbeidet for strekninga Bergen Voss. Hardangertunnelen er eit viktig element i denne strategien. 29. Breibandsutbygging i Hardanger Hardangerregionen har ein for spreidd busetnad til at dei store breibandsutbyggjarane vil knyta Hardanger saman i eit breibandsnett. Gjennom 2 konstruktive OPS-prosjekt med Hardanger Breiband er det no etablert ein redundant fiberring i Hardanger og Kvinnherad. Ringen består av fiber til tettstadane og bruk av radiolink til utkantane. Ein byggjer no ut fiber til privatkundar i Hardanger. 30. Kraftlinesaka. Då Statnett byrja drøftinga med kommunar i Hardanger om å etablera 400 kw master gjennom regionen, vert dette arbeidet løfta inn i Hardangerrådet IKS for koordinering og kommunikasjon med Statnett og OED. Hardangerrådet IKS mottok 18 mill kr i midlar til kompenserande tiltak. Hardangerrådet sine midlar er aktivt brukt til felles samfunnsutviklingstiltak i regionen. 31. Nasjonale turistvegar Hardangerrådet IKS har hatt samarbeid med Nasjonale Turistvegar. Her har også HFK vore ein viktig medspelar. Utbygginga av dei 4 fossepunkta i Hardanger er eit konkret resultat av dette samarbeidet der HR gjekk inn med 8 mill kr for å utløysa realisering av desse turistvegpunkta. Nye einsarta informasjonsskilt for kommunar og reiseliv i Hardanger var eit omfattande arbeid. I nært samarbeid mellom kommunane/herada i Hardanger, Reisemål Hardangerfjord og Nasjonale Turistvegar, gjennomførte Hardangerrådet administrativt dette prosjektet. 32. Stiftinga høgskuleutdanning i Hardanger Hardangerrådet tok initiativ til og var aktiv deltakar i reetableringa av stiftinga HiH. HR løyvde bl.a ,- i stiftingskapital og betydelege tilskot til utbygging og utvikling. Etableringa av dei 3 studiesentra i Odda, Kvam og Eidfjord eit resultat av dette arbeidet. 33. Høgskulen i Bergen. Læreplan Hardanger: Hardangerrådet IKS arbeidde, saman med Kompetanseregionen Hardanger og Voss, for å få til ein eigen læreplan for Hardanger med utgangspunkt i å gje nye generasjonar kunnskap og opplevingar som styrkte Hardangeridentiteten. Høgskuleutdanning i Hardanger arbeidde med eit prosjekt om å etablera ei profesjonell Guideutdanning bygd på kompetanse om soga, geografien og naturaktivitetar i regionen. Kom ikkje til realisering i SHIH. Initiativ til at HiB skulle melda seg inn i «studiesenteret.no» slik at SHIH kunne få nytta dei digitale kurstilboda deira. Ikkje effektuert. 34. Ungt entreprenørskap i Hardanger Hardangerrådet IKS tok initiativ til å få etablert NHO sitt nasjonale entreprenørskapsprosjekt også i Hardangerkommunane/-herada. Ved å skaffa midlar til dette har HR engasjert Næringshagen i Odda til å drifta og utvikla UE Hardanger. Kvam herad hadde tidlegare sitt eige entreprenørskapsprosjekt, men er no komen inn dette fellesprosjektet. 21

143 35. Samhandlingsreforma i Hardanger og Voss. Med bakgrunn i den nasjonale storsatsinga i helsesektoren som vart kalla Samhandlingsreforma, så tok Kvam herad initiativ til eit regional prosjekt der HR fekk prosjekt- og styringsansvaret. Prosjektet vart etablert og gjennomført etter planen med avslutning pr Tilført statlege skjønnsmidlar frå Fylkesmannen i Hordaland. 36. Kommunestrukturarbeid i Hardanger. Gjennom samarbeid i Hardangerrådet IKS vart det sett i gang ei møterekkje med ordførarar og rådmenn om dette strukturarbeidet. Hardangerrådet søkte om midlar til dette og fekk ,- kr frå Fylkesmannen i Hordaland. Midlane vart kanaliserte gjennom Granvin herad, sidan Fylkesmannen må ha ein kommune som vert. I 2015 vart dette arbeidet overteke frå Hardangerrådet og overlate til3 kommunale grupperingar. Midlane vart fordelt til kommunane etter Hardangernøkkelen Grupperingane som jobba vidare med kommunestrukturarbeidet i Hardanger var: 1) Ulvik, Eidfjord, Granvin og Ullensvang 2) Ullensvang, Odda og Jondal 3) Kvam, Jondal og Odda I revisjonen si vurdering om aktiviteten i Hardangerrådet IKS er i tråd med selskapsavtalen, legg me til grunn selskapsavtalen 9 1 og 2, som utgjer formål og åtte målsettingar for verksemda i Hardangerrådet IKS. 9 Vedlegg nr 2. 22

144 Tabell nr 1 målsetjingar i selskapsavtalen sin 2 vurdering av prosjekt mot målsetjing - eksterne tilskot Registrerte prosjektrekneskap 1 Administrasjon 2 Aktivitetshelg Attraktive bukommunar 4 Etablerarfond Hardanger 5 EU prosjekt ProWell 6 Flytt til hardanger - fase 2 7 Hardanger - Berlin 8 Hardanger Hardanger i Hardanger Japan 11 Hardanger ungdomsråd 12 Hardanger.com 13 Hardangerkonferansen Hardangerkonferansen Hardangerkonferansen Hardangerkonferansen Hardangerkonferansen Hardanger Kulturråd 19 Hardangermeny 20 Informasjonstavler Hardanger 21 Merkevare Hardanger 22 Miljøfyrtårn 23 RUCoLLL 24 Team Hardanger /etablerertjenesten 25 Toscana Videreutvikla området næringsmessig, sosialt og kulturelt x x x x x x x x x x x x x utvikla samarbeidsformer mellom kommunane, næring, skule og kultur x x x x x x x x Gje felles fråsegner på vegne av kommunane x Praktisk oppfylging av fylkesfylkesdelplanar fremma viktige regionale saker overfor styresmakter Arbeida for at regionen vert tilført statlege og fylkeskommunale ressurser lokalisere ny aktivitet i regionen x x samordna etableringshjelp og rådgjevingsteneste for næringslivet x x 23

145 Tabell nr 2 - målsetjingar i selskapsavtalen sin 2 vurdering av prosjekt/oppgåver mot målsetjing interne midlar Oppgåverknytt til prosjekt 1-administrasjon 26 Utviklingsplan for Indre Hordaland 27 Samferdselsplan for Hardanger 28 Fylkesveg 7 som avlastningsveg for E Breibandsutbygging i Hardanger 30 Kraftlinesaka "Monstermaster" 31 Nasjonale Turistvegar 2 prosjekt 32 Stiftinga Høgskuleutdanning i Hardanger 33 Høgskulen i Bergen 3 aktivitetar 34 Ungt Entreprenørskap i Hardanger 35 Samhandlingsreforma Hardanger og Voss 36 Kommunestrukturen i Hardanger Videreutvikla området næringsmessig, sosialt og kulturelt utvikla samarbeidsformer mellom kommunane, næring, skule og kultur Gje felles fråsegner på vegne av kommunane Praktisk oppfylging av fylkesfylkesdelplanar fremma viktige regionale saker overfor styresmakter x x x x x x x x x x x x Arbeida for at regionen vert tilført statlege og fylkeskommunale ressurser lokalisere ny aktivitet i regionen x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x samordna etableringshjelp og rådgjevingsteneste for næringslivet Kva rapporteringsrutinar føreligg i forhold til drift av selskapet? Vanleg rutine for rapportering mellom styret og representantskap vil vera at styret legg fram forslag til neste års budsjett, årsrekneskap og økonomiplan for representantskapet. Normalt, og i tråd med lova, vil neste års budsjett handsamast i møte før årsskifte, og årets rekneskap vert handsama i møte etter årsskifte når revisjonen har utført kontroller. Hardangerrådet IKS har berre eit møte i året kor representantskapet handsamar budsjett og rekneskap. Representantskapet har løyst budsjettgodkjenning ved å godkjenne eit rammebudsjett som gjeld frå eitt år lengre fram (budsjett vedteken i årsmøte i år gjeld frå og med år 2016). Styret får fullmakt til å vedta detaljbudsjett og utføre endringar innanfor løyvd ramme, jf protokoll frå årsmøte 205 Styret får fullmakt til å vedta det årlege detaljbudsjettet med justeringar innanfor rammebudsjettet

146 Styret I følgje dagleg leiar har Hardangerrådet IKS tertialrapportering av rekneskapen. Økonomisk rapportering er markert med saknummer og innhald i sak i tabellen under. Avhaldne styremøte i perioden går fram av tabellane under: År /03/11 Sak 01/11 rekneskap år /05/11 sak 05/11 årsrekneskap 2010 årsmøtesaker og innstillingar til Hardangerrådet 30/09/11 sak 07/11 gjennomgang rekneskap pr august /12/11 sak 11/11 budsjett 2012 År /02/12 sak 01/12 årsmøtesaker /10/12 sak 04/12 rekneskap pr august /12/12 sak 11/12 budsjett 2013 År /02/13 sak 04/13 årsmøtesaker /05/13 ingen saker om økonomi 08/10/13 sak 11/13 rekneskap pr august /12/13 sak 17/13 budsjett 2014 År /02/14 sak 03/14 årsmøtesaker /03/14 ingen saker om økonomi 19/06/14 sak 07/14 1. tertialrapport /10/14 sak 11/14 2. tertialrapport /12/14 sak 17/14 årsbudsjett 2015 År /02/15 sak 02/15 årsmøtesaker /03/15 ingen saker om økonomi 19/05/15 ingen saker om økonomi 11/06/15 sak 9/15 1.tertialrapport /11/15 sak 16/15 Sak 17/15 2.tertialrapport 2015 budsjett 2016 Styret har rutine for å behandle budsjett, og tertialrapporter gjennom året. Lov om intkomsel 11 seier at styremøte skal haldast «så ofte som det trengs». Det er ingen krav om tal på styremøte i lova. Intkomsel 27 peikar på at eit IKS selskap har rekneskapsplikt etter rekneskapslova (rskl) og bokføringsplikt etter bokføringslova. Bokføringslova 7 krev at rekneskap skal vera à jour minst kvar 4. månad (tertial). Rådsordførar har møte og talerett i styremøta og møter som observatør og bindeledd mellom styret og representanskapet. Forskrift om årsbudsjett, årsregnskap og årsberetning for interkommunale selskaper (forskrift om 25

147 budsjett, rekneskap mm for IKS) 4 sett krav til når årsrekneskapen skal vera avlagt og revidert. Årsrekneskapen skal vera avlagt (sendt til revisor) innan 15. februar og revisjonen skal vera fullført innan 15. mars. Årsrekneskapen skal vera handsama i representantskapet innan 1.mai. Årsmøte I selskapsavtalen 6 står det i 13. ledd «Det skal haldast minst 4 møte i Regionrådet kvart år. Det eine møtet skal haldast innan utgangen av juni og skal vere årsmøte.» I same paragraf 14.ledd står det at «årsmøte i Hardangerrådet skal haldast innan utgangen av april..» I tabellane under syner dato for årsmøta og dato for revisor sin uttale i perioden. Årsmøte avhalde i perioden /06/2011 År 2010 til handsaming 29/03/2012 År 2011 til handsaming 21/03/2013 År 2012 til handsaming 13/03/2014 År 2013 til handsaming 19/03/2015 År 2014 til handsaming Revisjonsmelding avlagt i perioden /06/2011 År 2010 utan merknader 29/03/2012 År 2011 utan merknader 21/02/2013 År 2012 utan merknader 19/02/2014 År 2013 utan merknader 27/02/2015 År 2014 utan merknader Selskapsavtalen legg opp til at det skal avhaldast eit årsmøte kor representantskapet skal handsama 10 faste saker jf. 6 Årsmøte: Årsmøte skal handsama saker i tråd med lov og denne selskapsavtalen: 1) Godkjenna årsmelding 2) Godkjenna revidert rekneskap for siste år 3) Godkjenna budsjettet for komande år 4) Godkjenna arbeidsplan 5) Godkjenna den 4-årige økonomiplanen 6) Velja styreleiar og nestleiar i styret 7) Velja rekneskapsførar og revisor 8) Handsama andre saker som styre har lagt fram 9) Avgjera fullmakter til styret 10) Fastsetja godtgjersle til rådsordførar og til styret Ein gjennomgang av protokollar syner at 9 av 10 faste saker er handsama på årsmøte. Punkt 9 er ikkje omtalt i protokollar frå årsmøta. Representantskap Representantskapet i Hardangerrådet IKS har ei aktiv rolle. Dei gjer vedtak på vegne av Hardangerrådet IKS i alle saker som omhandlar utdelingar og prosjekt, og kan delegera oppgåver frå representantskapet til styret eller dagleg leiar. Revisjonen har fått opplyst at det ikkje ligg føre delegerte oppgåver frå representantskapet til dagleg leiar eller styret. Representantskapet si hovudoppgåve er å sjå til at selskapet vert drive etter føremålet i selskapsavtalen og i tråd med lov og forskrift. På eige initiativ kan dei setja i verk prosjekt eller tiltak som fremjar formåla i selskapsavtalen 1 og 2. For at representantskapet skal kunne setja i verk ynskt tiltak, må dei ha økonomisk dekning for tiltaket/prosjektet. Det går fram av selskapsavtalen 12. Representantskapet skal minst ha fire møter i året i følgje selskapsavtalen 6. Det vert sett opp møteplan for eit år om gongen. Eit av møta skal vere årsmøte. I intkomsel. 8 innkalling til møte går det fram at innkalling til møte skal skje «når det er nødvendig». 26

148 Dagleg leiar har i følgje intkomsel. 9 møte og talerett i representantskapet sine møter. Det same gjeld for heile styret i eit interkommunalt selskap. I lag med styreleiar har han også i utgangspunktet ein oppmøteplikt, om ikkje det er «åpenbart unødvendig eller det foreligger gyldig forfall.» I selskapsavtalen 6 går det fram at dagleg leiar har tale og framleggsrett, men det går ikkje fram at styreleiar og dagleg leiar har møteplikt - eller at andre styremedlemar har talerett etter intkomsel 9-6.avsnitt. Pliktig rapportering og handsaming av driftsmessig informasjon i representantskapet vil blant anna gjelde for 1. årsbudsjett (intkomsel. 18) 2. økonomiplan (intkomsel. 20) 3. rekneskap og årsmelding (intkomsel. 27) 4. Vesentlege budsjettavvik (intkomsel. 19) Lista over er ikkje uttømmande då andre hendingar som lån og sal av anleggsmiddel, som er nemnd i lova, ikkje vil vera aktuell for Hardangerrådet IKS Korleis fordeler inntekter seg i forhold til aktiviteten i selskapet? Hardangerrådet IKS sine inntektskjelder er tilskot som i hovudsak kjem frå eigarkommunane, Hordaland Fylkeskommune og andre tilskotsytarar. I dei siste åra har midlar frå Kraftlinefondet utgjort ein aukande og vesentleg del av motekne prosjektmidlar Inntekter henta frå rekneskapen pr år salgsinntekter tilskot frå kommunar tilskot frå Hordaland Fylkeskommune Tilskot frå andre Refusjonar Tilskot frå kraftlinefondet Anna inntekt Periodisering SUM pr år I tilskot frå kommunar inngår innbetalt kontingent i tråd med selskapsavtalen 16, 3. ledd og andre mottekne tilskot til prosjekt frå kommunane. Av dette utgjer kontingent pr år: Inntekter henta frå rekneskapen pr år Kontingent frå kommunane Ubrukte prosjektmidlar vert periodisert i tråd med NRS nr. 4 punkt 3.3 resultatføring av tilskot: «Tilskudd skal resultatføres samtidig med den inntekten det skal øke eller kostnaden det skal redusere. Resultatføring av tilskudd kan først skje når det er sannsynlig at betingelsene for tilskuddet er eller vil bli oppfylt.» 27

149 Utvikling i inntekter frå tilhøyrande ytarar går fram av figuren under: 50 % 45 % 40 % 35 % 30 % 25 % 20 % 15 % 10 % 5 % 0 % -5 % år 2011 i % år 2012 i % år 2013 i % år 2014 i % år 2015 i % Inntektene i perioden utgjer kr ,-, og fordeler seg på dei ulike prosjekta som vist i tabell under. Inntekter i perioden I % av totalen Aktive / avslutta prosjekt pr 2015 Prosjektnamn 1 Administrasjon ,43 % 2 Aktivitetshelg ,69 % 3 Attraktive bukommunar ,43 % 4 Etablerarfond Hardanger 0 0,00 % 5 EU prosjekt ProWell ,40 % 6 Flytt til Hardanger - fase ,17 % 7 Hardanger - Berlin ,29 % 8 Hardanger ,88 % 9 Hardanger i ,00 % 10 Hardanger Japan ,14 % 11 Hardanger ungdomsråd ,50 % 12 Hardanger.com ,02 % 13 Hardangerkonferansen ,49 % 14 Hardangerkonferansen ,04 % 15 Hardangerkonferansen ,05 % 28

150 16 Hardangerkonferansen ,27 % 17 Hardangerkonferansen ,92 % 18 Hardanger Kulturråd ,02 % 19 Hardangermeny ,02 % 20 Informasjonstavler Hardanger ,02 % 21 Merkevare Hardanger ,68 % 22 Miljøfyrtårn ,06 % 23 RUCoLLL ,08 % Team Hardanger 24 /etablerertjenesten ,22 % 25 Toscana ,18 % Vi syner til prosjektomtale fremst i kapittelet. Tabellen over syner tal frå rekneskapen i perioden år 2011 til og med år Det er ikkje tatt omsyn til tidlegare års inntekter på prosjekt starta før år Prosjekt nr. 26 til og med 36 er omtalt i kapittel Desse prosjekta inngår i midlar tilført administrasjonen, og det let seg ikkje gjera å spesifisere midlane pr. prosjekt. Fordelinga under byggjer på leiinga sitt estimat av fordeling av oppgåver i administrasjonen. Registrerte inntekter prosjekt 1- administrasjon Drift og økonomi Møteverksemd, promotering, reiser og nettverksarbeid Prosjektutvikling med mer Sum % % % Tabell i kap syner alle prosjekta opp mot målsetjingane i selskapsavtalen. I tabellen under ynskjer vi å syna korleis prosjekta fordeler seg på Hardangerrådet sine fokusområder i vald periode. Fleire prosjekt dekkjer meir enn eitt tema og er merkt med kryss under kolonne for kvart område dei høyrer til. Revisjonen har delt fokusområda inn i følgjande hovudtema: 1) Næringsutvikling 2) Kompetanseutvikling 3) Busetting 4) Marknadsføring 5) Kulturutvikling 6) Samarbeidsutvikling 7) Administrasjon 29

151 Leiinga i HR IKS har fordelt dei ulike prosjekta som vist i tabell: Næringsutvikling Kompetanseutviklin g Busetting Sum 1 Administrasjon ,43 % x x x x x x x 2 Aktivitetshelg ,69 % x x 3 Attraktive bukommunar ,43 % x x x x x 4 Etablerarfond Hardanger 0 0,00 % x 5 EU prosjekt ProWell ,40 % x x 6 Flytt til Hardanger - fase ,17 % x x x x x x x 7 Hardanger - Berlin ,29 % x x x 8 Hardanger ,88 % x x x 9 Hardanger i ,00 % x x x 10 Hardanger Japan ,14 % x x x x 11 Hardanger ungdomsråd ,50 % x x x x 12 Hardanger.com ,02 % x x x 13 Hardangerkonferansen ,49 % x x 14 Hardangerkonferansen ,04 % x x 15 Hardangerkonferansen ,05 % x x 16 Hardangerkonferansen ,27 % x x 17 Hardangerkonferansen ,92 % x x 18 Hardanger Kulturråd ,02 % x x x x x 19 Hardangermeny ,02 % x x 20 Informasjonstavler Hardanger ,02 % x x x 21 Merkevare Hardanger ,68 % x x 22 Miljøfyrtårn ,06 % x x x x 23 RUCoLLL ,08 % x 24 Team Hardanger /etablerertjenesten ,22 % x x x x x 25 Toscana ,18 % x x x x 26 Utviklingsplan for Indre Hordaland x x x 27 Samferdselsplan for Hardanger x x x x 28 Fylkesveg 7 som avlastningsveg for E 16 x x x 29 Breibandsutbygging i Hardanger x x x x x 30 Kraftlinesaka "Monstermaster" x x 31 Nasjonale Turistvegar 2 prosjekt x x x x 32 Stiftinga Høgskuleutdanning i Hardanger x x x x x 33 Høgskulen i Bergen 3 aktivitetar x x 34 Ungt Entreprenørskap i Hardanger x x x x x x 35 Samhandlingsreforma Hardanger og Voss x x x x 36 Kommunestrukturen i Hardanger x x x x x Marknadsføring Kulturutvikling Samarbeidsutvikling Administrasjon 30

152 Administrasjonen sine prosjekt (aktivitetar) er merka med farge (NB! Utgjer ca 60% av administrasjonen sin aktivitet) i tillegg kjem sekretærfunksjonen for dei ulike samarbeidsorgana og intern drift og økonomiforvaltning. Det er ikkje mogleg å talfeste kor mykje av prosjektinntektene som inngår i dei ulike hovudtemaa, då mange prosjekt dekkjer fleire tema Vurdering av kostnadsfordelingsmodellen Kostnadsfordelingsmodellen var fyrstegong nemnt i 1996 og gjeldande frå år Fordelingsnøkkelen var oppretta for regionrådet i Hardanger og tok utgangspunkt i inntekter og folketal (jf. HR Sak 16/1997) 10 for kvar av eigarkommunane. Formålet var å utarbeide ei fordeling av kostnadane som eigarane i stor grad kunne einast om. Grunnlaget for fordelingsnøkkelen vart bestemt til å utgjere 50% vekting av folketal og 50% vekting av inntekter. Då Hardangerrådet IKS vart omdanna i 2003, vart nøkkelen teke inn i selskapsavtalen og har vore uendra sidan. Kostnadsfordelingsnøkkelen samsvarar med eigarkommunanes eigarandel. Eidfjord Granvin Jondal Kvam Odda Ullensvang Ulvik Kostnadsfordelingsnøkkel 10 % 8 % 8 % 26 % 26 % 14 % 8 % Selskapsavtalen opnar for justering av eigarandelen kvart 4. år. Fyrste endring kan i følgje selskapsavtalen 4, gjennomførast etter Endringsmoglegheita er ikkje nytta pr. d.d. Fordelingsnøkkelen er i hovudsak nytta til fordeling av budsjetterte kostnader i Hardangerrådet IKS (etter år 2003) mellom eigarane, men har og vore nytta som ei akseptert fordeling av midlar og utgifter i andre samanhengar. Endring i folketal i perioden år 2000 til år 2015 er vist i tabell under. Fordeling folketal 2015 Fordeling folketal 2000 Endring i perioden Hardanger 100,00 % 100,00 % Jondal 4,79 % 4,73 % 0,06 % Odda 30,25 % 31,75 % -1,50 % Ullensvang 14,84 % 14,64 % 0,21 % Eidfjord 4,13 % 4,26 % -0,13 % Ulvik 4,82 % 5,02 % -0,20 % Granvin 4,01 % 4,29 % -0,28 % Kvam 37,16 % 35,31 % 1,85 % Det er Odda og Kvam som har hatt dei største endringane i vald periode. Odda har redusert sitt folketal og Kvam har auka. Dei andre kommunane har berre marginale endringar. I Regionrådet for Hardanger i sak 16/1997 vart det lagt til grunn bokført inntekt i siste avlagte årsrekneskap (dvs år 1996). Vi har i vår datainnsamling vurdert registrerte inntekter pr år Sjå vedlegg 3 grunnlag for fordelingsnøkkelen 31

153 Dei inntektskjeldene som er med i vurdering av grunnlaget er: 1. Skatt på formue og inntekt 2. Eigedomsskatt 3. Rammetilskot (netto) 4. Heimfallsinntekter 5. Konsesjonsinntekter 6. Tilskot til næringsfond. ÅR Eidfjord Granvin Jondal Kvam Odda Ullensvang Ulvik SUM ,70 % 4,98 % 5,36 % 26,25 % 32,17 % 12,56 % 7,98 % 100,00 % ,65 % 4,29 % 5,57 % 33,20 % 29,29 % 14,58 % 5,43 % 100,00 % Igjen syner fordeling av totale inntekter mellom kommunane at Odda og Kvam har dei største endringane. Kvam har auka inntekter, mens Odda har reduserte inntekter når ein samanliknar år 1996 og Dei andre kommunane har mindre endringar. Data frå spørjeundersøkinga I kva grad er du som politikar/rådmann/ordførar fornøgd med kostnadsfordelingsmodellen for din kommune? (1=svært liten grad 6=svært høg grad) 100% 80% Prosent 60% 40% 20% 0% 28,0% 29,0% 19,4% 7,5% 11,8% 4,3% Dei aller fleste tykkjer modellen er god. 23,2 % er mindre fornøgd med modellen Har Hardangerrådet IKS tilstrekkeleg med ressursar til å vera ein pådrivar og gjennomføringskraft for eigarkommunane for framtida? I intervju med tidlegare dagleg leiar seier han fylgjande om pådrivar- og gjennomføringsrollen : Det har aldri vore intensjonen at Hardangerrådet skal gjennomføre tiltak for kommunane. Kommunane må ha si eige gjennomføringskraft. Rådets formål er å utføra felles tiltak. Hardangerrådet har ikkje tilstrekkeleg grunnfinansiering til å ha ein stor pådrivarrolle for samarbeid i regionen, egne inntekter er avgjerande. 32

154 Personressursar Filosofien i Hardangerrådet IKS er å leiga inn prosjektressursar og å halde stab så liten som mogleg. I 2015 er det dagleg leiar og konsulent som er lønna av Hardangerrådet IKS. I tillegg vert ein person som jobbar med IS fjordvegen rute 13 AS lønna av Hardangerrådet IKS. IS Fjordvegen rute 13 AS refunderer lønskostnaden med ca kr ,- årleg. Dagleg leiar i Hardangerrådet IKS er også dagleg leiar i IS Fjordvegen rute 13 AS. Anna registrert lønsutbetaling gjeld prosjektarbeid og styrehonorar. Personressursane har vore utan vesentlege endringar, i heile perioden omtalt i rapporten. Tilgang på kompetanse Hovudsakeleg er det Regionrådet i Hardanger som vedtar igangsetting av prosjekt. Innhenting av nødvendig kompetanse vert utført av administrasjonen i Hardangerrådet IKS, etter ei særskilt vurdering av behov og midlar. Hovudstrategien er å henta inn ekstern kompetanse for å gjennomføra større prosjekt. Nokre prosjekt vert utført av eigne tilsette, kor dette er vurdert som hensiktsmessig. Eksempel på prosjekt med ekstern prosjektleiing er «flytt til Hardanger» og EU prosjektet «ProWell». Økonomi Selskapsavtalen 12 legg føringar for at prosjekter skal vera fullfinansiert og at det på større prosjekt skal utarbeidast eigne budsjett som skal godkjennast av Regionrådet i Hardanger. Kommunane sin ansvarsdel dekker administrasjonen sine kostnader og det arbeidet dei utfører innan drift, møteverksemd og prosjektutvikling. Eksterne tilskot er avgjerande for å gjennomføra ønska prosjekt, og arbeid med å innhenta eksterne midlar er i det vesentlige administrasjonen si oppgåve. I perioden har det vorte registrert inntekter frå eigarkommunane på ca. kr ,- årleg. I dette ligg og andre tilskot frå kommunane til prosjekt, men hovudsakeleg gjeld innbetalinga eigarane sin ansvarsdel etter vedteke budsjett for Hardangerrådet IKS. Alle andre vesentlege inntekter gjeld omsøkte prosjektmidlar. Data frå spørjeundersøkinga I kva grad meiner du at Hardangerrådet IKS har tilstrekkeleg ressursar til å vera ein pådrivar og gjennomføringskraft for eigarkommunane for framtida i forhold til: (1=svært liten grad 6=svært høg grad) Personressurser Tilgang på kompetanse Økonomi 3,87 3,82 3,69 0,00 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 6,00 Gjennomsnitt Gjennomsnitt av tilbakemeldingane vi fekk er vist i diagrammet over. Ein deltakar uttrykker at Hardangerrådet IKS har ein liten stab, og at mykje vil avhenga av dagleg leiar. Han gjer og utrykk for at økonomi vil vera ein avgrensande faktor i ein liten organisasjon. Ein annan kommenterer at Hardangerrådet IKS har vore flinke til å få tak i nødvendig kompetanse. Ein informant gjev uttrykk for at han oppfattar ikkje at oppgåva til Hardangerrådet IKS er å vera ein ressurs direkte mot den einskilde kommune, men at dei skal vera ein ressurs for å løfte regionen som heilskap ifht. Innovasjon, næringsutvikling, befolkningsutvikling og reiseliv. 33

155 Ein annan informant meiner at ressurstilgangen er tilstrekkeleg ut i frå dei kjerneoppgåvene Hardangerrådet IKS har definert dei siste åra, men «spørsmålet om kor vidt dimensjoneringen er rett, er avhengig av kva som er definert som kjerneoppgåver.» Andre kommentarar gjev utrykk for at deltakarane har for lite kunnskap og innsikt i Hardangerrådet IKS til å seie noko om personressursar, kompetanse og økonomi- behovet for framtida. 3.3 Vurdering og konklusjon Innleiing Dette kapittelet omhandlar revisjonen sin vurdering og konklusjon. Kvart underkapittel i kapittel 3.3 høyrer saman med tilsvarande underkapittel i kapittel 3.2. Eksempelvis vil data i kapittel høyre til vurdering og konklusjon i kapittel Revisjonen presiserer at vedtektene til Hardangerrådet IKS inngår som del av selskapsavtalen, og at det er selskapsavtale med endring pr år 2014 som er lagt til grunn i våre vurderingar Samsvarer aktiviteten i Hardangerrådet IKS med vedtekter og selskapsavtale? Hardangerrådet IKS sine vedtekter går fram av selskapsavtalen. Mandatet føl av 2 og inneheld 8 målsetjingar 11. Revisjonen har vurdert innhaldet i kvart prosjekt som har vore utført i perioden og samanhaldt prosjekta opp mot målsetjingsparagrafen i selskapsavtalen. Om ein ser vekk i frå prosjekt/oppgåver som ligg under administrasjon, visar det seg at av dei aller fleste prosjekta ligg under målsetjing 1 og 2 jf. Selskapsavtalen 2. Oppgåver utført av administrasjonen utfyller dei andre målsetjingane i stor grad. (viser til tabell i kap 3.2.2). Alle prosjekta tilfredsstiller ein eller fleire målsetjingar i selskapsavtalen. Vi har ikkje sett eksempel på prosjekt eller andre aktivitetar som ikkje føl formål og målsetjingsparagrafen i selskapsavtalen Kva rapporteringsrutinar føreligg i forhold til drift av selskapet? Rapportering mellom dagleg leiar og styret føregår som regel i eit styremøte. Vi kan ikkje sjå at det er krav til tal på styremøte i lov om intkomsel, og det er opp til styret å vurdera trongen for møter. Rapportering på tertialrekneskap gjev føringar for når dagleg leiar skal rapportere til styret jfr. bokføringslova. Dagleg leiar skal syta for at rekneskapen er à jour kvart tertial. Det er då naturleg at rekneskapsrapportar vert lagt fram for styret innan rimeleg tid og at sakshandsaminga vert protokollført. Dette gir grunnlag for minimum tre styremøte i året der tertial-rekneskapen står på sakskartet. Styret i Hardangerrådet IKS har i perioden hatt minst tre møter i året. Det kan sjå ut til at fram til og med år 2013 vart rekneskap pr. august gjennomgått, og ikkje tertial-rekneskap. For år 2014 og 2015 har tertialrapportar vore gjennomgått av styret i møte. 3.tertialsrapport (årsrekneskapen) har vore tatt opp i dei styremøtesakene som er merka «årsmøtesaker» i tabell.(viser til tabell i datadel). Frå og med år 2014 har Hardangerrådet IKS innført rapporteringsrutinar i tråd med bokføringslova. Årsrekneskap skal leggjast fram for representantskapen i eit årsmøte. I forskrift om budsjett, 11 Se selskapsavtale 2 vedlegg 2. 34

156 rekneskap mm for IKS 12 går det fram at årsrekneskapen skal handsamast innan 1. mai. Her kan det sjå ut til å vera eit misforhold mellom selskapsavtalen 6 og lovverket. Selskapsavtalen 13 inneheld to fristar for avhalding av årsmøte, den eine er innan utgangen av april og den andre er innan utgangen av juni. I praksis har årsmøta vore gjennomført i god tid før lovpålagt frist som er innan 1.mai, bortsett frå 2011 då møtet vart gjennomført i slutten av juni. Saker til årsmøte skal følgje lov og selskapsavtalen 6. Det er eit krav om at saker punkt 1-10 i selskapsavtalen, skal handsamast i møte. Ein kontroll syner at punkt 9, «Avgjera fullmakter til styret», ikkje er med i nokre av årsmøta. Dagleg leiar stadfestar at det ikkje er fullmakter eller delegert mynde frå representantskapet til styret eller dagleg leiar i perioden som er undersøkt. Eit år var punkt 8, andre saker som styre legg fram, også fråverande. Elles er alle faste årsmøtesaker handsama i møte og protokollført. Ut i frå vår undersøking er lovpålagte rapporteringsrutinar etablert i verksemda. Rekneskapen vert ført av autorisert eksternt rekneskapskontor 14 som utarbeider lovpålagt rapportering i tråd med bokføringslova. Dagleg leiar legg fram tertialrapport på resultat og prosjektrekneskap for styret. Styret legg fram årsrekneskap, årsmelding, 4-årig økonomiplan og budsjett for neste periode. Rutinane for handtering og rapportering av rekneskap og budsjett er tilfredsstillande Det er identifisert to avvik i selskapsavtalen. 1) Selskapet sitt namn går ikkje fram av paragrafane i avtalen. Normalt kjem namn på selskap fram i 1. Ei namneendring krev same handsaming som andre endringar i selskapsavtalen, og at firma sitt namn vert ein del av innhaldet i selskapsavtalen sikrar korrekt handsaming. 2) Selskapsavtalen sin paragraf om representasjon (selskapsavtalen 13) er ikkje i tråd med intkomsel. 16. Det er styret i eit IKS-selskap som skal representera selskapet. Representantskapet har ikkje anledning til å ha den rolla Korleis fordeler inntekter seg i forhold til aktiviteten i selskapet? Av registrerte inntekter i Hardangerrådet IKS i perioden går 53% av inntektene til prosjekter og 47% til dekking av administrasjon (prosjekt nr.1) 15. Tilskot frå kommunane i same periode utgjer 39%, som tyder at ein del av administrasjonskostnadane (oppgåvene) vert dekka av prosjektmidlar. Inntekter/prosjektmidlar jamfør rekneskapen er fordelt på desse bidragsytarane totalt for perioden Forskriftens 4 13 Selskapsavtalen 6 14 Hardanger Økonomiservice AS 15 Se tabell (i datadel)

157 18 % 13 % 8 % 0 % 1 % 39 % salgsinntekter tilskott frå kommunar tilskott frå Hordaland Fylkeskommune Tilskott frå andre Refusjonar 21 % Tilskott frå kraftlinefondet Revisjonen har utleia ei inndeling i fokusområde for aktivitet i Hardangerrådet IKS. Næringsutvikling Kompetanseutvikling Busetting Marknadsføring Kulturutvikling Samarbeidsutvikling administrasjon Målet med inndelinga var å kunne seie noko om kva fokusområdet som har tilført mest Aktivitet/midlar til Hardangerrådet IKS i perioden. Leiinga har vurdert prosjekta til å dekkje meir enn eit området og har vekta prosjekta etter kva som er hovudtyngda ved prosjekta. Om ein kan nytta økonomisk informasjon til å uttale seg om kor stort fokus kvart område har hatt i perioden, vil aktiviteten for prosjekt 2-25 følgje av tabell: Næringsutvikling 12,65 % Kompetanseutvikling 13,69 % Busetting 13,71 % Marknadsføring 23,51 % Kulturutvikling 10,77 % Samarbeidsutvikling 23,88 % Administrasjon 1,79 % Sum inntekter prosjekt Prosjekta under administrasjon er ikkje mogleg å talfesta på same måte, då dei ikkje er ført i eigne prosjektrekneskap. I følgje leiinga utgjer ca. 60% av aktiviteten prosjektrelatert arbeid i administrasjonen. Det tilseier at kr ,- av totale kr ,- som er registrert i prosjekt 1, kan fordelast på prosjekta Leiinga si vekting på fokusområde pr prosjekt går fram av tabell under. 36

158 Næringsutvikling Kompetanseutvikling Busetting Marknadsføring Kulturutvikling Samarbeidsutvikling Administrasjon Utviklingsplan for Indre Hordaland Samferdselsplan for Hardanger Fylkesveg 7 som avlastningsveg for E Breibandsutbygging i Hardanger Kraftlinesaka "Monstermaster" 5 95 Nasjonale Turistvegar 2 prosjekt Stiftinga Høgskuleutdanning i Hardanger Høgskulen i Bergen 3 aktivitetar Ungt Entreprenørskap i Hardanger Samhandlingsreforma Hardanger og Voss Kommunestrukturen i Hardanger Om ein legg vekting av kva fokusområde prosjekta dekkjer til grunn, og ikkje prosjektinntekter, vil det kunne visast i følgjande tabell: Næringsutvikling 23,93 % Kompetanseutvikling 27,57 % Busetting 2,73 % Marknadsføring 10,92 % Kulturutvikling 1,36 % Samarbeidsutvikling 31,67 % Administrasjon 1,82 % Sum inntekter prosjekt Administrasjonen sine prosjekt ser ut til å dekkje område som næringsutvikling, kompetanseutvikling og samarbeidsutvikling i større grad enn prosjekter finansiert av prosjektmidlar, som har meir fokus på marknadsføring. Analysen underbygger tidlegare dagleg leiar sin uttale om at Hardangerrådet IKS sin hovudfokus skal liggja på nettverksbygging og næringsutvikling Vurdering av kostnadsfordelingsmodellen Kostnadsfordelingsmodellen har vore uendra sidan Undersøkinga syner at ca 77% er godt nøgd med fordelingsnøkkelen i sin noverande form. Nærare kontroll av grunnlagsdata syner også at det berre er marginale endringar mellom kommunane når det gjeld folketal og inntekter frå tala nytta i 1996 og rekneskapstal frå 2014 (ihht. vedtak av 16/97 16 ). 16 Se vedlegg nr. 3 37

159 Endringane som føreligg er størst mellom Odda og Kvam. Odda har redusert folketal og inntekter, og Kvam har auka sitt folketal og inntekter. Totalt sett har ikkje vridinga mellom desse to kommunane ført til vesentleg forskyving i vurderinga av fordelingsnøkkelen som vart gjort i Ut i frå grunnlaga for berekning av fordelingsnøkkelen i Hardangerrådet IKS, føreligg det ikkje informasjon som stør endringar i fordelingsnøkkelen. I desse kommunesamanslåingstider kan det vera greitt å ha med seg at eventuelle kommunesamanslåingar kan ha konsekvens for tal på deltakarar og fordelingsnøkkel Har Hardangerrådet IKS tilstrekkeleg med ressursar til å vera ein pådrivar og gjennomføringskraft for eigarkommunane for framtida? Som omtalt ovanfor har tidlegare dagleg leiar uttalt at det ikkje har vore Hardangerrådet sin intensjon å vera ei gjennomføringskraft for kommunane. Hovudfokus har vore felles utviklingstiltak i regionen og gjennomføring av desse. Prosjekta utført av Hardangerrådet IKS gjenspeglar «fellestankegangen». Når det gjeld personressursar har Hardangerrådet vald å halde administrasjonen liten, og leigd inn / tilsett på kontrakt, personar med rett kompetanse til dei aktuelle prosjekta. I spørjeundersøkinga skårar personalressursar i snitt 3,87 av 6, om HR har tilstrekkeleg ressursar. Dette kan tyde på at dei spurde er nøgd med framdrift og resultat av det som vert produsert. Risiko ved ein liten administrasjon er sårbarheit i drift, og å vera avhengig av enkeltpersonar. I tilgang på kompetanse er skåren 3,82 av 6. Revisjonen har fått tilbakemelding frå spørjeundersøkinga om at Hardangerrådet IKS har vore flinke til å finna rett kompetanse på dei ulike prosjekta. Framtidige økonomiske ressursar til å driva godt regionsarbeid er avhengig av eksterne midlar frå blant anna Fylkeskommunen. Tildeling av midlar til Næringsfondet er erstatta med eit mindre etablerarfond. Ei viktig utfordring for HR ligg i korleis Fylkeskommunen ynskjer å jobbe opp mot regionråda framover. Dei økonomiske midlane frå kommunane ser ut til å vera tilstrekkeleg ut i frå storleiken på administrasjonen. Spørjeundersøkinga skårar 3,69 av 6 vedr. tilstrekkeleg økonomiske ressursar. Ei kjelde har merknad om at dimensjonen av rådet i dag passar med dei økonomiske råmene som ligg til grunn. Analyser syner at ein god del av bokført administrasjon (prosjekt 1) vert finansiert av omsøkte tilskotsmidlar. Hardangerrådet IKS vil vera avhengig av tilskotsmidlar eksternt eller auka finansiering frå kommunane for å oppretthalde aktivitetsnivået for Regionrådet i Hardanger. Tidlegare dagleg leiar har uttalt at ein ikkje ser det som naturleg at kommunane skal bidra meir enn dei gjer i dag. Slik revisjonen ser det vil framtidig løyving og politisk prioritering i kommunane og Fylkeskommunen vera avgjerande for Hardangerrådet si evne til å gjennomføre fellestiltak i regionen. 3.4 Tilrådingar HR bør korrigere selskapsavtalen slik at den er i tråd med Lov om interkommunale selskaper (intkomsel.) 38

160 4. Resultat av aktiviteten i Hardangerrådet IKS 4.1 Revisjonskriteriar Statistikkar Hordaland i tal og SSB Sluttrapportane Flytt til Hardanger Attraktive bukommunar og Strategiplan til FLH. 17 : Visjon for FLH: «Hardanger skal vera ein utviklande region med fokus på tilflytting, trivnad og regional samarbeid. Hardanger skal ha attraktive bukommunar.» Hovudmålet for FTH: «Hovudmålet er å gjera Hardangerkommunane til attraktive bukommunar. Gode og varierte bustadtilbod, møtestader og eit inkluderande lokalsamfunn skal vera kjenneteikn ved Hardangerkommunane» og «Flytt til Hardanger skal i lag med kommunane rekruttera tilflyttarar med det føremål å auka folketalet. Ved prosjektslutt skal kommunane ha etablert gode ordningar/rutinar for handtering av tilflytting.» 4.2 Data Auka næringsaktivitet Innleiing Styrka næringsutvikling i Hardanger er ein av hovudaktivitetane til Hardangerrådet. Mellom anna har prosjektet Flytt til Hardanger rekruttert viktig arbeidskraft til næringslivet og det er ytt vesentlege midlar frå næringsfondet til utvikling av næringslivet og grunderbedrifter i følgje tidlegare dagleg leiar av HR. Næringsfondet har vore eit viktig handslag til å få realisert eit antall næringsprosjekt rundt i kommunane. Midlane har vore utløysande for andre tilskot også saman med eigeninnsats i verksemdene, opplyser tidlegare leiar av rådet. Revisjonen har laga ei oversikt over antall prosjekter som har mottatt støtte saman med årlege ytingar i eigen tabell nedanfor. Forutan tilskot til enkeltprosjekt og verksemder, viser dokumentasjon at næringsfondet har ytt støtte til fellestiltak som kan gagna aktørar i heile regionen som utstyr til fjernundervisning og lokalt høgskuletilbod. Felles varemerke for matvareprodusentar i Hardanger er eit anna døme der næringsfondet har ytt vesentlege midlar til realiseringa. Regionalt næringsfond i Hardanger Regionalt næringsfond i Hardanger (RNH) har vore administrert av Hardangerrådet IKS. Fondstyret har vore dei 7 ordførarane i Hardangerrådet saman med to representantar frå næringslivet. Tildelingane har skjedd på haustmøte ein gong i året. Tildelte midlar i tiltak som ikkje har vorte realisert innan gitt tidsfrist har fondsstyret i nokre høve dratt inn og nytta i andre prosjekt. Fondet har ikkje støtta direkte investeringar i produksjonsutstyr eller bygningar. Handalag opplæring viser til at HR har realisert viktige samfunns/næringsoppgåver som ligg i skjeringspunktet mellom det offentlege (kommunane) og lokalt næringsliv som elles ikkje nokon ville ta ansvar for. 17 Strategiplan til FTH

161 Nettverksbygging og utbygging av felles goder som distribuert opplæring, merkevarebygging for Hardanger og kommunikasjonsløysingar er eksempler på fellestiltak som truleg ikkje ville vore løyst utan HR sitt engasjement, meinar Handalag Opplæring. Midlar til fondet har vore årlege overføringar frå Hordaland fylkeskommune. Fondet har ytt fleire millionar i støtte til ulike næringstiltak og etableringar i dei sju medlemskommunane. årleg mottok fondet mellom 2,7 og 3,4 mill. kr. frå 2011 til I 2014 og 2015 var overføringa 1 mill. kr. Årleg. Fylkeskommunen stansa tilskotsordninga i 2015 og fondsstyret avvikla ordninga på haustmøtet i november Den årlege søknadsmassen har vore mellom 26 og 64 søknadar i perioden 2011 til Ved tildeling har styret kunna nytta midlar frå årlege fondsoverføringar samt ubrukte midlar frå tidlegare år. Sjå samandrag frå årlege tildelingar i tabellen nedanfor: Næringsfond - antall søknader - antall innvilga Antall søknader Antall innvilga Totalt tildelt i kr Tildelt frå HF Næringsfondet til Hardangerrådet har vore basert på årlege overføringar frå Hordaland fylkeskommune som del av den regionale strategien for å styrkja næringsutviklinga og leggja til rette for interkommunalt samarbeid for etablering av nye arbeidsplassar. Dei årlege overføringane har historisk i snitt vore i overkant av 3 millionar kr. Etter at dagens regjering overtok makta vart dei statlege midlane kraftig redusert til ein million årleg og frå 2016 er fondsordninga avvikla jf tildelingsbrev frå fylkeskommunen til HR i Eit mindre beløp på ,- kr. til «etablerere i Hardanger» er meint som eit «plaster på såret» hevdar ein informant. Pengar er avgjerande for at Hardangerrådet skal lykkast med næringsutviklingsarbeid i regionen seier tidlegare leiar av HR. Hardangerrådet ynskjer å få attende meir av konsesjonskraftmidlar frå distriktet til næringsutvikling i regionen. HR arbeidar saman med eigarkommunane med å få tilført ein del av konsesjonsmidlane frå vasskraftutbygginga som i dag går til fylkeskommunen, som eit forsøk på å få erstatta næringsfondet. Utfallet på initiativet mot fylkeskommunen er enno uvisst. Etablerartenesta i Hardanger Alle 7 kommunane i Hardanger har inngått ein partnerskapsavtale om etablerartenesta (1. linjetenesta) med Hordaland fylkeskommune. Næringshagen i Odda har fått denne oppgåva på vegne av kommunane Odda og Ullensvang. Dei andre kommunane har eigne tilsette som ivaretek denne oppgåva. Hardangerrådet har som ein av sine strategiar å ta ansvar for etablerartenesta i regionen og støtta kommunane i arbeidet med næringsutvikling. Rådet har inngått ein partnerskapsavtale med fylkeskommunen om denne 2. linjetenesta. I årsrapporten til Hardangerrådet frå 2011 står det fylgjande om HR sitt næringsarbeid: 1. Rådgiving og rettleiing for bedrifter og etablerarar etter behov. Ha oversyn over ulike kjelder til informasjon, kompetanse og finansiering for etablerarar og bedrifter. 2. Drive informasjonsarbeid retta mot bedrifter og etablerarar. Inkludert er både å vidareformidle informasjon til næringslivet i regionen og å gje informasjon om 40

162 regionen og forholda for etablering i dei einskilde kommunane til potensielle etablerarar og bedrifter utanfrå. 3. I samarbeid med kommunane og næringslivet medvirke til prosjekt- og utviklingsarbeid og iverksetting av aktuelle tiltak. Nettverksprosjekt som omfattar fleire kommunar bør bli prioritert med sikte på å utløyse det totale utviklingspotensialet i regionen. 4. Vere utførande og koordinerande organ i næringsutviklingsarbeidet mellom primærkommunane og fylkeskommunen. 5. Aktivitetar knytt for tildeling av skjønnsmidlar. 6. Andre oppgåver etter behov. Tenesta inkluderer etablerarskule for grundarar. Etablerarskulen tilbyr grunnkurs og særskilde temakurs retta mot nyetablering, marknadsføring, vidareutvikling, økonomi m.v. I tråd med strategien om å engasjera eksterne ressursar til gjennomføring av ulike prosjekt, har HR inngått avtale med Handalag Opplæringskontor (tidlegare Ytre Hardanger Opplæring ) på å driva Etablerarskulen. Handalag Opplæringskontor har hovudansvaret for opplegget og undervisninga i Etablerarskulen i samarbeid med Næringshagen i Odda. Handalag opplæringskontor har opplyst til revisjonen at mellom 7 og 16 grundarar har årleg gjennomført kursa i etablerarskulen. Grundarane kjem frå alle kommunane, men dei fleste er frå Kvam i følgje Handalag Opplæring. Erfaringa frå Handalag viser at mange av grundarane er nordmenn som har flytta til Hardanger pga. familie mm. Det har også vore gjort eit forsøk med framandspråklege bedriftsetablerarar, men dette har vist seg svært utfordrande på grunn av manglande norskkunnskapar og samfunnsforståing opplyser Handalag opplæring. Tilrettelegging og opplæring som arbeidstakar i norsk arbeidsliv før evntuelt bistand til grunderverksemd gir i regelen eit betre resultat i høve utenlandske tilflyttarar meiner kursansvarleg i Handalag. Tidlegare leiar i HR har fortalt at Hardangerrådet har drive etableringstenesta på vegne av kommunane i samarbeid med fylkeskommunen i minst 15 år. Samarbeidet mellom HR og Handalag held fram når det gjeld etablerarskulen. Pr. i dag er det ein avtale som går inn i 2018 opplyser Handalag opplæringskontor. For å illustrera kva oppgåver etablerarskulen tilbyr viser vi til kva HR sjølve skreiv om ordninga i årsrapporten frå 2011: «I Hardanger er det også framleis avtale mellom Hardangerrådet og Ytre Hardanger opplæring og Næringshagen i Odda om å yta etablerarteneste. Desse er som supplement til dei kommunale rettleiarane.» Team Hardanger Team Hardanger er eit samarbeidsprosjekt for 1. linjetensta i kommunane i regi av Hardangerrådet. Dagleg leiar i rådet er ansvarleg for tiltaket og syter for at dei ansvarlege kjem saman og utvekslar informasjon og erfaringar. Fram til 2014 var Handalag Opplæringskontor engasjert til å koordinera og tilrettelegga møta i forumet. Reduserte økonomiske ressursar i HR resulterte i at denne praksisen måtte avviklast. Forholdet mellom Hardangerrådet IKS og Hordaland fylkeskommune Gjennom partnarskapsavtale mellom Hordaland fylkeskommune og Hardangerrådet vart HR tildelt ,- kroner i næringsretta partnarskapsmidlar for «I tilsegnsbreva for 2014 vart regionråda gjort merksam på at fylkesutvalet vedtok å vidareføre partnarskapsavtalene med regionråda berre for 2014, og at dette innebar at samarbeidet måtte vurderast i tråd med nye prioriteringskriteria. Partnarskapsavtalene frå 2007 er difor erstatta av ein justert avtale som gjeld for Det at avtala gjeld berre for 2015 har samanheng med at fylkeskommunen skal få på plass eit heilskapleg tenestetilbod til etablerarar i Hordaland. 41

163 Ein vesentleg del av det næringsretta utviklingsarbeidet til regionkontora er retta mot etablerarar. Det er også mange andre offentlege aktørar, som til dømes kommunane, BRB 18, (revisjonen meinar at i tillegg bør Innovasjon Norge tilføyast) og fleire private aktørar, som tilbyr tenester til etablerarar.» Vidare står det i brevet:«i tillegg har fylkeskommunen fått i oppgåve å koma fram til eit heilskapleg tenestetilbod for etablerarar i fylket. Dette skal gjerast gjennom ein meir einskapleg struktur på 1. line tenestetilbodet i kommunane, nettverksarbeid, kompetansetilbod og auka bruk av elektroniske tenester gjennom I dette arbeidet vil det bli sett på fordeling av roller og ansvarsområde for kommunane, regionråda, BRB og eventuelle andre offentlege aktørar. Fylkesrådmannen vil også gjennomgå ulike offentlege aktørar sine tilbod til etablerarar i den såkalla 2. lina, i første rekke etableraropplæring og rådgiving. I påvente av dette arbeidet har fylkesrådmannen tilrådd at støtta til regionråda berre blir vidareført for 2015 i denne omgang. Når arbeidet er sluttført er det naturleg å avklare nærare med regionråda i kva omfang fylkeskommunen og regionråda skal samarbeide om næringsutvikling.» Næringsliv og arbeidsplassar i Hardanger Fylgjande 3 tabellar henta frå SSB syner utviklinga innan antall bedrifter, antall arbeidsplasser etter næring og totalt antall arbeidsplassar i Hardanger. Tabellen over antall bedrifter i Hardanger tek ikkje omsyn til enkeltmannsføretak utan tilsette. Erfaringa viser at mange arbeidsplassar også er skapt gjennom desse enkeltmannsføretaka som ikkje kjem fram i tabellen. Tal bedrifter i Hardanger År/kvartal Geografi Hardanger 2009K1 2010K1 2011K1 2012K1 2013K1 2014K1 2015K1 Næring Tal (SN2007) tilsette Med Alle næringar tilsette Med Primærnæringane tilsette Oljeutvinning og Med bergverk tilsette Med Industri tilsette Bygg- og anlegg, kraft- og Med vassforsyning, tilsette gjenvinning Hotell, restaurant, handel, transport Finans og forretningsmessig tenesteyting Undervisning og forsking Anna tenesteyting Offentleg administrasjon og forsvar, trygdeordningar Uoppgjeve Med tilsette Med tilsette Med tilsette Med tilsette Med tilsette Med tilsette Business Region Bergen 42

164 Arbeidsplassar etter næring Tid Region Næring Hardanger Alle Primærnæringane Bergverksdrift og utvinning Industri Elektrisitet, vatn og renovasjon Bygge- og anleggsverksemd Varehandel og motorvognreparasjonar Transport og lagring Overnattings- og serveringsverksemd Informasjon og kommunikasjon Finansiering og forsikring Teknisk tenesteyting og eigedomsdrift Forretningsmessig tenesteyting Off.adm, forsvar og sosialforsikring Undervisning Helse- og sosialtenester Personleg tenesteyting Uoppgjeve Antall arbeidsplassar i regionen Tid Region Hardanger Jondal Odda Ullensvang Eidfjord Ulvik Granvin Kvam Auka busetjing Innleiing Hardangerregionen har sidan 1990 opplevd ein stadig nedgang i folketalet som følgje av utflytting og fødselsunderskot. Hardangerrådet såg utfordringane dette ville gi kommunane i framtida dersom ein ikkje fekk stansa utviklinga, og tok eit viktig initiativ overfor eigarkommunane og fylkeskommunen 43

165 for å få folketalsutviklinga på dagsorden. HR etablerte prosjektet Flytt til Hardanger (FTH) våren 2007 med innleigd prosjektleiing i samarbeid med kommunane og fylkeskommunen. FTH prosjektet vart gjennomført i 2 fasar der del 1 fokuserte på å rekruttere tilflyttarar til Hardanger. Flytt til Hardanger Opphavleg var prioriterte målgrupper i FTH utflytta Hardingar og såkalla livsstilsinnvandrarar frå Nederland og Tyskland. Til den internasjonale rekrutteringa samarbeida FTH med firmaet Placement Utvikling som hadde erfaring på området. Gjennom prosjektets første del opplevde regionen ei endring i folketalsutviklinga. Frå årleg nedgang fekk Hardanger etter kvart ein stagnasjon i den negative trenden og deretter ein positiv vekst i antall innbyggjarar i 2009 og Samstundes erfarte prosjektleiinga fleire kritiske utfordringar i forhold til å rekruttera tilflyttarar til kommunane i Hardanger. Del 2 fokuserte på utvikling av bustadmarknaden og etablering av nødvendige tenester, møteplassar samt informasjons- og marknadsføringstiltak som skulle gjera kommunane i stand til å driva arbeidet vidare etter prosjektslutt i Hardangerrådet. I del 2 av FTH arbeida prosjektleiinga med fleire av dei kritiske suksessfaktorane som vart identifisert i prosessen. Tidsramma for prosjektet var 4 år, med prosjektoppstart januar 2011, og prosjektslutt våren I visjonen for prosjektet står det: «Hardanger skal vera ein utviklande region med fokus på tilflytting, trivnad og regional samarbeid. Hardanger skal ha attraktive bukommunar.» Hovudmålet for prosjektet vart definert slik: «Hovudmålet er å gjera Hardangerkommunane til attraktive bukommunar. Gode og varierte bustadtilbod, møtestader og eit inkluderande lokalsamfunn skal vera kjenneteikn ved Hardangerkommunane». «Flytt til Hardanger skal i lag med kommunane rekruttera tilflyttarar med det føremål å auka folketalet. Ved prosjektslutt skal kommunane ha etablert gode ordningar/rutinar for handtering av tilflytting.» FTH utarbeida også slagordet: «Ja, det ordnar me,» som skal vera eit kjenneteikn for Hardangerkommunane står det i prosjektplanen. Prosjektleiinga peika på 3 strategiske områder som FTH skulle fokusera på i del 2 av Flytt til Hardanger initiativet: 1. Attraktive bukommunar: Omgrepet «attraktive bukommunar» er i prosjektet definert som: Variert utval på bustadmarknaden, god tilgang på språkkurs, sosiale møtestader og eit lokalsamfunn som involvera seg i tilflyttarar. Rutinar for tilflytting i kommunane vert òg lagt inn i omgrepet «attraktive kommunar» då god tilgang på informasjon og møte med personar som er kunnskapsrike og hjelpsame i ein flyttprosess, er viktig. 2. Involvering og informasjon: Ein vil forsøka å involvera personar i prosjektet gjennom informasjon og deltaking i ulike fora. 3. Marknadsføring og rekruttering av tilflyttarar: Ein vil gjennomføra felles marknadsføring av regionen og rekrutteringstiltak tufta på regionalt perspektiv. 44

166 Den økonomiske ramma for del 1 av FTH var på kr ,-. Fylkeskommunen stod for ,- kr. i tilskot. Kommunane bidrog med kor av var eigenandel. HR bidrog med kr ,- frå sin eigenkapital. Den økonomiske ramma for del 2 av FTH var ,-. Fylkeskommunen stod for ,- kr i tilskot, medan eigeninnsatsen til kommunane var estimert til ,- kr. HR nytta sjølve kr i eigenkapital til gjennomføringa. Folketalsutviklinga Revisjonen har innhenta oversikt over folketalsutviklinga frå ulike offentlege kjelder som arbeider med statistikk. Tabellen nedanfor viser utviklinga i Hardanger som region og kvar enkelt kommune/herad dei siste 25 åra. Folketal i Hardangerkommunane Tid Geografi Hardanger Jondal Odda Ullensvang Eidfjord Ulvik Granvin Kvam Tabellen nedanfor viser samansetjing av folkeveksten medan FTH prosjektet var aktivt: Hardanger Jondal Odda Ullensvang Eidfjord Ulvik Granvin Kvam Måltal År Folketalet ved inngangen av året Fødde Døde

167 Fødselsoverskot Innvandring Utvandring Innflytting, innanlandsk Fråflytting, innanlandsk Nettoinnflytting, inkl. inn og utvandring Folketilvekst Folketalet ved utgangen av året

168 Nedanfor er ein oversikt over dei to største utanlandske nasjonalitetane blant innflyttarar til Hardanger-kommunane for utgangen av 2012 og 2014 som er omtalt i tidskriftet Hordaland i tall nr. 1/2015. Kommune Jondal Tyskland Polen Tyskland Slovakia Odda Polen Thailand Polen Eritrea Ullensvang Polen Tyskland Polen Tyskland Eidfjord Polen Nederland Polen Tyskland Ulvik Tyskland Litauen Tyskland Litauen Granvin Polen Tyskland Polen Tyskland Kvam Kroatia Polen Litauen Polen Tilflytting Eit spørsmål som har vore reist i prosjektet er kor vidt kommunane skal satsa på «eigne innbyggjarar» eller på å få tilflyttarar frå utlandet. Spørjeundersøkinga til fylkeskommunen (AUD) 19 understrekar at det ikkje er eit enten eller spørsmål, men at tiltaka som trengs ofte er av ulik karakter. Mellom anna ynskjer heimvendte hardingar tomter for bygging av eigen bustad, medan ein innflyttar frå utlandet kanskje først og fremst søkjer eit leige- eller oppussingsobjekt i starten. Vidare kan språk og integrering vera viktige tiltak for å få utanlandske innbyggjarar til å trivast i kommunen. Dette kan gjera det utfordrande å leggja til rette for fleire målgrupper på ei og same tid fastslår fylkeskommunen i ei av sine analyser. Jondal kommune har uttrykt at dei ynskjer først og fremst å satsa på eigen ungdom som ikkje har flytta ut eller som ein søkjer å få tilbake etter studie mv. Fylkeskommunen skriv også at det kan vera utfordringar å skaffa arbeidsplassar til alle som vurderer flytting til regionen. Flyttemønster I starten av Flytt til Hardanger prosjektet vart innsatsen retta mot «livsstilsflyttere» frå Nederland og Tyskland. Fylkeskommunen sine data antyda at om lag 90 personar busette seg i Hardanger etter FTH sitt rekrutteringsinitiativ i samarbeid med Placement Utvikling. Desse tilflyttarane har utfordra kommunane på fleire områder som har gjeve kommunane viktig erfaringar og kunnskap i seinare flyttekampanjar. Språkopplæring og landlege bustadar langt frå kommunesentra er nokre av behova kommunane vart utfordra på skriv fylkeskommunen. «Den påfølgende store markeds /rekrutteringskampanjen i tilflyttingsprosjektet, var en satsing på norske famelier med små barn og personer i etableringsfasen. Det var særskilt fokus på utflytta hardinger og familier i Bergen og Oslo», står det i rapporten. Frå FTH sin første fase viser statistikken til Hordaland fylkeskommune (2011), at totalt 3094 personar flytta til Hardangerregionen i perioden Samstundes flyttar innbyggjarar ut av regionen. Dette gir eit flytteoverskot på 243 personar i denne perioden. Tilflyttarar frå Bergensregionen utgjorde den nest største innflyttingsgruppa med 868 personar eller 42 % av samla tilflytting fram til Statestikken viser at det største bidraget til tilflyttinga kom frå utlandet med 1098 personar (52 %). Denne gruppa er etter fylkeskommunen si vurdering svært samansatt og ikkje alle tilflyttarane kan relaterast til FTH initiativet. Mellom anna peikar rapporten på mange arbeidsinnvandrarar frå land som Polen og dei baltiske statane, flyktningar og fameliegjennforeningar som ein vesentleg del av tilflyttarane. 19 AUD - Stabseining Analyse, utgreiing og dokumentasjon Hordaland Fylkeskommune 47

169 Arbeidsinnvandring I analysen frå Fylkeskommunen står fylgjande refleksjon: «Vi har gjort oss noen tanker rundt kommunenes begrensede fokus på arbeidsinnvandrere fra Øst Europa. Gjennom intervjuene i kommunene og med bedriftene har det kommet fram at ikke så rent få arbeidsinnvandrere har kommet til Hardangerkommunene. Etter å ha jobbet på kontrakt gjennom byrå i industri, bygge og anleggsbransjen, har mange fått fast jobb og har etablert seg. En del også med familie og kjøpt bolig. Satsinger for å få flere arbeidsinnvandrere til kommunene, hører vi lite om, og trolig foregår det heller lite mot denne gruppen. Her ligger det et potensial for å tiltrekke seg flere familietilflyttere.» Bustadmarknaden Vurderingane etter Flytt til Hardanger viser at deltakarane erfarte at tilgang til bustadar var ein kritisk suksessfaktor og ei utfordring som måtte løysast for å få folk til å flytta til regionen. Dei ansvarlege for tiltaket såg eit behov for å få gjort noko med bustadmarknaden i dei einskilde kommunane. Aktuelle tiltak burde byggja på konkrete behov ut frå forutsetningar og status i bustadmarknaden i dei enkelte kommunane. Gjennom del 2 av prosjektet «flytt til Hardanger-attraktive bustader» vart forskningsmiljøet ved Norut frå Alta engasjert til å gjennomføre ei analyse av bustadstrukturen i Hardangerkommunane hausten Datainnsamlinga og analysen viste at bustadmassen i Hardangerregionen består for det meste av frittståande private einebustadar kringom i grendene eller plassert i opparbeida byggefelt. «Når det gjeld variasjon i bustadmarknaden viser rapporten at det er ein einebustaddel på mellom 74 og 90 % i Hardangerkommunane unntaket er Odda der andelen er 40 %.» Odda kommune har historisk sett oppført mange arbeidarbustader i form av leilegheiter og andre husvære for leige og seinare sjølveige. Dokumentasjonen som FTH har fått utarbeidd viser at det er variasjon på prisane og tilgang i dei ulike kommunane. Beste prisane og størst omsetning i bustadmarknaden fann ein i tettstadane Øystese og Norheimsund i Kvam herad. Lågaste prisane fann ein mellom anna i Odda og nokre grender med avstand til kommunesentra. I rapporten frå Norut står det: «Grunnen for at Odda har eit lågt prisnivå, er at det er forholdsvis stor bustadmasse i Odda, det er låg del einebustader, og det er låg standard på ein stor del av bustadobjekta. Når det gjeld prisstigning, er erfaringa frå dei 5 minste kommunane at prisen på einebustadar har stige dei siste åra, og denne utviklinga ser ut til å fortsetja.» % Pr einebustader Odda 40 Ullensvang 85 Eidfjord 87 Ulvik 74 Granvin 88 Kvam 80 Jondal 90 Vidare peika forskingsrapporten på ein viss variasjon i andel kommunale bustader i dei ulike kommunane. Jondal og Granvin skil seg frå nabokommunane med få kommunale einingar står det i analysen. Vidare understrekar forskingsrapporten at kommunane ikkje har gode nok rutinar rundt å avgrensa leigeperioden for å få sirkulasjon i kommunane sine eigne bustader. Forutan Jondal og Kvam viste analysen at kommunane manglar attraktive tomter og utleigeeiningar i forhold til FTH initiativet. Mange av innbyggjarane som har flytta tilbake til regionen etterspør tomter til nybygging kjem det fram i analysen til Norut. (sjå utdrag av rapport i vedlegg 4) 48

170 Husbanken som partnar Flytt til Hardanger starta samarbeid med Husbanken for å styrkja tilgang til fordelaktig finansiering for auka nybygging og rehabilitering både i privat og kommunal regi. Mellom anna har Startlån vore ei viktig ordning for mange kommunar for å sikra nyetablerarar og vanskelegstilte innpass til bustadmarknaden. Analysen viste at det herska store forskjellar mellom kommunane i høve bruk av Husbanken som eit strategisk middel for etablering av nye bustader og kjøp av eksisterande hus og leiligheiter i Hardanger. Historisk har Eidfjord, Odda og Kvam i mindre grad nytta seg av dei statlege ordningane som Husbanken tilbyr enn for eksempel Jondal, Ullensvang og Granvin. Etter at FTH starta samarbeidet med Husbanken som ein verdifull aktør i utvikling av bustadmarknaden, auka bruken av Husbanken sine tilskot og låneordningar merkbart frå I «regionalt strategidokument for bustad i Hardanger-2013» skriv prosjektleiinga for FTH: «så bruk av Husbankens ordningar står no sentralt i alle hardangerkommunar.» I tillegg har bustadprosjektet sitt samarbeid med Husbanken ført til at Hardanger har fått med Ullensvang og Granvin i prosjektet til KRD/Husbanken, «Boligetablering i Distriktet». Stimulæringstiltak FTH sin erfaring med bustadproblematikken i samband med rekruttering av tilflyttarar har utløyst fleire kommunale stimulæringstiltak innan bustadmarknaden som blant anna: Tilskot og lån for å sette i stand bustad for utleige Tilskot til kjøp av tomt Gratis tomt til bygging av utleigebygg Tilskot til bygging på kommunal tomt Kritiske suksessfaktorar Flytt til Hardanger har i samarbeid med Analyse, utgreiing og dokumentasjon hjå Hordaland Fylkeskommune, (AUD), gjennomført ei spørjeundersøking blant alle tilflyttarane som kom til Hardanger i første fase av FTH. Formålet var mellom anna å få fram kva forhold som var viktige for å tiltrekka seg nye innflyttarar til regionen. «Respondentane viste til at ein god bustad er den viktigaste faktoren ved val av buplass». Denne faktoren er tett etterfylgt av: «Gode moglegheiter for friluftsliv, relevant jobb og trygge og gode oppvekstvilkår.» Tilflyttarane meiner at det viktigaste einskildtiltaket for å gjera det lettare for tilflyttarar å etablera seg i Hardanger, er tilrettelegging for fleire utleigeeiningar» står det i rapporten. Kommunal bustadstrategi Gjennom FTH har Hardangerrådet sett på fleire modellar og tiltak for å styrkja bustadmarknaden samt leggja til rette for førstegongs etablerarar i kommunane. Tiltaka er meint å styrkja den kommunale fokusen på bustadtrongen og alternativ som er etterspurt. Prosjektet har gjennom ulike initiativ fått fram ulike behov og verktøy som kommunane etter planen skal arbeida vidare med etter at prosjektet FTH er avslutta. Eit tiltak som har vore landsert er: Prøvebustad som regionalt utviklingsverktøy. Distriktssenteret, statleg organ med kontor i Leikanger, har samarbeida med FTH i bustadspørsmålet. Senteret har foreslått prøvebustader som eit eksempel på effektiv bustad- politikk. Ideen er at tilflyttarar kan prøvebu ein bustad inntil maks tre år. Etter den tid må dei avgjera om dei vil kjøpa bustaden. Arbeidsinnvandring vil vera avgjerande for utviklinga av innbyggartalet i distriktskommunane hevdar representant frå Distriktssenteret og rår til at: «Kommunen må ta ei rolle på bustad- marknaden». Distriktssenteret peikar på å ha gjennomgangsbustadar på plass for å kunna ta imot 49

171 arbeidsinnvandrarar som strategisk viktig. Andre tiltak som er omtalt frå Distriktssenteret er å stimulera til sal av brukt hus og sjølvbyggarkurs. Distriktssenteret for regional utvikling har utarbeidt ei brosjyre som omhandlar råd og fallgruver ved kommunale flytteinitiativ. I dokumentet viser ein blant anna til arbeidet med Flytt til Hardanger i fleire samanhengar. Formålet er å vise kva kommunane må tenkje over og kva tiltak og prioriteringar som kan vera avgjerande for resultatet. Den peika blant anna på at arbeidsinnvandrarar sjeldan er i ei målgruppe som vert prioritert. Personar som har lokal kjennskap til staden vert ofte prioritert, men denne gruppa tilflyttarar vil som oftast kjenna forholda frå før skriv Distriktssenteret i brosjyra. I analysen for bustadmarknaden (En analyse av boligmarkedet i Hardangerkommunene 2012) stiller ein spørsmål kva rolle kommunane tek i bustadpolitikken. Rapporten slår fast at mange Hardangerkommunar har vorte meir bevisst på eigen rolle i bustadpolitikken som resultat av blant anna FTH prosjektet. Det er vist til større fokus i den overordna kommuneplanen og diverse reguleringsplanar knytta til bustadutvikling i kommunepolitikken. «En del kommuner viderefører en lang tradisjon med å tilby tomter i alle kommunens bygder (for eks. Jondal). For de fleste er det gamle resttomter, men det er også kommuner som tilrettelegger nye tomter i mindre bygder. Flere kommuner har ikke kapasitet til å regulere flere felt samtidig, og har prioritert kommunesenteret (f.eks. Eidfjord, Granvin, Ullensvang)» står det i oppsummeringa av bustadanalysen. Offentleg/privat samarbeid FTH har medført auka fokus på offentleg/privat samarbeid for å få utbygd bustad og utleigemarknaden i kommunane hevdar fylkeskommunen. Den peikar også på at det er store variasjonar på korleis samarbeidet skjer frå kommune til kommune. Eit viktig poeng er den økonomiske ståa i kommunen til å bidra i utbyggingsprosjekt. Kraftkommunane har større økonomisk fridom til å realisere eigne og bidra i private byggjeprosjekt. Ein konsekvens er at risikoen private utbyggjarar tek varierer sterkt i forhold til einskildkommunar og dei enkelte byggjeprosjekta. Lokalisering og bustadtype kan vera avgjerande for kor attraktivt nye tilbod vert, kjem det fram i analysen til fylkeskommunen. FTH ferdigstilte i desember 2013 eit regionalt strategidokument for bustad i tråd med prioriterte tiltak i overordna strategidokument i prosjektet. Dåverande leiar for Hardangerrådet IKS har vist til god respons på dei fire fagdagane som har vore arrangert om den kommunale bustadstrategien. Arrangementa har hatt mellom 50 og 90 deltakarar frå næringsliv, politikarar, kommuneadministrasjon, Husbanken og andre offentlege organ som Fylkesmannen i Hordaland, fylkeskommunen og distriktssenteret i Leikanger. «Bustad har vore det viktigaste arbeidsfeltet i fase 2 av Flytt til Hardanger» uttaler tidlegare leiar i Hardangerrådet IKS. I fylgje statistikk i vest(ssb) har det vore ei markant auke i bustadbygginga i Hardanger i 2013 med til saman 20%. (81 bustadar). I 2014 og 2015 viser statistikken hhv 50 og 70 igangsette bustader i Hardanger. Det er igangsett 14 fleire bustadprosjekt i enn det var i Basert på Norut-rapporten utarbeidde FTH eit eige «Strategidokument for bustad i Hardanger». 50

172 Prosjektleiinga si resultatvurdering Prosjektleiinga la fram ein sluttrapport våren 2015 til dei 7 kommunestyra i Hardanger, bl.a. står det i oppsummeringa: «Å greia å snu folketalsutviklinga i Hardanger er eit resultat av medviten kommunal satsing og interkommunal innsats med støtte frå fylkeskommune og stat. I prosjektperioden har ein stansa langvarig nedgang, stabilisert og fått ein svak auke i folketalet i Hardanger. Det er ulike resultat frå kommune til kommune frå år til år etter innsats. Deler av folketalsauken i prosjektperioden kjem av innvandring frå utlandet. Aktiviteten overfor utflytta Hardingar har ført til auka heimflytting. Kommunane/herada i Hardanger skal no ha kompetanse til å vera sjølvgåande tilflyttingsorganisasjonar. Fødselsunderskotet er minkande og må ha fokus.» Vidare peika prosjektleiinga på at folketalet aukar i periodane der regionen og kommunane/herada er aktive i tilflyttingsarbeidet med messer, materiell, hustilgang, velkomstorganisering og møteplassar. Når kommunane/herada er inaktive med tilflytting, så stansar folketalsveksten opp. Kommunane si oppfølging av FTH Revisjonen har gjennomgått ulike rapportar, analyser og arbeidsdokument knytta til FTH. Forutan spørjeundersøkinga til politikarar og rådmenn, har revisjonen også følgt opp enkelte tema kring kommunane si vidareføring etter avslutning av FTH. Bortsett frå Granvin Herad har kommuneadministrasjonane svart på revisjonen sine spørsmål når det gjeld status på vidareføring av vertsskapsrollen som vart etablert under FTH i Hardangerkommunane. 1. Har kommunen oppretthalde tenesta med ein velkomstvert i kommunen? Odda Odda kommune har opprettholdt funksjonen som velkomstvert ved personalrådgiver og Tenestetorg. Kvam Ja Ullensvang Nei Jondal Ja Ulvik Heradet har innarbeidd FTH-funksjonen i eksisterande bemanning. Bygde- og næringsutviklaren har ansvaret for vertskapsrollen, medan tenestetorget tek seg av praktisk arbeidet med registrering av søknader, tilflyttingslister, og utarbeiding av velkomstperm. Eidfjord Ja 2. Korleis fungerar verstskapsfunksjonen etter at Flytt til Hardanger(FTH)- prosjektet er avslutta? Odda Det er liten aktivitet etter Flytt til Hardanger prosjektet er avslutta. Vi tar hånd om de personene som tar kontakt og ber om hjelp, f.eks i forhold til å skaffe arbeid. Kvam Det ligg fortsatt til næringsavdelinga i kommunen. Ullensvang Utsending av velkomstbrev i ein periode, ikkje noko oppdatert/nytt per i dag. Jondal Me føljer same malen med velkomstmappe til alle nyinnflytte. I tillegg hjelper me til med å skaffe bustad om det er ynskje om det. Me er også byrja å bruke litt "fadderordning" Utfordringa er at alle einingar i kommunen, både som arbeidsgjevar og tenesteytar, må tenkja at me har eit felles ansvar i vertskapsrolla. Det fungerar til ei viss grad, men me treng stadig å minna kvar andre om det. Ulvik Vertskapsfunksjonen fungerer greitt. Me handterer dei førespurnader som kjem, men me har ikkje ein øyremerkt funksjon/stilling til dette arbeidet. Eidfjord Eidfjord kommune har lagt velkomstvertfunksjonen til tenestetorget. Slik hadde me det også den siste delen av prosjektperioden, og slik er det framleis. Me har vidareført å senda ut velkomstmapper til alle innflytta, etter lister som me abonnerer på frå folkeregisteret. 51

173 3. Er det framleis fokus på å få tilfyttarar til kommunen og opprettheld kommunen tilboda (bustadutvikling, språkopplæring, informasjon, intregrering, markedsføring m.m.) som vart etablert/koordinert under FTH? Odda Fra kommunen sin side er det lite fokus på å få tilflyttere hit. Bedrifter som trenger arbeidskraft rekrutterer fremdeles fra andre land. Odda kommune stiller opp og hjelper til dersom partner til den som får jobb trenger arbeid, dette i form av kontakt med aktuelle tjenester som trenger vikarer o.l. Eller de er jobbsøkere til utlyste stillinger. Alle som flytter til Odda kommune blir ønsket velkommen med en velkomstmappe. Voksenopplæringen gir tilbud om språkopplæring for de som ønsker det. Det blir tilbydd barnehageplass for de som søke rom det og vi har ledig kapasitet. Kvam Ja, kommunen arbeider fortsatt målretta for å auka tilflyttinga til kommunen. Ullensvang Bustadutvikling med tilskot til utbetring er oppretthaldt. Markedsføring gjennom reisemål Hardangerfjord, turistinformasjon og liknande. men ikkje særskilt mot tilflytting. Jondal Ulvik Eidfjord Ja, i stor grad. Fokuset er vel ikkje det same som når ein hadde ein eigen medarbeidar til dette. Likevel er resultata for tilflytting betre no enn tidlegare. Heradet har teke imot 3flyktningfamiliar dei siste 2 åra, noko som har resultert i 19 nye innbyggjarar. Marknadsføringa er nok ikkje den same. Det vert ikkje reist på messer i utlandet. Språkopplæring vert gitt til dei som har krav på dette. Me har likevel ikkje lenger eit eige opplegg for språkopplæring, fordi interessa ikkje er den same. Tilflytting har no eit anna fokus. Staten ynskjer i større grad å integrera flyktningar i vår kommune. I så måte er interessa for tilflytting større. Det føregår framleis tilflytting til Eidfjord. Tenestetorget tek imot og hjelper med rettleing når det kjem nye til bygda, uansett kven det er Me har og laga oss eit oversyn over private husvære til utleige, slik at me lettare kan hjelpa folk som vil flytta til kommunen. Tilskotsordningane på oppgradering av utleigehus er vidareført. Me har framleis tilbod om språkopplæring for innflyttarar to dagar i veka. For tida driv me ikkje nokon spesiell marknadsføringskampanje for tilflytting, men trur på indirekte marknadsføring gjennom ei oppdatert heimeside, sosiale medium og andre informasjonskanalar. 4. Opplever kommunen interesse for tilflytting etter FTH formeldt er avslutta? Odda Det kan se ut som at det jevnlig kommer nye personer til Odda Kvam Interessa har ikkje endra seg sjølv om FTH er avslutta. Ullensvang Ja, men det er mangel på jobbar og ledige hus av god nok standard (dyrt å bygge i forhald til mogleg salspris). Jondal Ja Ulvik Sjå svar på spm. 3 Eidfjord Sjå svar på spm Burde Hardangerrådet IKS framleis ha noko eigen rolle i rekrutteringsarbeidet på vegne av kommunane? Odda Slik situasjonen er i dag klarer vi å håndtere dette arbeidet selv. Kvam Nei, dette er ei kommunal oppgåve. Det er kommunen sjølv som må prioritera ressursar til dette. Regionalt er det kanskje lettare å skaffa ressursar, men arbeidet gjev for lite slagkraft. Ullensvang Koordinering og marknadsføring? Informere og holde seg oppdatert på område av felles interesse når det gjelder tilflytting? Næringsutvikling? Jondal Ja, dersom det er aktuelt å lyfta område som er felles for oss alle. t.d kartlegging og tiltak for å få bustad og drift på gardsbruk som står tomme, eller er nytta til fritidsbustad. Koordineringsansvar for rekruteringsmesser, og utarbeiding av evt felles profileringsmateriale. Ulvik I utgangspunktet tenkjer me at Hardangerrådet har uført sitt arbeid gjennom prosjektet, og at det no er opp til kommunane å ta det vidare. Eidfjord Flytt til Hardanger var eit prosjekt. Når eit prosjekt går over i driftsfase, er det naturleg at kommunane overtek ansvaret. 52

174 4.2.5 Auka kulturaktivitet, herunder evaluering av kunstnarbustad i Berlin? Hardanger kulturråd Hardangerrådet IKS har tatt initiativ til nettverksbygging mellom dei kommunale kulturleiarane og etablert organet Hardanger kulturråd. Hardanger kulturråd har vanlegvis møtt ein til to gonger i året, men vil truleg nytta møteplassen noko oftare framover opplyser konsulenten i HR. HR sin rolle innan kulturområdet er av administrativ karakter. Kommunane yter årleg midlar til felles kulturarbeid på til saman ,- kr. som kulturrådet så deler ut på ulike kulturarrangement og prosjekt. Økonomisk har Odda kommune stått for forvaltninga av midlane medan HR har hatt sakshandsaming og referatskriving frå møta. Revisjonen har ikkje funne mange eksempel på felles kulturprosjekt i regi av HR. Det har likevel vore arbeidt aktivt med ulike regionale kulturtiltak som har søkt finansiering gjennom kompensasjonsmidlar for kraftlinja i Hardanger (sjå eige avsnitt nedanfor). Prosjektet Hardanger 2014 som omhandla 200-års markeringa av grunnlova er eit eksempel på kultursamarbeid i regi av Hardangerrådet. Hardangerrådet yngste mellom anna å få fokus på Hardanger sin rolle som ein viktig region under arbeidet med å meisla ut nasjonen sin identitet etter Under arbeidet med nasjonsbygginga og dei nasjonale særtrekka søkte mange kunstnarar etter det rotekte i nasjonens natur, kultur og menneskelege væremåte. I Hardanger fann kunstnarar viktige særtrekk som støtta opp om kjensla som eigen nasjon gjennom den unike naturen, bondekulturen, målarkunsten og folkemusikken kan ein lesa om i sluttrapporten til Hardanger Med fokus på fortid, notid og framtid engasjerte Hardangerrådet Bygdagnist AS frå Kvam til å stå for administrering av dei mange aktivitetane som skulle gjennomførast i jubileumsåret i dei einskilde kommunane. Dåverande leiar i HR har presentert ei målsetjing i utlysingsteksten om at Hardanger skulle få ein synleg plass i den nasjonale markeringa av nasjonens 200-års grunnlovsjubileum. Med innovasjon, samarbeid samt utfordre det etablerte var målet å teikna eit framtidsperspektiv for Hardanger dei neste 200 åra står det i dokumentasjonen til prosjektet. Frå sluttrapporten for Hardanger 2014 kan ein finna omtalt eit antall stunt og kulturarrangement for å få Hardanger fram i regional og nasjonal media. Kunst i landskapet, skitur frå Hardanger til Oslo, stor konsert med utøvarar frå Hardanger i hovudstaden og ulike stunt med den gamle sorenskrivaren i Hardanger og Voss, Arnoldus Koren, er nokre eksempel på dei mange aktivitetane som vart gjennomført. Sjå vedlegg 5 om Hardanger space center som omtalar eit av dei mange stunta. Hardangerrådet fekk sikra finansiering gjennom eigne midlar, støtte frå sparebankstiftelsen Hardanger og dei interkommunale midlane som kulturrådet disponerer. I alt vart om lag ,- kr. i stimuleringsmidlar delt ut på kulturprosjekt i dei sju kommunane. Kraftlinjemidlar I samband med etablering av kraftlinja på nordsida av Hardangerfjorden frå Eidfjord til Samnanger og Bergen vart det løyvd over 100 mill. kr. som kompensasjon til dei råka kommunane i Hardanger. HR fekk vel 18 mill. kr. av desse midlane som Hardangerrådet seinare har nytta til ei rekkje felles tiltak i heile regionen. Ein betydeleg del av midlane har også gått til kultur og næringsutvikling som tiltak for reiselivet fortel konsulenten i HR. I hovudsak er alle midlane løyvd. Oversikten i vedlegg 6 viser tildelingane som Hardangerrådet har gjort. Internasjonalisering HR starta i 2009 ei internasjonalisering som blant anna fekk Hardangerregionen med i ulike utviklingsprogram i regi av EU. Som del av satsinga på Hardangermenyen for lokalprodusert mat har HR deltatt saman med administrative og politiske leiarar frå Hardanger kommunane på matmessa i Berlin. Eit viktig formål med deltakinga var å læra korleis andre aktørar arbeida med å få til lokal 53

175 næringsutvikling basert på særeigne råstoff, kultur og geografiske forhold knytta til jordbruket samt skapa synergi med satsing på reiseliv og turisme. I Hardanger er det etter kvart komme ei rekkje produkt på marknaden som del av Hardangermenyen med Hardangermerket. Prosjektet som har vore støtta av HR er framleis i utvikling og i følgje administrasjonen, søkjer ein å få midlar frå mellom anna fylkeskommunen til ei vidareutvikling av produktmerkinga. I 2011 gjennomførte Hardangerrådet ved Team Hardanger prosjektet «Hardanger i Greve in Chianti». I dette samarbeidet har HR og Team Hardanger fått kjennskap til korleis den italienske bygda Greve in Chianti i provinsen Toscana har klart å snu ei svært negativ utvikling til ny giv og verdiskaping. Greve in Chianti opplevde for nokre tiår sidan at den rimelege matvinen ikkje lenger gav tilstrekkleg inntekter til bøndene i området. Resultatet var ei fråflytting og nedlegging av gardsbruk i regionen. Gjennom prosjektet har deltakarane frå Hardanger fått studert kva tiltak leiarskapen i Greve in Chianti iverksette for å få til næringsutvikling og nyskapning. Gjennom samarbeidet vart småskalaprodusentar med til Greve Chanti for å servera Hardangerprodukt i Italia. Unike reiselivsprodukt frå Hardanger har såleis vorte eksponert for syd-europeiske innbyggjarar samstundes som Hardanger har fått læra frå erfaringane til den italienske bygda om å snu ei negativ utvikling. Greve Chianti har også ein forhistorie der ein har fokusert på det gode liv. I 2012 vart det teke initiativ til å utvikla SlowFood-regionen Hardanger med Citta Slow filosofien. Forprosjektet Hardanger SlowFjord i 2013 sette fokus på kunnskap om og bruken av eit stort mangfald av smak frå fjord og land. Lokale matprodusentar deltok blant anna på TerraMadre på Røros for å læra samarbeid og distribusjon frå firmaet Rørosmat. Slow Food Hardanger vil visa fram den gode smaken frå Hardanger frå djupaste fjord til høgfjell, eit mangfald som er unikt i verdssamanheng innan eit så avgrensa geografisk område skriv HR på si nettside om tiltaket. Ulvik herad vart til dømes ein del av Cittaslow organisasjonen i 2015 saman med 3 andre norske kommunar. Saman er dei ein del av det Nordiske Cittaslow nettverket med om lag 10 kommunar/byar i Norden. I Wikipedia står følgjande omtale av bevegelsen: «Cittaslow (eller «Slow Cities») er en internasjonal organisasjon som har sitt utspring fra Slow Foodbevegelsen som ble dannet i Italia på 1980-tallet. Cittaslow består pr 2011 av ca. 150 medlemsbyer fordelt på 23 land i hele verden, de fleste i Europa. Disse medlemsbyene er byer med mindre enn innbyggere som har forpliktet seg til å følge Cittaslows charter for byutvikling og fremmelsen av «det gode liv i byene», som er et gjennomgående budskap i både Cittaslow og Slow Foodbevegelsen. Disse to bevegelsene har som hovedmål å bevare kulturelt mangfold og særpreg, Slow Food fortrinnsvis gjennom kulinarisk bevarings- og opplysningsarbeid, og Cittaslow gjennom byutvikling, bevaring og bevisstgjøring omkring lokale verdier. Hovedmålet er å øke livskvaliteten og skape identitet til stedet.» Hardanger Japan Hardangerregionen har fått ei viss merksemd blant kulturinteresserte japanarar. Særleg har Hardangerfela og felemusikken fått ei oppblomstring gjennom samarbeidet som er etablert mellom kulturlivet i Hardanger, HR og eit eige japansk institutt for Hardangerfelemusikk. Japanske studentar har også vore på utveksling til Hardanger og fått opplæring av lokale spelemenn og andre opplevingar frå Hardanger. Masterprogrammet i Hardangerfelemusikk har 54

176 også vorte nytta av japanske studentar. I dag er japanske turistar ei viktig målgruppe for reiselivet i Hardanger. I 2011 reiste ein delegasjon frå næringslivet, kulturlivet og administrasjonen i HR til Japan på ei 4 dagers utveksling med blant anna Japan Hardanger Club og den norske ambassaden i Tokyo. Dette nettverket der HR er kontraktspartner, arbeider for å styrkje kultursamarbeidet mellom Japan og Hardangerregionen. Auka reiseliv til Hardanger frå Japan er ein viktig økonomisk gevinst i det bilaterale samarbeidet peika HR på under høyringsmøte. Kunstnarbustad i Berlin Hardanger har historisk vore eit trekkplaster for mange kunstnarar frå inn og utland. I samband med FTH vart det også sett fokus på tradisjonen med vitjing av kunstnarar til Hardanger på ulikt vis. Det vaks etter kvart fram eit ynskje om å kunna sikra eit tilbod for kunstnarar frå Hardanger til å kunne reisa til ein stad der internasjonal kunst og kultur blomstra i ulike fasettar. I 2008 starta regionrådet i Hardanger drøftingar om korvidt alle kommunane skulle gå inn i kulturarbeidet kjent som Kvammalokk som del av prosjektet Flytt til Hardanger. Saksutgreiinga viser også til at rådmannsforumet var opptatt av å styrkja arenaen for den kulturelle utviklinga med ein eigen kunstnarbustad i Berlin. Det vart vist til at både Bergen, Trondheim og Stavanger hadde etablert slike tilbod i Berlin. Rådmannsforumet fylgte opp saka under ein studietur til den tyske hovudstaden i 2008 framgår det av saksutgreiinga for møte i regionrådet Kvam herad vedtok å yta ,- kr. under føresetnad at dei andre kommunane også deltok med midlar. Til saman vart det løyvd ,- kr. frå grannekommunane står det i saksutgreiinga til rådsmøte. Etablering av ein kunstnarbustad i Berlin var ein premiss for prosjektsamarbeidet, og Kvammalokk skifta namn til Hardangerlokk. Kunstnarbustaden ligg i Fritz-Reuterstrasse i Schöneberg i gamle «Aust-Berlin». Området er «Grünerløkka-aktig, attraktiv og sentralt» skriv HR på sine internettsider. Ordninga tok til 1. mars i Kunstnarbustaden vart leigd frå ein norsk eigedomsforvaltar i Berlin med lokalisering i same bygget som kunstnarbustaden til Bergen kommune. Frå saksutgreiinga kan ein lesa at ein tenkte å gi kunstnarane 2 500,- kr. i stipend pr. månad. Deltakarkommunane skulle yta økonomisk støtte etter den faste fordelingsnøkkelen i Hardangerrådet IKS. Regionrådet vedtok forslaget til vedtak slik HR føreslo i saksutgreiinga: 1. Hardangerrådet viser til saksutgreiing Hardanger Berlin (Hardanger sitt kunstnarhusvære i Berlin) og tar det formelle ansvaret for ordninga. 2. Hardangerrådet godkjenner retningsliner for og finansiering av Hardanger Berlin. 3. Hardangerrådet løyver inntil ,- kr til møblar og utstyr frå aktivitetskontoen. Hardangerrådet IKS har seinare fornya leigeavtalen i Berlin i 2012 og Den årlege husleiga er på om lag ,- kr. i følgje nettsida til Hardangerrådet. Tidlegare leiar i HR har informert at Odda kommune har frå 2015 stansa sine løyvingar til kunstnarbustaden på ,- kr. For 2015 kompenserte Sparebankstiftelsen Hardanger dette inntektstapet og sikra dermed midlar til stipendordninga. Konsekvensen for manglande bidrag i 2016 er stans i stipendordninga til bebuarane fortel tidlegare leiar i HR. 55

177 Tildeling av kunstnaropphald Søknad om opphald i kunstnarbustaden vert lyst ut kvar haust for opphald påfylgjande år. «Som retningsgjevande regel vert det høve til eit opphald på inntil 3 månader pr. kunstnar. Det er fleksibilitet i ordninga når det gjeld lengde for opphaldet», jfr. nettsida til Hardangerrådet. Sjå elles nettsidene for meir detaljer kring tilbodet og kunstnarstaden Berlin. Administreringa av søknadsprosessen er gjort av Hardangerrådet IKS. Sjølve tildelinga skjer av eit eige styre beståande av kultursjefane i Kvam og Eidfjord, i tillegg ein kunstnarrepresentant frå Hardinpuls. Historisk har det vore fokus på å fordela plassane til kunstnarar frå heile Hardanger fortel tilsett i HR. Kunstnarar frå Odda får framleis opphald i bustaden sjølv om Odda kommune for tida ikkje støttar tiltaket økonomisk. HR ynskjer ikkje å ekskludera nokon av kommunane i prosjekta som er tufta på samarbeid og nettverksbygging i regionen fortel tilsett i HR. Frå tilsendt dokumentasjon kan ein lesa at HR har sett av ei veke til vedlikhald dei siste år. Tidlegare leiar vitja bustaden våren 2014 i samband med at familien føretok ei oppussing av husvære. Fylgjande tabell viser antall søknader og tildelingar av opphald i kunstnarbustaden. År Antall søknadar Opphald Data frå spørjeundersøkinga I kva grad meiner du at aktiviteten i Hardangerrådet har ført til: (1=svært liten grad 6=svært høg grad) økt næringsaktivitet i Hardanger? 2,97 økt bosetting i Hardanger? økt kulturaktivitet i Hardanger? 3,53 3,68 0,00 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 6,00 Gjennomsnitt 56

178 Er organisering av kunstnarbustad i Berlin noko som Hardangerrådet bør oppretthalde for framtida? Ja 43,0% Nei 57,0% I kva grad meiner du at kunstnarbustad i Berlin er positiv for kulturaktiviteten i Hardanger? (1=svært liten grad 6=svært høg grad) 100% 80% 60% 40% 20% 0% 25,0% 15,2% 20,7% 20,7% 14,1% 4,3% Vurdering og konklusjon Auka næringsaktivitet Hardangerrådet har i lang tid hatt ei rolle i promotering av næringsutvikling i Hardanger. Gjennom team Hardanger og partnarskapsavtalar har rådet samordna og lagt til rette for samhandling mellom kommunane og ulike næringsverksemder. Handalag Opplæring og Næringshagen i Odda har stått for mykje av den praktiske delen av arbeidet som for eksempel etablerarskulen. Ser ein på utviklinga av antall registrerte selskap har dette auka noko dei siste åra fram til Utvilsamt har samordninga til Hardangerrådet og det kommunale tenestetilbodet for grundarar hatt ei viss effekt i den positive utviklinga. Trass ei auking i antall verksemder viser statistikken ein nedadgåande utvikling i antall arbeidsplassar i regionen frå 2009 til Eit uavklart spørsmål er då kor stor effekt har næringsarbeidet til Hardangerrådet hatt og kor mange færre arbeidsplassar ville det ha vore utan innsatsen frå rådet og dei kommunale etablerar- og rådgjevingstenestene. Samarbeidet med Handelag og Næringshagen i Odda har ytt nyttige tenester til næringslivet gjennom avtalar og samarbeidet som rådet har satt i gang. Rådets konstruktive dialog med fylkeskommunen i forhold til å ha eit regionalt perspektiv har også gjort det mogleg å gi HR ein sentral rolle i forhold til økonomiske støtteordningar til næringsutvikling. Overføringane frå fylkeskommunen på om lag 3 millionar årleg har vore eit viktig verktøy for å leggja til rette for nyskapningar og samarbeid i Hardanger. Revisjonen registrerer at fondet har hatt klare avgrensingar mot investeringar retta mot konkret utstyr og produksjonsmateriale. Dette kan ha ekskludert fleire gode initiativ frå næringslivet i Hardanger. Leiinga i HR viser til at fondsstyret har vore opptatt av å unngå støtte som kan virke konkurransevridande. Ofte er også investeringsmidlar vanskeleg å få innvilga hjå Innovasjon Norge og dei kommersielle bankane, for grundarar med liten eigenkapital. Mange andre kommunar, som til 57

179 dømes Eidfjord, Odda og Voss prioriterer å støtta konkrete investeringar gjennom sine næringsfond, herunder driftsbygningar og produksjonsmidlar/anlegg. Revisjonen har ikkje fått i oppdrag å sjå på suksessraten til verksemdene som har mottatt tilskot frå det regionale næringsfondet. Vi kan derfor ikkje seia noko konkret om forholdet mellom mottatt tilskot og levedyktige næringsetableringar. Generelt reknar ein ofte at 1 av 10 næringsetableringar vil overleva over tid. I mange høve vil også investeringar til fellestiltak vera svært nyttig for næringslivet som f.eks. etablering av eit tilfredstillande fibernett og nettverksordningar for kompetansedeling og utvikling. Vi finn fleire døme på at næringsfondet har prioritert slike grunnleggjande infrastrukturtiltak for Hardangerregionen. Eit regionalt næringsfond bør også stimulera til økt samarbeid mellom aktørar frå ulike stader i Hardanger, men revisjonen har ikkje mottatt tilbakemeldingar på effekten av dette. Det er ingen tvil om at Hardangerrådet som ein regional aktør for å promotera næringsutvikling i Hardanger har mista eit svært verdifullt verktøy med bortfall av næringsfondet. Revisjonen meiner det vil vera avgjerande for organisasjonen å framleis ha økonomiske midlar til etablerarstøtte for å vera ein motor i regional næringsutvikling. Det er vanskeleg å sjå kven andre aktørar som kan løysa oppgåver som ligg i skjæringspunktet mellom det offentlege og næringslivet i Hardanger regionen. Det er derfor viktig at rådet og eigarkommunane søkjer å finna ei erstatning for næringsfondet om ein ynskjer å nytta Hardangerrådet som eit strategisk verktøy i dette arbeidet. Tidlegare leiar i Hardangerrådet peika også på at næringsutvikling ville vera det viktigaste området organisasjonen burde arbeide med i framtida for å utvikla ein endå betre felles arbeidsmarknad som stør opp om kommunane i Hardanger som attraktive bukommunar Auka busetjing Innleiingsvis vil revisjonen peika på at det har vore gjort fleire grundige evalueringar av prosjektet Flytt til Hardanger undervegs. Prosjektleiinga har etablert samarbeid med fleire regionale og nasjonale ressursmiljøer for kartlegging og analyser av forskjellige sider ved tiltaket. I så måte har ikkje revisjonen funne noko vesentleg nytt i vår gjennomgang av prosjektet enn det som er omtalt i tidlegare analyser og evalueringsrapportar. Folketalsutviklinga Samla hadde folketalet i Hardanger ein nedadgåande trend frå 1990 til Flytt til Hardanger var eit initiativ av HR for å snu den negative trenden i 2006 med mål om å auka folketalet i regionen. Tala på innbyggjarar viser ein positiv vekst i 2009 og I 20-års perioden frå 1990 til 2010 var den reelle reduksjonen frå til Den samla nedgangen i perioden var på 2 802, eller 10,9%. Etter første fase viste folketalsutviklinga at nedgangen hadde stansa og i nokre kommunar snudd til ein positiv vekst. Fylkeskommunen si evaluering av del 1 kan oppsummerast slik: «Analysen konkluderte med at noko har hendt i den perioden Flytt til Hardanger har eksistert. Det er færre som flyttar frå Hardanger, det er fleire som flyttar til Hardanger, og det er spesielt kvinner og menn mellom 28 og 40 som flyttar til Hardanger, og dei tek med seg barn.» Revisjonen vil peika på at av dei 1098 utanlandske innflyttarane som kom til Hardanger under del 1 av FTH, var det 90 personar som var resultat av rekrutteringa i Nederland og Tyskland. Den største andelen var representert ved arbeidsinnvandrarar, flyktningar og familie- gjennforeningar som ikkje var prioriterte målgrupper i FTH. Tilflytting FTH fokuserte primært på to målgrupper for å styrka busetnaden i Hardanger. Livsstilsinnvandrarar frå Nederland og Tyskland saman med tilbakeflytting av utflytta Hardingar. Målgruppa var primært familiefolk med potensiale for nye barnefødslar. Statistikken viser også at Fødselsunderskotet har vorte redusert frå -70 i 2007 til -21 i 2014 sett regionen under eit. Det herskar lokale årlege svingningar i kommunane, men trenden har peika i riktig lei. Fylkeskommunen sin avdeling - AUD - har mellom anna vurdert folketalsutviklinga i Hardanger etter den første delen av prosjektfasen fram til

180 Revisjonen har kontrollert talmaterialet som er nytta i analysen frå fylkeskommunen i evalueringa av FTH i 2011 og frå oppsummeringa til leiinga i HR i Me har hatt samtale med medarbeidar hjå AUD-avdelinga hjå fylkeskommunen som stadfestar at deira statistikk er henta frå SSB sine tall. Vedkommande seier seg einig i at revisjonen har avdekka sprik i talmaterialet utan at ein kan stadfesta kva som er det korrekte. Vår gjennomgang viser eit vesentleg negativt avvik i netto tilvekst i den siste perioden frå og eit mindre negativt avvik i første del av prosjektet i forhold til rapporterte tall. Definisjonen på netto tilvekst er (tilflytting fråflytting =netto tilflytting)+(fødte døde=netto fødselsoverskot) Når vi legg til grunn SSB sine tall for perioden 2007 til 2010 og som illustrert i tabellen nedanfor viser den følgjande: Periode Periode Totalt Netto flytteoverskot Netto fødselsoverskot Netto tilvekst Netto tilvekst SSB Dei to siste linjene i tabellen viser revisjonen si eiga utrekning basert på SSB sine tall og SSB si eigne tal for netto tilflytting. Netto tilvekst i SSB sin oversikt viser +12 i første periode og 83 i siste periode. Revisjonen si oppsummering viser +8 og +39 for same periode. Dvs. ein netto tilvekst på 95 versus 47 personar i prosjektperioden på 8 år. Det store avviket finn ein i Jondal kommune sine tal for 2013 der netto tilflytte er -4 og netto fødselsoverskot er -21. Medan SSB og HR opererer med ein netto tilvekst på +18 for Jondal kommune viser revisjonen si summering -25. Det er usikkert kva tall som faktisk er dei korrekte for Jondal kommune, uansett viser analysen ein positiv tilvekst i hardangerregionen, men endeleg resultat kan vera opp til 50% lågare enn tidlegare rapportert. Ei mogeleg årsak for det store avviket kan iflg. AUD vera forsinka registrering av personar som flyttar inn og ut av ein kommune. At SSB sin statistikk over innvandrarar for 2015 viser ein samla nedgang av innbyggjarar i Hardanger med 18 personar til understreker at ein positiv flyttestraum vil kreva ein vesentleg innsats frå kommunane om ikkje ein skal falla tilbake til den negative trenden som eksisterte før FTH. Fødselsoverskotet Fødselsoverskotet er eit anna viktig poeng når ein ser på folketalsutviklinga i Hardanger og eventuell effekt som er knytta til FTH. SSB sine tal viser eit samla fødselsoverskot på -394 i perioden frå 2007 til Den viser eit årleg negativt fødselsoverskot som har gått ned frå -79 i 2009 til -21 i 2013 og Dette er i seg sjølv viktig for å redusera den negative utviklinga regionen har opplevd historisk. For å stansa folketalsnedgangen må ein kompansera det negative fødselsunderskotet via tilflytting. Utan FTH tyder mykje på at Hardanger ville ha fortsatt nedgangen tilsvarande det negative fødselsoverskotet på Ein vekst i antall innbyggjarar vil i tillegg krevja at tilflyttinga er så stor at den overgår det manglande fødselsoverskotet. Etter revisjonen sitt syn har FTH lukkast med å trekkja til seg nye innbyggjarar som endra den negative folketalsutviklinga etter Trenden viser likevel at det er avgjerande å ha fokus og tiltak retta mot nye tilflyttarar for å unngå at tiltaket mistar momentet som er opparbeida i kommunane. Det er vanskeleg for revisjonen å fastslå kor stor auken har vore i antall innbyggjarar jf. Påviste manglar i SSB sine tal. Truleg ligg svaret mellom 47 og 95 fleire Hardingar. Utan flyttestraumen til Hardanger ville folketalet truleg ha vore redusert med minimum 441, ( ), frå til , ( ), basert på revisjonen sine utrekningar. Med fylkeskommunen sine utrekningar ville resultatet vore nærare 490 færre innbyggjarar utan å ta høgde for eventuelle barnefødslar blant dei omtalte innflyttarane. Revisjonen meiner derfor at prosjektet Flytt til Hardanger har «bore frukter» i forhold 59

181 til målet om å snu folketalsutviklinga. Utfordringa vil vera å lokka til seg fleire interesserte i åra framover dersom ein ikkje opprettheld fokus og arbeidet i kommunane. Skapa attraktive bukommunar FTH har utført spørjeundersøkingar med hjelp av AUD retta mot ulike grupper av innflyttarar for å få eit grunnlag for å prioritera tiltak som gjer det attraktivt å etablera seg i regionen. Undersøkingane viser at det kan vera behov for ulike tiltak mellom dei ulike målgruppene og i dei enkelte kommunane. FTH har gått analytisk til verks og utarbeidt ei «verktøykasse» med tiltak retta mot dei ulike målgruppene som for eksempel. heimflytta Hardingar, utanlandske livsstilsinnvandrarar, arbeidsinnvandrarar og flyktningar. Kartlegginga med tiltaka har gjort kommunane betre i stand til å tilby tenester og praktiske løysingar for fleire av tilflyttarkategoriane. Vidare har ein også følgt opp utflytta Hardingar og forsøkt å identifisera motivasjonsfaktorar som kan få yngre Hardingar til å bli verande og utflytta Haringar tilbake frå stader som Oslo og Bergen der dei fleste utflyttarane er busett. Revisjonen meiner FTH har gått analytisk til verks og våre målretta med sine tiltak. Likevel har FTH ikkje vore særleg aktiv mot arbeidsinnvandring frå aust- og sentral-europa eller nye flyktningar som er kome til Hardanger. FTH sitt arbeid med å tilretteleggja ulike tenester og tiltak for innflyttarar som informasjon, språkopplæring, integrering m.v. har truleg vore nyttig også for desse tilflyttarane. Bustadmarknaden FTH erfarte gjennom flyttestraumen til Hardanger utfordringar med tilgang på egna husvære i kommunane. Forskningsmiljøet Norut frå Alta gjorde ein viktig analyse over bustadmarknaden i dei einskilde kommunane. Resultatet har vore ein sentral premissgivar for målsetningar, prioriteringar og arbeidsinnsats i andre del av FTH prosjektet. Det er hevda i oppsummeringa frå FTH at kommunane har som resultat fått auka medviten om bustadpolitikken og blant anna sikra meir areal til nye bustadtomter i dei kommunale arealplanane. Analysen viser at fleire av Hardangerkommunane som Eidfjord og Odda ikkje tidlegare nytta Husbanken som ei viktig finansieringskjelde for å stimulera bustadutviklinga i privat og kommunal regi. Gjennom FTH har fleire av kommunane endra praksis og alle kommunane har no etablert eit samarbeid med Husbanken for å styrka rehabilitering av eksisterande bustader og bygging av nye husvære i kommunane. Vidare er det lagt til rette for at fleire nyetablerarar og svakarestilte no kan nytta Startlån som finansieringskjelde på bustadmarknaden. Dette gjer det økonomisk enklare for desse gruppene å komme seg inn på bustadmarknaden. Husbanken er dermed vorte ein sentral samarbeidspartnar for alle Hardangerkommunane gjennom FTH prosjektet. Eit anna resultat frå samarbeidet med Husbanken er at kommunane Granvin og Ullensvang er vorte ein del av KRD sitt prosjekt Bustadbygging i distriktet. Revisjonen har ikkje undersøkt nærare etter kva erfaringar kommunane har fått ut av KRD sitt samarbeidsprosjekt som ein tangent til FTH. Revisjonen meiner likevel at initiativet og viljen til å prioritera bustadmarknaden med auka bustadbygging som eit viktig infrastrukturtiltak i rekrutteringsarbeidet for regionen er avgjerande for å sikra eit attraktivt og mangfaldig bustadtilbod til interesserte målgrupper. Distriktssenter for regional utvikling i Leikanger har også vore ein aktiv medspelar i FTHinitiativet og bidrege med viktig kunnskap i arbeidet med å leggja til rette for auka busetnad. Konseptet med prøvebustad som regionalt utviklingsverktøy har gjeve gjenklang også i andre politiske miljø utanfor Hardanger. Med ei tre års leigetid før eventuelt kjøp er det førebels hausta lite erfaring med kor mange som ynskjer å kjøpa bustadane etter prøvetida. Konseptet leige for eige er likevel eit svært spennande konsept for mange målgrupper i og utanfor Hardangerregionen. Det breie samarbeidet har gjort at FTH har fått på plass eit godt nettverk av aktørar som har gjeve faglege innspel og kvalitetssikra innhaldet i arbeidet som er utført. Vidare ser ein at FTH har vore 60

182 svært medviten om å ha eit godt fagleg fundament for prioriteringane som vart lagt til grunn i del 2 av prosjektet. FTH har fått kartlagt bustadmassen i dei 7 Hardingkommunane og peikar på behovet for raskare omløp på kommunale eigedommar blant personar som ikkje er definert som svakarestilte målgrupper. Det eksisterer også forskjellar på kommunale bustader kommunane imellom. Det er også avdekka ein del husvære som vert nytta som feriehus for utflytta Hardingar. Dette er bustader som i liten grad er tilgjengeleg for utleigemarknaden. Analysen til Norut viser at bustadmarknaden ligg litt over gjennomsnittet i pris på bustader i distrikts-norge og har hatt ein viss verdistigning som kanskje gjer det meir attraktivt å omsetja bustader enn tidlegare. Som resultat av FTH vart det i 2013 igangsett ein rekordstor bygging av hus og leilegheiter i regionen. Statistikken i oppsummeringa frå FTH viser ein markert oppgang på 20% i nye bustader. Revisjonen ser dette som eit prov på at FTH har lykkast med å få kommunane til å følgja opp ei av utfordringane som prosjektet har identifisert. Husbygginga har vore utført med ulik grad av risiko blant private utbyggjarar. På Allmerke i Odda gjekk til dømes kommunen inn å kjøpte fleire husvære for å sikra at den private utbygginga vart realisert på den tidligare Smelteverkstomta. I andre kommunar har private utbyggjarar tatt all økonomisk risiko i enkelte byggeprosjekt. Fleire kommunar har også bygd eigne kommunale husvære. Analysen viser at kommunar med god økonomi som til dømes kraftkommunar, har større evne til å realisere eigne prosjekt og bidra økonomisk i private utbyggingar enn andre kommunar. Arbeidsinnvandrarane har også vore ei viktig gruppe som har etterspurt private hus eller leilegheiter, både til leige eller som oppussingsobjekt i følgje forskingsrapporten frå Norut. Dei viktigaste utfordringane som vart identifisert i første del av prosjektet og under evalueringa vart innarbeidt i del 2 av FTH prosjektet. Tilgang på bustad, møteplassar, informasjon, språkopplæring, integrering var mellom dei viktigaste premissane for å sikra ein positiv flyttestraum til regionen. Målsetningane i del 2 av FTH må seiast å vera klårt definert og etterprøvbare, men som tidligare leiar av HR peika på, suksessen til HR er avhengig av kommunane si evne til å gjennomføra sin del av oppgåva. Samtlege deltakarkommunar la til rette for ein vertskapsfunksjon i kommuneadministrasjonen som del av prosjektet. Revisjonen si forståing er at denne funksjonen eksisterer framleis, men med varierande fokus og proaktiv innsats for å lokka nye innbyggjarar til kommunen. FTH forsøkte å få til tre språkopplæringsmiljø for innvandrarar i Odda, Kvam og Ullensvang. Folkehøgskulen i Ullensvang lykkast ikkje med å rekruttera opplæringspersonal i denne omgang, slik at det vil krevja ein del logistikk for enkelte brukarar å nytta tilbodet i Kvam og Odda. Det er ingen tvil om at kommunane har fått ein auka fokus på bustadmarknaden og tilførsel av nye bustader og husvære gjennom FTH. Sjølv om fokusen på rekruttering frå utlandet bl.a via Placement ikkje var like fokusert som i første del, auka folketalet i regionen også gjennom andre fase av prosjektet. Enkelte kommunar har likevel fått ein nedgang i innbyggjartalet dei to siste åra av prosjektet. Eidfjord opplevde at 18 innbyggjarar flytta frå kommunen i august Dette kan vera tilfeldige svingingar med for eksempel personar som mellombels flyttar ut for å ta utdanning. Det kan også vera eit uttrykk for at enkelte personar ikkje har fått arbeid i området eller funnet seg til rette. Uansett viser det at den positive trenden som er skapt gjennom flytt til Hardanger krev kontinuerlig merksemd frå kommunane for at ein skal vera i stand til å møta behovet hjå innbyggjarane. Bukommunar og arbeidsmarknad Når det gjeld bustadbygging er det fleire av kommunane som har utfordringar med å finna egna areal. Dette kan ha betydning i forhold til Hardingar som ynskjer å flytta heim og byggja nye hus jf konklusjonar frå Norut sin rapport. 61

183 Gjennom prosjektet har ein også vore oppteken av ein regional arbeidsmarknad der Odda, Kvam og Voss er sett på som dei største områda for arbeidspendling. Mellom anna har Jondalstunnelen, Hardangerbrua, Tunsbergtunnelen til Voss og opprusting av R7 i Granvin og Kvam gjort arbeidsmarknaden meir tilgjengeleg og truleg styrka kommunane i Hardanger som attraktive bukommunar. Oppgradering av R13 i Ullensvang, R7 mot Kvam og hyppige fjorkryssingar er også avgjerande for å utvikla arbeidsmarknaden i Hardanger vidare. Både kommunane og Hordaland fylkeskommune har vore aktive bidragsytarar økonomisk og ressursmessig i del 2 av FTH-prosjektet frå 2011 til 2015.Etter revisjonen sitt syn har FTH bidrege sterkt til at dei einskilde kommunane har fått auka fokus på bustadpolitikken og bustadmarknaden. Samstundes er det klårt at kommunane har utvikla eit nærare forhold til kvarandre og har forstått at suksessen i dette prosjektet ligg i samarbeidet mellom kommunane. Viktige ressursar frå regionale aktørar som fylkeskommunen og Husbanken ville truleg ikkje fått slikt omfang utan at Hardangerrådet etablerte FTH. Truleg vil tilgang på arbeidsplassar og avstand til den utvida arbeidsmarknaden også spela ein viktig rolle i forhold til kvar folk ønskjer å slå seg til i framtida. Eventuelt endringar av kommunegrensene kan også spela inn på tilflyttinga, vertskapsfunksjonen osv. Kommunane si oppfølging av FTH I revisjonens oppfølgingsspørsmål sendt kommuneleiinga om vidareføring av vertskapsrollen svarer dei fleste at det er kommunane si oppgåve å følgje opp tiltaket vidare. Eit par innspel antyder at det ville vera nyttig om HR framleis hadde ei koordinerande rolle av marknadsføringa og initiativ for fellesrekruttering av tilflyttarar til Hardanger. Tilbakemeldingane frå dei 6 kommunane som svarte i høve vertskapsrollen og rekrutteringsarbeidet viser at det er ulik fokus på den vidare oppfølginga av FTH. Det er ikkje lenger noko aktiv rekruttering frå Nederland og Tyskland som var ei viktig målgruppe i første fase av prosjektet. Ulvik herad peikar på flyktningar som ei mogleg kjelde for nye innbyggjarar i kommunen, medan Odda viser til at næringslivet rekrutterer arbeidskraft til sine verksemder og at kommunen opprettheld velkomstpakka til innflyttarane og bistår med anna praktisk hjelp etter behov. Jondal kommune har signalisert at deira målgruppe for folkevekst vil vera å sikra at unge folk etablerer seg i kommunen og sikra retur av sambygdingar etter studie og liknande. Ullensvang har ikkje lenger noko dedikert vertskap og har heller ikkje oppdatert informasjon til nye tilflyttarar. Rådmannen peikar på manglande tilgang på arbeidsplassar som ein hemsko for vidare rekruttering Auka kulturaktivitet, herunder evaluering av kunstnarbustad i Berlin Kulturaktivitet Hardangerrådet Hardangerrådet IKS har ikkje sjølve igangsett mange prosjekt innan kulturområdet dei siste åra, men har ytt store midlar frå kraflinjefondet til ulike initiativ i regionen. Hardanger 2014 ser ut til å vera det viktigaste tiltaket HR sjølve har hatt dei siste åra. HR har laga ein felles møteplass for dei kulturansvarlege i hardangerkommunane. Nettverksbygging og samarbeid har skapt nokre nye arenaer for kultur og næringsaktivitet. Handtverksmessa i Jondal kommune er kanskje den største og viktigaste aktiviteten der kultur og næring har utvikla seg til eit tilbod som er godt kjent også utanfor Hardanger regionen. Ser ein bort frå kunstnarbustaden i Berlin og midlar frå kraftlinjefondet har ikkje HR disponert store økonomiske midlar for å stimulera kulturaktiviteten. Det kan også verka som ansvarslinjene er kryssande mellom HR, Hardanger kulturråd og kommunane. HR tilrettelegg møteplassen for kulturrådet, medan kommunane samkøyrer ei mindre tilskotsordning på ,- kr. via Odda kommune. Revisjonen ser ikkje 62

184 nokon naturleg deling av desse oppgåvene slik dei no framstår. Ei samkøyring av kulturarbeidet kan vera gunstig på fleire måtar, mellom anna utnytting av kompetanse og formidling av kulturaktivitetar i dei ulike kommunane. Truleg styrkjer felles aktivitetar også samkjensla Hardingane i mellom. Frå kommentarane i spørjeundersøkinga er det uttalt at HR må vera ein spydspiss i dette arbeidet. Dette er etter revisjonen sitt syn ei utfordring utan reelle midlar til å driva kulturaktivitetar i Hardanger. Frå deltakarane i spørjeundersøkinga viser snittet 3,68 på synet om HR sitt arbeid har ført til auka kulturaktivitet i Hardanger. Dette viser at politikarane har eit positivt syn på kultursamarbeidet som HR har promotert. Største innsatsen på kulturfronten skjer likevel hjå den enkelte kunstnar og kulturformidlar i kommunane. Internasjonalisering HR har iverksett fleire initiativ for å promotera Hardanger internasjonalt og samstundes læra frå andre regionar og utviklingsmiljø om tiltak som kan fungera positivt innan næringsutvikling, reiseliv, folketalsutvikling, kultur osv. Satsing på reiselivet i kombinasjon med merkevarebygging som Hardangermeny gir positive resultat for lokale produsentar og tenestetilbydarar i Hardanger. Foredla råstoff frå frukt til juice, sider og edle dråpar er eksempel på korleis lokale ressursar kan auka i verdi og attraksjon. Kulturutveksling er eit anna område der næringslivet og kulturlivet kan hausta synergiar gjennom turisme og aktivitetar som t.d. overfor tilreisande japanarar. Ei generell utfordring er å sikra finansiering for at gode tiltak kan utviklast og vidareførast til varige ordningar. Samarbeidet med Greve in Chianti er eit eksempel der ambisjonane og målsetjinga truleg har vore av ein langsiktig karakter, men der initiativet stansa opp når finansieringa ikkje lenger eksisterer. Gode initiativ som er prosjektfinansiert slit ofte med å overleva etter at offentlege prosjektmidlar tørkar ut og ein har ikkje sikra ei vidareføring på andre måtar. Viktig kunnskap, nettverk og erfaringar kan då få mindre tyding i eit lengre perspektiv. HR og Hardangerkommunane står her overfor utfordringar som ein med fordel burde arbeida med dersom ein synes enkelte tiltak skal ha ein funksjon utover prosjektperioden. Nasjonale forsknings- og utviklingsmidlar frå til dømes Norges forskningsråd eller EU kan vera kjelder for å sikra ei vidarefinansiering der ein byggjer på opparbeidt kunnskap, nettverk og innsatsfaktorar. Kunstnarbustaden i Berlin Kunstnarbustaden i Berlin ser ut til å vera eit populært tilbod for kulturlivet i Hardanger. Søknadstilfanget er godt og det er fleire som søkjer kvart år enn det er kapasitet til. 26 søkjarar for 2016 vitnar om at tilbodet er ettertrakta. Ser ein på kommentarane frå politikarane, varierer desse kraftig. Nokon meiner at ordninga er svært god for det kulturelle og kunstnariske Hardanger, medan andre meiner dette er eit tilbod kommunane ikkje har råd til eller at det er kunstnarar frå enkelte kommunar som ikkje har fått nytta ordninga. Revisjonen har ikkje analysert kor dei ulike kandidatane har sin bakgrunn frå, men det er opplyst frå HR at styret for tildeling legg også vekt på at tilbodet skal komma kunstnarar frå alle deltakarkommunane til gode. Uansett er det ikkje tilsette i Hardangerrådet som tildeler opphald i kunstnarbustaden. Samstundes skal det nemnast at det også er rom for at andre kunstnarar som er busett til dømes i Oslo kan få opphald i kunstnarbustaden så lenge dei kan visa tilknyting til Hardanger. På direkte spørsmål har 57% av dei spurte politikarane og rådmenn svart at ein ikkje bør prioritera å oppretthalda tilbodet med kunstnarbustad i Berlin. Same tendens finn ein også i svaret knytt til effekten opphaldet i kunstnarbustaden har på kulturlivet i Hardanger. Om lag 55% meiner tilbodet har 63

185 liten til middels effekt. Samstundes er den tyngste andelen av svara på 4 og 5, slik at det er eit synleg sprik mellom dei som er positive og negative til dagens ordning. I framtidige drøftingar vil både økonomi og kunstnarisk utvikling truleg vera viktige tema å ta stilling til. Tidlegare leiar i HR har opplyst at for å spara kostnader har han vitja kunstnarbustaden ei veke kvar vår i samband med vedlikehald/reinhald/oppussing av bustaden. Eit år var det konsulenten i HR som utførte desse oppgåvene. Revisjonen viser til fylgjande link når det gjeld retningslinjene for tildeling/opphald i kunstnarbustaden: Når det gjeld styret for tildeling har dette vore samansett av kultursjefane i Eidfjord og Kvam. Kor vidt noko rokering av styret er eit tema må politisk leiing i kommunane ta stilling til. Vi ser også at det kan vera noko usikkert korleis ordninga med kulturbustad vil stå seg i framtida dersom ikkje alle kommunar deltek økonomisk. Revisjonen vil peika på at det kan verta ei utfordring og realisera større kulturprosjekt i Hardanger når midlane frå kraftlinjefondet er brukt opp. «Friske» pengar kan vera avgjerande for å få styrka det vidare samarbeidet mellom kommunane. Revisjonen har ikkje funne noko politiske vedtak, målsetningar eller liknande som kan danna grunnlag for konkrete tilrådingar for kulturarbeidet i Hardangerrådet. 4.4 Tilrådingar Om ein framleis ynskjer å styrkja næringsutviklinga og felles arbeidsmarknad i Hardanger, bør eigarane av Hardangerrådet IKS sikra midlar til eit nytt næringsfond som stør opp om regional utvikling og verdiskaping. Kommunane bør vurdera trongen for nye felles tiltak som kan motvirka ny nedgang i folketalet i Hardanger. Samarbeidskommunane bør vurdera trongen for nye midlar til regionalt kulturarbeid når kraftlinjemidlane er oppbrukt. 64

186 5. Etablerte møteplassar for samhandling og politisk samarbeid 5.2 Data Innleiing Temaene i dette kapitlet er i hovudsak av ein beskrivande art. Revisjonen har derfor ikkje utarbeid eigne revisjonskriterie som vert nytta i forhold til vurdering og konklusjon. Data frå spørjeundersøkinga utgjer ein vesentleg del av faktagrunnlaget i fleire av problemstillingane og desse kan til tider oppfattast som subjektive. Vi har også valt å omtala problemstillingane a og c i saman, samt problemstilling e og d, då dette gir ei betre forståing og ein unngår unødvendig repetisjon av innhaldet Korleis fungerer Hardangerrådet IKS som samarbeidsorgan? Korleis fungerer vedtaksprosessane i dei ulike råda? Hardangerrådet IKS er tilretteleggjar og administrator for fleire politiske og administrative råd og møteplassar knytta til regional samordning. På nettsidene til Hardangerrådet, står følgjande 7 organ omtalt: Regionrådet i Hardanger Regionrådet er Hardangerrådet sitt øverste politiske organ. Regionrådet, også kjent som Hardangerrådet, består av dei sju ordførarane i Hardanger. Leiarvervet går på omgang og varaordførarane er varamedlemmar til rådet. Hardangerrådet har inntil 8 fellesmøter årleg. I minst eit av møta opptrer regionrådet som representantskap for Hardangerrådet IKS, der årsmelding og rekneskap vert handsama. Ordførar i Ulvik har opplyst at Hardangerrådet er eit konsensusorgan. Her tek ein opp saker der ein ynskjer å få til felles politiske standpunkt eller søkjer samarbeid i fellesskap om konkrete tiltak/handlingar. Hardangerrådet vedtek innstillingar som så må hansamast i dei enkelte herada/kommunane. Økonomiske forpliktingar frå eigarkommunane kan føra til at enkelte kommunar avviser forslaget frå regionrådet og tiltaket vert då ikkje realisert. Samstundes kan Hardangerrådet be rådmannsforum om å greia ut enkeltsaker eller ta stilling til forslag frå rådmannsforumet med tanke på vidare framdrift og handtering. Hardangerrådet står fritt i korleis ein ynskjer å arbeida med konkrete saker for å oppnå konsensus, men godkjenning ligg til kommunane sine politiske organ. Hardingtinget Hardingtinget er samansett av formannskapa i dei 7 hardangerkommunane, totalt 49 representantar. Eidfjord, Granvin og Ulvik har 5 representantar kvar, Jondal 7 og Odda, Kvam og Ullensvang har 9 representantar kvar. Leiar vervet går på omgang mellom ordførarane i dei sju hardangerkommunane, men slik at det er den same leiaren i regionrådet og Hardangertinget. Tinget møter normalt ein gong i året. Hardingtinget er først og fremst ein møteplass for å læra og drøfta tema som har tyding for kommunane og regionen. Normalt gjer ikkje Hardingtinget noko vedtak eller innstillingar i følgje ordførar i Ulvik. 65

187 Følgjande hovudtema har vore på dagsorden dei siste åra: 2011 Energipolitikk og rammevilkår for Hardanger 2012 Samordningsreforma i Hardanger og Voss 2013 Samordningsreforma, Flytt til Hardanger og Destinasjon Norge-reiselivsstrategi 2014 Regional bustadstrategi i Hardanger, Ungdomsråd, kommunestrukturen i Hardanger 2015 Kommunereforma Rådmannsforum Rådmannsforum er ein møteplass for dei 7 rådmennene i Hardanger. Leiaren for rådmannsforumet følgjer same valperiode på 2 år som Hardangerrådet og det er innretta slik at leiaren i begge organ kjem frå same kommune. Leiar i rådmannsforumet har møterett i Hardangerrådet for å sikra den administrative koplinga mot dei politiske drøftingane og tiltaka som vert iverksett. Rådmannsforumet er i følgje rådmann i Eidfjord kommune eit viktig organ. Som rådmann står ein litt åleine i det daglege arbeidet slik at det kan vera nyttig for rådmannskollegiet å ha ein møteplass. I rådmannsforumet kan ein hausta erfaringar og råd i ulike spørsmål som ein må finna løysingar for i den administrative kvardagen. Då er det nyttig å drøfta vanskelege saker med andre i same leiarstillinga fortel rådmannen. Det vert utveksla synspunkt og enkeltsaker mellom rådmannsforumet og Hardangerådet når dette er naturleg i forhold til vidare handsaming og implementering. Rådmannen i Eidfjord peikar på at Rådmannsforumet kan igangsetja arbeidsoppgåver som har samanfallande nytteverdi på fleire måtar: 1. Utredning og gjennomføring av tiltak/prosjekter som ei tinging frå Regionrådet som t.d. Flytt til Hardanger 2. Igangsetjing av administrative fellesløysingar som ligg til rådmannens oppgåver og som med fordel kan løysast i samarbeid med andre kommunar som f.eks. IKT-løysingar, arkiv, landbruk og skatteinnkrevjing. 3. Samarbeid om å finna løysingar for å følgje opp lover og krav frå storting og regjering som f.eks. «øyeblikkeleg hjelp senger» i samhandlingsreforma eller krav til kommunale tiltak for innbyggjarane i folkehelselova. 4. Arbeidsdeling - Rådmannsforumet kan dra fagleg og økonomisk fordel av saksutgreiingar gjort av ein rådmann som så deler dette med andre rådmenn. Eksempel kan vera tiltak i kommunereforma. Revisjonen har prøvd å kontakta 3 andre rådmenn via telefon og e-postar men har diverre ikkje fått til noko dialog med dei. Team Hardanger Organet består av representantane for 1. linjetenesta knytta til etablerartenesta i dei sju kommunane. Formålet med «møteplassen» er blant anna og dela kunnskap og samordna tiltak der dette gagnar næringsutviklinga i Hardanger. HR administrerer og sikrar gjennomføring av Team Hardanger sine møter. Organet kan ikkje iverksetja tiltak som bind kommunane økonomisk eller på anna måte som normalt må godkjennast i kommunane. 66

188 Kulturrådet Hardanger kulturråd er eit samarbeids og rådgjevande organ oppretta av dei sju hardangerkommunane Ullensvang, Odda, Jondal, Kvam, Ulvik, Granvin og Eidfjord. Rådet arbeider med kultursaker og tildeler regionale kulturmidlar. Det skal leggjast vekt på at kulturtiltaka fremjar samhald, samhandling, næringsutvikling og styrkjer Hardangerkjensla. Rådet er eit rådgjevande organ i kultursaker i høve Regionrådet. Kulturrådet har ikkje mynde til å ta avgjerder som bind kommunane økonomisk eller på anna måte som normalt skal godkjennast i kommunane. Hardanger Ungdomsråd Hardanger Ungdomsråd (HU) er landet sitt fyrste upolitiske regionråd for ungdommar. Dei vart fyrste gong konstituert 10. februar 2010 i Odda. Rådet er samansett av leiarane i dei 7 ungdomsråda i Hardanger. HU er eit partipolitisk uavhengig organ og målet med deira arbeid vert å styrkja Hardanger regionen som heilheit. Dei fungerer som eit viktig talerøyr og høyringsorgan for ungdom i heile Hardanger og arbeider for engasjement og fokus på saker som gjeld born og unge. Det eksisterer eigne vedtekter for ungdomsrådet. Revisjonen har hatt samtale med leiar i Hardanger ungdomsråd angåande erfaringar og synspunkt på ungdomsrådet og ungdomstinget. Rådsleiar er nøgd med aktiviteten i ungdomsrådet. Rådet tek opp både lokale og regionale saker. Mellom anna utvekslar dei ulike råda informasjon om saker som dei einskilde ungdomsråda arbeider med i dei respektive kommunane/herada som også kan føra til nye initiativ i andre ungdomsråd. Då Ulvik ungdomsråd tok opp fylkestannlegen sitt forslag til nedlegging av f.eks. tannlegetenesta, engasjerte Hardanger ungdomsråd seg også i saka. Rådet skreiv ein eigen uttale mot fylkestannlegen sitt forslag. Hardanger ungdomsråd arbeider aktivt i forhold til lokale og regionale prosessar som kan ha innverknad på born, ungdom og andre innbyggjarar i Hardanger opplyser rådsleiaren. Det er også svært nyttig å komme saman å verta kjent med kvarandre og samarbeida på tvers av regionen på ulike arenaer som rådsarbeid og sosiale møteplassar. Rådet disponerer også nokre midlar som dei kan tildela ulike prosjekt og aktivitetar. I fylgje administrasjonen i Hardangerrådet, er det løyvd 1 mill. kr. til Hardanger ungdomsråd frå Kraftlinjefondet til det regionale ungdomsarbeidet. Leiaren for ungdomsrådet meiner politikarane i Hardanger tek ungdommen på alvor og viser til at ei folkerøysting om kommunesamanslåing er tenkt å inkludera ungdom frå 16 år og oppover. Ungdomstinget Ungdomstinget vart fyrste gongen arrangert i Odda i Tinget var ein god arena der ungdomsråda frå alle kommunane fekk anledning til å møta kvarandre og drøfte aktuelle saker opplyste leiaren i ungdomsrådet. Ordførarane møtte opp slik at ungdomane fekk stilla spørsmål om ting som kan ha innverknad på ungdommen og utviklinga i Hardanger. Mellom anna vart det drøfta korleis ei eventuell kommunesamanslåing vil kunne påverke og endra forholda i regionen. Kun ein ordførar møtte på det andre ungdomstinget i Eidfjord. Leiaren for ungdomsrådet vonar at politikarane også i framtida vil ta ungdommen på alvor og stilla opp for å ta del i drøftingar på ungdomstinget sine møter i framtida. Leiaren i ungdomsrådet meiner at både Hardangerrådet og felles ungdomsråd vil ha ein rolle også i framtida sjølv om kommunegrenser kan verta endra. Revisjonen har ikkje funne noko skriftleg dokumentasjon på kva saker ungdomstinget skal konkret arbeida med. 67

189 Data frå spørjeundersøkinga I kva grad meiner du Hardangerrådet IKS fungerer som eit samarbeidsorgan? (1=svært liten grad 6=svært høg grad) 100% 80% 60% 40% 20% 0% 30,4% 30,4% 4,3% 9,8% 13,0% 12,0% Har organisering av Hardangerrådet IKS bidrege til auka samarbeid mellom kommunane? Gjennom arbeidet med rapporten har revisjonen identifisert ulike aktivitetar/tiltak og samordningar som me meinar har ført til auka samarbeid mellom kommunane. Nokre eksempel er: Regionalt Næringsfond Utbygging av fiber Utbygging av kompetansenettverk Satsing på høgskuleutdanning i Odda Etablering av merkevarebygging for lokalmat Flytt til Hardanger Administrative løysingar som for eksempel IKT, arkiv, Landbruk og skatt. Samhandlingsreforma «øyeblikkeleg hjelp senger» Etablering av kraftlinjefond til bruk i heile regionen Rådmannsforum Hardanger Ungdomsråd Team Hardanger, kulturrådet m.m. Felles uttalingar i ulike høyringsrundar/saker som representerer ein større region 68

190 Data frå spørjeundersøkinga I kva grad har organisering av Hardangerrådet IKS bidrege til auka samarbeid mellom kommunane? (1=svært liten grad 6=svært høg grad) 100% 80% 60% 40% 20% 0% 34,8% 20,7% 25,0% 5,4% 5,4% 8,7% I kva grad er vedtak i Hardangerrådsmøte forpliktande for medlemskommunane? Korleis blir kryssande interesser (interessekonfliktar) mellom Hardangerrådet og kommunen handtert? Sjølv om det vert søkt om full konsensus mellom medlemmane i Hardangerrådet i dagsaktuelle saker vil ikkje dette vera einsbetydane med at politikarane/innbyggjarane i Hardanger har same syn i alle saker. Geografisk plassering eller økonomi kan vera faktorar som gjer at kommunestyra ikkje er samde med Hardangerrådet. Særleg peikar informantar i spørjeundersøkinga på samferdsel, kommunestruktur og friluftsinteresser som områder der ein oftast opplever divergerande syn. Når motsetningar oppstår vil den politiske handsaminga i kommunane avgjerda korleis kommunen skal følgje opp sakene fortel ordføraren i Ulvik. Det kan då bety at som ordførar kan ein støtta konsensusvedtak i Hardangerrådet, men vel å sei nei dersom det til dømes kan ha uheldige økonomiske konsekvensar for eigen kommune. På spørsmålet frå revisjonen om Hardangerrådet IKS sin rolle som samarbeidsorgan uttalte tidlegare dagleg leiar fylgjande om rådet: «Det har aldri vore intensjonen at Hardangerrådet skal gjennomføre tiltak for kommunane. Kommunane må ha si eige gjennomføringskraft. Rådets formål er å utføra felles tiltak. Hardangerrådet har ikkje tilstrekkeleg grunnfinansiering til å ha ein stor pådrivarrolle for samarbeid i regionen». Tidlegare dagleg leiar i HR peikar også på at: «Eit viktig kriterie for suksess er å gjera kvarandre gode og unna grannekommunen suksess med sine tiltak og initiativ.» Data frå spørjeundersøkinga Har du kjennskap til interessekonfliktar mellom Hardangerrådet (regionrådet) og din kommune i perioden ? Ja 25,0% Nei 75,0% 69

191 5.2.5 Kva er Hardangerrådet IKS sin rolle i kommunesamanslåinga Tidlegare leiar av HR har opplyst til revisjonen at Hardangerrådet i hadde ein koordinerande rolle i ein prosess om kommunesamanslåing mellom fleire enkeltkommunar. Samtalane førte den gongen ikkje til nokon samanslåingar. I 2014 fylgde HR opp regjeringa sitt ynskje om å få i gang prosessar om kommunesamanslåing på nytt og sikra ,- kr. i skjønnsmidlar til arbeidet. Fleire kommunar som Eidfjord, Ulvik, Granvin og Ullensvang ynskte å gjennomføra prosessen i eigen regi og HR vart kobla av utredningsarbeidet iflg. tidlegare dagleg leiar i HR. Dei sju kommunane delte utredningsmidlane som HR hadde skaffa mellom seg etter den fastsette delingsmodellen. Dvs. Odda og Kvam kommune fekk 26% kvar medan dei fem mindre kommunane delte resterande etter den fastlagte delingsnøkkelen. I etterkant fekk HR ei oppgåva saman med Eidfjord kommune om å leggja til rette for eit felles møte den 22. juni 2015 mellom kommunestyra i dei sju Hardangerkommunane. Formålet var å leggja fram resultatet frå den administrative utgreiinga frå kommunane. Nedanfor viser resultat for dei som svarte på spørjeundersøkinga. Meinar du at Hardangerrådet IKS bør ha ei sentral rolle i den vidare drøftinga av kommunestruktur i Hardanger? Ja 54,3% Nei 45,7% Er organiseringa av møteplassar og samarbeid hensiktsmessig i forhold til kommunane sitt framtidige behov? Revisjonen har ikkje føresetnadar for å vita korleis Hardanger-regionen vil utvikle seg i framtida. Spørsmål om kommunesamanslåing, næringsutvikling, samferdsel og utviklinga av innbyggjartal og samansetning er viktige faktorar som vil påverke utviklinga. Det er naturleg at politiske målsetningar og handlingar må liggja til grunn for kva ressursar Hardangerrådet treng i framtida. Med dette som utgangspunkt har revisjonen stilt fylgjande spørsmål til politikarar og kommuneleiinga i Hardangerkommunane: Data frå spørjeundersøkinga I kva grad meiner du at noverande organisering av møteplassar i regi av Hardangerrådet IKS er hensiktmessig for å løyse kommunens framtidige behov? (1=svært liten grad 6=svært høg grad) Hardangerrådet/Hardingting Rådmannsforum Hardangerkonferanse Hardanger ungdomsråd Hardanger kulturråd 3,84 4,15 3,83 4,16 3,42 0,00 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 6,00 Gjennomsnitt 70

192 Er det andre samarbeidsområde Hardangerrådet IKS bør engasjere seg i? Innspel: Det meste vil koma innunder betegnelsen utviklingsarbeid. Viktig at Hardangerrådet har fokus på utvikling og ikke på drift. Burde kanskje hatt et sterkere fokus på politiske jobbing inn mot sentrale bevilgende myndigheter. Hardangerrådet bør engasjere seg enda mer for å få bedrifter til Hardanger, da vil også folk flytte til Hardanger, kulturlivet vil blomstre mer i hver kommune for det er flere som kan betale for et kulturelt arrangement og ungdommen kan se for seg en fremtid i Hardanger etter endt skolegang. Felles opptreden overfor fylkeskommunen og statlege organ i høve til statlege arbeidsplassar og offentlege tenester (t.d. kollektivtrafikken, fylkes- og statsbudsjett og lokalsjukehus / DPS) Planlegging og planarkiv/sjølvbetjening Administrative områder. Felles support innan IKT, landbrukskontor og kanskje arkiv? 5.3 Vurdering og konklusjon Innleiing Revisjonen har gjort ein kort omtale av dei 7 ulike råda/møteplassane som er omtalt på websidene til Hardangerrådet IKS. Her framgår det at Hardangerrådet IKS har etablert to politiske råd/møteplassar Hardangerrådet og Hardangertinget. Hardangerrådet med ordførarane har ein relativt hyppig møtefrekvens medan Hardangertinget har eit større temamøte kvart år. At dei sju formannskapa har ein fast møteplass styrkjer truleg den politiske samkjensla i regionen og bidrar til at ein større del av kommunepolitikarane samlast på tvers av kommunegrensene for å drøfta dagsaktuelle emne for Hardanger Hardangerrådet IKS som samarbeidsorgan Vedtaksprosessane i dei ulike råda Dei administrative møteplassane for næringsutvikling, kultur og tidlegare Flytt til Hardanger prosjektet synes å ha ein positiv effekt i forhold til samordning og nettverksbygging. Møteplassane bidreg til å styrkje forståinga om Hardanger som felles bu og arbeidsmarknad og underbyggjer målet om felles identitet. Ungdomsrådet er eit partipolitisk uavhengig organ og fell såleis utanfor den politiske organiseringa i Hardangerrådet. Administrativt har ungdomsrådet også lite gjennomføringskraft, men kan likevel vera eit viktig interesseorgan for denne aldersgruppa, bl.a. som høyringsorgan. Ungdomsrådet er ein stad for samfunnsengasjement og rekruttering til organisasjonsliv og politisk arbeid. Frå møtereferat ser ein at rådsmedlemmane har nemnt tannlegeordninga, asylsøkjarar og mange andre dagsaktuelle tema der ungdomsrådet vil diskutera og påverka lokale/regionale vedtaksorgan. Deltaking på tvers av 71

193 kommunane i ulike aktivitetar og interessearbeid bidrar også til større samkjensle og samarbeid i regionen. Då det er svært lite informasjon tilgjengeleg om ungdomsrådet på Hardanger.com sine sider har dette avgrensa revisjonen sitt analysegrunnlag i forhold til omtale og konkrete saker som har vore til handsaming. Revisjonen meiner at Hardanger har vore opptatt av ungdomen i forhold til utviklinga i regionen, noko som kjem fram når ein ser at ungdomsrådet i Hardanger var det fyrste regionale ungdomsrådet på dette nivået. Vidare skal ungdom frå 16 år få sei si meining i folkerøystinga om kommunesamanslåing i Hardangerkommunane. Det kan verka som ungdomstinget framleis er ein nyskapning der ein treng tid til å finna rolle og funksjon. Ser ein på responsen frå spørjeundersøkinga er det over 72,8% som gir rådets organisering talet 4 eller høgare. Revisjonen tolkar dette som at Hardangerrådet IKS fungerer som eit samarbeidsorgan. Responsen tyder på at svært mange politikarar og rådmenn meiner organiseringa med rådsmøte og møteplassar for politikarar og administrasjonen fungerer bra. To av kommentarane som kom inn under spørjeundersøkinga underbyggjer ei slik tolking. Samstundes ser ein at andre informantar frå spørjeundersøkinga meiner at uttalar og politisk konsensus kan vera skjør og at underliggjande motsetningar ulmar under overflata. Prioriteringar innan samferdsel og regional helsepolitikk er eksempel på områder der signal antyder at det kan vera utfordrande å stå samla og omforent politisk og administrativt jf vegsatsing som Hardangervidda og Hordalandsdiagonalen. Kor vidt kommunereforma vil endra grunnlaget for og ha den same råds- og møteplass ordninga gjenstår å sjå Har Hardangerrådet IKS bidrege til auka samarbeid? Når det gjeld spørsmålet om kor vidt organisering av Hardangerrådet IKS har bidrege til auka samarbeid mellom kommunane, så viser revisjonen til resultat frå spørjeundersøkinga. Den viser at over 1/3 har svart 5 på dette spørsmålet og heile 68,5% ligg i den øvre del av skalaen. Revisjonen kan ikkje seia noko meir om kven eller kva grupper som har det mest positive synet på auka samarbeid. Dei 49 medlemmane i Hardangertinget har gjennom rådsmøte fått ein betre innsikt i kva Hardangerrådet utfører av fellestiltak og samarbeid, og det kan tenkjast å visa att i svara. Samordning og felles tiltak knytta til helsereforma og Flytt til Hardanger prosjektet er nemt som eksempel på styrka samarbeid mellom kommunane Er vedtak i Hardangerrådsmøte forpliktande for medlemskommunane? Interessekonfliktar mellom Hardangerrådet og kommunane Når det gjeld leiarskapen i Hardangerrådet IKS sitt mynde så seier 11 i kommunelova at styret for institusjonar og likn. kan få mynde til å «treffe avgjørelser som angår virksomhetens drift og organisering.» Styret i HR IKS kan dermed ikkje treffa vedtak på vegne av kommunane. Hardangerrådet som også er representantskap for Hardangerrådet kan kunn ta avgjersla kring organisering og drift av verksemda, men ikkje gjera vedtak kring aktivitetar og saksutgreiingar som bind den enkelte kommune eller herad/kommunestyret. Dette er også i tråd med tidlegare dagleg leiar av HR IKS sitt syn under intervju med IHR. Oppsummert kan ikkje eit vedtak i Hardangerrådet IKS kunne binda eigarkommunane. I beste fall kan ein sei at det ligg ei viss forventning til kommunestyret og administrativ leiing om lojalitet til innstillingar som Hardangerrådet handsamar og vedtek. Til spørsmålet om politikarane og rådmenn kjenner til kryssende interesser mellom Hardangerrådet og kommunane dei fire siste åra, viser svaret at ¼ av informantane som svarte kjente til slike situasjonar. Hardangerbadet, kommunestruktur, kunstnarbustad i utlandet og val av prioriterte vegløysingar 72

194 mellom aust og vest samt traseval i Hardanger er nemde som eksempler på områder der enkelte kommunar har konkurrerande meiningar i forhold til Hardangerrådet HR si rolle i kommunesamanslåinga Opplysningar revisjonen har moteke viser at HR ikkje har hatt noko rolle i den pågåande drøftinga om kommunesamanslåing bortsett frå å sikra utredningsmidlar til eigarkommunane. Frå spørjeundersøkinga meiner over 54% prosent at Hardangerrådet IKS burde ha ei sentral rolle i arbeidet med ny kommunestruktur. Samtidig viser dei innkomne kommentarane at ein er opptatt av at desse diskusjonane må gå direkte mellom kommunane. Ei underliggjande årsak kan vera at kommunane er suverene i sine val, samstundes som ein er opptatt av å oppretthalda identiteten som Hardanger gir uansett framtidige kommuneløysingar. Revisjonen tolkar det slik at folkevalte framleis ynskjer at HR skal vera bindemidlet som held regionen saman også i framtida Er organiseringa av møteplassar og samarbeid hensiktsmessig i forhold til kommunane sitt framtidige behov? Når det gjeld spørsmålet om Hardangerrådet IKS med dagens møteplassar og organisering så viser gjennomsnittet frå politikarane og rådmennene at ein er positiv til dagens ordning med score på mellom 3,46 og 4,15 for dei ulike organa. Ungdomsrådet og Rådmannsforumet har fått høgaste gjennomsnittet i spørjeundersøkinga på om lag 4,15. Frå innkomne kommentarar ynskjer ein å fornya gjennomføringa og innhaldet i Hardangerkonferansen og sjå på arbeidsforma til Rådmannsforumet. Det er mogleg å tolke frå kommentarane at ikkje alle er nøgd med resultatet til Hardanger kulturråd og at det er rom for å få meir ut av samordninga. Kva slags endringar ein ser for seg er ikkje indikert frå informantane og det bør undersøkjast nærmare dersom det vert aktuelt å korrigera kursen og innhaldet i dagens samordningsorgan. 5.4 Tilrådingar Samarbeidsmodellen og selskapsavtalen i Hardangerrådet IKS bør reviderast dersom kommunestrukturen vert endra blant samarbeidskommunane. 73

195 Vedlegg 1. Oversikt over felles-uttalingar 2. Selskapsavtale Hardangerrådet IKS 3. Grunnlag for fordelingsnøkkelen 4. Norut rapport utdrag Analyse av bustadmarknaden Sluttrapport Hardanger 2014 utdrag - Arnoldu Koren 6. Kraftlinjemidlar Tildelingar pr Spørjeundersøkinga - kommentarar 8. Høyringsbrev frå dagleg leiar i Hardangerrådet IKS 74

196

197

198

199

200

201

202

203

204

205

206

207

208

209

210

211

212

213

214

215 Ullensvang herad Sakspapir SAKSGANG Styre, utval, del. vedtaksmynde. Møtedato Saksnr Heradsstyret /2016 Saksansv.: Sandstå, Eir Skeie Arkiv: N Objekt: J.post id. 16/8403 Arkivsaknr 16/ Endring i selskapsavtalen til Interkommunalt arkiv i Hordaland IKS Vedlegg: Dato Tittel Dok.nr Endring i eigarandelane til Interkommunalt arkiv i Hordaland IKS Selskapsavtale pr Selskapsavtale pr Endeleg vedtak i: Heradsstyret Saksutgreiing: Interkommunalt arkiv Hordaland (IKAH) IKS, vart organisert som eit IKS i I 2005 hadde selskapet 32 eigarar. Eigarkommunane hefter for ein eigarandel etter ein fordelingsnøkkel vedteke på representantskapsmøte i 2002, samt gjort gjeldande frå Eigarandelen til den enkelte kommune, er beskrive i selskapsavtalen sin 5, Tilskotsplikt og eigarandel. I fylgje selskapsavtalen 5, skal eigarandelane justerast kvart fjerde år som eit resultat av endringar i folketal, betalt innskot, samt ved inn- og utmelding slik at det er samsvar mellom kommunestorleik og eigarandel i selskapet. Det har i tida fram til , ikkje vore endringar i folketal, betalt innskot eller utmelding frå selskapet, som krevde at eigarandelane og selskapsavtalen laut endrast. Etter fekk tre eigarkommunar endra sine eigarandel som fylgje av endringar i folketal. Desse er Fitjar, Radøy og Sveio. Kvar kommune sin eigarandel i IKAH er utrekna etter folketalet og fordelt etter fordelingsnøkkel vedteke i Representantskapen og kommunestyra i Oppstillinga under viser eigarandelane bassert på folketalet både for og for 2015 d.d. Endring etter 2015 er fordi nokre kommunar hadde folketalsauke utvoer intervallane i fordelingsnøkkelen, slik at eigarandelen for dei og alle andre vart endra.

216 Nøkkel for fordeling av eigardelane d.d. Kommunar med under innbyggjarar 1,97 1,92 Kommunar med innbyggjarar 2,85 2,78 Kommunar med innbyggjarar 3,73 3,63 Kommunar over innbyggjarar 4,61 4,49 Etter 2015 er det difor ikkje samsvar mellom folketal og eigarandel i IKAH (Interkommunalt arkiv Hordaland). Med dette som utganspunkt, samt tilbakemding frå ein eigarkommune om å utarbeida ein ny fordelingsnøkkel som betre gjenspeglar kommunestorleiken, fremjar Representantskapen i Interkommunalt arkiv Hordaland IKS framlegg om fylgjande: Representantskapen vedtek justeringa i eigarandelane og gjer dei gjeldande frå med atterhald om godkjenning i kommunestyra. Representantskapen gjev styret i oppdrag å førebu saksframlegg til dei enkelte kommunestyra. Askøy kommune 4,49 Jondal kommune 1,92 Samnanger kommune 1,92 Austevoll 2,78 Kvam kommune 3,63 Stord kommune 4,49 Austerheim 1,92 Kvinnherad kommune 4,49 Sund kommune 3,63 kommune Bømlo kommune 4,49 Lindås kommune 4,49 Sveio kommune 3,63 Eidfjord kommune 1,92 Masfjorden kommune 1,92 Tysnes kommune 1,92 Etne kommune 2,78 Meland kommune 3,63 Ullensvang herad 2,78 Fedje kommune 1,92 Modalen kommune 1,92 Ulvik herad 1,92 Fitjar kommune 2,78 Odda kommune 3,63 Vaksdal kommune 2,78 Fjell kommune 4,49 Os kommune 4,49 Voss kommune 4,49 Fusa kommune 2,78 Osterøy kommune 3,63 Øygarden kommune 2,78 Granvin herad 1,92 Radøy kommune 3,63 Sum: 100% 2. Representantskapen vedtek at det skal fremjast sak til ordinært representantskapsmøte i 2017 om ny fordelingsnøkkel og eigarandel som betre gjenspeglar kommunestorleiken. Vedtaket var samrøystes. Økonomiske konsekvensar: For eigarane har endringa av selskapsavtalen ingen direkte økonomiske konsekvensar, ut frå det ein ytte i tilskot pr , samt det som er vedteke av Represntantskapen for Gjer og merksam på at Representantskapen har gjort vedtak om at det skal fremjast sak om ny fordelingsnøkkel og eigarandel, som betre gjenspeglar kommunstorleik. Saka skal legjast fram til ordinært represnetantskapsmøte på Solstrand 25. april Konsekvensar av eit negativt vedtak: I fylgje lov om interkommunale selskap 4 skal endringar i selskapsavtalen, mellom anna endringar i eigarandelane, godjennast i alle eigarane sine kommunestyre. Ein endra selskapsavtale for Interkommunalt arkiv Hordaland, er ikkje gyldig før alle eigarar sitt øvste politiske organ gjer eit likelydande positivt vedtak og Brønnøysundregistrene har utstedt firmaattest. Skulle eit av kommunestyra ikkje godkjenna ny selskapsavtale gjeldande frå , vil den gamle selskapsavtalen framleis gjelda, men ein vil då ikkje lenger ha samsvar mellom eigarandel og folketal i kommunen. Administrative konsekvensar: Ingen.

217 Rådmannen sitt framlegg: Heradsstyret godkjenner Selskapsavtale for IKA (Interkommunalt arkiv) Hordaland IKS, gjeldande frå

218 Til eigarkommunane v/ Rådmannen Dykkar ref.: Vår ref.: Dato: 15/520-3 / RL / Endring i selskapsavtalen til Interkommunalt arkiv i Hordaland IKS Vedlagt er eit forslag til saksframlegg for politisk handsaming i eigarkommunane sitt kommunestyre. Framlegget har følgjande saksdokument: - Forslag til saksframlegg - Selskapsavtale Selskapsavtale Møteprotokoll frå representantskapsmøtet Vi ber om at saka er ferdig hansama og at vedtak er oversendt IKA Hordaland IKS innan utgangen av oktober Dersom det er behov for ytterlegare informasjon om saka, ber vi om at det tar kontakt med underteika. På vegne av styret ved Interkommunalt arkiv i Hordaland IKS Rune Lothe dagleg leiar Dokumentet er elektronisk godkjent, og krev difor ingen signatur. Vedlegg: Post-/fakturaadresse: Besøksadresse: Telefon: Bank: IKA Hordaland IKS Kalfarveien 82 E-post: post@ikah.no Org.nr.: P.B Hansaparken v/bergen Byarkiv 5828 Bergen 5018 Bergen

219 SELSKAPSAVTALE Vedteke på representantskapsmøte , med endringar vedteke på representantskapsmøte , , og

220 1 Namn Interkommunalt arkiv i Hordaland IKS er ei interkommunal verksemd som er oppretta med heimel i lov om interkommunale selskap. Kommunar og interkommunale selskap i Hordaland kan vere deltakarar i selskapet. Selskapet sitt firma er "Interkommunalt arkiv i Hordaland. IKS". Deltakarar i selskapet er: Askøy kommune Austevoll kommune Austrheim kommune Bømlo kommune Eidfjord kommune Etne kommune Fedje kommune Fitjar kommune Fjell kommune Fusa kommune, Granvin herad Jondal kommune Kvam herad Kvinnherad kommune Lindås kommune Masfjorden kommune Meland kommune Modalen kommune Odda kommune Os kommune Osterøy kommune Radøy kommune Samnanger kommune Stord kommune Sund kommune, Sveio kommune Tysnes kommune Ullensvang herad, Ulvik herad Vaksdal kommune Voss kommune Øygarden kommune 2 Rettsleg status Selskapet er eige rettssubjekt og arbeidsgivaransvaret ligg til styret. Selskapet skal registrerast i Føretaksregisteret. 3 Hovudkontor Selskapet har sitt hovudkontor i Bergen kommune. 4 Føremål og ansvarsområde 1. Selskapet sitt føremål er å arbeide for at for at verdifullt arkivmateriale i deltakarkommunane vert tatt vare på og sikra som informasjonskjelder for samtid og ettertid, og gjort tilgjengeleg for offentleg verksemd, forsking og andre administrative og kulturelle formål, jf. Arkivlova Selskapet skal yte deltakarane desse tenestene som er finansierte gjennom det årlege driftstilskotet: a) ordning og katalogisering av deltakarane sine eldre arkiv b) utarbeiding og revisjon av overordna arkivplanar for deltakarane c) lokale kurs om arkivfaglege emne d) tilsyn med at arkivdanning og arkivlokale hos deltakarane er i samsvar med føresegnene i lov om arkiv og forskrift om offentlege arkiv e) rettleiing om arkivfaglege spørsmål f) rettleiing om bevaring av elektroniske arkiv Selskapet skal drive fagleg utviklingsarbeid for å gi deltakarane nødvendig og oppdatert rettleiing om arkivfaglege spørsmål. Kvar deltakarkommune har rett til å få utført arbeid i samsvar med kommunen sitt driftstilskot. Styret gjer vedtak om dei årlege rammene for dette arbeidet. Interkommunalt arkiv i Hordaland og den einskilde deltakarkommunen avtalar årleg kva oppgåver dette arbeidet skal omfatte. 3. Selskapet kan etter avtale med den einskilde deltakaren vere arkivdepot for papirbaserte og elektroniske arkiv, jf. forskrift om offentlege arkiv Avtale om arkivdepot skal Side 2 av 8

221 ha ei oppseiingstid på eitt år. Depotfunksjonen skal finansierast av ei særskilt deponeringsavgift etter satsar vedtekne av representantskapet. 4. Selskapet kan ut over det som er fastsett i nr. 1 og 2 ovanfor, tilby tenester som deltakarane skal betale for etter satsar vedtekne av styret. Dette skal vere tenester som deltakarane har ulik etterspurnad etter, eller som ikkje blir gitt til alle deltakarar. 5. Selskapet kan etter vedtak i styret gjennomføre spesielle prosjekt som ligg utanfor arkivet sine ordinære arbeidsoppgåver, når desse er fullfinansierte av deltakarar eller andre som samarbeider om prosjektet. 6. Selskapet kan etter vedtak i styret ta på seg konsulentoppdrag for utaforståande, når oppdragsgivar betalar for tenesta og den ikkje går ut over arkivet sine hovudoppgåver. Definisjonen av føremål og oppgåver er uttømmande. Representantskap og styre har ikkje fullmakt til å fatte vedtak på område som ikkje er nemnt ovanfor. 5 Tilskotsplikt og eigardel Deltakarane betalar inn årlege tilskot til drift av selskapet etter vedtak i representantskapet. Driftstilskotet skal reknast ut etter fordelingsnøkkel vedteke av representantskapet. Eigardelen skal justerast kvart fjerde år på grunnlag av samla innbetalt tilskot, og ved innmelding og utmelding. Eigardelen for kvar deltakar er utrekna i prosent i forhold til deltakartilskotet og gjev slik fordeling: Deltakar/Kommune og eigardel i prosent: Askøy kommune 4,61 Jondal kommune 1,97 Samnanger kommune 1,97 Austevoll kommune 2,85 Kvam kommune 3,73 Stord kommune 4,61 Austrheim kommune 1,97 Kvinnherad kommune 4,61 Sund kommune 3,73 Bømlo kommune 4,61 Lindås kommune 4,61 Sveio kommune 2,85 Eidfjord kommune 1,97 Masfjorden kommune 1,97 Tysnes kommune 1,97 Etne kommune 2,85 Meland kommune 3,73 Ullensvang herad 2,85 Fedje kommune 1,97 Modalen kommune 1,97 Ulvik herad 1,97 Fitjar kommune 1,97 Odda kommune 3,73 Vaksdal kommune 2,85 Fjell kommune 4,61 Os kommune 4,61 Voss kommune 4,61 Fusa kommune 2,85 Osterøy kommune 3,73 Øygarden kommune 2,85 Granvin herad 1,97 Radøy kommune 2,85 Sum: 100 % (Endra på representantskapsmøte og ) 6 Ansvarsfordeling Dei einskilde deltakarane heftar uavgrensa for selskapet sine forpliktingar i samsvar med sine eigardelar. 7 Selskapet sine organ Selskapet skal ha tre organ: Representantskapet, styret og dagleg leiar (arkivsjef). 8 Representantskapet Representantskapet er det øvste organet i Interkommunalt arkiv i Hordaland IKS. Kvar deltakar er representert med eit medlem i representantskapet. Ved votering skal representantane sine røyster telje ulikt og i høve til deltakarane sine eigardelar, jf. 5. Kvar deltakar oppnemne eit medlem med varamedlem til representantskapet, med funksjonstid lik Side 3 av 8

222 den kommunane valperioden. Deltakarane har instruksjonsmyndigheit overfor sine representantar. Representantskapet konstituerer seg sjølv og vel leiar og nestleiar. 9 Representantskapsmøte Leiar i representantskapet kallar inn til representantskapsmøte med fire vekers varsel. Innkallinga skal vere skriftleg og innehalde saksliste. Deltakarkommunane skal få varsel om representantskapsmøte med same frist. Ordinært representantskapsmøte skal gjennomførast årleg innan utgangen av april månad. Ordinært representantskapsmøte skal behandle: 1. Årsmelding og rekneskap. 2. Val til styret. 3. Overordna mål og retningsliner for drifta. 4. Økonomiplan, budsjettføresetnader og -rammer. 5. Rammer for låneopptak og tilskot frå deltakarane. 6. Val til valnemnd. 7. Andre saker som er førebudd ved innkallinga. Ekstraordinært representantskapsmøte skal kallast inn når leiaren i representantskapet finn det naudsynt, eller når styret, revisor, minst ein av deltakarane eller minst ein tredjedel av representantskapsmedlemene krev det, for å behandle ei særskilt nemnd sak. Representantskapsmøta skal leiast av leiar, eller nestleiar når denne ikkje er til stades. Dersom begge er fråverande skal det veljast ein møteleiar. Møteleiar er ansvarleg for at det blir ført protokoll frå møta. Protokollen skal underskrivast av møteleiar og to representantskapsmedlemer som blir valde ved møtestart. Representantskapet er vedtaksført når minst halvparten av medlemene er til stades og desse representerer minst to tredjedelar av røystene. Representantskapsvedtak skal ha fleirtalet av røystene. Ved røystelikskap er møteleiar si røyst avgjerande. Ved val blir den vald som får flest røyster. Med mindre representantskapet bestemmer noko anna for behandlinga av ei enkelt sak, har dagleg leiar og styremedlemene har møte- og talerett på representantskapsmøta. Dagleg leiar og styreleiar har plikt til å vere til stades på representantskapsmøta. (Endra på representantskapsmøte ) 10 Styret Styret skal ha fem medlemmer. Representantskapet vel Styreleiar, nestleiar og tre styremedlemmer samt tre varamedlemmer etter liste, etter framlegg frå ei valnemnd på tre medlemmer. Styremedlemer og varamedlemmer blir valt for to år. Vala skal gjennomførast slik at minst to styremedlemer med varamedlemmer står på val kvart år. Dagleg leiar eller representantskapsmedlem kan ikkje vere medlem i styret. Ein representant for dei tilsette har møte- og talerett i styret i saker som gjeld tilhøvet mellom selskapet som arbeidsgivar og dei tilsette, jf. kommunelova 26 nr. 1. Dagleg leiar har møte- og talerett på styremøte, om ikkje styret bestemmer noko anna for behandlinga av ei enkelt sak. Side 4 av 8

223 11 Styret sine møte Styreleiar kallar inn til styremøte når dette trengst. Styremedlem og dagleg leiar kan krevje at det blir kalla inn til styremøte. Innkallinga skal normalt vere skriftleg med saksliste. Styret er vedtaksført når minst halvdelen av medlemene er til stades. Styret gjer vedtak med alminneleg fleirtal. Ved røystelikskap er møteleiar si røyst avgjerande. Det skal førast protokoll frå styremøta. Protokollen skal underskrivast av dei styremedlemene som har deltatt i møtet. Styremedlem eller dagleg leiar kan som er usamd med styret sitt vedtak, kan krevje sitt syn protokollført. 12 Styret sine fullmakter Forvaltninga av selskapet ligg under styret. Styret er ansvarleg for at selskapet blir drive i samsvar med selskapet sitt formål, selskapsavtalen og dei rammer og retningsliner som er vedteke av representantskapet, og skal sjå til at bokføringa og økonomiforvaltninga er gjenstand for forsvarleg kontroll. Styret er ansvarleg for at representantskapet er orientert om vesentlege forhold som gjeld selskapet si verksemd, slik at representantskapet har tilstrekkeleg oversyn og i tide kan førebu nødvendige tiltak. Styret representerer selskapet utetter og teiknar selskapet sitt firma. Styret kan gi styremedlem eller dagleg leiar fullmakt til teikne selskapet sitt firma. Styret tilset dagleg leiar og selskapet sitt personale. Styret skal føre tilsyn med dagleg leiar si leiing av selskapet. 13 Dagleg leiar (arkivsjef) Dagleg leiar står for den daglege leiinga av selskapet og skal følgje dei retningslinene og pålegg som er gitt av styret. Dagleg leiar representerer selskapet utetter i saker som gjeld arkivfaglege spørsmål og elles i samsvar med dei fullmaktene som er gitt av styret. Dagleg leiar skal halde styret løypande orientert om alle vesentlege forhold som gjeld selskapet si verksemd, økonomi og personale. Dagleg leiar er sekretær og saksbehandlar for styret, og har tale- og forslagsrett på styremøta, med mindre styret for behandlinga av ein særskilt sak har vedteke noko anna. 14 Inhabilitet For tilsette i selskapet og medlemer i selskapet sin styrande organ gjeld reglane i kommunelova 40 nr Budsjettbehandlinga Representantskapet vedtar årleg budsjettføresetnader og budsjettrammer for påfølgjande kalenderår. Styret førebur representantskapet si behandling av budsjettføresetnader og budsjettrammer. Dersom styret sitt framlegg går ut over tidlegare vedtekne føresetnader og rammer, eller har konsekvensar som går ut over deltakarane sine økonomiplanar, skal styret gjere deltakarane Side 5 av 8

224 og representantane merksame på dette. Det same gjeld om styret å fremje framlegg til endringar i vedtekne budsjettføresetnader. Styret vedtar detaljert budsjett på grunn av representantskapet sine budsjettvedtak, inkludert rammer for fordeling av selskapet sitt arbeid for kvar einskild deltakar. Ferdigbehandla budsjett skal sendast deltakarane innan 1. juli. Dersom budsjettet føreset tilskot frå deltakarane, er ikkje budsjett endeleg før deltakarkommunane sine budsjett er behandla etter kommunelova 45 nr. 4, for så vidt gjeld tilskotet. Representantskapet skal kvart år vedta selskapet sin økonomiplan, som viser sannsynleg utvikling av kostnader og inntekter og prioriterte planar for ein fireårsperiode. Økonomiplanen skal sendast deltakarane som grunnlag for deira økonomiplanar. Styret utarbeider framlegg til økonomiplan. 16 Økonomiforvaltning, regneskap og revisjon Selskapet sitt regnskap, budsjett og økonomiforvaltning skal følgje regler i lov om interkommunale selskap og dei gjeldande forskrifter for slike selskap. Selskapet sitt rekneskap kan jfr. bestemmelsane i selskapsavtalen, førast etter kommunale rekneskapsprinsipp som følgjer av kommunelova og forskrifter for kommunale budsjett og rekneskap, dersom ikkje anna vert vedteke av styret. Styret har plikt til og ettersjå at det føres lovmessige regnskap og at det vert føreteke revisjon av selskapet. Selskapet sin revisor vert valt av representantskapet. Representantskapet vedtar økonomireglement for selskapet. 17 Låneopptak og garantitilsegn Selskapet kan ta opp lån innanfor ei ramme på kr for selskapet sitt samla låneopptak. Selskapet kan berre ta opp lån til kapitalformål eller til konvertering av eldre gjeld. Selskapet kan ta opp lån til likviditetsføremål når dette blir innfridd før rekneskapsavslutning i same budsjettår. Vedtak om låneopptak skal gjerast av representantskapet. Slike vedtak skal godkjennast av departementet, jf. kommunelova 50 nr. 1. Selskapet kan ikkje stille garanti eller pantsetje eigendelar til trygd for andre sine lån. Selskapet kan ikkje låne ut pengar. Dersom deltakarkommunane skal stille garanti for selskapet sitt låneopptak, må vedtak om dette gjerast av kommunestyra, jf. kommunelova 51 nr. 2. (endra ramme for låneopptak frå kr til på representantskapsmøte ) 18 Revisjon Representantskapet vedtek økonomireglementet. 19 Arbeidsgivaransvar Styret har det formelle arbeidsgivaransvaret for dei tilsette i selskapet. Styret har ansvaret for at arbeidstakarane sine rettar etter arbeidsmiljølova blir ivaretekne. Styret kan vedta Side 6 av 8

225 arbeidsreglement for selskapet. Dagleg leiar representerer selskapet i lokale lønnsforhandlingar med arbeidstakarane. Side 7 av 8

226 20 Administrativt arkiv og offentligheit Føresegnene i forskrift om offentlege arkiv gjeld for selskapet sitt administrative arkiv. Selskapet sine saksdokument er offentleg tilgjengelege etter føresegnene i offentlegheitslova. I tilsetjingssaker gjeld Forvaltningslova og reglane i forskrift om partsoffentlegheit i saker om tilsetjing i offentleg forvaltning. 21 Endring av selskapsavtalen Selskapsavtalen skal godkjennast av samlege deltakarar med vedtak i kommunestyret. Endringar av selskapsavtalen som gjeld dei punkta som i lov om interkommunale selskap 4 tredje ledd blir sett som minimumsinnhald i selskapsavtalen, skal godkjennast av samlege medlemer med vedtak i kommunestyret. Andre endringar i selskapsavtalen kan gjerast av representantskapet. Framlegg til endringar i selskapsavtalen kan fremjast av deltakarar, representantskapet eller styret. Styret skal ha høve til å uttale seg om slike endringsframlegg før dei blir behandla. 22 Oppseiing og oppløysing Ein deltakar kan seie opp sitt deltakarforhold i selskapet med minimum 1 års varsel. Oppseiing må kome inn til styret innan 1. januar. Framlegg til oppløysing av samarbeidet skal godkjennast av samlege deltakarkommunar med vedtak i kommunestyra og av departementet. Avviklinga av selskapet skal skje i samsvar med lov om interkommunale selskap Fordeling av aktiva og passiva i samband med oppløysing eller oppseiing av deltakarforhold skal skje i samsvar med lov om interkommunale selskap Andre reglar For område som ikkje er regulert gjennom selskapsavtalen gjeld lov om interkommunale selskap og forskrifter gitt i medhald av denne lova. Vedteke på representantskapsmøte med endringar vedteke på representantskapsmøte , og , Side 8 av 8

227 INTERKOMMUNALT ARKIV I HORDALAND IKS Selskapsavtale Interkommunalt arkiv i Hordaland IKS Gjort gjeldande frå og med

228 Innhhald 1 Namn Rettsleg status Hovudkontor Føremål og ansvarsområde Tilskotsplikt og eigardel Ansvarsfordeling Selskapet sine organ Representantskapet Representantskapsmøte Styret Styret sine møte Styret sine fullmakter Dagleg leiar (arkivsjef) Inhabilitet Budsjettbehandlinga Økonomiforvaltning, regneskap og revisjon Låneopptak og garantitilsegn Revisjon Arbeidsgjevaransvar Administrativt arkiv og offentligheit Endring av selskapsavtalen Oppseiing og oppløysing Andre reglar... 7 Side 1 av 7

229 1 Namn Interkommunalt arkiv i Hordaland IKS er ei interkommunal verksemd som er oppretta med heimel i lov om interkommunale selskap. Kommunar og interkommunale selskap i Hordaland kan vere deltakarar i selskapet. Selskapet sitt firma er "Interkommunalt arkiv i Hordaland. IKS". Deltakarar i selskapet er: Askøy kommune Austevoll kommune Austrheim kommune Bømlo kommune Eidfjord kommune Etne kommune Fedje kommune Fitjar kommune Fjell kommune Fusa kommune, Granvin herad Jondal kommune Kvam herad Kvinnherad kommune Lindås kommune Masfjorden kommune Meland kommune Modalen kommune Odda kommune Os kommune Osterøy kommune Radøy kommune Samnanger kommune Stord kommune Sund kommune, Sveio kommune Tysnes kommune Ullensvang herad, Ulvik herad Vaksdal kommune Voss kommune Øygarden kommune 2 Rettsleg status Selskapet er eige rettssubjekt og arbeidsgivaransvaret ligg til styret. Selskapet skal registrerast i Føretaksregisteret. 3 Hovudkontor Selskapet har sitt hovudkontor i Bergen kommune. 4 Føremål og ansvarsområde 1. Selskapet sitt føremål er å arbeide for at for at verdifullt arkivmateriale i deltakarkommunane vert tatt vare på og sikra som informasjonskjelder for samtid og ettertid, og gjort tilgjengeleg for offentleg verksemd, forsking og andre administrative og kulturelle formål, jf. Arkivlova Selskapet skal yte deltakarane desse tenestene som er finansierte gjennom det årlege driftstilskotet: a) ordning og katalogisering av deltakarane sine eldre arkiv b) utarbeiding og revisjon av overordna arkivplanar for deltakarane c) lokale kurs om arkivfaglege emne d) tilsyn med at arkivdanning og arkivlokale hos deltakarane er i samsvar med føresegnene i lov om arkiv og forskrift om offentlege arkiv e) rettleiing om arkivfaglege spørsmål f) rettleiing om bevaring av elektroniske arkiv Selskapet skal drive fagleg utviklingsarbeid for å gi deltakarane nødvendig og oppdatert rettleiing om arkivfaglege spørsmål. Kvar deltakarkommune har rett til å få utført arbeid i samsvar med kommunen sitt driftstilskot. Styret gjer vedtak om dei årlege rammene for dette arbeidet. Interkommunalt arkiv i Hordaland og den einskilde deltakarkommunen avtalar årleg kva oppgåver dette arbeidet skal omfatte. Side 2 av 7

230 3. Selskapet kan etter avtale med den einskilde deltakaren vere arkivdepot for papirbaserte og elektroniske arkiv, jf. forskrift om offentlege arkiv Avtale om arkivdepot skal ha ei oppseiingstid på eitt år. Depotfunksjonen skal finansierast av ei særskilt deponeringsavgift etter satsar vedtekne av representantskapet. 4. Selskapet kan ut over det som er fastsett i nr. 1 og 2 ovanfor, tilby tenester som deltakarane skal betale for etter satsar vedtekne av styret. Dette skal vere tenester som deltakarane har ulik etterspurnad etter, eller som ikkje blir gitt til alle deltakarar. 5. Selskapet kan etter vedtak i styret gjennomføre spesielle prosjekt som ligg utanfor arkivet sine ordinære arbeidsoppgåver, når desse er fullfinansierte av deltakarar eller andre som samarbeider om prosjektet. 6. Selskapet kan etter vedtak i styret ta på seg konsulentoppdrag for utaforståande, når oppdragsgivar betalar for tenesta og den ikkje går ut over arkivet sine hovudoppgåver. Definisjonen av føremål og oppgåver er uttømmande. Representantskap og styre har ikkje fullmakt til å fatte vedtak på område som ikkje er nemnt ovanfor. 5 Tilskotsplikt og eigardel Deltakarane betalar inn årlege tilskot til drift av selskapet etter vedtak i representantskapet. Driftstilskotet skal reknast ut etter fordelingsnøkkel vedteke av representantskapet. Eigardelen skal justerast kvart fjerde år på grunnlag av samla innbetalt tilskot, og ved innmelding og utmelding. Eigardelen for kvar deltakar er utrekna i prosent i forhold til deltakartilskotet og gjev slik fordeling: Deltakar/Kommune og eigardel i prosent: Askøy kommune 4,49 Jondal kommune 1,92 Samnanger kommune 1,92 Austevoll kommune 2,78 Kvam kommune 3,63 Stord kommune 4,49 Austrheim kommune 1,92 Kvinnherad kommune 4,49 Sund kommune 3,63 Bømlo kommune 4,49 Lindås kommune 4,49 Sveio kommune 3,63 Eidfjord kommune 1,92 Masfjorden kommune 1,92 Tysnes kommune 1,92 Etne kommune 2,78 Meland kommune 3,63 Ullensvang herad 2,78 Fedje kommune 1,92 Modalen kommune 1,92 Ulvik herad 1,92 Fitjar kommune 2,78 Odda kommune 3,63 Vaksdal kommune 2,78 Fjell kommune 4,49 Os kommune 4,49 Voss kommune 4,49 Fusa kommune 2,78 Osterøy kommune 3,63 Øygarden kommune 2,78 Granvin herad 1,92 Radøy kommune 3,63 Sum: 100 % (Sist endra på representantskapsmøte ) 6 Ansvarsfordeling Dei einskilde deltakarane heftar uavgrensa for selskapet sine forpliktingar i samsvar med sine eigardelar. 7 Selskapet sine organ Selskapet skal ha tre organ: Representantskapet, styret og dagleg leiar (arkivsjef). Side 3 av 7

231 8 Representantskapet Representantskapet er det øvste organet i Interkommunalt arkiv i Hordaland IKS. Kvar deltakar er representert med eit medlem i representantskapet. Ved votering skal representantane sine røyster telje ulikt og i høve til deltakarane sine eigardelar, jf. 5. Kvar deltakar oppnemne eit medlem med varamedlem til representantskapet, med funksjonstid lik den kommunane valperioden. Deltakarane har instruksjonsmyndigheit overfor sine representantar. Representantskapet konstituerer seg sjølv og vel leiar og nestleiar. 9 Representantskapsmøte Leiar i representantskapet kallar inn til representantskapsmøte med fire vekers varsel. Innkallinga skal vere skriftleg og innehalde saksliste. Deltakarkommunane skal få varsel om representantskapsmøte med same frist. Ordinært representantskapsmøte skal gjennomførast årleg innan utgangen av april månad. Ordinært representantskapsmøte skal behandle: 1. Årsmelding og rekneskap. 2. Val til styret. 3. Overordna mål og retningsliner for drifta. 4. Økonomiplan, budsjettføresetnader og -rammer. 5. Rammer for låneopptak og tilskot frå deltakarane. 6. Val til valnemnd. 7. Andre saker som er førebudd ved innkallinga. Ekstraordinært representantskapsmøte skal kallast inn når leiaren i representantskapet finn det naudsynt, eller når styret, revisor, minst ein av deltakarane eller minst ein tredjedel av representantskapsmedlemene krev det, for å behandle ei særskilt nemnd sak. Representantskapsmøta skal leiast av leiar, eller nestleiar når denne ikkje er til stades. Dersom begge er fråverande skal det veljast ein møteleiar. Møteleiar er ansvarleg for at det blir ført protokoll frå møta. Protokollen skal underskrivast av møteleiar og to representantskapsmedlemer som blir valde ved møtestart. Representantskapet er vedtaksført når minst halvparten av medlemene er til stades og desse representerer minst to tredjedelar av røystene. Representantskapsvedtak skal ha fleirtalet av røystene. Ved røystelikskap er møteleiar si røyst avgjerande. Ved val blir den vald som får flest røyster. Med mindre representantskapet bestemmer noko anna for behandlinga av ei enkelt sak, har dagleg leiar og styremedlemene har møte- og talerett på representantskapsmøta. Dagleg leiar og styreleiar har plikt til å vere til stades på representantskapsmøta. (Endra på representantskapsmøte ) 10 Styret Styret skal ha fem medlemmer. Representantskapet vel Styreleiar, nestleiar og tre styremedlemmer samt tre varamedlemmer etter liste, etter framlegg frå ei valnemnd på tre medlemmer. Styremedlemer og varamedlemmer blir valt for to år. Vala skal gjennomførast slik at minst to styremedlemer med varamedlemmer står på val kvart år. Dagleg leiar eller representantskapsmedlem kan ikkje vere medlem i styret. Side 4 av 7

232 Ein representant for dei tilsette har møte- og talerett i styret i saker som gjeld tilhøvet mellom selskapet som arbeidsgivar og dei tilsette, jf. kommunelova 26 nr. 1. Dagleg leiar har møte- og talerett på styremøte, om ikkje styret bestemmer noko anna for behandlinga av ei enkelt sak. 11 Styret sine møte Styreleiar kallar inn til styremøte når dette trengst. Styremedlem og dagleg leiar kan krevje at det blir kalla inn til styremøte. Innkallinga skal normalt vere skriftleg med saksliste. Styret er vedtaksført når minst halvdelen av medlemene er til stades. Styret gjer vedtak med alminneleg fleirtal. Ved røystelikskap er møteleiar si røyst avgjerande. Det skal førast protokoll frå styremøta. Protokollen skal underskrivast av dei styremedlemene som har deltatt i møtet. Styremedlem eller dagleg leiar kan som er usamd med styret sitt vedtak, kan krevje sitt syn protokollført. 12 Styret sine fullmakter Forvaltninga av selskapet ligg under styret. Styret er ansvarleg for at selskapet blir drive i samsvar med selskapet sitt formål, selskapsavtalen og dei rammer og retningsliner som er vedteke av representantskapet, og skal sjå til at bokføringa og økonomiforvaltninga er gjenstand for forsvarleg kontroll. Styret er ansvarleg for at representantskapet er orientert om vesentlege forhold som gjeld selskapet si verksemd, slik at representantskapet har tilstrekkeleg oversyn og i tide kan førebu nødvendige tiltak. Styret representerer selskapet utetter og teiknar selskapet sitt firma. Styret kan gi styremedlem eller dagleg leiar fullmakt til teikne selskapet sitt firma. Styret tilset dagleg leiar og selskapet sitt personale. Styret skal føre tilsyn med dagleg leiar si leiing av selskapet. 13 Dagleg leiar (arkivsjef) Dagleg leiar står for den daglege leiinga av selskapet og skal følgje dei retningslinene og pålegg som er gitt av styret. Dagleg leiar representerer selskapet utetter i saker som gjeld arkivfaglege spørsmål og elles i samsvar med dei fullmaktene som er gitt av styret. Dagleg leiar skal halde styret løypande orientert om alle vesentlege forhold som gjeld selskapet si verksemd, økonomi og personale. Dagleg leiar er sekretær og saksbehandlar for styret, og har taleog forslagsrett på styremøta, med mindre styret for behandlinga av ein særskilt sak har vedteke noko anna. 14 Inhabilitet For tilsette i selskapet og medlemer i selskapet sin styrande organ gjeld reglane i kommunelova 40 nr. 3. Side 5 av 7

233 15 Budsjettbehandlinga Representantskapet vedtar årleg budsjettføresetnader og budsjettrammer for påfølgjande kalenderår. Styret førebur representantskapet si behandling av budsjettføresetnader og budsjettrammer. Dersom styret sitt framlegg går ut over tidlegare vedtekne føresetnader og rammer, eller har konsekvensar som går ut over deltakarane sine økonomiplanar, skal styret gjere deltakarane og representantane merksame på dette. Det same gjeld om styret å fremje framlegg til endringar i vedtekne budsjettføresetnader. Styret vedtar detaljert budsjett på grunn av representantskapet sine budsjettvedtak, inkludert rammer for fordeling av selskapet sitt arbeid for kvar einskild deltakar. Ferdigbehandla budsjett skal sendast deltakarane innan 1. juli. Dersom budsjettet føreset tilskot frå deltakarane, er ikkje budsjett endeleg før deltakarkommunane sine budsjett er behandla etter kommunelova 45 nr. 4, for så vidt gjeld tilskotet. Representantskapet skal kvart år vedta selskapet sin økonomiplan, som viser sannsynleg utvikling av kostnader og inntekter og prioriterte planar for ein fireårsperiode. Økonomiplanen skal sendast deltakarane som grunnlag for deira økonomiplanar. Styret utarbeider framlegg til økonomiplan. 16 Økonomiforvaltning, regneskap og revisjon Selskapet sitt regnskap, budsjett og økonomiforvaltning skal følgje regler i lov om interkommunale selskap og dei gjeldande forskrifter for slike selskap. Selskapet sitt rekneskap kan jfr. bestemmelsane i selskapsavtalen, førast etter kommunale rekneskapsprinsipp som følgjer av kommunelova og forskrifter for kommunale budsjett og rekneskap, dersom ikkje anna vert vedteke av styret. Styret har plikt til og ettersjå at det føres lovmessige regnskap og at det vert føreteke revisjon av selskapet. Selskapet sin revisor vert valt av representantskapet. Representantskapet vedtar økonomireglement for selskapet. 17 Låneopptak og garantitilsegn Selskapet kan ta opp lån innanfor ei ramme på kr for selskapet sitt samla låneopptak. Selskapet kan berre ta opp lån til kapitalformål eller til konvertering av eldre gjeld. Selskapet kan ta opp lån til likviditetsføremål når dette blir innfridd før rekneskapsavslutning i same budsjettår. Vedtak om låneopptak skal gjerast av representantskapet. Slike vedtak skal godkjennast av departementet, jf. kommunelova 50 nr. 1. Selskapet kan ikkje stille garanti eller pantsetje eigendelar til trygd for andre sine lån. Selskapet kan ikkje låne ut pengar. Dersom deltakarkommunane skal stille garanti for selskapet sitt låneopptak, må vedtak om dette gjerast av kommunestyra, jf. kommunelova 51 nr. 2. (endra ramme for låneopptak frå kr til på representantskapsmøte ) Side 6 av 7

234 18 Revisjon Representantskapet vedtek økonomireglementet. 19 Arbeidsgjevaransvar Styret har det formelle arbeidsgivaransvaret for dei tilsette i selskapet. Styret har ansvaret for at arbeidstakarane sine rettar etter arbeidsmiljølova blir ivaretekne. Styret kan vedta arbeidsreglement for selskapet. Dagleg leiar representerer selskapet i lokale lønnsforhandlingar med arbeidstakarane. 20 Administrativt arkiv og offentligheit Føresegnene i forskrift om offentlege arkiv gjeld for selskapet sitt administrative arkiv. Selskapet sine saksdokument er offentleg tilgjengelege etter føresegnene i offentlegheitslova. I tilsetjingssaker gjeld Forvaltningslova og reglane i forskrift om partsoffentlegheit i saker om tilsetjing i offentleg forvaltning. 21 Endring av selskapsavtalen Selskapsavtalen skal godkjennast av samlege deltakarar med vedtak i kommunestyret. Endringar av selskapsavtalen som gjeld dei punkta som i lov om interkommunale selskap 4 tredje ledd blir sett som minimumsinnhald i selskapsavtalen, skal godkjennast av samlege medlemer med vedtak i kommunestyret. Andre endringar i selskapsavtalen kan gjerast av representantskapet. Framlegg til endringar i selskapsavtalen kan fremjast av deltakarar, representantskapet eller styret. Styret skal ha høve til å uttale seg om slike endringsframlegg før dei blir behandla. 22 Oppseiing og oppløysing Ein deltakar kan seie opp sitt deltakarforhold i selskapet med minimum 1 års varsel. Oppseiing må kome inn til styret innan 1. januar. Framlegg til oppløysing av samarbeidet skal godkjennast av samlege deltakarkommunar med vedtak i kommunestyra og av departementet. Avviklinga av selskapet skal skje i samsvar med lov om interkommunale selskap Fordeling av aktiva og passiva i samband med oppløysing eller oppseiing av deltakarforhold skal skje i samsvar med lov om interkommunale selskap Andre reglar For område som ikkje er regulert gjennom selskapsavtalen gjeld lov om interkommunale selskap og forskrifter gitt i medhald av denne lova. Vedteke på representantskapsmøte med endringar vedteke på representantskapsmøte , og , , Side 7 av 7

235 Ullensvang herad Sakspapir SAKSGANG Styre, utval, del. vedtaksmynde. Møtedato Saksnr Heradsstyret /2016 Saksansv.: Steigedal, Magnus Arkiv: N Objekt: Fjellstyret - Fastsetjing av godtgjersle J.post id. 16/8609 Arkivsaknr 15/ Endeleg vedtak i: Heradsstyret Aktuelle lover, forskrifter, avtalar m.m.: Saksutgreiing: Ullensvang fjellstyre viser til Fjellova 7 og sender sak om fastsetjing av godtgjering til styret til handsaming i heradsstyret. Ullensvang fjellstyre gjorde i sak 21/16 slikt vedtak: Leiar får ,- i godtgjering. Nestleiar får ,- i godtgjering. Dette skal gjelde for året 2016 pga. dei omstenda som no har intruffe og meirarbeidet det medfører for nestleiar. Saka oversendast kommunestyret for godkjenning. Ein tek difor atterhald om at slik godkjenning vert gjeve. Rådmannen sitt framlegg: Ullensvang heradsstyre godkjenner godtgjersle på kr til leiar og kr til nestleiar i Ullensvang fjellstyre for 2016.

236 Ullensvang herad Sakspapir SAKSGANG Styre, utval, del. vedtaksmynde. Møtedato Saksnr Heradsstyret /2016 Saksansv.: Rørnes, John Ove Arkiv: N Objekt: Namnesak på Gnr.101 og Gnr.102 i Ullensvang J.post id. 16/8925 Arkivsaknr 16/322-7 Endeleg vedtak i: Heradsstyret Aktuelle lover, forskrifter, avtalar m.m.: Lov om stadnamn 4 Saksutgreiing: Statens kartverk har namnesak på skrivemåten til det felles garsnamnet til gardnummer 101og 102 i Ullensvang herad. Godkjende offisielle skrivemåter av namnet gardsnummer 101 er Indre Langasete og Indre Langesæter. Godkjende offisielle skrivemåter av namnet til gardsnummer 102 er Ytre Langasete og Ytre Langesæter. Føremålet med namnesaka er å fastsetje ein skrivemåte av gardsnamnet Langasete/Langesæter/Langeseter. Saka er reist av anna avdeling hjå Statens kartverk. Det er statens kartverk som har vedtaksrett for skrivemåten av tradisjonelle gards- og bruksnamn. Før vedtak vert gjort, har heradet rett til å uttale seg. Heradet skal varsle eigar direkte. Heradet skal også kunngjera namnesaka i avis eller på anna høveleg måte. Økonomiske konsekvensar: Ingen Administrative konsekvensar: Ingen Miljømessige konsekvensar: Ingen Vurdering: Denne saka er kunngjort i Hardanger Folkeblad og på heradet sine heime sider. Grunneigar er varsla i eige skriv. Det er berre kome inn tre tilbakemeldingar. Desse er til gjengjeld veldig klare og likelydande. Dei ynskjer at skrive måten vert: Langesæter. Dette samsvar også med det heradet nyttar Rådmannen sitt framlegg: Heradsstyret rår til at skrivemåten for Gnr. 101 vert Indre Langesæter og Gnr. 102 Ytre Langesæter.

237 Ullensvang herad Sakspapir SAKSGANG Styre, utval, del. vedtaksmynde. Møtedato Saksnr Heradsstyret /2016 Saksansv.: Steigedal, Magnus Arkiv: N Objekt: Høyringsuttale framlegg til ny kommunelov J.post id. 16/9044 Arkivsaknr 16/566-4 Endeleg vedtak i: Heradsstyret Saksutgreiing: Kommunelovutvalet la fram NOU 2016:4 Ny kommunelov. Utvalet har hatt ein grundig gjennomgang av kommuneloven for å styrka det kommunale sjølvstyre og fremja forslag til ny lov om kommunar og fylkeskommunar. Kommunal-og moderniserings- departementet (KMD) sende utgreiinga på høyring , med høyringsfrist Utvalet foreslår at grunnstamma i dagens kommunelov vert vidareført. Etter utvalet si vurdering ivaretek loven dei mest sentrale omsyna på ein god måte, samstundes som det på fleire område er behov for endringar og justeringar. Utvalet meiner forslag til endringar i lova samla sett bidreg til å styrke det kommunale sjølvstyret, forbetra eigenkontrollen hjå kommunane inkludert styring og kontroll med verksemder som utfører oppgåver for kommunen og forenklar reguleringa av kommunesektoren. Utvalet sine grunnleggjande vurderingar og omsyn: Styrka kommunalt sjølvstyre Styrka folkevald styring i kommunane Effektive, tillitsskapande og bærekraftige kommunar Ei økonomiforvaltning som byggjar opp under sjølvstyret og den lokale handlefridomen God eigenkontroll og meir samordna statleg kontroll og tilsyn Kommuneloven skal bli enklare og meir tilgjengeleg for brukarane Kommunelovutvalet har levert ei omfattande utgreiing. Dette saksframlegget fokuserer på utvalde problemstillingar. For eit komplett oversyn over samlege forslag visar me til høyringsnotat samt KS sitt «Debattgrunnlag ny kommunelov». ( )

238 Landsstyret i KS har kome med ein overordna uttale, endeleg uttale vil dei ha klar i slutten av september. KS skriv : En kommunelov for styrket selvstyre og mindre detaljert statlig styring. Vidare saksutgreiing frå KS : Kommunelovutvalget kommer med viktige forslag for å ivareta det kommunale selvstyret, og KS vil arbeide for at disse realiseres i ny kommunelov. Landsstyret er enig i at bestemmelser om kommunesektoren legges i kommuneloven i stedet for i en rekke særlover. Landsstyret støtter at loven i sitt formål understreker at den «skal fremme det kommunale og fylkeskommunale selvstyret. Landsstyret er enig i at en lovfesting av legalitetsprinsippet synliggjør at nasjonale myndigheter ikke kan styre kommunene som om de var en del av statsforvaltningen, og bygger opp under tankeg angen om partnerskap og større likeverdighet mellom stat og kommune. Landsstyret understreker at lovkravet innebærer at statsforvaltningen ikke kan pålegge kommunene oppgaver eller plikter i statlige rundskriv, veiledere, retningslinjer eller tolkningsuttalelser. KS mener det er nødvendig å lovfeste noen hovedprinsipper for forholdet mellom kommunesektoren og staten. Det er bred enighet om at rammestyring er hovedprinsippet for den statlige styringen av kommuner og fylkeskommuner. Samtidig er det en utfordring at rammestyringsprinsippet ikke alltid følges i praksis av statsforvaltningen. Loven bør gi en helhetlig beskrivelse av ulike former for statlig styring og tydelig få fram at selvstyret kommer før statlige begrensninger på handlefriheten: Det kommunale og fylkeskommunale selvstyret bør ikke begrenses mer enn det som er nødvendig for å ivareta nasjonale mål Offentlige oppgaver bør desentraliseres og legges til organer som er så nær innbyggerne som mulig Kommuner og fylkeskommuner bør ha inntekter som kan disponeres fritt, innenfor rammene av nasjonal økonomisk politikk Landsstyret deler utvalgets oppfatning av at en god egenkontroll er av stor betydning. Landsstyret er enig i at rådmannens ansvar for internkontroll bør tydeliggjøres i kommuneloven til erstatning for den stadig mer omfattende internkontrollreguleringen i særlovgivningen. Krav til internkontroll hører hjemme i kommuneloven. KS forutsetter samtidig at særlovgivningen blir gjennomgått i en egen prosess med sikte på at lov og forskrift om internkontroll for kommuneplikter kan oppheves slik at kun kommunelovens internkontrollbestemmelse skal gjelde. Landsstyret tar til etterretning av utvalget etter mandatet ikke skulle vurdere de grunnleggende prinsipper og rammer for det statlige tilsynet. Landsstyret støtter samtidig utvalgets forslag om å styrke samordningen av tilsyn, slik at tilsynet blir bedre og mer effektivt både for tilsynsorganene og for kommunene. Det er positivt at Fylkesmannen og de statlige tilsynsmyndighetene pålegges konkrete samhandlingsplikter. Det samme gjelder kjennskap til relevante revisjonsrapporter i kommunen og å kunne avlyse planlagte tilsyn dersom kommunen nylig selv har gjennomført kontroll. Kommunelovutvalgets innstilling er et omfattende dokument. Landsstyret vil til høsten komme tilbake til en mer helhetlig høringsuttalelse.».. Forslaget til ny kommunelov består av flere viktige elementer som legger til rette for et godt lokaldemokrati, men det er grunn til å vurdere enkelte forhold noe nærmere. Kommunestyrets rolle er tydeliggjort, blant annet ved at adgangen til å delegere myndighet til andre folkevalgte organer, ordføreren, øverste administrative leder og andre rettssubjekt er tatt eksplisitt inn i loven. Samtidig er det grunn til å vurdere delegering av fullmaktsrepresentasjon og delegering til andre rettssubjekt. Innenfor visse rammer gis kommunestyret stor frihet til å organisere de underordnede folkevalgte

239 organene. Det kan like fullt stilles spørsmål ved om kommunestyret er gitt tilstrekkelig frihet til politisk organisering, for eksempel å opprette andre folkevalgte organer enn de som blir tillatt etter kommuneloven og annen lov, om formannskapet også bør kunne opprette arbeidsutvalg, og om det er behov for egne regler om kommunestyrekomitéer. Det er lagt til rette for at kommunestyret bedre kan ivareta det overordnede ansvaret for kommunen. Kommunestyret får som folkevalgt organ en utvidet innsynsrett i administrasjonens dokumenter, kombinert med en taushetsplikt. Kommunestyret blir også sikret mer styringsinformasjon om en større del av den kommunale virksomheten, blant annet gjennom bestemmelsene om økonomiforvaltning, eierstyring, egenkontroll av selskaper og rapportering til kommunestyret om internkontroll og resultat av statlig tilsyn. Det er lagt mer vekt på langsiktighet og helhet i økonomiforvaltningen, noe som også tydeliggjør at folkevalgte styrer ressursbruken. Det foreslås en plikt til å benytte finansielle måltall som et verktøy for den langsiktige styringen av kommunenes økonomi, med tilhørende utvidet krav til å redegjøre for kommunens økonomi i årsberetningen. Det foreslås plikt til å utarbeide et samlet regnskap for kommunen som juridisk enhet. Her kan det vurderes om ikke kommunene bør få plikt til å avlegge konsernregnskap når tjenesteproduksjon er lagt til hel- eller deleide virksomheter utenfor kommunen som juridisk enhet. Forslaget legger grunnlag for bedre styring og kontroll med selskaper m.v. ved å innføre krav om at kommunen skal utarbeide eierskapsmelding. Minimumskravet til antall medlemmer i kontrollutvalget øker fra tre til fem. Kontrollutvalget og regnskapsrevisor får et tydeligere ansvar på økonomiområdet. Det lages en samlet plan for revisjon av egen virksomhet og selskaper, basert på risiko- og sårbarhetsvurderinger. Kontrollutvalget og revisor får rett til innsyn i den delen av ekstern virksomhet som utfører tjenester for kommunen. En ny og mer omfattende bestemmelse om internkontroll til erstatning for internkontrollregulering i særlovene legger grunnlag for at internkontroll i større grad er en del av ordinær ledelse og virksomhetsstyring. Aktiv innbyggerdeltakelse er vektlagt i formålsparagrafen. Innbyggerforslag og folkeavstemminger videreføres. Informasjonsplikten utvides til også å omfatte virksomhet som andre rettssubjekter utfører på vegne av kommunen. Det er grunn til å vurdere nærmere om loven gir tilstrekkelig gode vilkår for kommunestyret til å involvere innbyggerne eller særskilte grupper i politikkutvikling på ønsket måte. Lovforslaget legger vekt på å tydeliggjøre rollen til de folkevalgte og til administrasjonen, blant annet ved at organer enten skal være folkevalgte eller administrative og ved å lovfeste at øverste administrative leder har det løpende personalansvar for den enkelte. Vurdering: KS sin gjennomgang er grundig og framviser dei ulike endringane. Under kjem ein gjennomgang av nokre av dei sentrale paragrafane i ny kommunelov. Kommunelovens 1: Det vert føreslege å lovfesta ein føremålsparagraf med slik ordlyd : «Formålet med loven er å fremme det kommunale og fylkeskommunale selvstyre og legge nødvendige rammer for det. Loven skal legge til rette for et sterkt og representativt lokaldemokrati med aktiv innbyggerdeltakelse. Loven skal legge til rette for at kommuner og fylkeskommuner kan yte tjenester og drive samfunnsutvikling til beste for innbyggerne, og bidra til at kommuner og fylkeskommuner er effektive, tillitsskapende og bærekraftige» 3. Utvalet foreslår å gi det kommunale sjølvstyret en tydelig rettslig forankring i kommuneloven. Det gjelder både hovedinnholdet i sjølvstyret, rammene for sjølvstyret og enkelte prinsipper for korleis nasjonale myndigheter skal forholda seg til det kommunale sjølvstyret. Utvalet meiner sjølvstyret vert synliggjort og gitt eit rettsleg vern, og at det saman med andre forslag vil styrke sjølvstyret og motverka ei utvikling med meir detaljert statlig styring

240 4-1 Informasjon om kommunens og fylkeskommunens virksomhet Kommuner og fylkeskommuner skal aktivt informere om egen virksomhet og om virksomhet som andre rettssubjekter utfører på vegne av kommuner og fylkeskommuner. Det skal og tilretteleggast for at alle kan få tilgang til slik informasjon «Stadig mer av kommunenes tradisjonelle virksomhet utføres i dag av kommunale selskaper, interkommunale samarbeid eller private. Utvalget mener dette må få betydning for kommunenes informasjonsplikt. Dersom kommunene kun informerer om den virksomheten som foregår i kommunen som rettssubjekt, vil informasjonen til presse og innbyggere kunne bli mangelfull. Innbyggere og presse har også behov for informasjon om tjenester og annen aktivitet som foregår i kommunale samarbeid og selskaper, eller som ytes av private etter avtale med kommunen. Etter utvalgets vurdering bør kommunenes informasjonsplikt ikke kun omfatte virksomhet som foregår i kommunene. Utvalget foreslår derfor at kommunenes informasjonsplikt også skal omfatte virksomhet som foregår i andre rettssubjekter enn kommunene, når slike rettssubjekter utfører oppgaver for kommunene. Det sentrale i denne informasjonsplikten vil etter utvalgets vurdering være å informere om aktiviteter og lignende som har direkte innvirkning på innbyggerne i kommunen. Forslaget til lovbestemmelse innebærer likevel at det også på dette området vil være opp til kommunene å fylle informasjonsplikten med innhold.» Kommunestyret må definerer ein strategi for å oppfylla kravet om utvida informasjonsplikt om sitt virke. Ikkje berre for det som vert utført i eigen regi, men og det som vert utført av andre på vegne av kommunen. Det vert lagt til grunn at informasjonsplikta kan påleggast eit kommunalt selskap då dette er selskap som er ein del av den kommunale forvaltinga, og at kommunestyret kan fatta slikt vedtak med bindande verknad for selskapet - enten som separat vedtak med direkte tilvising til lovtekst, eller som ein del av eigarskapsstrategien for selskapet / selskapa. Kapittel 6: Ordførar Forslaget styrker og avklarar ordførarvervet som det mest sentrale politiske vervet i kommunane/ fylkeskommunane Ordførar i kommune / fylkeskommune vert føreslege å få forslagsrett i tillegg til eksisterande møte og talerett i alle kommunale og fylkeskommunale valde organ med unnatak av kommune- og fylkesråd og organ underlagt dei. Å ha lovfesta forslagsrett i organ som ein ikkje er vald medlem av betyr og at det er innbakt i retten eit legitimt krav om at forslaget må voterast over i møtet.. Det vert og føreslege opning for at kommunestyret fattar vedtak om direkte val av ordførar og at det kan delegerast til ordførar ; a. å oppretta utval på eige initiativ b. mynde til å fatta vedtak i saker som ikkje er av prinsipiell tyding og til å fatte enkelte hastevedtak c. mot rapporteringsplikt til kommunestyret ved bruk av slik delegasjonsrett Valbarhet og plikt til å ta imot val. Prinsippet om at alle som bur i kommunen, og har røysterett ved kommuneval, har plikt til å ta imot val med ei viktig avgrensing: Han eller ho har skriftleg samtykka å stilla til val - dvs. sagt ja til å stå på valliste Lova legg slik til grunn at dersom ein ikkje skriftleg har reservert seg frå å stå på valliste er

241 ein og pliktig til ta imot val (ta på seg verv). Merk og at innbyggarar som er for unge til å ha røysterett kan veljast til verv, men dei har ikkje plikt til å ta på seg valet. 7-6 Valgoppgjør ved forholdsvalg og krav til kjønnsmessig representasjon( min 40% av det underrepresenterte kjønn i organ der det er 4 medlem eller meir). Forslaget bygger på at det er utvalet samla som er ansvarleg for å oppnå minstekrav til kjønnsmessig balanse og ikkje kvar liste for seg. Dette kravet kan føra til ytterlegare vanskar og komplikasjonar med å setja ned ulike folkevalde utval enn i dag Uttreden og fritak Det er teke inn fylgjande ny formulering; «En folkevalgt som har fått innvilget midlertidig fritak, har ikkje rett til å tre inn i vervet igjen før fritaksperioden er over» Suspensjon o.l. «Hvis det blir tatt ut siktelse eller tiltale mot en folkevalgt for et straffbart forhold og forholdet er knyttet til utøvelse av verv eller tjeneste for kommunen eller fylkeskommunen, kan kommunestyret eller fylkestinget selv vedta å suspendere den folkevalgte fra vervet inntil saken er rettskraftig avgjort. Hvis det dreier seg om forhold som er nevnt i straffeloven 151 til 154, gjelder ikke vilkåret om at siktelsen eller tiltalen skal være knyttet til utøvelse av verv eller tjeneste for kommunen eller fylkeskommunen. Hvis det blir tatt ut tiltale mot ordføreren for et forhold som kan straffes med fengsel i mer enn tre år, kan kommunestyret eller fylkestinget selv vedta å suspendere ordføreren fra vervet inntil saken er rettskraftig avgjort. Vedtaket skal treffes med minst 2/3 av de avgitte stemmene. Kommunestyret eller fylkestinget kan selv vedta å frata ordføreren vervet hvis ordføreren ved sin oppførsel viser at han eller hun er uskikket til å ivareta vervet (nytt punkt i lova). Vedtaket skal treffes med minst 90 prosent av de avgitte stemmene.» Et vedtak om å suspendere en folkevalgt eller om å frata en folkevalgt ordførervervet, er et enkeltvedtak etter forvaltningsloven 2. Suspensjonsvedtak må fattast med 2/3 fleirtal i begge tilfelle og kan ikkje delegerast. Initiativretten til å reisa framlegg om suspensjonar er ikkje definert i lovteksten Utvida innsynsrett for folkevalde organ Teieplikt. Her listar lova opp klare premiss for innsyn og peikar klart på at retten til innsyn er avgrensa til det innsynet som er naudsynt for på få handsama ei konkret sak innanfor organet sitt virkeområde. Gjeld spørsmålet forhold utanfor organet sitt virkeområde føreligg det ikkje sakleg grunn til å krevja innsyn. Vedtak om innsyn må fastsettast med min 3 stemmer og uansett vera eit fleirtalsvedtak. Det er sett strenge krav til form og kravet skal tena ein hensikt som har forvaltningsmessig verdi. Kap11. Sakshandsaminga i folkevalde organ Møte som arena for fatning av vedtak vert vidareført som før, men den det vert opna for innføring av fjernmøte etter vedtak i kommunestyret / fylkestinget. Det er krav om at deltakarane skal kunna sjå og høyra kvarande også på fjernmøte. Eit lukka møte kan ikkje haldast som fjernmøte, dersom det det ikkje er fastsett unntak i form av gyldig forskrift. Kommunestyre og fylkesting kan som før delegera rett til vedtak i hastesaker inkl. opna for hastefjernmøte. I delegerte hastesaker inkl. saker på hastefjernmøte kan 1/3 part av organet sine medlemer krevja saka utsett til ordinært møte.

242 Vilkår som må vera oppfylte for at det skal vera eit møte + Krav til innkalling og sakliste + Krav om møtebok og krav til innhaldet i møteboka ( protokollen )- og krav til kva deler av innhaldet som ikkje skal offentleggjerast.tr + krav om protokollering av heimel for lukking av møte + krav om protokollering av heimel for å kjemma medlem av organet inhabil + alle har rett til å vera til stades i møte i off. organ + eit møte skal lukkast når skal handsama ein tilsett sine tenestelege forhold eller som inneheld opplysingar som er omfatta av lovbestemt teieplikt + eit møte kan lukkast etter ei uttømande liste som er innteke i lovteksten + i tillegg kan organet /eller møteleiar gjera vedtak om lukking av sjølve debatten om kor vidt eit møte skal lukkast eller ikkje 11 5 : Møteoffentlighet Utgangspunktet er: «Enhver har rett til å være til stede i møte i folkevalgte organ» Det vert no sett opp fleire unntakskriteria enn dei som er å finna i noverande 31 nr 5. Såleis seier led at eit folkevald organ kan vedta å lukka møtet om Omsynet til personvern krev det Omsynet til tungtvegande off. interesser tilseier det m.m. Omsynet til saka tilseier det, og organet vil motta informasjon frå kommunen sin advokat led gjev ny heimel for at debatten om lukking også skal haldast i lukka møte. Slikt vedtaksmynde ligg i til organet sjølv eller og til møteleiaren. NB! Merk at avstemminga om lukking av møtet skal likevel haldast i ope møte. Habilitet /Inhabilitet Forvaltingslova 40 sitt prinsipp vert no teke inn i kommunelova: Om ein folkevald, som tilsett i kommunen, har vore med å avgjera eller førebu ei sak, er vedkomande alltid ugild til å handsama saka i folkevald organ i høvesvis kommune og fylkeskommune. Det er direkte unntak for inhabilitetskravet i fylgjande saker : Årsbudsjett, økonomiplan, kommuneplan, regional planstrategi og regionalplan 11-11: Fritak av personlege grunnar. Det vert føreslege at ein folkevald i enkeltsaker kan søke organet om fritak av personlege grunnar sjølv om vedkomande er habil. Det er det ikkje opning for i noverande lovverk. Det er det stemmeplikt så lenge ein er habil med unntak av personalsaker og val til verv. Kap 12. Innbyggardeltaking: Innbyggarforslag. Krava vert skjerpa ved at det no er framlegg om at 8 % (eller 1000 underskrifter) av innbyggarane må stå bak innbyggjarforslaget /kravet. I dag er kravet 2% av innbyggarane eller 300 underskrifter. Det er heller ikkje i nytt lovforslag lagt til noko nedre aldersgrense. Merk: 1000 stk, eller 8%, av innbyggjaren i ein kommune er mykje om forslaget gjeld ei viktig lokal sak i ein avgrensa del av kommunen og er ei sterk skjerping av talet frå noverande lov. 12 2: Folkerøystingar Kommunestyret sin rett til å skriva ut folkerøystingar vert føreslege innsnevra. Det kan etter framlegget berre skivast ut folkerøystingar om gjeld kommunal «virksomhet». I noverande lov er det ingen avgrensing i retten til å skriva ut lokale folkerøystingar om

243 lokale spørsmål. I tillegg kan det skrivast ut folkerøystingar som er heimla i særlover ( alkohollova og opplæringslova ) 13 Administrasjonen. Tittelen rådmann vert føreslege utskifta med den kjønnsnøytrale forma kommunedirektør. Representasjonsrett frå dei tilsette sine tillitsvalde i folkevalde organ i saker som gjeld forholdet mellom kommune som arbeidsgjevar og dei tilsette vert styrka ved å bli teke inn i lovforslaget jamf. 13 4: Møterett for ansattes representanter i folkevalgte organer. Lovforslaget styrker representasjonsretten ved at formuleringa no er «folkevalde organ», - uavkorta med unntak av kontrollutvalet, medan det tidlegar var avgrensa til «nemder». Det er lagt inn reservasjon for felt /område der denne retten ikkje gjeld ( kontrollutvalet og organ som handsamar klagesaker etter forvaltingslova 28. andre led. ) 18. Regionråd Regionråda sine rammevilkår er og no tekne inn i kommunelova. Kommunestyre opprettar sjølv regionråda. Det er krav om ein skriftleg samarbeidsavtale som alle dei deltakane kommunestyra skal ha teke standpunkt til. Det er omfattande krav til innhaldet i den avtalen, m.a. og så korleis ein kan gå ut av rådet og korleis den einskilde kommune skal vera representert. Det er ingen krav til at dei ulike kommunane skal ha lik representasjon. Minimun er 1 repr. frå kvar kommune. 19 Kommunalt oppgåvefelleskap. Mange parallellar til regionråda. Kvar deltakar har i begge konstellasjonane uavgrensa ansvar for sin del av oppgåvefellesskapet sine forpliktingar. Skrifteleg samarbeidsavtale godkjent av alle kommunestyre er ein føresetnad. Indre Hordaland revisjonsdistrikt er ein døme på eit kommunalt oppgåvefellesskap 20 Vertskommune. Etter vertskommunemodellen kan det i motsetning til regionråda overlatast utøving av mynde. Dette skjer ved at det blir avtalt mellom to eller fleire kommunar å overlata mynde til ein vertskommune. Kommunestyret kan så delegera mynde ved å instruera rådmannen i eigen kommune å delegra mynde til rådmannen i vertskommunen. Folkevalde organ i vertskommunen har ikkje mynde til å omgjera mynde som er delegert frå ein samarbeidskommune til ein vertskommunen. Ein samarbeidskommune kan gje vertskommune instruks om korleis mynde skal utøvast om saka berre gjeld denne samarbeidskommunen eller innbyggjarane i den. Om ein vertskommune fattar vedtak på delegert mynde frå ein samarbeidskommune, kan samarbeidskommune omgjera vedtaket etter reglane i forvaltingslova 35 første led. Det kan opprettast ei felles folkevald nemnd i vertskommune for dei kommunane som deltak 22: Kommunestyret og fylkestinget sitt kontrollansvar. Kommunestyret har den øvste ansvaret for å kontrollera kommunen sitt virke. Forslaget no er at kommunestyret kan krevja at alle saker skal leggast fram til orientering eller avgjerd. Det er såleis ingen avgrensing i kommunestyret sitt innsyn slik det t.d. er det i lukka saker dersom eit underordna organ vil ha innsyn. Då er det eit krav at eit slikt innsyn må vera relevant for det vedtak som skal fattast av organet. Kommunestyret får og direkte fullmakt til å gjera om vedtak som er fatta av andre folkevalde organ. 23 Kontrollutval Kommunestyret skal sjølv velja eit kontrollutval som på deira vegne har ansvar for å føra løpande kontroll. Kommunestyret skal sjølv og velja leiar og nestleiar. Det vert føreslege som

244 krav at det skal vera minst fem medlemer, tre i dagens lov, i utvalet og at minst eit medlem og er fast medlem i kommunestyret. Ullensvang har tidlegare hatt tre medlemmer men har frå førre val auka til fem medlemmer. Lista over dei som ikkje kan veljast til medlem eller varamedlem i kontrollutvalet er langt og uttømande. M.a. kan ikkje ein tilsett i kommunen veljast. Ein tilsett i fylkeskommune kan derimot veljast til kommunen sitt kontrollutval og motsett. For kontrollutvalet vert den sterkt avvikande bestemmelsen i høve til gjengs krav i kommunelova om fritak frå verv etter søknad vidareført: «Kommunestyret kan når som helst velge medlemmer til utvalget på nytt. Hvis ett eller flere medlemmer av utvalget skal skiftes ut, skal alle medlemmer velges på nytt»» Rådmannen sitt framlegg: Heradsstyret støtter forslaget til ny kommunelov. Innhaldet vert sett på som ei klar styrking av kommunesektoren og særleg det lokale folkevalde nivået og resten av kommunen som eit suverent rettsobjekt i høve til staten. Heradsstyret har følgjande tilleggsmerknader: Lovfesting av det kommunale sjølvstyret: Heradsstyret ser det som positivt at det kommunale sjølvstyret vert lovfesta, dette vil i seg sjølv gje eit viktig bidrag til eit sterkare lokalt folkestyre. Spesielt positivt er styrkinga av det lokale sjølvstyre gjennom : At staten føreslår å lovfesta det kommunale sjølvstyre At kommunane no tydeleg vert definert som eige rettssubjekt og ikkje underlagt staten sin hierarkiske organsisasjon At kommunane fattar vedtak på eige initiativ og ansvar, og at avgrensingar i det kommunale sjølvstyre ikkje kan gjerast av staten (eller andre) utan at det er lovfesta rett til det. At overordna prinsipp for nasjonale mynde sitt forhold til kommunane vert lovfesta At statleg initiert lovlegkontroll med kommunen krev særlege grunnar som skal grunngjevast. At kommunen sin posisjon ved klage på pålegg gitt etter statlege tilsyn, vert gjort meir reell og at statlege tilsyn skal samordnast av fylkesmannen Ordninga med innbyggjarforslag: Heradsstyret ser på sjølve ordninga som positiv for det lokale sjølvstyre. Men det auka kravet til tal underskrifter ved innbyggjarforslag i 12 frå 2% til 8 er ei uforhaldsmessig stor auke. Ei auke som kan svekke det lokale sjølvstyre spesielt i mindre lokalsamfunn. Skjerpa krav til kjønnsbalanse: Heradsstyret støtter prinsippet om kjønnsbalanse. Men det absolute kravet i 7. 6 om at folkevalde utval samla og uavkorta skal ta ansvar for minimums kjønnsmessig balanse (40 %) vil komplisera samansettinga av utvala og kan medføra urimelege krav slik at ynskt politisk representasjon frå ein fleirtalskonstellasjon ikkje kan veljast sjølv om denne i seg sjølv oppfyller kjønnsfordelingskravet. Politiske møter: Heradsstyret støtter forslaget om å lukka politiske møte når det skal gjevast innleiande opplæring i sak. Opplæring i kompliserte saker i lukka møte gjev folkevalde moglegheit til å stille spørsmål og innhenta informasjon, utan å måtta tilkjennegje eit politisk standpunkt.

245 Fylkesmannen sin reelle mynde til å koordinera statlege tilsyn: Heradsstyret støtter forslaget om at fylkesmannen bør gjevast avgjerdsmynde til å koordinere statlege tilsyn. Dersom omfanget av den samla tilsynsverksemda vert for stor, kan dette føra til at tenesteutviklinga stoppar opp. Etter vurderinga vår vil foreslått ordning kunne bidra til mindre belastning og meir effektiv gjennomføring av statlege tilsyn. Ordførar sin posisjon: Heradsstyret støtter forslaget som styrkjer og tydleggjer ordførar sin posisjon, m.a. ved å gje ordførar forslagsrett i folkevalde organ som han / ho ikkje er medlem av. Det vert sett på som eit pluss at lova opnar for å styrka den politiske leiinga i kommunen.

246 Ullensvang herad Sakspapir SAKSGANG Styre, utval, del. vedtaksmynde. Møtedato Saksnr Heradsstyret /2016 Saksansv.: Borge, Solfrid Arkiv: N Objekt: Vedtak i kommunereforma J.post id. 16/9125 Arkivsaknr 14/ Vedlegg: Dato Tittel Dok.nr Ber om tilbakemelding på vedtak - Ullensvang - Kommunereform - Vedtak frå kommunane - Fylkesmannen si rapportering til departementet Endeleg vedtak i: Heradsstyret Saksutgreiing: Fylkesmannen i Hordaland har av brev datert bedt om at endeleg vedtak om samanslåing vert fatta og sendt Fylkesmannen innan 1. oktober Fylkesmannen legg i rapporteringa si til Kommunal- og moderniseringsdepartementet at Ullensvang herad har fatta vedtak om samanslåing med Odda og Jondal kommunar innan den 1.juli d.å. Som det går fram av vedtaket vil Ullensvang herad sluttforhandle med dei aktuelle kommunane dei neste månadane med sikte på endeleg vedtak. Vi ber om at endeleg vedtak om samanslåing vert fatta og sendt oss innan 1. oktober d.å. Viser til tidlegare sak i heradsstyret 46/2016 med følgjande vedtak som Fylkesmannen visar til i brevet: HST- 46/2016 Vedtak: Ullensvang heradsstyre ynskjer å forhandla med sikte på å byggja ein ny Ullensvang kommune saman med Odda og Jondal kommunar med basis i underskriven intensjonsavtale og med verknad frå Forhandlingsresultatet skal godkjennast av heradsstyret. Ytterlegare informasjon om kommunereformarbeidet ligg på heimesida til Ullensvang herad: mid=256

247 Vurdering: Fylkesmannen ynskjer eit klart vedtak i kommunereformarbeidet innan fristen 1. oktober. Styringsgruppa i kommunereformarbeidet har hatt saka opp til diskusjon, og kome fram til eit forslag til vedtak som er klart og tydeleg. Ullensvang heradstyre vedtek å byggja ein ny Ullensvang kommune saman med Jondal og Odda kommune med basis i underskriven intensjonsjonavtale og med verknad frå Rådmannen sitt framlegg: Ullensvang heradstyre vedtek å byggja ein ny Ullensvang kommune saman med Jondal og Odda kommunar med basis i underskriven intensjonsjonavtale og med verknad frå

248 Sakshandsamar, innvalstelefon Ole Bakkebø, Vår dato Dykkar dato Vår referanse 2016/ Dykkar referanse Ullensvang herad Heradshuset 5780 Kinsarvik Tilbakemelding på vedtak Ullensvang herad - kommunereforma departementet Vi syner til tidlegare e-postar og seinast brev av frå ordføraren. Av det nemnde brevet går det mellom anna fram at Ullensvang herad har fatta «vedtak om å bygge ein ny kommune saman med Odda og Jondal kommune, uavhengig av kva dei andre kommunane har fatta av vedtak i juni.» Det vert også synt til oversendt heradsstyrevedtak av Fylkesmannen legg i rapporteringa si til Kommunal- og moderniseringsdepartementet at Ullensvang herad har fatta vedtak om samanslåing med Odda og Jondal kommunar innan den 1.juli d.å. Som det går fram av vedtaket vil Ullensvang herad sluttforhandle med dei aktuelle kommunane dei neste månadane med sikte på endeleg vedtak. Vi ber om at endeleg vedtak om samanslåing vert fatta og sendt oss innan 1. oktober d.å. Med helsing Lars Sponheim Ole Bakkebø fagdirektør Brevet er godkjent elektronisk og har derfor inga underskrift. Statens hus Kaigaten 9, 5020 Bergen Telefon: Telefaks: Fylkesmannen i Hordaland Postboks 7310, 5020 Bergen Org.nr: E-post: postmottak@fmho.no Internett:

249 Ullensvang herad Sakspapir SAKSGANG Styre, utval, del. vedtaksmynde. Møtedato Saksnr Formannskapet /2016 Ungdomsrådet /2016 Eldrerådet /2016 Heradsstyret /2016 Saksansv.: Reisæter, Torbjørn Arkiv: N Objekt: J.post id. 16/7749 Arkivsaknr 16/788-3 Hardanger Cideri AS - Salsløyve for gardssal av sider Endeleg vedtak i: Heradsstyret Aktuelle lover, forskrifter, avtalar m.m.: Alkohollova med endringar frå 1.juli Saksutgreiing: Det er kome søknad om salsløyve for sal av eigneprodusert alkohol i gruppe 1 og 2 frå Hardanger cideri AS.. Søknad om løyve til sal av eigenprodusert alkoholhaldig drikk gr. 2 er etter statleg tilverkingsløyve jf. alkohollova kap. 6. Alkoholhaldig drikk gruppe 1: drikk som inneheld over 2,5 og høgst 4,7 volumprosent alkohol. Alkoholhaldig drikk gruppe 2: drikk som inneheld over 4,7 og mindre enn 22 volumprosent alkohol. Fakta om saka: Verksemda har frå før statleg tilverkingsløyve jf. kap. 6 i alkohollova og produserer i dag alkoholhaldig drikk i gr. 1 og 2. Alkohol gr. 2 har fram til i dag vorte selt/distribuert gjennom AS Vinmonopolet og/eller direkte til verksemder med skjenkeløyve. Butikkar med salsløyve for alkohol gr. 1 kan også selgja produktet. Det generelle løyve til sal av alkoholhaldig drikk følgjer av alkohollova 3-1: «Salg av alkoholholdig drikk gruppe 2 og 3 kan bare foretas av AS Vinmonopolet på grunnlag av kommunal bevilling, eller på grunnlag av tillatelse som nevnt i 3-1a. Salg av annen alkoholholdig drikk enn nevnt i første ledd kan bare foretas på grunnlag av kommunal bevilling, eller på grunnlag av tillatelse som nevnt i 3-1a. Det gjelder også der salget skal drives av et selskap som helt eller delvis eies av kommunen. Bevillingen gjelder for et bestemt lokale og en bestemt type virksomhet. Salgsbevilling kan ikke utøves sammen med skjenkebevilling i samme lokale. Bevilling etter annet ledd kan utvides til å omfatte innførsel eller tilvirkning av annen alkoholholdig drikk enn nevnt i første ledd, for salg i egen virksomhet».

250 Med verknad frå er det i alkohollova 3-1b teke inn endringar om sal av alkoholhaldig drikk tilverka i eigen verksemd: «Kommunal bevilling etter 3-1 annet ledd kan, dersom kravene i 1-7f første ledd er oppfylt, utvides til å omfatte innførsel eller tilvirkning for salg i egen virksomhet av alkoholholdig drikk gruppe 1. Dersom også kravene i 1-7f annet ledd er oppfylt, kan den også utvides til å omfatte tilvirkning for salg i egen virksomhet av alkoholholdig drikk gruppe 2. Kommunal bevilling etter 3-1 annet ledd kan videre, dersom kravene i 1-7f er oppfylt, omfatte salg i egen virksomhet av alkoholholdig drikk gruppe 2 tilvirket i henhold til statlig tilvirkningsbevilling etter kapittel 6». Og 5 ledd: «Tilvirkning på grunnlag av utvidet bevilling etter første ledd kan ikke skje i samme anlegg som tilvirkning etter lovens kapittel 6». I 3-1 annet ledd om retten til salg av alkoholholdige drikker heiter det: «Salg av annen alkoholholdig drikk enn nevnt i første ledd kan bare foretas på grunnlag av kommunal bevilling, eller på grunnlag av tillatelse som nevnt i 3-1a. Det gjelder også der salget skal drives av et selskap som helt eller delvis eies av kommunen. Bevillingen gjelder for et bestemt lokale og en bestemt type virksomhet. Salgsbevilling kan ikke utøves sammen med skjenkebevilling i samme lokale». Og i 1-7f første og andre ledd om krav til løyvet at «Bevilling etter 3-1b kan bare gis hvis tilvirkningen skal skje ved salgsstedet, og tilvirkningen og salget vil utgjøre en del av stedets helhetlige karakter og salgstilbud. Bevilling etter 3-1b første ledd annet punktum og annet ledd for alkoholholdig drikk gruppe 2 kan bare gis for inntil liter per år og på følgende vilkår: 1. Den alkoholholdige drikken må være omfattet av produktlisten i kommentar til posisjon i Tolltariffen og kan ikke være tilsatt brennevin eller blandet med alkoholholdige produkter utenfor produktlisten i kommentar til posisjon i Tolltariffen. 2. Minst en tredjedel av innsatsvarer som gir produktet dets karakter, må være egenprodusert». Rådmannen er kjend med at løyve for sal av eigenprodusert alkohol i gruppe 2 alt er gjevne i Ulvik og Lier kommune. Me er òg kjend med at fleire lokale produsenter med produksjonsløyve vil søkja kommunalt salvøyve for eigenprodusert alkohol i gruppe 1 og 2. Ullensvang harad sin ruspolitiske handlingsplan for seier at produksjonsløyve med eventuell skjenking og sal knytt til dette vil handsamast slik Sosialdepartementet trekk opp med vektlegging på tradisjon, kultur og lokal produksjon. Vurdering: Tildeling av salsløyve skal framleis fattast av heradsstyret i Ullensvang, på trass av at endringar i kommunelova no gjev opning for delegering til formannskapet eller rådmannen. Rådmannen i Ullensvang kjem heller ikkje med framlegg om dette, men for at løyvesøkarane skal sleppe å venta vil rådmannen gje mellombels løyve fram til endeleg vedtak i heradsstyret 19. september. Heradstyret og einskildpersonar sentralt i heradet og elles i Hardanger har engasjert seg til fordel for dei endringa som no er gjort i alkohollova m.a. gjennom fråsegn til saka. Å ta i bruk dei nye reglane for på det viset å stø opp under lokalt næringsliv vil difor være i tråd med heradstyret sin vilje. Søkjarane og sentrale personar i drifta støtter lova sine krav om skatte-, avgifts- og politimessig vandel. Dersom so ikkje var tilfellet ville løyvemynde ha blitt informert om det jf. reglane i alkohollova 1-15: (om opplysnings- og meldeplikt): «Politiet og skatte- og avgiftsmyndighetene plikter uten hinder av taushetsplikt å gi de opplysninger som er nødvendige for behandlingen av salgs- og skjenkebevillingssaker. Dersom politiet eller skatte- og avgiftsmyndighetene avdekker forhold som kan antas å ha vesentlig betydning for bevillingsspørsmålet, plikter de av eget tiltak og uten hinder av taushetsplikt, å informere bevillingsmyndigheten om det. Departementet kan gi forskrifter om melde- og opplysningsplikten».

251 Styrar og stedfortredar har også gjennomført og klart krava til kunnskapsprøve for styrar og stedfortredar av salsløyve. Vedk 1-7f, første ledd «tilvirkningen og salget vil utgjøre en del av stedets helhetlige karakter og salgstilbud». Verksemda driv primært tilverking av alkoholhaldig drikk gr. 1 og 2 med statleg løyve etter kap. 6 i alkohollova. I tillegg vert det selt eplejuice/-råsaft. All produksjon er basert på eigenprodusert råvare eple jfr 1-7f, andre ledd pkt. 2. Produksjon av eple og foredling av eple m.a. til sider har lange tradisjonar i Sørfjorden og turistar/besøkande har klåre forventningar om å kunne få kjøpe desse produkta. For fruktprodusentane vil all tilrettelegging for foredling av råvaren vere positivt og styrke det økonomiske grunnlaget for vidare drift. Det å ha høve til slik produksjon og sal vil òg stimulere til produktutvikling. Anna lokalprodusert frukt og bær kan også verta nytta til produksjon av alkoholhaldige varer i gruppe 1 og 2. Salstidene vil vera dei same som for butikkane i heradet, dvs fram til kl 20 i periden mån- til fredag, og fram til kl 18 på laurdagar, som er vedteke i ruspolitisk plan for heradet.. Sal av alkoholhaldig eigentilverka alkoholhaldig drikk skal ikkje skje på søn- og helligdager, 1. og 17. mai. Rådmannen sitt framlegg: Hardanger Cideri AS ved Terje Johnsbråten får løyve til sal av eigentilverka alkoholhaldig drikk i gruppe 1og 2 som er tilverka på eige gardsutsal på Rogdabergvegen 1, med heimel i alkohollova 1-3,jamfør. alkohollova kap. 6 frå eige gardsutsal. Løyvet er gjeld fram 30.september Som styrar vert godkjent: Guro Øverbye, med Sjur K Jaastad som stedfortredar. Salstid: Kvardagar: kl. 08:00 20:00. Dag før sun- og helligdag: 08:00 18:00. Sal av alkoholhaldig eigentilverka alkoholhaldig drikk skal ikkje skje på søn- og helligdager, 1. og 17. mai. Andre vilkår: Det kan maksimalt seljast liter alkoholhaldig drikk kl. 2 pr. år. Den alkoholhaldige drikken må være omfatta av produktlista i kommentar til posisjon i Tolltariffen og kan ikkje være tilsett brennevin eller blanda med alkoholhaldige produkt utanfor produktlista i kommentar til posisjon i Tolltariffen. Minst 1/3 av innsatsvarer som gjev produktet sin karakter, må være eigenprodusert. Løyvehavar må i internkontrollsystemet utarbeide ein rutine som gjer det mogeleg å kontrollere/dokumentera vilkåra om tal selde liter, at produksjonen svarar til krava i Tolltariffen og at minst 1/3 av innsatsvarene er eigenprodusert.

252 Det skal betalast eit løyvegebyr i samsvar med alkohollova Ungdomsrådet Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd. Ung- 37/2016 Vedtak: Tilråding: Hardanger Cideri AS ved Terje Johnsbråten får løyve til sal av eigentilverka alkoholhaldig drikk i gruppe 1og 2 som er tilverka på eige gardsutsal på Rogdabergvegen 1, med heimel i alkohollova 1-3,jamfør. alkohollova kap. 6 frå eige gardsutsal. Løyvet er gjeld fram 30.september Som styrar vert godkjent: Guro Øverbye, med Sjur K Jaastad som stedfortredar. Salstid: Kvardagar: kl. 08:00 20:00. Dag før sun- og helligdag: 08:00 18:00. Sal av alkoholhaldig eigentilverka alkoholhaldig drikk skal ikkje skje på søn- og helligdager, 1. og 17. mai. Andre vilkår: Det kan maksimalt seljast liter alkoholhaldig drikk kl. 2 pr. år. Den alkoholhaldige drikken må være omfatta av produktlista i kommentar til posisjon i Tolltariffen og kan ikkje være tilsett brennevin eller blanda med alkoholhaldige produkt utanfor produktlista i kommentar til posisjon i Tolltariffen. Minst 1/3 av innsatsvarer som gjev produktet sin karakter, må være eigenprodusert. Løyvehavar må i internkontrollsystemet utarbeide ein rutine som gjer det mogeleg å kontrollere/dokumentera vilkåra om tal selde liter, at produksjonen svarar til krava i Tolltariffen og at minst 1/3 av innsatsvarene er eigenprodusert. Det skal betalast eit løyvegebyr i samsvar med alkohollova Eldrerådet Sjur K. Jaastad sa seg ugild i saka som medeigar i Hardanger Cideri AS. Varamedlem var ikkje innkalla. Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd med 4 røyster. er- 39/2016 Vedtak: Tilråding: Hardanger Cideri AS ved Terje Johnsbråten får løyve til sal av eigentilverka alkoholhaldig

253 drikk i gruppe 1og 2 som er tilverka på eige gardsutsal på Rogdabergvegen 1, med heimel i alkohollova 1-3,jamfør. alkohollova kap. 6 frå eige gardsutsal. Løyvet er gjeld fram 30.september Som styrar vert godkjent: Guro Øverbye, med Sjur K Jaastad som stedfortredar. Salstid: Kvardagar: kl. 08:00 20:00. Dag før sun- og helligdag: 08:00 18:00. Sal av alkoholhaldig eigentilverka alkoholhaldig drikk skal ikkje skje på søn- og helligdager, 1. og 17. mai. Andre vilkår: Det kan maksimalt seljast liter alkoholhaldig drikk kl. 2 pr. år. Den alkoholhaldige drikken må være omfatta av produktlista i kommentar til posisjon i Tolltariffen og kan ikkje være tilsett brennevin eller blanda med alkoholhaldige produkt utanfor produktlista i kommentar til posisjon i Tolltariffen. Minst 1/3 av innsatsvarer som gjev produktet sin karakter, må være eigenprodusert. Løyvehavar må i internkontrollsystemet utarbeide ein rutine som gjer det mogeleg å kontrollere/dokumentera vilkåra om tal selde liter, at produksjonen svarar til krava i Tolltariffen og at minst 1/3 av innsatsvarene er eigenprodusert. Det skal betalast eit løyvegebyr i samsvar med alkohollova Formannskapet Gunnhild Jaastad (SP) var automatisk ugild etter forvaltningslova 6 b). Varamedlem var ikkje innkalla. Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart tilrådd med åtte røyster. fsk- 65/2016 Vedtak: Tilråding: Hardanger Cideri AS org.nummer ved Terje Johnsbråten får løyve til sal av eigentilverka alkoholhaldig drikk i gruppe 1og 2 som er tilverka på eige gardsutsal på Rogdabergvegen 1, med heimel i alkohollova 1-3, jamfør. alkohollova kap. 6 frå eige gardsutsal. Løyvet gjeld fram til 30.september Som styrar vert godkjent: Guro Øverbye, med Sjur K Jaastad som stedfortredar. Salstid: Kvardagar: kl. 08:00 20:00. Dag før sun- og helligdag: 08:00 18:00. Sal av alkoholhaldig eigentilverka alkoholhaldig drikk skal ikkje skje på søn- og helligdager, 1. og 17. mai. Andre vilkår: Det kan maksimalt seljast liter alkoholhaldig drikk kl. 2 pr. år. Den alkoholhaldige drikken må vera omfatta av produktlista i kommentar til

254 posisjon i Tolltariffen og kan ikkje vera tilsett brennevin eller blanda med alkoholhaldige produkt utanfor produktlista i kommentar til posisjon i Tolltariffen. Minst 1/3 av innsatsvarer som gjev produktet sin karakter, må vera eigenprodusert. Løyvehavar må i internkontrollsystemet utarbeida ein rutine som gjer det mogeleg å kontrollere/dokumentera vilkåra om tal selde liter, at produksjonen svarar til krava i Tolltariffen og at minst 1/3 av innsatsvarene er eigenprodusert. Det skal betalast eit løyvegebyr i samsvar med alkohollova 7-1.

255 Ullensvang herad Sakspapir SAKSGANG Styre, utval, del. vedtaksmynde. Møtedato Saksnr Formannskapet /2016 Ungdomsrådet /2016 Eldrerådet /2016 Heradsstyret /2016 Saksansv.: Reisæter, Torbjørn Arkiv: N Objekt: Åkre Gard - Salsløyve for gardssal av sider J.post id. 16/7786 Arkivsaknr 16/998-2 Endeleg vedtak i: Heradsstyret. Aktuelle lover, forskrifter, avtalar m.m.: Alkohollova med endringar frå 1. juli Saksutgreiing: Det er kome søknad om salsløyve for sal av eigenprodusert alkohol i gruppe 1 og 2 frå Åkre Gard, org nummer ved Gjermund Åkre. Løyvestyrar og stedfortredar melder at dei vil gjennomføra til kunnskapsprøve for styrar og stedfortredar av salsløyve så snart som mogleg. Søknad om løyve til sal av eigenprodusert alkoholhaldig drikk gr. 2 er etter statleg tilverkingsløyve jf. alkohollova kap. 6 elles gjeld søknaden kommunalt salsløyve for alkohol gruppe 1. Alkoholhaldig drikk gruppe 1: drikk som inneheld over 2,5 og høgst 4,7 volumprosent alkohol. Alkoholhaldig drikk gruppe 2: drikk som inneheld over 4,7 og mindre enn 22 volumprosent alkohol. Fakta om saka: Verksemda har frå før statleg tilverkingsløyve jf. kap. 6 i alkohollova og produserer i dag alkoholhaldig drikk i gr. 1 og 2. Alkohol gr. 2 har fram til i dag vorte selt/distrib uert gjennom AS Vinmonopolet og/eller direkte til verksemder med skjenkeløyve. Butikkar med salsløyve for alkohol gr. 1 kan også selgja produktet. Det generelle løyve til sal av alkoholhaldig drikk følgjer av alkohollova 3-1: «Salg av alkoholholdig drikk gruppe 2 og 3 kan bare foretas av AS Vinmonopolet på grunnlag av kommunal bevilling, eller på grunnlag av tillatelse som nevnt i 3-1a. Salg av annen alkoholholdig drikk enn nevnt i første ledd kan bare foretas på grunnlag av kommunal bevilling,

256 eller på grunnlag av tillatelse som nevnt i 3-1a. Det gjelder også der salget skal drives av et selskap som helt eller delvis eies av kommunen. Bevillingen gjelder for et bestemt lokale og en bestemt type virksomhet. Salgsbevilling kan ikke utøves sammen med skjenkebevilling i samme lokale. Bevilling etter annet ledd kan utvides til å omfatte innførsel eller tilvirkning av annen alkoholholdig drikk enn nevnt i første ledd, for salg i egen virksomhet». Med verknad frå er det i alkohollova 3-1b teke inn endringar om sal av alkoholhaldig drikk tilverka i eigen verksemd: «Kommunal bevilling etter 3-1 annet ledd kan, dersom kravene i 1-7f første ledd er oppfylt, utvides til å omfatte innførsel eller tilvirkning for salg i egen virksomhet av alkoholholdig drikk gruppe 1. Dersom også kravene i 1-7f annet ledd er oppfylt, kan den også utvides til å omfatte tilvirkning for salg i egen virksomhet av alkoholholdig drikk gruppe 2. Kommunal bevilling etter 3-1 annet ledd kan videre, dersom kravene i 1-7f er oppfylt, omfatte salg i egen virksomhet av alkoholholdig drikk gruppe 2 tilvirket i henhold til statlig tilvirkningsbevilling etter kapittel 6». Og 5 ledd: «Tilvirkning på grunnlag av utvidet bevilling etter første ledd kan ikke skje i samme anlegg som tilvirkning etter lovens kapittel 6». I 3-1 annet ledd om retten til salg av alkoholholdige drikker heiter det: «Salg av annen alkoholholdig drikk enn nevnt i første ledd kan bare foretas på grunnlag av kommunal bevilling, eller på grunnlag av tillatelse som nevnt i 3-1a. Det gjelder også der salget skal drives av et selskap som helt eller delvis eies av kommunen. Bevillingen gjelder for et bestemt lokale og en bestemt type virksomhet. Salgsbevilling kan ikke utøves sammen med skjenkebevilling i samme lokale». Og i 1-7f første og andre ledd om krav til løyvet at «Bevilling etter 3-1b kan bare gis hvis tilvirkningen skal skje ved salgsstedet, og tilvirkningen og salget vil utgjøre en del av stedets helhetlige karakter og salgstilbud. Bevilling etter 3-1b første ledd annet punktum og annet ledd for alkoholholdig drikk gruppe 2 kan bare gis for inntil liter per år og på følgende vilkår: 1. Den alkoholholdige drikken må være omfattet av produktlisten i kommentar til posisjon i Tolltariffen og kan ikke være tilsatt brennevin eller blandet med alkoholholdige produkter utenfor produktlisten i kommentar til posisjon i Tolltariffen. 2. Minst en tredjedel av innsatsvarer som gir produktet dets karakter, må være egenprodusert». Rådmannen er kjend med at løyve for sal av eigenprodusert alkohol i gruppe 2 alt er gjevne i Ulvik og Lier kommune. Me er òg kjend med at fleire lokale produsenter med produksjonsløyve vil søkja kommunalt salvøyve for eigenprodusert alkohol i gruppe 1 og 2. Ullensvang harad sin ruspolitiske handlingsplan for seier at produksjonsløyve med eventuell skjenking og sal knytt til dette vil handsamast slik Sosialdepartementet trekk opp med vektlegging på tradisjon, kultur og lokal produksjon. Vurdering: Tildeling av salsløyve skal framleis fattast av heradsstyret i Ullensvang, på trass av at endringar i kommunelova no gjev opning for delegering til formannskapet eller rådmannen. Rådmannen i Ullensvang kjem heller ikkje med framlegg om dette, men for at løyvesøkarane skal sleppe å venta vil rådmannen gje mellombels løyve fram til endeleg vedtak i heradsstyret 19. september. Heradstyret og einskildpersonar sentralt i heradet og elles i Hardanger har tidlegare engasjert seg til fordel for dei endringa som no er gjort i alkohollova m.a. gjennom fråsegn til saka. Å ta i bruk dei nye reglane for på det viset å stø opp under lokalt næringsliv vil difor være i tråd med heradstyret sin vilje. Søkjarane og sentrale personar i drifta støtter lova sine krav om skatte-, avgifts- og

257 politimessig vandel. Dersom so ikkje var tilfellet ville løyvemynde ha blitt informert om det jf. reglane i alkohollova 1-15: (om opplysnings- og meldeplikt): «Politiet og skatte- og avgiftsmyndighetene plikter uten hinder av taushetsplikt å gi de opplysninger som er nødvendige for behandlingen av salgs- og skjenkebevillingssaker. Dersom politiet eller skatte- og avgiftsmyndighetene avdekker forhold som kan antas å ha vesentlig betydning for bevillingsspørsmålet, plikter de av eget tiltak og uten hinder av taushetsplikt, å informere bevillingsmyndigheten om det. Departementet kan gi forskrifter om melde- og opplysningsplikten». Eit anna krav for å ha kommunalt løyve er kunnskapsprøve for sal av alkohol. Løyvestyrar og stedfortredar melder at dei vil gjennomføra til kunnskapsprøve for styrar og stedfortredar av salsløyve så snart som mogleg. Vedk 1-7f, første ledd «tilvirkningen og salget vil utgjøre en del av stedets helhetlige karakter og salgstilbud». Verksemda driv primært tilverking av alkoholhaldig drikk gr. 1 og 2 med statleg løyve etter kap. 6 i alkohollova. I tillegg vert det selt eplejuice/-råsaft. All produksjon er basert på eigenprodusert råvare eple jfr 1-7f, andre ledd pkt. 2. Produksjon av eple og foredling av eple m.a. til sider har lange tradisjonar i Sørfjorden og turistar/besøkande har klåre forventningar om å kunne få kjøpe desse produkta. For fruktprodusentane vil all tilrettelegging for foredling av råvaren vere positivt og styrke det økonomiske grunnlaget for vidare drift. Det å ha høve til slik produksjon og sal vil òg stimulere til produktutvikling. Anna lokalprodusert frukt og bær kan også verta nytta til produksjon av alkoholhaldige varer i gruppe 1 og 2. Salstidene vil vera dei same som for butikkane i heradet, dvs fram til kl 20 i periden mån- til fredag, og fram til kl 18 på laurdagar, som er vedteke i ruspolitisk plan for heradet. Sal av alkoholhaldig eigentilverka alkoholhaldig drikk skal ikkje skje på søn- og helligdager, 1. og 17. mai. Rådmannen sitt framlegg: Åkre Gard org. nummer ved Gjermund Åkre får løyve til sal av eigentilverka alkoholhaldig drikk i gruppe 1og 2 som er tilverka på eige gardsutsal på Åkre, med heimel i alkohollova 1-3,jamfør. alkohollova kap. 6 frå eige gardsutsal. Løyvet er gjeld fram til og med 30.september Styrar for løyvet vert Gjermund Åkre med Arita Åkre som stedfortredar. Salstid: Kvardagar: kl. 08:00 20:00. Dag før sun- og helligdag: 08:00 18:00. Sal av alkoholhaldig eigentilverka alkoholhaldig drikk skal ikkje skje på søn- og helligdager, 1. og 17. mai. Andre vilkår: Det kan maksimalt seljast liter alkoholhaldig drikk kl. 2 pr. år. Den alkoholhaldige drikken må være omfatta av produktlista i kommentar til posisjon i Tolltariffen og kan ikkje være tilsett brennevin eller blanda med

258 alkoholhaldige produkt utanfor produktlista i kommentar til posisjon i Tolltariffen. Minst 1/3 av innsatsvarer som gjev produktet sin karakter, må være eigenprodusert. Løyvehavar må i internkontrollsystemet utarbeide ein rutine som gjer det mogeleg å kontrollere/dokumentera vilkåra om tal selde liter, at produksjonen svarar til krava i Tolltariffen og at minst 1/3 av innsatsvarene er eigenprodusert. Det skal betalast eit løyvegebyr i samsvar med alkohollova Ungdomsrådet Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd. Ung- 39/2016 Vedtak: Tilråding: Åkre Gard org. nummer ved Gjermund Åkre får løyve til sal av eigentilverka alkoholhaldig drikk i gruppe 1og 2 som er tilverka på eige gardsutsal på Åkre, med heimel i alkohollova 1-3,jamfør. alkohollova kap. 6 frå eige gardsutsal. Løyvet er gjeld fram til og med 30.september Styrar for løyvet vert Gjermund Åkre med Arita Åkre som stedfortredar. Salstid: Kvardagar: kl. 08:00 20:00. Dag før sun- og helligdag: 08:00 18:00. Sal av alkoholhaldig eigentilverka alkoholhaldig drikk skal ikkje skje på søn- og helligdager, 1. og 17. mai. Andre vilkår: Det kan maksimalt seljast liter alkoholhaldig drikk kl. 2 pr. år. Den alkoholhaldige drikken må være omfatta av produktlista i kommentar til posisjon i Tolltariffen og kan ikkje være tilsett brennevin eller blanda med alkoholhaldige produkt utanfor produktlista i kommentar til posisjon i Tolltariffen. Minst 1/3 av innsatsvarer som gjev produktet sin karakter, må være eigenprodusert. Løyvehavar må i internkontrollsystemet utarbeide ein rutine som gjer det mogeleg å kontrollere/dokumentera vilkåra om tal selde liter, at produksjonen svarar til krava i Tolltariffen og at minst 1/3 av innsatsvarene er eigenprodusert. Det skal betalast eit løyvegebyr i samsvar med alkohollova Eldrerådet Sjur K. Jaastad sa seg ugild i saka som medeigar i Hardanger Cideri AS. Varamedlem var ikkje innkalla. Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd med 4 røyster.

259 er- 40/2016 Vedtak: Tilråding: Åkre Gard org. nummer ved Gjermund Åkre får løyve til sal av eigentilverka alkoholhaldig drikk i gruppe 1og 2 som er tilverka på eige gardsutsal på Åkre, med heimel i alkohollova 1-3,jamfør. alkohollova kap. 6 frå eige gardsutsal. Løyvet er gjeld fram til og med 30.september Styrar for løyvet vert Gjermund Åkre med Arita Åkre som stedfortredar. Salstid: Kvardagar: kl. 08:00 20:00. Dag før sun- og helligdag: 08:00 18:00. Sal av alkoholhaldig eigentilverka alkoholhaldig drikk skal ikkje skje på søn- og helligdager, 1. og 17. mai. Andre vilkår: Det kan maksimalt seljast liter alkoholhaldig drikk kl. 2 pr. år. Den alkoholhaldige drikken må være omfatta av produktlista i kommentar til posisjon i Tolltariffen og kan ikkje være tilsett brennevin eller blanda med alkoholhaldige produkt utanfor produktlista i kommentar til posisjon i Tolltariffen. Minst 1/3 av innsatsvarer som gjev produktet sin karakter, må være eigenprodusert. Løyvehavar må i internkontrollsystemet utarbeide ein rutine som gjer det mogeleg å kontrollere/dokumentera vilkåra om tal selde liter, at produksjonen svarar til krava i Tolltariffen og at minst 1/3 av innsatsvarene er eigenprodusert. Det skal betalast eit løyvegebyr i samsvar med alkohollova Formannskapet Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd. fsk- 66/2016 Vedtak: Tilråding: Åkre Gard org. nummer ved Gjermund Åkre får løyve til sal av eigentilverka alkoholhaldig drikk i gruppe 1 og 2 som er tilverka på eige gardsutsal på Åkre, med heimel i alkohollova 1-3, jamfør alkohollova kap. 6 frå eige gardsutsal. Løyvet gjeld fram til og med 30.september Styrar for løyvet vert Gjermund Åkre med Arita Åkre som stedfortredar. Salstid: Kvardagar: kl. 08:00 20:00. Dag før sun- og helligdag: 08:00 18:00. Sal av alkoholhaldig eigentilverka alkoholhaldig drikk skal ikkje skje på søn- og helligdagar, 1. og 17. mai. Andre vilkår:

260 Det kan maksimalt seljast liter alkoholhaldig drikk kl. 2 pr. år. Den alkoholhaldige drikken må vera omfatta av produktlista i kommentar til posisjon i Tolltariffen og kan ikkje vera tilsett brennevin eller blanda med alkoholhaldige produkt utanfor produktlista i kommentar til posisjon i Tolltariffen. Minst 1/3 av innsatsvarer som gjev produktet sin karakter, må vera eigenprodusert. Løyvehavar må i internkontrollsystemet utarbeida ein rutine som gjer det mogeleg å kontrollere/dokumentera vilkåra om tal selde liter, at produksjonen svarar til krava i Tolltariffen og at minst 1/3 av innsatsvarene er eigenprodusert. Det skal betalast eit løyvegebyr i samsvar med alkohollova 7-1.

261 Ullensvang herad Sakspapir SAKSGANG Styre, utval, del. vedtaksmynde. Møtedato Saksnr Formannskapet /2016 Ungdomsrådet /2016 Eldrerådet /2016 Heradsstyret /2016 Saksansv.: Reisæter, Torbjørn Arkiv: N Objekt: J.post id. 16/7791 Arkivsaknr 16/ Hardanger Siderhus - Salsløyve for gardssal av sider Søkjar Olav Bleie Endeleg vedtak i: Heradsstyret Aktuelle lover, forskrifter, avtalar m.m.: Alkohollova med endringar frå 1. juli Saksutgreiing: Det er kome søknad om salsløyve for sal av eigenprodusert alkohol i gruppe 1 og 2 frå Hardanger Siderhus ved Olav Bleie, org. nummer Søknad om løyve til sal av eigenprodusert alkoholhaldig drikk gr. 2 er knytt til statleg tilverkingsløyve jf. alkohollova kap. 6 elles gjeld søknaden kommunalt salsløyve for alkohol gruppe 1. Alkoholhaldig drikk gruppe 1: drikk som inneheld over 2,5 og høgst 4,7 volumprosent alkohol. Alkoholhaldig drikk gruppe 2: drikk som inneheld over 4,7 og mindre enn 22 volumprosent alkohol. Fakta om saka: Verksemda har statleg tilverkingsløyve jf. kap. 6 i alkohollova og produserer i dag alkoholhaldig drikk i gr. 1 og 2. Alkohol gr. 2 har fram til i dag vorte selt/distribuert gjennom AS Vinmonopolet og/eller direkte til verksemder med skjenkeløyve. Butikkar med salsløyve for alkohol gr. 1 kan også selgja produktet. Det generelle løyve til sal av alkoholhaldig drikk følgjer av alkohollova 3-1: «Salg av alkoholholdig drikk gruppe 2 og 3 kan bare foretas av AS Vinmonopolet på grunnlag av kommunal

262 bevilling, eller på grunnlag av tillatelse som nevnt i 3-1a. Salg av annen alkoholholdig drikk enn nevnt i første ledd kan bare foretas på grunnlag av kommunal bevilling, eller på grunnlag av tillatelse som nevnt i 3-1a. Det gjelder også der salget skal drives av et selskap som helt eller delvis eies av kommunen. Bevillingen gjelder for et bestemt lokale og en bestemt type virksomhet. Salgsbevilling kan ikke utøves sammen med skjenkebevilling i samme lokale. Bevilling etter annet ledd kan utvides til å omfatte innførsel eller tilvirkning av annen alkoholholdi g drikk enn nevnt i første ledd, for salg i egen virksomhet». Med verknad frå er det i alkohollova 3-1b teke inn endringar om sal av alkoholhaldig drikk tilverka i eigen verksemd: «Kommunal bevilling etter 3-1 annet ledd kan, dersom kravene i 1-7f første ledd er oppfylt, utvides til å omfatte innførsel eller tilvirkning for salg i egen virksomhet av alkoholholdig drikk gruppe 1. Dersom også kravene i 1-7f annet ledd er oppfylt, kan den også utvides til å omfatte tilvirkning for salg i egen virksomhet av alkoholholdig drikk gruppe 2. Kommunal bevilling etter 3-1 annet ledd kan videre, dersom kravene i 1-7f er oppfylt, omfatte salg i egen virksomhet av alkoholholdig drikk gruppe 2 tilvirket i henhold til statlig tilvirkningsbevilling etter kapittel 6». Og 5 ledd: «Tilvirkning på grunnlag av utvidet bevilling etter første ledd kan ikke skje i samme anlegg som tilvirkning etter lovens kapittel 6». I 3-1 annet ledd om retten til salg av alkoholholdige drikker heiter det: «Salg av annen alkoholholdig drikk enn nevnt i første ledd kan bare foretas på grunnlag av kommunal bevilling, eller på grunnlag av tillatelse som nevnt i 3-1a. Det gjelder også der salget skal drives av et selskap som helt eller delvis eies av kommunen. Bevillingen gjelder for et bestemt lokale og en bestemt type virksomhet. Salgsbevilling kan ikke utøves sammen med skjenkebevilling i samme lokale». Og i 1-7f første og andre ledd om krav til løyvet at «Bevilling etter 3-1b kan bare gis hvis tilvirkningen skal skje ved salgsstedet, og tilvirkningen og salget vil utgjøre en del av stedets helhetlige karakter og salgstilbud. Bevilling etter 3-1b første ledd annet punktum og annet ledd for alkoholholdig drikk gruppe 2 kan bare gis for inntil liter per år og på følgende vilkår: 1. Den alkoholholdige drikken må være omfattet av produktlisten i kommentar til posisjon i Tolltariffen og kan ikke være tilsatt brennevin eller blandet med alkoholholdige produkter utenfor produ ktlisten i kommentar til posisjon i Tolltariffen. 2. Minst en tredjedel av innsatsvarer som gir produktet dets karakter, må være egenprodusert».. Vurdering: Tildeling av salsløyve skal framleis fattast av heradsstyret i Ullensvang, på trass av at endringar i kommunelova no gjev opning for delegering til formannskapet eller rådmannen. Rådmannen i Ullensvang kjem heller ikkje med framlegg om dette, men for at løyvesøkarane skal sleppe å venta vil rådmannen gje mellombels løyve fram til endeleg vedtak vert fatta i heradsstyret 19. september. Heradstyret og einskildpersonar sentralt i heradet og elles i Hardanger har tidlegare engasjert seg til fordel for dei endringa som no er gjort i alkohollova m.a. gjennom fråsegn til saka. Å ta i bruk dei nye reglane for på det viset å stø opp under lokalt næringsliv vil difor være i tråd med heradstyret sin vilje. Rådmannen er kjend med at løyve for sal av eigenprodusert alkohol i gruppe 2 alt er gjevne i Ulvik og Lier kommune. Dette er den tredje produsenten med produksjonsløyve som søkjer kommunalt salsløyve for eigenprodusert alkohol i gruppe 1 og 2. Ullensvang harad sin ruspolitiske handlingsplan for seier at produksjonsløyve med eventuell skjenking og sal knytt til dette vil handsamast slik Sosialdepartementet trekk opp med vektlegging på tradisjon, kultur og lokal produksjon.

263 Søkjarane og sentrale personar i drifta støtter lova sine krav om skatte-, avgifts- og politimessig vandel. Dersom so ikkje var tilfellet ville løyvemynde ha blitt informert om det jf. reglane i alkohollova 1-15: (om opplysnings- og meldeplikt): «Politiet og skatte- og avgiftsmyndighetene plikter uten hinder av taushetsplikt å gi de opplysninger som er nødvendige for behandlingen av salgs- og skjenkebevillingssaker. Dersom politiet eller skatte- og avgiftsmyndighetene avdekker forhold som kan antas å ha vesentlig betydning for bevillingsspørsmålet, plikter de av eget tiltak og uten hinder av taushetsplikt, å informere bevillingsmyndigheten om det. Departementet kan gi forskrifter om melde- og opplysningsplikten». Eit anna krav for å ha kommunalt løyve er kunnskapsprøve for sal av alkohol. Løyvestyrar og stedfortredar melder at dei vil gjennomføra til kunnskapsprøve for styrar og stedfortredar av salsløyve så snart som mogleg. Vedk 1-7f, første ledd «tilvirkningen og salget vil utgjøre en del av stedets helhetlige karakter og salgstilbud». Verksemda driv primært tilverking av alkoholhaldig drikk gr. 1 og 2 med statleg løyve etter kap. 6 i alkohollova. I tillegg vert det selt eplejuice/-råsaft. All produksjon er basert på eigenprodusert råvare eple jfr 1-7f, andre ledd pkt. 2. Produksjon av eple og foredling av eple m.a. til sider har lange tradisjonar i Sørfjorden og turistar/besøkande har klåre forventningar om å kunne få kjøpe desse produkta. For fruktprodusentane vil all tilrettelegging for foredling av råvaren vere positivt og styrke det økonomiske grunnlaget for vidare drift. Det å ha høve til slik produksjon og sal vil òg stimulere til produktutvikling. Anna lokalprodusert frukt og bær kan også verta nytta til produksjon av alkoholhaldige varer i gruppe 1 og 2. Salstidene vil vera dei same som for butikkane i heradet, dvs fram til kl 20 i periden mån- til fredag, og fram til kl 18 på laurdagar, som er vedteke i ruspolitisk plan for heradet. Sal av alkoholhaldig eigentilverka alkoholhaldig drikk skal ikkje skje på søn- og helligdager, 1. og 17. mai Rådmannen sitt framlegg: Hardanger Siderhus ved Olav Bleie, org. nummer får løyve til sal av eigentilverka alkoholhaldig drikk i gruppe 1og 2 som er tilverka på eige gardsutsal på indre Bleie, med heimel i alkohollova 1-3, jamfør. alkohollova kap. 6 frå eige gardsutsal. Løyvet er gjeld fram 30.september Styrar for løyvet vert Olav Bleie med Lars O. Bleie som stedfortredar. Salstid: Kvardagar: kl. 08:00 20:00. Dag før sun- og helligdag: 08:00 18:00. Sal av alkoholhaldig eigentilverka alkoholhaldig drikk skal ikkje skje på søn- og helligdager, 1. og 17. mai. Andre vilkår: Det kan maksimalt seljast liter alkoholhaldig drikk kl. 2 pr. år.

264 Den alkoholhaldige drikken må være omfatta av produktlista i kommentar til posisjon i Tolltariffen og kan ikkje være tilsett brennevin eller blanda med alkoholhaldige produkt utanfor produktlista i kommentar til posisjon i Tolltariffen. Minst 1/3 av innsatsvarer som gjev produktet sin karakter, må være eigenprodusert. Løyvehavar må i internkontrollsystemet utarbeide ein rutine som gjer det mogeleg å kontrollere/dokumentera vilkåra om tal selde liter, at produksjonen svarar til krava i Tolltariffen og at minst 1/3 av innsatsvarene er eigenprodusert. Det skal betalast eit løyvegebyr i samsvar med alkohollova 7-1. Løyvehavar og stedfortredar må ha gjennomført kunnskapsprøva for sal av alkohol i butikk Ungdomsrådet Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd. Ung- 38/2016 Vedtak: Tilråding: Hardanger Siderhus ved Olav Bleie, org. nummer får løyve til sal av eigentilverka alkoholhaldig drikk i gruppe 1og 2 som er tilverka på eige gardsutsal på indre Bleie, med heimel i alkohollova 1-3, jamfør. alkohollova kap. 6 frå eige gardsutsal. Løyvet er gjeld fram 30.september Styrar for løyvet vert Olav Bleie med Lars O. Bleie som stedfortredar. Salstid: Kvardagar: kl. 08:00 20:00. Dag før sun- og helligdag: 08:00 18:00. Sal av alkoholhaldig eigentilverka alkoholhaldig drikk skal ikkje skje på søn- og helligdager, 1. og 17. mai. Andre vilkår: Det kan maksimalt seljast liter alkoholhaldig drikk kl. 2 pr. år. Den alkoholhaldige drikken må være omfatta av produktlista i kommentar til posisjon i Tolltariffen og kan ikkje være tilsett brennevin eller blanda med alkoholhaldige produkt utanfor produktlista i kommentar til posisjon i Tolltariffen. Minst 1/3 av innsatsvarer som gjev produktet sin karakter, må være eigenprodusert. Løyvehavar må i internkontrollsystemet utarbeide ein rutine som gjer det mogeleg å kontrollere/dokumentera vilkåra om tal selde liter, at produksjonen svarar til krava i Tolltariffen og at minst 1/3 av innsatsvarene er eigenprodusert. Det skal betalast eit løyvegebyr i samsvar med alkohollova 7-1. Løyvehavar og stedfortredar må ha gjennomført kunnskapsprøva for sal av alkohol i butikk Eldrerådet Sjur K. Jaastad sa seg ugild i saka som medeigar i Hardanger Cideri AS. Varamedlem var

265 ikkje innkalla. Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd med 4 røyster. er- 41/2016 Vedtak: Tilråding: Hardanger Siderhus ved Olav Bleie, org. nummer får løyve til sal av eigentilverka alkoholhaldig drikk i gruppe 1og 2 som er tilverka på eige gardsutsal på indre Bleie, med heimel i alkohollova 1-3, jamfør. alkohollova kap. 6 frå eige gardsutsal. Løyvet er gjeld fram 30.september Styrar for løyvet vert Olav Bleie med Lars O. Bleie som stedfortredar. Salstid: Kvardagar: kl. 08:00 20:00. Dag før sun- og helligdag: 08:00 18:00. Sal av alkoholhaldig eigentilverka alkoholhaldig drikk skal ikkje skje på søn- og helligdager, 1. og 17. mai. Andre vilkår: Det kan maksimalt seljast liter alkoholhaldig drikk kl. 2 pr. år. Den alkoholhaldige drikken må være omfatta av produktlista i kommentar til posisjon i Tolltariffen og kan ikkje være tilsett brennevin eller blanda med alkoholhaldige produkt utanfor produktlista i kommentar til posisjon i Tolltariffen. Minst 1/3 av innsatsvarer som gjev produktet sin karakter, må være eigenprodusert. Løyvehavar må i internkontrollsystemet utarbeide ein rutine som gjer det mogeleg å kontrollere/dokumentera vilkåra om tal selde liter, at produksjonen svarar til krava i Tolltariffen og at minst 1/3 av innsatsvarene er eigenprodusert. Det skal betalast eit løyvegebyr i samsvar med alkohollova 7-1. Løyvehavar og stedfortredar må ha gjennomført kunnskapsprøva for sal av alkohol i butikk Formannskapet Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd. fsk- 67/2016 Vedtak: Tilråding: Hardanger Siderhus ved Olav Bleie, org. nummer , får løyve til sal av eigentilverka alkoholhaldig drikk i gruppe 1 og 2 som er tilverka på eige gardsutsal på indre Bleie, med heimel i alkohollova 1-3, jamfør alkohollova kap. 6 frå eige gardsutsal. Løyvet gjeld fram til og med 30.september 2020.

266 Styrar for løyvet vert Olav Bleie med Lars O. Bleie som stedfortredar. Salstid: Kvardagar: kl. 08:00 20:00. Dag før sun- og helligdag: 08:00 18:00. Sal av alkoholhaldig eigentilverka alkoholhaldig drikk skal ikkje skje på søn- og helligdager, 1. og 17. mai. Andre vilkår: Det kan maksimalt seljast liter alkoholhaldig drikk kl. 2 pr. år. Den alkoholhaldige drikken må vera omfatta av produktlista i kommentar til posisjon i Tolltariffen og kan ikkje vera tilsett brennevin eller blanda med alkoholhaldige produkt utanfor produktlista i kommentar til posisjon i Tolltariffen. Minst 1/3 av innsatsvarer som gjev produktet sin karakter, må vera eigenprodusert. Løyvehavar må i internkontrollsystemet utarbeida ein rutine som gjer det mogeleg å kontrollera/dokumentera vilkåra om tal selde liter, at produksjonen svarar til krava i Tolltariffen og at minst 1/3 av innsatsvarene er eigenprodusert. Det skal betalast eit løyvegebyr i samsvar med alkohollova 7-1. Løyvehavar og stedfortredar må ha gjennomført kunnskapsprøva for sal av alkohol i butikk.

267 Ullensvang herad Sakspapir SAKSGANG Styre, utval, del. vedtaksmynde. Møtedato Saksnr Formannskapet /2016 Ungdomsrådet /2016 Eldrerådet /2016 Heradsstyret /2016 Saksansv.: Rørnes, John Ove Arkiv: N Objekt: J.post id. 16/8694 Arkivsaknr 16/ Oppstart på arbeid med realisering av reguleringsplan for Lofthus sentrum Endeleg vedtak i: Heradsstyret Aktuelle lover, forskrifter, avtalar m.m.: Saksutgreiing: Eit av føremåla med ny reguleringsplan for Lofthus sentrum, er å få meir plass tilgjengeleg. Det har framlegg til reguleringsplan teke omsyn til og det er laga til utviding av arealet i sjø. Reguleringsplanen er ikkje vedteken, men den kjem mest truleg til handsaming i neste planog ressursutvalsmøte. Det er i forkant av godkjenninga, søkt om og gjeve dispensasjon for utviding av arealet i sjø. Fylkesmannen har også gjeve godkjenning på fyllinga i sjø. Heradet har starta eit arbeid og gjeve signal til Statens vegvesen at me ynskjer mottak av overskotsmassar frå vegprosjektet i Deildo.

268 Utsnitt frå illustrasjonsplan. Økonomiske konsekvensar: Om heradet skal realisera reguleringsplanen for Lofthus sentrum. Må det setjast av midlar til å fortsetja med dette arbeidet. Kostnadar i fyrste omgang vert handtering av overskotsmassar for prosjektet i Deildo. Men også oppstart på arbeidet med byggeplanar. Kostnader med utbetring avløpsnettet vert finansiert på sjølvkost. Kva totalkostnadane med ferdigstilling av heile tiltaket vert, må me koma attende til i Økomiplanen. Administrative konsekvensar: Det må avsetjast tid til at me har administrativ ressursar til å følgje opp prosjektet Miljømessige konsekvensar: Dei natur og kulturmessige konsekvensane med tiltaket er utgreidd i planarbeidet. Det er ikkje oppdaga forhold som gjev negative utslag for desse to områda. I forhold til nærmiljø, vil tiltaket gje postivetive konsekvensar, ved at etterlengta utviding av arealet kan late seg realiserast. Vurdering: Rådmannen meinar det er viktig at heradet føl opp planen om tiltak i Lofthus sentrum. Heradsstyret har handsama sak om mottak av overskotsmassar. Det er gjeve signal til Statens vegvesen at heradet ynksjer mottak av massar. Mottak av overskotsmasser på Lofthus, gjer at småbåthamna må flyttast mellombels. Det må også gjerast endringar på avløpsnettet. Det er viktig at heradet kjem i dialog med dei andre partane på Lofthus, som det er naturleg at tek del i kostnadane med dei planlagte tiltaka. Statens vegvesen Turistveg og Hordaland fylkeskommune, har begge signalisert at dei kan bidra med midlar til tiltak i sentrum. Dei har ikkje kome signal på storleik av bidraget. Dette må koma fram som resultat av oppstart på detljplanlegginga. Rådmannen rår til at det vert løyvt midlar til oppstart på dette arbeidet og at det vert teke med vidare i økonomiplanen. Rådmannen sitt framlegg: Formannskapet løyver kr til mottak av overskotsmassar og til oppstart av byggeplanar for området på Lofthus. Løyvinga vert teke frå Uspesifisert, reserve på investeringsprosjekt 2016

269 Ungdomsrådet Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd. Ung- 41/2016 Vedtak: Tilråding: Formannskapet løyver kr til mottak av overskotsmassar og til oppstart av byggeplanar for området på Lofthus. Løyvinga vert teke frå Uspesifisert, reserve på investeringsprosjekt Eldrerådet Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd. er- 43/2016 Vedtak: Tilråding: Formannskapet løyver kr til mottak av overskotsmassar og til oppstart av byggeplanar for området på Lofthus. Løyvinga vert teke frå Uspesifisert, reserve på investeringsprosjekt Formannskapet Røysting: Rådmannen sitt framlegg vart samrøystes tilrådd, med endring av "Formannskapet løyver" til "Heradsstyret løyver". fsk- 69/2016 Vedtak: Tilråding: Heradsstyret løyver kr til mottak av overskotsmassar og til oppstart av byggeplanar for området på Lofthus. Løyvinga vert teke frå Uspesifisert, reservert på investerings-prosjekt 2016.

270 Ullensvang herad Sakspapir SAKSGANG Styre, utval, del. vedtaksmynde. Møtedato Saksnr Plan- og ressursutval /2016 Heradsstyret /2016 Saksansv.: Tveit, Randi Karin Arkiv: ST/PL namn - HAUSO, N Objekt: J.post id. 16/6066 Arkivsaknr 08/ Ullensvang herad - reguleringsplan - 2. gongs handsaming - Hauso PlanID: Vedlegg: Dato Tittel Dok.nr Planskildring Hauso_rev_ Føresegn, datert , revidert Reguleringsplankart i målestokk 1 til , datert , revidert ROS-analyse datert , revidert Illustrasjonsplan i målestokk 1 til 500, datert Kulturminnedokumentasjon, datert NGI skredvurdering- rapport aug Endeleg vedtak i: Heradsstyret Aktuelle lover, forskrifter, avtalar m.m.: Plan- og bygningslova Saksutgreiing: Dei vedlagte plandokumenta utgjer områdereguleringsplan for Hauso. Planforslaget vart 1. gongs handsama og vedteke lagt ut til høyring og offentleg ettersyn den Høyringsperioden var i tida I høyringsperioden vart det gjennomført synfaringar og drøftingsmøte på Hauso. Heradet mottok 20 merknadar, 5 frå offentlege instansar og 15 frå privatpersonar og lag og organisasjonar. Merknadane er

271 oppsummert og kommentert i planskildringa, kapittel 10, side Feil og manglar er endra og inkludert i planomtale, føreseng, kart og ROS-analyse. For nokre av innspela er ikkje reguleringsplanen eigna verktøy til å avklara dei ønskja som er ytra, som til dømes fartshumpar. Redusert planområde støttar syn ytra i nokre merknadar, som til dømes plassering av vassmagasin. Andre innspel med ønskje om tilpassingar er ikkje støtta, som til dømes for eit tunmiljø påverka av vegutbetringa opp til skulen. I slike tilfelle er det ekstra viktig å legge til rette for gode løysingar under byggjefasen. Planområdet sitt samla areal er som følgje av høyringa redusert til 79,5 daa, ned frå 91,4 daa. Det er areal til vassmagasin og landbruks-, natur- og friluftsområde ovanfor bustadfeltet som er trekt ut av planområdet. Det føreligg ikkje varsel om motsegn. Justeringane gjennomført som følgje av høyringa tilseier ikkje at planforslaget må ut på ny høyring og offentleg ettersyn. Dersom kommunestyret ikkje er samd i planforslaget kan saka sendast attende til administrasjonen for ny handsaming. Heradsstyret kan då også gi retningslinjer for det vidare arbeidet. Heradsstyret sitt endelege vedtak om reguleringsplan kan klagast på, jamfør PBL 1-9. Økonomiske konsekvensar: Dei økonomiske konsekvensane er ikkje kostnadsrekna. På den eine sida er det kostnadar med: Forslag til reguleringsplan legg til rette for utbetring av skulevegen som er kommunalveg. Vegløysinga er ei breiddeutviding med møteplassar og mindre endring av dagens veglinje. Utbetringane er regulert for ei strekning på om lag 600 meter. Gjennomsnittlige kostnader pr. m veg kan estimeras til 8000 kr pr. m veg, og til saman kan dette kome på 4.5 millionar. Endringar med parkering på skuletomt er anlegg som vert del av ny volleyballhall. Kostnadar for parkeringsområdet for til dømes 25 parkeringsplassar kan bli om lag 6 millionar kr. Avhengig av kor mange parkeringsplasser ein trenger og størrelsen på anlegget. Erstatning av garasje på gnr. 98, bnr. 33 og del av driftsbygg på gnr. 98, bnr. 8, er tiltak som vert utløyst av endring av den kommunale vegen. Kostnadar med ei innløysing vil vera avhengig av arealføremålet og størrelsen på arealet. Dette kan til dømes variere frå kr pr., i tillegg til kostnader for erstatning av garasje og del av driftsbygg. Utbetring av busslommer langs fylkesvegen er eit prioritert trafikksikringstiltak i fylket og av Skyss. Desse kostnadane ligg til fylkeskommunen. På den andre sida gir nye tomter areal til nye bustadar. Oppgradering av skuleområde gir rom til betre skuledrift. Betre veg sikrar sikrare forhold for brukarar av vegen, mindre slitasje på infrastruktur og reduserte kostnadar som følgje av skadar og ulukker. Ein kan ikkje på noverande tidspunkt berekna kostnadane fullt ut, kostnadane kan ligga i intervallet 10 mill 15 mill totalt sett for dei punkta som er omtala over. I tillegg kjem kostnadar med endringar på skuleområdet og volleyballhallen. Administrative konsekvensar:

272 Etter vedtak av reguleringsplanen er det behov for administrasjonen å følgja opp arbeid med erverv, avtalar, ingeniørfaglege vurderingar og prosjektleiing under byggjefasen. Miljømessige konsekvensar: Skildring og konsekvensar av planframlegget er omtala i planskildringa, kapittel 6, side 28-33, og kapittel 7, side Plantiltaket fører ikkje til større endringar i forhold til bruken av området i dag. Forslag til nye byggjeområder harmonerer med eksisterande strukturar og vil ikkje endra Hauso sin karakter eller fjernverknad. Det er vist omsyn til kulturmiljø og kulturminneverdiar. Planen vil ha svært liten påverknad på naturmangfaldet. Landbruksområda er søkt tatt i vare ved til dømes å tilpasse dagens vegløysing og nytta parkeringsgarasje under volleyballhall, men eit tunmiljø er påverka som del av vegutbetringa opp til skulen. Vurdering: Dette er eit planforslag som ikkje medfører store endringar i høve dagens bruk av areala. Reguleringsplanen gir juridisk bindande føringar for den framtidige utviklinga, og vil såleis vere eit verktøy som styrer utviklinga. Det må likevel presiserast at ein reguleringsplan ikkje av seg sjølv direkte utløyser utvikling, men, at planprosessen no kan avsluttast, gjer at den ikkje hindrar utvikling. Planarbeidet har vurdert mange alternative løysingar, der særleg vegalternativ, busshaldeplass, volleyballhall, bustadområde og vasstilhøve har vore store variablar. Retningsgivande føringar har vore eit politisk val av eit konsept som er basert på å nytte eksisterande infrastruktur i størst mogleg grad, så vel som omsyn til overordna landskaps- og kulturmiljø, veg- og kollektivinteresser, lanbruksdrift og ras- og skredfare. Det vil vere delte syn om ein nøktern plan er den beste planen for Hauso, men arbeidet med denne planen har søkt å finna dei beste løysingane innafor dei mange faktorane som påverka planarbeidet. Rådmannen sitt framlegg: Heradsstyret vedtek områdereguleringsplan for Hauso, med heimel i plan- og bygningslova Plan- og ressursutval Framlegg frå Håkon Kvammen (Krf): "Saka går attende til administrasjonen for å få vurdert endring v veggjennomføring i gardstunet på gnr. 98 bnr. 8 etter skriftleg og munnleg innspel frå Knut Byrkjenes Hauso under synfaring den Viktige punkt: 1. Veggjennomføring i tunet utan riving av drifsbygning. 2. Sikre god sikt langs vegen frå skulen og til svingen nedanfor tunet med forbikøyringslommer ovanfor og nedanfor tunet. 3. Vegutbetring skal prioriterast før bygging av hall startar opp." Synfaring/møte med grunneigar gnr. 98 bnr. 8 Knut Byrkjenes Hauso på Hauso. Grunneigar leverte ut deler av sitt siste innspel til planarbeidet til utvalet (dokument nr. 135 i saka, jp-id: 15/9422), før han presenterte sine merknader.

273 Røysting: Framlegg frå Håkon Kvammen (Krf) vart samrøystes tilrådd. pru- 44/2016 Vedtak: Tilråding: Saka går attende til administrasjonen for å få vurdert endring ved veggjennomføring i gardstunet på gnr. 98 bnr. 8 etter skriftleg og munnleg innspel frå Knut Byrkjenes Hauso under synfaring den Viktige punkt: 1. Veggjennomføring i tunet utan riving av driftsbygning. 2. Sikra god sikt langs vegen frå skulen og til svingen nedanfor tunet med forbikøyringslommer ovanfor og nedanfor tunet. 3. Vegutbetring skal prioriterast før bygging av hall startar opp.

274 Hauso områdeplan Ullensvang herad OPPDRAG Hauso områdeplan (Plan-id ) EMNE Planskildring DOKUMENTKODE PLAN-RAP-001

275 RAPPORT OPPDRAG Reguleringsplan for Hauso skule DOKUMENT KODE PLAN-RAP-001 EMNE Planskildring/planrapport TILGJENGE «Open» OPPDRAGSGJEVAR Ullensvang herad ANSVARLIG EINING 2237 Plan og utredning KONTAKTPERSON Kent G. Dagsland Håkull SAMMANDRAG Føremålet med forslag til reguleringsplan er å leggje til rette for ei utviding av Hauso skule med tilstrekkeleg uteareal og volleyballhall. Planen skal sikre trygge trafikktilhøve på skulevegen og legge til rette for bustadtomter nær skulen Revidert etter offentleg ettersyn, rev ROS-analysen ToA ToA Revidert etter offentleg ettersyn VB, ToA ToA ToA Utgåve for offentleg høyring ToA HePB REV. REV. DATO Skildring UTARBEIDD AV KONTROLLERT AV GODKJENT AV MULTICONSULT Nesttunbrekka Nesttun Tlf ID

276 Hauso områdeplan Planskildring Innhald multiconsult.no 1 Samandrag Bakgrunn for planarbeidet Krav om konsekvensutgreiing Planprosessen, medverknad Kunngjering og varsling Medverknad Planstatus og rammer Overordna føringar og gjeldande planstatus Skildring av planområdet, eksisterande tilhøve Plassering og avgrensing av planområdet Dagens arealbruk og tilgrensande arealbruk Staden sin karakter Landskap Kulturminner og kulturmiljø Naturverdiar/naturmangfald Grønstruktur, rekreasjonsområde, uteområde (nærmiljø og friluftsliv) Naturressursar, inkl. landbruk Trafikktilhøve Born sine interesser Sosial og teknisk infrastruktur Universell utforming Grunntilhøve Miljøfaglege tilhøve Risiko- og sårbarheit (eksisterande situasjon) Næring Skildring av planforslaget Planlagt arealbruk Plassering og utforming av bygg Bumiljø/kvalitet Parkering Trafikkløysning Areal for uteopphald, leikeplassar, skuleveg Landbruks- natur og friluftsområder Teknisk infrastruktur. Planlagde offentlege anlegg Universell utforming Rekkefylgjekrav Verknader / konsekvensar av planforslaget Fråvik frå overordna planar Staden sin karakter, fjernverknad og estetikk Kulturminner og kulturmiljø Naturverdiar/naturmangfald Naturressursar, inkl. landbruk Trafikktilhøve Born sine interesser Universell tilgjenge Økonomiske konsekvensar for kommunen/andre offentlege etatar Vurdering av konsekvensar /verknadar Risiko og sårbarheit, ROS-analyse Oppsummerande risikomatrise: Vurdering av risikoreduserande tiltak Konklusjon ROS-analyse Merknader til varsel om oppstart, innkomne merknader Innkomne merknader Merknader ved offentleg ettersyn Innkomne merknader Merknader frå offentlege aktørar Merknader frå Privatpersonar Merknader frå lag og foreiningar ID /02 SIDE 3/51

277 Hauso områdeplan Planskildring multiconsult.no 11 Vedlegg ID /02 SIDE 4/51

278 Hauso områdeplan Planskildring multiconsult.no 1 Samandrag På vegne av Ullensvang herad har Multiconsult utarbeidd områdereguleringsplan for Hauso. Føremålet med planarbeidet er å leggje til rette for ei utviding av Hauso skule med tilstrekkeleg uteareal og volleyballhall. Planen skal sikre trygge trafikktilhøve og legge til rette for bustadtomter nær skulen. Tabell 1-1: Nøkkelinformasjon om planforslaget Tema Bydel/område Gardsnamn/adresse Gnr/bnr Nøkkelinformasjon Hauso Hauso Gnr. 98 bnr. 2, 8 15, 32 mfl. Tiltakshavar (vår oppdragsgivar) Grunneigarar (sentrale) Forslagstiller /Plankonsulent Ullensvang herad Multiconsult Den nye planen sitt hovudformål Planområdet sitt areal i daa Tal på nye einingar (bu einingar) / nytt næringsareal (BRA) Aktuelle problemstillingar (støy, høgder for bygg, o. l.) Ligg det føre varsel om motsegn? (j/n) Krav om utgreiing av konsekvensar (KU) (j/n) Utviding av Hauso skule, volleyballhall, trafikksikring, bustadar 2 nye bustadtomtar Utforming, landskap, ras, trafikktryggleik Nei Nei Kunngjering om oppstart, dato Offentleg ettersyn, saksnr 27/ Fullstendig planforslag mottatt, dato Er det halde informasjonsmøte? (j/n) Synfaring og drøftingsmøter med grunneigerar ID /02 SIDE 5/51

279 Hauso områdeplan Planskildring multiconsult.no 2 Bakgrunn for planarbeidet Komplett planforslag er sendt inn av Multiconsult AS på vegne av Ullensvang herad Planforslaget er utført i samsvar med plan- og bygningslova 12. Føremålet med planen er å leggja til rette for utbetring av Hauso skule, ny volleyballhall med naudsynte fleirbruksfunksjonar, trafikksikring og bustadareal. I dag leiger skulen gymnastikksal i det tilstøytande samfunnshuset. Denne er for liten og ei utviding av skulen bør også omfatte gymnastikkfasilitetar (volleyballhall). Planen skal også sikre trygge trafikktilhøve og finne areal til fleire bustadtomter nær skulen.. Hovudføremåla for arealbruken er undervisning, bustadar-frittliggande småhus, køyreveg og LNF. Planområdet omfattar eigedommane gnr. 98 bnr. 2, 8, 15, 32 mfl. 2.1 Krav om konsekvensutgreiing Ikkje aktuelt, planen er i samsvar med overordna planar. Planframlegget utløyser ikkje krav til konsekvensutgreiing. Det er ikkje vesentlege avvik frå kommuneplanen i framlegget til områdereguleringsplan: Framlegget legg opp til utviding av eksisterande veg. Det er lagt inn to nye bustadtomter inntil eksisterande bustadområde. Noko landbruksareal med eksisterande bustadar er føreslått regulert til landbruksareal med spreidde bustadar: inntil tre nye bustadar. Skulearealet er uendra. ID /02 SIDE 6/51

280 Hauso områdeplan Planskildring multiconsult.no 3 Planprosessen, medverknad 3.1 Kunngjering og varsling Oppstart av planarbeid er varsla Grunneigerar, råka naboar og offentlege mynde er varslet per brev av Planforslag er innsendt av Multiconsult AS på vegne av forslagstillar Ullensvang herad. Planforslaget er utført i samsvar med plan- og bygningslovens kapittel 1 og 12. Figur 1, planområde det vart varsla oppstart av planarbeid 3.2 Medverknad Det har vært møter og synfaring med grunneigerar i oppstartsfasen. Ved oppstart kom det inn 15 merknader, fem frå offentlege instansar og ti frå private. Alle merknader er summert i kapittel 9.1 og er vedlagt. Planarbeidet har også avventa ei utgreiing om behov for skuleareal på Hauso som fylgje av skulesamanslåinga på vestsida. Nordconsult kartlagt arealbehov og vist mogleg tilbygg til Hauso skule. ID /02 SIDE 7/51

281 Hauso områdeplan Planskildring multiconsult.no Planforslaget vart 1. gongs handsaming, saksnummer 27/2015 og vedteke lagt ut til offentleg ettersyn i tida I forbindelse med offentleg ettersyn mottok heradet 20 merknadar, fem frå offentlege instansar og 15 frå privatpersonar og lag og foreiningar. Merknadene er oppsummert i kap 10. ID /02 SIDE 8/51

282 Hauso områdeplan Planskildring multiconsult.no 4 Planstatus og rammer 4.1 Overordna føringar og gjeldande planstatus Statlege planretningsliner som er særlig aktuelle for denne planen: Samordna areal- og transportplanlegging Styrking av barn og unges interesser i planlegging Regionale planer som er særlig aktuelle for denne planen: Fylkesplan for Hordaland, Klimaplan for Hordaland, Regional plan for folkehelse fleire gode levekår for alle Regional kulturplan Kommunale planar: Energi- og klimaplan Ullensvang herad Kystsoneplan Ullensvang herad 2008 Kommuneplanen sin arealdel I kommuneplanen sin arealdel ( ) ligg store delar av Hauso som LNF-område. Skulen og samfunnshuset er eksisterande område for tenesteyting. Bustadfeltet oppfor skulen ligg inne som bustadområde. Det er lagt inn eit LNF-spreidd bustadbygging SB_9 med inntil tre bustadar i planperioden rett sør for planområdet. Området er vist som omsynssone. Det er ikkje oppgjeve i føresegnene til kommuneplanen kva omsynssona gjeld. I Kystsoneplan for Ullensvang herad 2008 er område som ligg innanfor reguleringsplanen til Hauso sett av til LNF-område opna for spreidd bustadbygging. Naust B 15 Hauso, småbåthamn S11 ligg utanfor planområdet. Planområdet ligg utanfor faresona ras- og skredfare i kommuneplanen. Figur 2. Frå kommuneplan Ullensvang herad og Kystsoneplan 2008 Ullensvang herad ID /02 SIDE 9/51

283 Hauso områdeplan Planskildring multiconsult.no 5 Skildring av planområdet, eksisterande tilhøve 5.1 Plassering og avgrensing av planområdet Planområdet ligg på Hauso mellom Grimo og Jåstad på vestsida av Sørfjorden. Figur 3, lokalisering av Hauso i Ullensvang herad 5.2 Dagens arealbruk og tilgrensande arealbruk Hauso er eit aktivt landbruksområde og mesteparten av arealet i planområdet er LNF. Bygningane knytt til gardsdrifta ligg i hovudsak langs den gamle fylkesvegen. På gnr. 98 bnr. 23 ligg eit mindre gartneri. Sentralt i området ligg Hauso samfunnshus og Hauso skule med symjehall. Skulen har lite areal og ligg mellom bustadar, jordbruksareal og kulturminnemiljø av kvernhus langs Hausoelvi. Området er avsett til tenesteyting. Oppfor skulen ligg eit bustadfelt med åtte einebustadar og nokre ubygde tomter. I tillegg er her nokre få bustadhus i lia og langs fjorden. Mellom fv. 550 og sjøen ligge fleire naust og nokre ubygde nausttomter. I lia oppfor skulen er det store granfelt der ein tek ut tømmer. Tilkomst til skogsbilvegen går gjennom planområdet, forbi skulen. Figur 4. Bustadfeltet oppfor skulen, leikeområde på skulen i framgrunnen ID /02 SIDE 10/51

284 Hauso områdeplan Planskildring multiconsult.no Figur 5. Frukttre mellom skulen og verneverdige kvernhus langs Hausoelvi Figur 6. Ortofoto av planområdet ID /02 SIDE 11/51

285 Hauso områdeplan Planskildring multiconsult.no 5.3 Staden sin karakter Hauso karakteriserast av gardsdrift med frukthagar, einebustadar og skulen. Gardstuna ligg i prinsippet som rekkjetun, der alle husa i eit tun ligg omlag på same kotehøgde. Alle gardstuna i området ligg om lag mellom kote 20 og 35. Våningshus og driftsbygningar i tradisjonell byggjeskikk med saltak og ofte med ark. Husa er i 1 ½ etasje pluss kjellar. Figur 7. Gardstun Naust og sjøhus som ligg organisert etter fjorden. Bygg med små dimensjonar i ein eller to etasjar med saltak. Dei gamle bygga låg med gavlen mot fjorden. Da ny riksveg vart bygt vart mange av sjøhusa rivne. Dei sjøhusa som står igjen er avskorne frå sjøen. Nye naust ligg på utfylte tomter på utsida av vegen. Dei er orientert parallelt med sjøen og vegen, og har portar orientert på tvers av strandlinja. Figur 8. Eldre naust på oversida av fv. 550 ID /02 SIDE 12/51

286 Hauso områdeplan Planskildring multiconsult.no Figur 9. Nyare naust på nedsida av fv. 550 Kvernhusa er organisert langs elvene. Små bygg i ein etasje med saltak. Figur 10. Kvernhus langs Hausoelvi I det regulerte bustadområde slynger tilkomstvegen seg opp i det bratte terrenget og tomtene er organisert på begge sider av vegen. Einebustadområde i ein til to etasjar, der bygga ligg fritt på tomta, orientert etter terrenget. Tomtestorleiken er m² og området står fram som tett i høve til omgjevnadene. Figur 11. Bustadfelt ID /02 SIDE 13/51

287 Hauso områdeplan Planskildring multiconsult.no Skulen og samfunnshuset er offentlege bygg som bryt med dimensjonane elles området. Skulen har ein etasje mot oppsida og tre etasjar mot fjorden. Fasadelengde ut mot fjorden er om lag 70 meter. Samfunnshuset er i to etasjar og har grunnflate og fasadelengder som samsvarar meir med omliggande bygg. Saman med samfunnshuset er skulen framtredande bygg i landskapet som bryt med voluma omkring. Figur 12. Skulen og samfunnshuset 5.4 Landskap Planområdet ligg i landskapsregionen dei indre bygdene på Vestlandet (Kjelde. Nasjonalt referansesystem for landskap. NIJOS 2005). Sørfjorden høyrer til underregionen Fruktbygdene i Indre Hardanger. Sørfjorden har eit dramatisk storskala fjordlandskap med bratte fjellsider opp mot Folgefonna. Fruktdyrkingslandskapet i Sørfjorden har nasjonale kvalitetar. Her finn ein noko av landets mest serprega og vakre fjordlandskap, skapt av fruktdyrking og mange intakte bygningsmiljø med tradisjonelle bygningar og fossenatur. (..) Landskapet er inntrykkssterkt, men ikkje på ein dramatisk måte. Landskapet er varierande(..). Heilskapen er god, men den vert negativt påverka. (Kjelde Skildring av landskaps underregionar i Hardanger og delar av Sunnhordland. NIJOS 2000). NIJOS klassifiserer Sørfjorden som eit A2 landskap der opplevingsverdien er serskilt høg med kvalitetar som gjer landskapet eineståande. Landskapet er heilskapleg med stort mangfald og høg inntryksstyrke. Hauso ligg eksponert til på eit nes nordvest i Sørfjorden. Det storskala landskapet fører til at heile Hauso er synleg frå store område, både frå fjorden frå bygdene på andre sida av fjorden og frå Hardangerbrua. Heile området er ein del av det store landskapsrommet. Terrengformene dannar ikkje mindre rom i det store. Mindre romlige former på Hauso vert skapt av vegetasjon og byggverk. Markerte inngrep vil derfor verke inn på opplevinga av landskapet i store delar av planområdet. ID /02 SIDE 14/51

288 Hauso områdeplan Planskildring multiconsult.no Planområdet omfattar moreneavsetningar langs fjorden og delar av lia ovanfor. Terrenget er brattlendt med stigningsforhold rundt 1:3. Det fører til at veganlegg og større bygg lett krev store terrenginngrep med fyllingar og skjeringar. Figur 13. Hauso. Kjelde Ullensvang herad Figur 14. Rekker med frukttre er karakteristisk for landskapet på Hauso og langs Sørfjorden. Kjelde: Ullensvang herad ID /02 SIDE 15/51

289 Hauso områdeplan Planskildring multiconsult.no 5.5 Kulturminner og kulturmiljø Hauso er ein av dei eldste gardane på vestsida av Sørfjorden. Det er kjend fleire automatisk freda kulturminner i området, alle desse ligg utanfor planområdet. Det er potensial for funn av automatisk freda kulturminne i planområdet. Fram til 1600-talet (usikker datering) låg gardstunet høgare oppe, ved det som heiter Skredhaug. Etter eit skred (mogleg på 1600-talet) vart tunet flytta til det området der skulen ligg i dag. Her låg fellestun for alle bruka fram til utskiftinga som starta i Fram til tidleg på 1900-talet var det fjorden som var viktegaste transportåra mellom grendene, og Sjoarvegen mellom tun og fjord var viktigaste landsveg. Dette endra seg då det i 1920 kom fylkesvegen gjennom området. I 1980 vart det bygd ny fylkesveg på fylling langs fjorden. Det store kvernhusmiljøet på Hauso er blant dei største i fylket. Saman med restar av den gamle vegen utgjer kvernhusmiljøet nord for skulen eit miljø med stor verdi både i lokal og regional samanheng. Kvernhusmiljøet inngår i eit samanhengande kulturlandskap som strekkjer seg frå fjord til fjell. Bygningsmiljøa på bnr. 1 og 8 har fleire hus som vart flytta ut frå fellestunet. Dei gamle bygga saman med husa frå tidleg 1900-tal står fram som eit samla tunanlegg, representativt for perioden. For grundigare omtale av kulturminne sjå vedlagt rapport «Kulturminnegrunnlag Hauso» Multiconsult as, Figur 15. Hausoelvi med kvernhusa sett frå steinkloppa Figur 16. Røykstove på bnr. 1, i bakgrunnen eldhus/røykstove på bnr. 8 ID /02 SIDE 16/51

290 Hauso områdeplan Planskildring multiconsult.no Figur 17. Kjende kulturminner i området, planavgrensing frå varsel om oppstart ID /02 SIDE 17/51

291 Hauso områdeplan Planskildring multiconsult.no 5.6 Naturverdiar/naturmangfald Vegetasjonen i planområdet er i hovudsak kultivert. Det er noko naturleg vegetasjon i kantsonene langs Hausoelvi, Matbekken og i vegkantane. Desse kantsonene bidreg til eit rikare biologisk mangfald. Dei skrinnare areala sørvest i planområdet ved Matbekken er noko prega av gjengroing. Her er også innslag av skog. Ved Hauso skule står ei stor og velvaksen bøk. Eksemplaret er eit verdifullt element for oppleving og stadidentitet. Det er ikkje registrert viktige naturtypar i området (Naturbase. Direktoratet for naturforvaltning). Det er tidlegare påvist ein raudlisteart i området, ein Hønsehauk. Denne arten er vurdert som nær trua (NT). Av svartelista artar er det ved avkjørsla til i Hauso i nord frå fv. 550 tidlegare registrert kjempebjørnekjeks, japanpestrot og legepestrot (Artsdatabanken). Figur 18. Kantsoner Figur 19. Beiteområde, furutre sør i planområde og bøketre ved skulen ID /02 SIDE 18/51

292 Hauso områdeplan Planskildring multiconsult.no 5.7 Grønstruktur, rekreasjonsområde, uteområde (nærmiljø og friluftsliv) Den største delen av området består av jordbruksareal. På skulen er det leikeareal med ballbinge og leikeapparat. Det er enkelte stiar som går opp til fjellet i området. I Kartlegging og verdisetting av regionalt viktige område for friluftsliv i Hordaland er Gråfjell-Håsdetkolla (4) som ligg i fjella ovanfor Hauso registret som eit friluftsområde (C). Området er avskore frå fjorden og strandsona av fv Figur 20. Regionalt viktige friluftsområder, fra Fylkesmannen i Hordaland og Hordaland fylkesmannen Figur 21, Skilt over turveger i kulturlandskapet ID /02 SIDE 19/51

293 Hauso områdeplan Planskildring multiconsult.no 5.8 Naturressursar, inkl. landbruk I temakart til kommuneplanen ligg planområdet i omsynssone for landbruk (PBL 11-8 c). Landbruket er ei viktig næringsgrein i kommunen, både som sjølvstendig næring og som grunnlag for reiselivsnæringa. Areala i planområdet er i hovudsak landbruksareal nytta til fruktproduksjon, og produksjonstilhøva for frukt i området er gode. Mindre teigar er nytta til juletreproduksjon. Jordsmonnet er i hovudsak grunnlendt. Areala sørvest i planområdet er skrinnare med blokkmark og ein del fjell i dagen. Beitemarka er her prega av gjengroing. I eit belte over frukthagane og utanfor planområdet er areala nytta til skogbruk. Den kommunale vegen gjennom planområdet fungerer som vendeteig for frukthagane og tilkomstveg til skogområda. Figur 22. Fruktdyrking på Hauso. Bileta viser at ein nyttar vegane som vendeteig i frukthagane. Figur 23. Markslag og treslag, henta frå ID /02 SIDE 20/51

294 Hauso områdeplan Planskildring multiconsult.no 5.9 Trafikktilhøve Hovudtrafikken gjennom Hauso går langs fjorden på fv Dette er ein av hovudvegane mellom Bergen og Odda. Trafikktalet på strekninga gjennom Hauso er 600 ÅDT(største årsdøgntrafikk 2015), tungtransporten er på 16 %. Avkøyrsle til Hauso skjer frå Hausokrysset nord i planområdet. Den kommunale vegen (som var fylkesveg fram til ca. 1980) går parallelt med fv. 550 til kryss på Jåstad 2 km lenger sør. På Grimo 1 km lenger nord er det også eit kryss mellom kommunal veg og fylkesveg. Dei kommunale vegane er smale einfeltsvegar utan fortau. Den gamle fylkesvegen er 3-3,5 m breidd. Årekolvegen (kv7)opp til skulen er ein blindveg om lag 3 m brei, men det smalaste partiet forbi bnr. 8 er vegbredda berre 2,7 meter. Figur 24. Vegar i området, planavgrensing frå oppstart ID /02 SIDE 21/51

295 Hauso områdeplan Planskildring multiconsult.no I trafikksikringsplan for Ullensvang herad 2009 peikar ein på at tilhøva kring skuletransport med buss har vore eit tema heilt sidan den nye fylkesvegen kom. Det ikkje er plass til å snu skulebussen nær skulen og elevane vert sett av på busstopp i fylkesvegen. Her er busslommer på begge sider og borna må her kryssa vegen. Det er fem registrerte ulykkesinvolverte einingar i området, fem på fv. 550 og ein på den gamle fylkesvegen rett nord for Hausoelvi. Det er ikkje registrerte kva grad personskade det var i ulykkene. Frå fylkesvegen er det om lag 500 lengdemeter og 40 høgdemeter å gå opp til skulen langs lokalvegen. Denne vegen er smal og gåande må gå ut i grøfta når breie køyrety passerer. Dette er spesielt problematisk når skulepersonalet kjem køyrande samstundes med at elevane kjem gåande. Tømmertransport med vogntog forbi skulen og langs skulevegen kan også føre til farlege situasjonar. Figur 25. Hausokrysset ved fv Busslommer på begge sider av vegen Figur 26. Skuleungdom i krysset mellom den gamle fylkesvegen og brekka opp til skulen (Årekolvegen) ID /02 SIDE 22/51

296 Hauso områdeplan Planskildring multiconsult.no Figur 27, Det er trongt om plassen når skuleungar og bilar møtes i brekka nedfor skulen Figur 28, Tømmerbil på veg til hogstfelta i lia oppfor Hauso Det er ikkje oppmerka parkeringsplassar til skulen og samfunnshuset. Tilsette og besøkande parkerer på begge sider av tilkomstvegen, aust for samfunnshuset. Her er plass til bilar. Bustadfeltet og gardstuna har parkering på eigen grunn. Figur 29. Parkering på begge sider av tilkomstvegen ved samfunnshuset. ID /02 SIDE 23/51

297 Hauso områdeplan Planskildring multiconsult.no 5.10 Born sine interesser Hausovegen - Årekolvegen er skuleveg opp frå fv. 550 til skulen. Skulen har uteplass med leikeapparat og ballbinge på vestsida av skulebygget. Figur 30, inngangssoner og uteområde til skulen 5.11 Sosial og teknisk infrastruktur Hauso skule ligg sentralt i planområdet og er barne- og ungdomsskule med ti trinn. Næraste barnehage ligg på Aga 12 km sør for Hauso. På Utne ligg helse- og sosialsenter, legekontor, helsesyster og fysioterapikontor 15 km nord for Hauso. Næraste matbutikk ligg på Grimo ca. 1 km nord for Hauso, næraste post er i Utne ca. 15 km nord for Hauso og på Nå ca. 15 km sør for Hauso. Det går ein kraftleidning gjennom planområdet, denne ligg heilt aust. Til bustadfeltet over Hauso skule er det offentleg avlaupsanlegg. Mattilsynet har sett krav om utbetring av vatn ved meir enn 20 tomter i området. Ullensvang herad har planar om å utbetre avlaupsnettet i området og sikre ny vasskjelde for området Universell utforming Planområdeter ikkje universelt tilgjengeleg i høve terreng, stigning og tilkomst. Skuleplassen er heller flatt og skulebygget har i dag ein heis. Skuleområdet er i dag tilrettelagt for rørslehemma. ID /02 SIDE 24/51

298 Hauso områdeplan Planskildring multiconsult.no 5.13 Grunntilhøve Planområdet ligg utanfor faresona ras- og skredfare i kommuneplanen. Det er utarbeida ei kartlegging av faresoner for skred av Norges Geotekniske Institutt (NGI) i august 2012 for området. Her vert det konkludert at snøskred er den største faren for busetnaden på Hauso. Flom- og sørpeskred langs bekkeløp kan også nå det kartlagde området. Under nåverande vegetasjonsforhold er det vurdert at eksisterande busetnad tilfredsstiller krava til tryggleik slik dei er formulert i TEK10, sjå fig. 27. Planområdet består av to typar berggrunn, i nord og øst av meta-andesitt og metadacitt, mange stader rustforvitra, stadvis migmatittisert og stadvis med linser av ultramafiske bergarter (1), i sør og vest av metaryolitt, stadvis med lag av metabasalt (2), sjå fig. 28. Lausmassen i planområdet består av tykkmorene, sjå fig. 28. Grunnforholda er vist på fig Figur 31.Berggrunn og lausmasser i planområdet, henta frå Figur 32. Grunnforhold, henta frå ID /02 SIDE 25/51